Uitspraken

Van Herk stelt dat zij een spoedeisend belang heeft bij haar vorderingen. Zij meent dat met het sluiten van de voorgenomen overeenkomsten een proces in gang wordt gezet dat moeilijk kan worden teruggedraaid.

Ten aanzien van het gevorderde onder 3 en 4 is het spoedeisend belang niet in geschil en vloeit dat voort uit de aard van de vorderingen. Nu die vorderingen volgens Van Herk de belangrijkste zijn zullen die eerst worden beoordeeld.

Vooropgesteld wordt dat de gemeente een aanzienlijke beleidsruimte heeft als het gaat om gebiedsontwikkeling zoals hier aan de orde. Zij heeft ook de vrijheid om, mede gelet op relevante (maatschappelijke) ontwikkelingen, eerder geformuleerd en bekend gemaakt beleid te wijzigen, op voorwaarde dat zij zich houdt aan de voor haar in het algemeen geldende eisen zoals die met name voortvloeien uit de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.

Van Herk heeft zich beroepen op het eerdere, in 2018 bekend gemaakte beleid (zie 3.5.). Uit het in het Gemeenteblad gepubliceerde voornemen blijkt dat de gemeente haar oorspronkelijke plannen heeft verlaten en dat daarvoor andere plannen in de plaats zijn gekomen. Uit het Ambitiedocument Rijnhaven volgt immers dat het uitgangspunt was dat bouwlocaties apart door de gemeente op de markt zouden worden gebracht, terwijl thans wordt uitgegaan van een integrale gebiedsontwikkeling ( package deal ).

De gemeente heeft haar plannen kennelijk naar aanleiding van een initiatief van [naam01] gewijzigd. De voorzieningenrechter overweegt in algemene zin dat de publieke taak van een gemeente als redelijk handelende overheid toelaat dat zij haar beleid laat beïnvloeden door private initiatieven als dat van [naam01] , als die initiatieven in lijn zijn met de meer algemene beleidskaders en de maatschappelijke ontwikkelingen. De wijziging van het beleid valt naar voorshands oordeel op zichzelf dan ook binnen de beleidsruimte die de gemeente had en heeft.

Tegen die achtergrond moet worden uitgegaan van de thans geldende beleidsdoelen die, mede gelet op de verstrekte toelichting, in de kern inhouden:

- een integrale gebiedsontwikkeling voor de Rijnhaven (zowel land als water), tot aantrekkelijk hoogstedelijk woongebied, met recreatiemogelijkheden,

- waarbij de Codrico-fabriek naar elders in Rotterdam wordt verplaatst, en

- in het Rijnhavengebied op korte termijn woningbouw wordt gerealiseerd.

Met de bekendmaking in het gemeenteblad is de verkoop/uitgifte in erfpacht aangekondigd van zes objecten aan RBCV. Tussen partijen is, tegen voormelde achtergrond, in geschil of de gemeente heeft voldaan aan de voorwaarden die gelden voor de uitzondering op de verplichting tot het in het kader van die verkoop doorlopen van een openbare selectieprocedure, zoals door de Hoge Raad geformuleerd in zijn arrest van 26 november 2021, ECLI:NL:HR:2021:1778 (het Didam-arrest).

In het Didam-arrest heeft de Hoge Raad overwogen dat op grond van artikel 3:14 BW een bevoegdheid die krachtens het burgerlijk recht aan een overheidslichaam toekomt, niet mag worden uitgeoefend in strijd met geschreven of ongeschreven regels van publiekrecht. Tot die regels behoren de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Een overheidslichaam moet bij het aangaan en uitvoeren van privaatrechtelijke overeenkomsten, zoals de verkoop van een aan hem toebehorende onroerende zaak, de algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht nemen, waaronder het gelijkheidsbeginsel. Op dit punt verschilt de positie van een overheidslichaam van die van een private partij.

Uit het gelijkheidsbeginsel vloeit voort dat een overheidslichaam dat het voornemen heeft een aan hem toebehorende onroerende zaak te verkopen (of in erfpacht uit te geven), ruimte moet bieden aan (potentiële) gegadigden om mee te dingen naar deze onroerende zaak indien er meerdere gegadigden zijn voor de aankoop of redelijkerwijs te verwachten is dat er meerdere gegadigden zullen zijn. In dat geval dient het overheidslichaam met inachtneming van de hem toekomende beleidsruimte criteria op te stellen aan de hand waarvan de koper wordt geselecteerd. Deze criteria moeten objectief, toetsbaar en redelijk zijn (rov. 3.1.4 van het arrest).

Het gelijkheidsbeginsel brengt ook mee dat het overheidslichaam, teneinde gelijke kansen te realiseren, een passende mate van openbaarheid moet verzekeren met betrekking tot de beschikbaarheid van de onroerende zaak, de selectieprocedure, het tijdschema en de toe te passen selectiecriteria. Het overheidslichaam moet hierover tijdig voorafgaand aan de selectieprocedure duidelijkheid scheppen door informatie over deze aspecten bekend te maken op zodanige wijze dat (potentiële) gegadigden daarvan kennis kunnen nemen (rov 3.1.5 van het arrest).

De onder 5.5. bedoelde uitzondering houdt in:

Van Herk bestrijdt dit. Zij meent dat de gemeente zich ten onrechte niet aan de hoofdregel heeft gehouden. Zij voert daartoe in hoofdlijnen aan dat de gemeente ten onrechte doorslaggevende betekenis toekent aan de positie van RBCV waar het gaat om de rechten op het Codrico-perceel c.a. (criterium 1a en 2) en dat bij de toelaatbaarheid en passendheid van de andere deelcriteria vraagtekens te plaatsen zijn. Zij stelt dat zij, Van Herk, evenzeer in staat zou zijn om tot de gewenste gebiedsontwikkeling te komen en dus als serieuze gegadigde moet worden beschouwd.

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter komt de gemeente in het onderhavige geval een beroep toe op de uitzondering op de verplichting tot het doorlopen van een openbare selectieprocedure. De gemeente mocht, bij voorbaat, redelijkerwijs aannemen dat RBCV de enige serieuze gegadigde is die in aanmerking kwam voor de aankoop/uitgifte. Daarbij mocht de gemeente van doorslaggevend belang achten dat zonder medewerking van [naam01] /RBCV de integrale gebiedsontwikkeling niet kan worden gerealiseerd, omdat de fabriek dan niet, binnen afzienbare tijd, kan worden verplaatst. [naam01] , die bij RBCV rechtstreeks betrokken is, is rechthebbende op het terrein en heeft, tezamen met Codrico, een vaargeul in de Rijnhaven. RBCV is als vehikel door [naam01] aangewezen en wenst(e) het project zelf uit te voeren. Dat was de gemeente bekend. Die wens bestond ondanks de omstandigheid, zo stelde [naam01] ter zitting, dat door meerdere belangstellenden (doch niet door van Herk) contact met [naam01] is opgenomen.

De door Van Herk genoemde andere mogelijkheden om de Codrico-fabriek te verhuizen (uitkoop, grondruil, onteigening of tussentijdse beëindiging op grond van de erfpachtakte en algemene bepalingen) stuiten, naar de gemeente in redelijkheid mocht inschatten, op zowel praktische als juridische bezwaren. Zo is daar de verplichting om eerst een minnelijk traject te proberen en de te bieden mogelijkheid tot zelfrealisatie. Die andere mogelijkheden zouden voorts, als zij al realistisch waren, in elk geval aanzienlijk meer tijd vergen.

Daarmee is naar voorlopig oordeel duidelijk dat RBCV voor de gemeente bij voorbaat de enige serieuze gegadigde was en is voor de realisatie van de gebiedsontwikkeling en dus voor de aankoop van de objecten, omdat zij als enige aan criterium 1a en 2 kon en kan voldoen.

De gemeente heeft in het Gemeenteblad haar voornemen tot verkoop en uitgifte in erfpacht bekend gemaakt. Naar het oordeel van de voorzieningenrechter is dit op tijd gebeurd. Uit de hiervoor geciteerde overweging in het Didam-arrest blijkt, dat het voornemen tot verkoop (of uitgifte in erfpacht) bekend gemaakt moet worden. Zowel dat arrest als het achterliggende gelijkheidsbeginsel noopt niet tot het reeds bekend maken van het voornemen tot het sluiten van voorovereenkomsten, zoals Van Herk stelt. Er is voorts geen enkele concrete onderbouwing voor de stelling dat Van Herk, als zij al begin 2020 van het gewijzigde beleid en de (toen te sluiten) voorovereenkomsten op de hoogte was geweest, anders zou hebben gehandeld dan zij nu heeft gedaan en wel zou hebben gekwalificeerd als serieuze gegadigde omdat zij ook kon voldoen aan criteria 1a en 2.

De onder 3.9 geciteerde bekendmaking voldoet ook overigens aan de daaraan te stellen eisen. De gemeente heeft daarin deugdelijk gemotiveerd op grond van welke criteria zij tot het oordeel is gekomen dat redelijkerwijs mag worden aangenomen dat er slechts één serieuze gegadigde voor het project in aanmerking komt.

De stelling van Van Herk dat de voorgenomen overeenkomsten een schending opleveren van het staatssteun- en aanbestedingsrecht, kan niet leiden tot toewijzing van de onder 3 en 4 gevraagde voorzieningen. Er is voorshands geen sprake van schending van het aanbestedingsrecht, nu niet valt in te zien en ook niet behoorlijk is onderbouwd waarom deze verkoop/uitgifte aanbestedingsplichtig zou zijn.

Voor zover Van Herk zich beroept op het gebrek aan transparantie, strandt dat beroep op de omstandigheid dat de gemeente RBCV terecht als enige serieuze gegadigde heeft aangewezen. In die situatie kon zij vertrouwelijk onderhandelen met RBCV en is de door Van Herk gewenste mate van transparantie niet nodig, omdat geen gelegenheid tot mededinging gegeven behoeft te worden. Met de bekendmaking is thans voldaan aan de op het punt van transparantie te stellen eisen.

De belangenafweging valt in het voordeel van de gemeente en [naam01] uit. Het maatschappelijk belang van het nu voortvarend voortgaan met het verplaatsen van de fabriek en het realiseren van de beoogde woningbouw in de Rijnhaven weegt zeer zwaar. Voorts is aannemelijk dat al aanzienlijke kosten zijn gemaakt ten behoeve van het project. Daarnaast behoort de gemeente zich als een betrouwbare overheid te gedragen en dus haar reeds met [naam01] en RBCV gemaakte afspraken na te komen, nu hiervoor is vastgesteld dat dat toelaatbaar is. Daartegenover weegt het belang van Van Herk onvoldoende zwaar. Dat zij daadwerkelijk de integrale gebiedsontwikkeling zou kunnen doen is gelet op het bovenstaande onaannemelijk, terwijl haar wil daartoe niet uit haar daden tot dusver blijkt. Dat lucratieve ontwikkeling door Van Herk van haar perceel in de Rijnhaven onmogelijk wordt gemaakt door de onderhavige verkoop, is ook onvoldoende aannemelijk.

De vorderingen onder 3 en 4 worden dus afgewezen. Daaruit vloeit voort dat ook het gevorderde onder 1 en 2 wordt afgewezen, nu uit de omstandigheid dat de gemeente de voorgenomen overeenkomsten met RBCV mag sluiten reeds volgt dat zij daarvoor geen selectieprocedure hoeft te volgen en evenmin criteria hoeft op te stellen. Daarbij is nog daargelaten of Van Herk bij die vorderingen wel spoedeisend belang heeft. Het enkele feit dat Van Herk de wens heeft om tot de ontwikkeling van haar eigen perceel te komen, leidt er niet toe dat zij een spoedeisend belang heeft bij een vordering die betrekking heeft op de andere (gedeelten van) percelen waarop de aankondiging in het Gemeenteblad ziet. Voorts verdient opmerking dat aan de gemeente de vrijheid toekomt om van de aangekondigde verkoop en uitgifte in erfpacht af te zien.

Het vorenstaande leidt ertoe dat het gevorderde onder 1 tot en met 4 wordt afgewezen. Het vorenstaande geeft evenmin aanleiding voor het treffen van een andere voorziening, zoals subsidiair onder 5 gevorderd door Van Herk, nu deze vordering gelet op het vorenstaande niet voldoende bepaald is. De vorderingen 6 en 7 zijn nevenvorderingen, die het lot van de vorderingen 1 tot en met 4 delen.

Nu de vorderingen van Van Herk worden afgewezen, behoeft de vordering van RBCV, die na vermindering nog slechts tot die afwijzing strekt, geen afzonderlijke bespreking.

Van Herk wordt als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten van de gemeente en RBCV veroordeeld. De kosten van deze partijen worden begroot op € 1.692,00 (€ 676,00 aan griffierecht en € 1.016,00 aan salaris advocaat). De wettelijke rente over de proceskosten wordt toegewezen als gevorderd.

Uit de uitspraak van 10 juni 2022 van de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2022:853), onder nummer 2.3, leidt de voorzieningenrechter af dat in dit vonnis geen aparte beslissingen hoeven te worden genomen over nakosten en wettelijke rente daarover.