Liander en de andere netbeheerders in Nederland hanteren dezelfde Algemene Voorwaarden. Deze zijn tot stand gekomen in overleg tussen Netbeheer Nederland, namens de gezamenlijke netbeheerders, en de Consumentenbond. In de Algemene Voorwaarden is onder meer het volgende bepaald:

“Artikel 2 Toepasselijkheid van de algemene voorwaarden en andere voorwaarden

(…)

Op de aansluit- en transportovereenkomst zijn mede van toepassing de tariefstructuren en voorwaarden als bedoeld in artikel (…) 12a, 12b en 22 van de Gaswet.

(…)

Artikel 3 De aansluit en transportovereenkomst

(…)

Artikel 5 Werkzaamheden aan de aansluiting en de meetinrichting

(..)

Het (…) deactiveren en wegnemen van de aansluiting en de meetinrichting zijn in elk geval voor rekening van contractant, indien:

Artikel 14 Tarieven

Artikel 14.1 van de Algemene Voorwaarden is in overeenstemming met artikel 2.5.1.12 van het Besluit van de Autoriteit Consument en Markt (hierna: ACM) van 21 april 2016, kenmerk ACM/DE/2016/202166, houdende de vaststelling van de voorwaarden als bedoeld in artikel 12a van de Gaswet (hierna: de Tarievencode gas). Artikel 2.5.1.12 van de Tarievencode gas luidt als volgt:

“2.5.1.12 Bij de beëindiging van de aansluitovereenkomst worden eventuele kosten voor het fysiek afschakelen van de aansluiting dan wel het verwijderen van de aansluiting via een eenmalige bijdrage in rekening gebracht bij de “voormalige” aangeslotene, met inachtneming van de systematiek van voorcalculatie zoals beschreven in artikel 2.5.1.15.”

In artikel 12a van de gaswet staat het volgende:

“12a. Met inachtneming van de in artikel 12 bedoelde regels en de in artikel 6 van verordening 715/2009 bedoelde netcodes zenden de gezamenlijke netbeheerders aan de Autoriteit Consument en Markt een voorstel met betrekking tot de door hen jegens netgebruikers te hanteren tariefstructuren dat de elementen en wijze van berekening beschrijft van:

Bij brief van 6 september 2019 heeft Liander onder meer het volgende geschreven aan [gedaagde] :

“(…) Gebruikt u uw gasaansluiting niet meer? Dan verzoeken wij u een aanvraag in te dienen voor het verwijderen van de gasaansluiting. (…)

Na het indienen van de aanvraag wordt er contact met u opgenomen om een afspraak voor de verwijdering in te plannen. Vervolgens worden de werkzaamheden uitgevoerd en ontvangt u een factuur voor de kosten van het verwijderen van de gasaansluiting.

(..)

De kosten voor deze werkzaamheden, die bij u in rekening worden gebracht bedragen:

 € 687,00 incl. btw voor een laagbouwwoning

(…)”

Liander legt aan haar vordering ten grondslag dat [gedaagde] op 27 augustus 2019 de ATO heeft opgezegd, dat hij permanent "van het gas af gaat", dat Liander in een dergelijk geval in het kader van de veiligheid genoodzaakt is om de gasaansluiting te verwijderen, dat Liander daartoe niet alleen op grond van haar Algemene Voorwaarden maar ook wettelijk bevoegd is, dat zij daarvoor overeenkomstig artikel 5.3 sub b en artikel 14.1 van haar Algemene Voorwaarden aan [gedaagde] het in haar Tarievenblad vastgestelde tarief in rekening mag brengen en dat hij ondanks sommatie heeft nagelaten het gevorderde bedrag te voldoen.

Liander stelt voorts dat [gedaagde] de verwijderingskosten ook rechtstreeks verschuldigd is op grond van artikel 2.5.1.12 van de Tarievencode gas.

[gedaagde] betwist dat hij contractueel gehouden is om de vordering te voldoen. Hij stelt daartoe primair dat de ATO ziet op het in stand houden van de gasaansluiting en niet op het verwijderen daarvan. De ATO en de daarbij behorende Algemene Voorwaarden bieden niet de door Liander gestelde contractuele grondslag voor het in rekening brengen van de verwijderingskosten.

Subsidiair (voorwaardelijk, indien in de ATO en de Algemene Voorwaarden wel een contractuele grondslag zou zijn gelegen voor het in rekening brengen van de verwijderingskosten) beroept [gedaagde] zich (kort gezegd) op (gedeeltelijke) vernietiging van de Algemene Voorwaarden van Liander omdat deze niet transparant, verrassend, onduidelijk, onredelijk bezwarend, strijdig met dwingend consumentenrecht en/of misleidend zijn indien de uitleg van Liander zou moeten worden gevolgd. Voorts roept [gedaagde] de vernietiging in van bedingen in de ATO en/of de Algemene Voorwaarden waaruit zou voortvloeien dat hij de gevorderde verwijderingskosten verschuldigd is, omdat deze hem niet tijdig ter hand/beschikking zijn gesteld.

[gedaagde] betwist ook dat artikel 2.5.1.12 van de Tarievencode Gas rechtstreeks op hem van toepassing is. Volgens [gedaagde] is er geen formele wet die ACM de bevoegdheid zou geven om dergelijke normen aan kleinverbruikers van gas op te leggen.

Een en ander neemt niet weg dat de Tarievencode Gas in de verhouding tussen de netbeheerder en de aangeslotene doorwerkt. De code strekt er immers toe dat netbeheerders hun transport-, meet- en aansluitdiensten tegen redelijke, transparante en non-discriminatoire tarieven en voorwaarden verrichten en aangeslotenen kunnen zich op die code beroepen als zij menen dat hun welgevallige regels worden geschonden. Dat was wat de aangeslotene in de hierboven genoemde uitspraak van het Gerechtshof Arnhem (zij het zonder succes) deed.

Indien geen prijsafspraken zijn gemaakt, kunnen netbeheerders hun aangeslotenen voorhouden dat de tarieven die zij aan de hand van de Tarievencode Gas hebben berekend en (met toepassing van artikel 81c van de Gaswet) door de ACM zijn goedgekeurd, als 'redelijke en gebruikelijke' vergoeding voor hun diensten in rekening mogen worden gebracht. Dat impliceert weliswaar niet dat die tarieven 'onaantastbaar' zijn en dat het consumentenrecht opzij wordt gezet, maar gezien de manier waarop die tarieven tot stand komen kan als vertrekpunt gelden dat deze redelijk en verschuldigd zijn.

De vraag is evenwel of dat ook geldt voor de kosten die gemoeid zijn met het verwijderen van een gasaansluiting, zonder dat de aangeslotene daarom heeft gevraagd.

Artikel 2.5.1.12 (thans artikel 2.9 lid 2) van de Tarievencode Gas bepaalt: "Bij beëindiging van de aansluitovereenkomst worden eventuele kosten voor het fysiek afschakelen van de aansluiting dan wel het verwijderen van de aansluiting via een eenmalige bijdrage in rekening gebracht bij de "voormalige" aangeslotene, met in achtneming van de systematiek van voorcalculatie zoals beschreven in artikel 2.5.1.15." Volgens de Begrippencode Gas wordt onder 'aangeslotene' verstaan: ‘een persoon die beschikt over een aansluiting op een gastransportnet, niet zijnde een netkoppeling, dan wel degene die om een aansluiting heeft verzocht’. Dat kunnen zo bezien meerdere personen tegelijk zijn.

Liander heeft aangevoerd dat de Tarievencode Gas een algemeen verbindend voorschrift is waaruit rechtstreeks betalingsverplichtingen voortvloeien. Zou de Tarievencode Gas al een algemeen verbindend voorschrift zijn, dan is daarmee echter niet reeds gegeven dat de Tarievencode Gas voor aangeslotenen de verplichting schept om de aan de hand daarvan vastgestelde tarieven te voldoen. Dat is alleen het geval als die verplichting is terug te voeren op een wet in formele zin, in dit geval de Gaswet.

Liander heeft in dat verband gesteld dat de het verweer van [gedaagde] , dat de Gaswet geen bevoegdheid schept om tariefstructuren voor verwijdering van een aansluiting vast te stellen onjuist is. Daartoe heeft Liander aangevoerd dat het haar als netbeheerder verboden is om andere taken uit te voeren dan de wettelijke. Ten aanzien van het verwijderen van gasaansluitingen is Liander nimmer aangesproken door de ACM dat dit buitenwettelijk zou zijn. De ACM heeft zelfs een vergoeding voor verwijdering van de aansluiting opgenomen in de Tarievencode Gas, welke op grond van artikel 12f van de Gaswet is vastgesteld door de ACM. Daaruit volgt dat verwijdering van de aansluiting valt binnen het kader van de wettelijke taken van Liander en dat het verwijderen van de aansluiting bij beëindiging van de ATO het sluitstuk is van de aansluitdienst die bestaat uit het in stand houden van de aansluiting, aldus Liander. Artikel 12a van de Gaswet bepaalt dat er tariefdragers voor transport, voor de meting en voor de aansluiting inzichtelijk moeten worden gemaakt. Aldus vindt de vergoeding op grond van artikel 2.5.1.12 (thans artikel 2.9 lid 2) van de Tarievencode Gas de nodige juridische grondslag in de Gaswet. Dat artikel 12a van de Gaswet niet expliciet ‘verwijderen’ benoemt, doet daar volgens Liander niet aan af.

De tweede vraag is of in artikel 12a van de Gaswet ligt besloten dat kosten voor het (ongevraagd) verwijderen van aansluitingen aan de “voormalige” aangeslotene in rekening kunnen worden gebracht. [gedaagde] heeft ook dat bestreden.

Artikel 12a van de Gaswet, zoals dat luidde toen [gedaagde] de ATO in augustus 2019 beëindigde, bepaalde dat de Tarievencode Gas de elementen en wijze van berekening beschrijft van:

Het doorberekenen van kosten voor de uitvoering van andere wettelijke taken, met name het zorgen voor een veilig gasnet, wordt in artikel 12a van de Gaswet als zodanig niet genoemd: artikel 10a ziet op taken van de landelijke netbeheerder en voor wat betreft het verzorgen van de aansluiting door regionale netbeheerders zoals Liander wordt onder c slechts verwezen naar artikel 10 lid 6 sub a en b. In dat laatstgenoemde artikel stond tot 1 januari 2020 slechts dat de netbeheerder tot taak heeft om een ieder die daarom verzoekt te voorzien van een aansluiting. Per 1 januari 2020 zijn daaraan twee taken toegevoegd, te weten:

“c. aansluitingen te beheren en onderhouden” en “d. aansluitingen te wijzigen, anders dan het omschakelen van die aansluitingen, of verwijderen, indien de afnemer hierom verzoekt”.

Het is dan ook de vraag of de wetgever bij de invoering van artikel 12a van de Gaswet heeft gedacht aan het verwijderen van gasaansluitingen en heeft willen regelen dat eventuele kosten daarvan bij een reguliere beëindiging van de ATO door de "voormalige" aangeslotene moeten worden gedragen. De stelling van Liander dat verwijdering valt binnen haar wettelijke taakuitoefening, is niet voldoende voor die conclusie. Dat het valt onder haar wettelijke taakuitoefening kan worden gevolgd. Verwezen wordt naar hetgeen reeds in 4.1 is overwogen. Het is dan ook begrijpelijk dat de ACM Liander niet heeft aangesproken op het verrichten van buitenwettelijke taken als ook dat de ACM tarieven in dit verband heeft vastgesteld. Dat betekent echter nog niet dat verwijderen van de aansluiting onderdeel uitmaakt van de aansluitdienst en/of vervat is in de in artikel 12a van de Gaswet bedoelde taken. Anders dan Liander kennelijk meent, is artikel 12a van de Gaswet niet van toepassing op alle uit artikel 10 van de Gaswet voortvloeiende wettelijke taken.

Dat laatste klemt temeer omdat de Memorie van Toelichting op het hiervoor genoemde wetsvoorstel STROOM (Kamerstukken II 2014/15 34199, nr. 3) aanwijzingen bevat dat artikel 12a van de Gaswet beperkter moet worden uitgelegd dan Liander voorstaat. Dat wetsvoorstel, dat er toe strekte om de Gaswet en de Elektriciteitswet 1998 te harmoniseren en te vervangen door één nieuwe wet, is uiteindelijk niet tot wet verheven maar in die toelichting staan een aantal passages die er op duiden dat de Gaswet geen grondslag bevat(te) om kosten van het wijzigen en verwijderen van aansluitingen door te berekenen en dat het de bedoeling was om dit aan te passen en tevens te expliciteren dat de aangeslotene (in het wetsvoorstel aangeduid als 'systeemgebruiker') een betalingsplicht heeft.

Hoofdstuk 6 van het wetsvoorstel, waarin een en ander is verwerkt, luidde - voor zover van belang - als volgt:

Artikel 6.1

Artikel 6.5

Tariefstructuur

In hoofdstuk 6 van dit wetsvoorstel zijn de bepalingen over de tariefstructuur voor de verschillende systeembeheerders samengebracht. (…) Daarnaast expliciteert dit wetsvoorstel dat systeembeheerders naast tarieven ook vergoedingen in rekening kunnen brengen voor de uitvoering van specifieke taken, wanneer daar niet van tevoren een tarief voor is vastgesteld. (…) Voorbeelden van invullingen van taken waarvoor een vergoeding in rekening kan worden gebracht zijn maatwerkaansluitingen en het verwijderen en wijzigen van aansluitingen. Hiermee wordt een reeds bestaande praktijk wettelijk vastgelegd. Alle tarieven en vergoedingen die door systeembeheerders bij systeemgebruikers in rekening worden gebracht, zullen bij of krachtens de wet moeten worden vastgesteld. (…)

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 6.1

(…)

Het tweede lid bepaalt dat systeemgebruikers aan de systeembeheerders de tarieven, vergoedingen en bedragen ook moeten betalen. Vergelijkbare bepalingen zijn thans opgenomen bij de specifieke taken, zoals in artikel 23, eerste lid, en 24, eerste lid, van de Elektriciteitswet 1998, maar niet altijd. Voor de duidelijkheid en eenduidigheid wordt nu voor alle tarieven, vergoedingen en bedragen die door systeembeheerders op grond van het wetsvoorstel in rekening mogen worden gebracht bepaald dat systeemgebruikers ook de plicht hebben deze te betalen. (…)

Artikel 6.5

(…)

In onderdeel c is aanvullend bepaald dat voor het wijzigen en verwijderen van een aansluiting eveneens een maatwerkvergoeding in rekening wordt gebracht. Verplaatsing van een aansluiting wordt geacht onder «het wijzigen van een aansluiting» te vallen.

Het wetsvoorstel STROOM is zoals gezegd niet ingevoerd. In plaats daarvan zijn wijzigingen aangebracht in de Gaswet zelf. De ruime omschrijving van artikel 6.5 sub c is in artikel 10 lid 6 sub d. niet overgenomen.

Gelet op het voorgaande is de kantonrechter, in lijn met eerder genoemde uitspraak van de Rechtbank Noord-Nederland van 4 augustus 2020, van oordeel dat Liander onvoldoende heeft onderbouwd dat er een wettelijke grondslag is om de kosten voor het (ongevraagd) verwijderen van de gasafsluiting aan [gedaagde] in rekening te brengen.

Dat Liander op grond van artikel 10 van de Gaswet verplicht is te zorgen voor een veilig gasnet en netverlies moet voorkomen en daarom genoodzaakt is om een aansluiting, waarvan definitief of gedurende een langere tijd geen gebruik meer wordt gemaakt, te verwijderen, leidt niet tot een andere conclusie. [gedaagde] betwist de noodzaak om over te gaan tot verwijdering, maar ook als die er wel zou zijn volgt daaruit nog niet dat Liander de verwijderingskosten die zij voor de uitvoering van die wettelijke taak moet maken aan [gedaagde] in rekening kan brengen. Ook niet indien bedacht wordt dat de meter eigendom is van Liander en zich in de woning van [gedaagde] bevindt. De kantonrechter neemt daarbij in aanmerking dat [gedaagde] de ATO op ieder gewenst moment mocht opzeggen en daarna (wat Liander kan controleren) ook geen gebruik meer van de aansluiting heeft gemaakt. Het argument van Liander dat ook verwijderingskosten door tarieven en vergoedingen moeten worden gedekt is goed te volgen, maar voor het doorberekenen aan een aangeslotene moet een contractuele of wettelijke basis bestaan.