Uitspraken

Standpunt verdediging

De raadsman heeft bij wijze van preliminair verweer en herhaald bij pleidooi betoogd dat alle afgelegde verklaringen van verdachte dienen te worden uitgesloten van het bewijs wegens schending van de verplichting de cautie te geven. Daartoe heeft hij, verkort en samengevat weergegeven, aangevoerd dat er ten aanzien van de verdachte per 5 juni 2018 reeds het vermoeden was van enig strafbaar feit, te weten witwassen. Per 12 april 2019 hadden de controlemedewerkers van de Belastingdienst het redelijk vermoeden dat tevens sprake was van verdenking van valsheid in geschrift. Ondanks de verdenking is verdachte uitgenodigd om op het concept rapport van het fiscale boekenonderzoek te reageren, zonder dat de Belastingdienst hem daarbij heeft gewezen op diens zwijgrecht of recht op rechtsbijstand.

Beoordeling

De rechtbank stelt voorop dat het moment van de sfeerovergang van het fiscale voortraject naar het strafrechtelijk onderzoek duidelijk dient te worden gemarkeerd. In deze zaak is er op 5 juni 2018 door de Belastingdienst een aankondiging gedaan van een boekenonderzoek. Naar aanleiding van die aankondiging heeft er op 11 april 2019 een inleidend gesprek plaatsgevonden waarin verdachte gevraagd is naar de herkomst van zijn vermogen. Verdachte heeft toen kortgezegd verklaard dat hij geld geleend heeft van zijn schoonouders, waarna door de Belastingdienst de betreffende leningsovereenkomsten bij de verdachte zijn opgevraagd.

Op 12 april 2019 is op Schiphol tussen het groente en fruit bestemd voor [naam bedrijf] een ongetekende leningsovereenkomst aangetroffen, opgemaakt op 10 januari 2017, met een stempel van een notaris uit Paramaribo (Suriname). Bij controle van dit document door de Douane is toen het vermoeden ontstaan dat deze leningsovereenkomst vals is. Van de boekhouder van verdachte zijn vervolgens op 24 juni 2019 zeven leningsovereenkomsten ontvangen, waaronder een getekende versie van de op 12 april 2019 op Schiphol aangetroffen leningsovereenkomst.

Verdachte is vervolgens op 22 augustus 2019 in het kader van het boekenonderzoek gehoord over de ontvangen leningsovereenkomsten.

Onder de hiervoor geschetste omstandigheden zijn er naar het oordeel van de rechtbank bij aanvang van het horen van de verdachte door de Belastingdienst op 22 augustus 2019 serieuze aanwijzingen dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan valsheid in geschrift ten aanzien van een leningsovereenkomst. De ondervraging door de Belastingdienst op 22 augustus 2019 is ook, zo blijkt uit het daarvan opgemaakte verslag, expliciet gericht op de namens de verdachte toegezonden leningsovereenkomsten.

Onder deze omstandigheden ligt bij dit gesprek het moment van sfeerovergang tussen het fiscale voortraject en het strafrechtelijk onderzoek en had verdachte de cautie gegeven moeten worden. Door dit niet te doen is er sprake van een vormverzuim.

De rechtbank zal gelet hierop het gespreksverslag van het gesprek van 22 augustus 2019 uitsluiten van het bewijs. Nadien heeft de verdachte geen verklaring meer afgelegd en een beroep gedaan op zijn zwijgrecht.

De rechtbank ziet geen aanleiding na pleidooi anders te oordelen.

Standpunt verdediging

De raadsman heeft bij wijze van preliminair verweer en herhaald bij pleidooi betoogd dat ook ten aanzien van AMB-001 bewijsuitsluiting dient plaats te vinden. Daartoe heeft hij, verkort en samengevat weergegeven, aangevoerd dat het in ontvangst nemen van de ongetekende leningsovereenkomst door de douaneambtenaar, het maken van een kopie en het doorsturen daarvan naar de controlemedewerker niets van doen heeft met nalevingstoezicht, zodat de douaneambtenaar onbevoegdelijk heeft gehandeld.

Beoordeling

Het verbod op détournement de pouvoir houdt in dat een bevoegdheid niet mag worden gebruikt voor een ander doel dan waarvoor deze is gegeven. Van misbruik van bevoegdheden is dus alleen dan sprake indien de Douane haar bevoegdheden heeft toegepast met het oog op een ander doel dan de controle op naleving van de douanevoorschriften. Voor die conclusie biedt het dossier geen aanknopingspunten. Op 12 april 2019 vond er een controle plaats door de Douane in samenwerking met de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA). Daarbij werd een zending met groente en fruit bestemd voor [naam bedrijf] gecontroleerd door de NVWA, die daarbij een document (ongetekende leningsovereenkomst) aantrof. Dit document is door de NVWA overgedragen aan een douanemedewerker, die het document vervolgens heeft onderzocht en doorgestuurd. Niet valt in te zien dat deze gang van zaken noopt tot de conclusie dat sprake is van misbruik van enige bevoegdheid.

Standpunt officier van justitie

De officier van justitie heeft gerequireerd tot bewezenverklaring van het witwassen van het geldbedrag van € 167.025,-. Daartoe heeft zij aangevoerd dat het geldbedrag in de kluis in de woning van verdachte is aangetroffen. De echtgenote van verdachte was niet op de hoogte van de aanwezigheid van het geld in haar woning. Uit onderzoek is gebleken dat het geld geen kasgeld is uit de bedrijfskas van [naam bedrijf] . Verdachte heeft geen verklaring afgelegd voor het aangetroffen geldbedrag.

Beoordeling

De rechtbank stelt op basis van het dossier vast dat er in een kluis in de woning van verdachte onder meer een geldbedrag van € 167.025,- is aangetroffen. Hoewel onderzoek naar het kasgeld van de onderneming van de verdachte geen verklaring heeft opgeleverd voor de aanwezigheid van het geld, zijn er naar het oordeel van de rechtbank onvoldoende aanknopingspunten om te kunnen concluderen dat er sprake is van een vermoeden van witwassen ten aanzien van dit geldbedrag.

Uit het controlerapport van het boekenonderzoek bij [naam bedrijf] blijkt immers dat er jaarlijks grote bedragen via de kas binnenkomen en uitgaan. In 2016 en 2017 gaat het om ongeveer € 2.000.000,- per jaar. Tevens blijkt dat een goede vastlegging van het kasverkeer ontbreekt en de administratie niet volledig is, wat wordt bevestigd door de boekhouder, die meldt dat geen deugdelijke administratie van de onderneming is bijgehouden. Derhalve kan niet met een voldoende mate van zekerheid worden uitgesloten dat het geldbedrag een legale herkomst heeft.

Conclusie

Het onder 1 ten laste gelegde is niet wettig en overtuigend bewezen. De verdachte wordt daarvan vrijgesproken.

Standpunt verdediging

De verdediging heeft vrijspraak bepleit. Daartoe is kort gezegd betoogd dat de verklaring van mevrouw [persoon A] , de schoonmoeder van verdachte, als onbetrouwbaar dient te worden aangemerkt en derhalve niet zonder meer voor het bewijs kan worden gebezigd.

Verder is aangevoerd dat pas bij ondertekening aan de bewijsbestemming is voldaan en de leningsovereenkomsten DOC-002 en DOC-003 ondertekend zijn te Paramaribo, terwijl in de tenlastelegging als pleegplaats Den Haag of elders in Nederland is opgenomen.

Tot slot is een alternatief scenario aangedragen dat de leningen niet vals, maar hoogstens als onzakelijk kunnen worden beschouwd.

Beoordeling

Verdachte wordt er onder feit 2 van beschuldigd dat hij een zevental leningsovereenkomsten valselijk heeft opgemaakt.

De Belastingdienst ontvangt op 24 juni 2019 de volgende zeven leningsovereenkomsten:

Mevrouw [persoon A] , de schoonmoeder van verdachte, verklaart dat zij geen leningen heeft verstrekt aan verdachte. Zij weet niets van bovenstaande leningsovereenkomsten en verklaart dat de handtekeningen niet van haar en van haar man, de heer [persoon B] , zijn.

Anders dan bepleit acht de rechtbank de door mevrouw [persoon A] afgelegde verklaring betrouwbaar. Haar verklaring vindt op diverse onderdelen steun in andere, objectieve bewijsmiddelen. Zo bevestigt een opsporingsambtenaar van de FIOD dat de handtekeningen van de geldgevers op de leningsovereenkomsten niet overeenkomen met de handtekeningen in hun paspoorten, en staat mevrouw [persoon A] afwisselend als ‘ [naam 1] ’ en ‘ [naam 2] ’ vermeld, waar zij haar paspoort tekent met ‘ [naam 2] ’. Daarnaast bevestigt de notaris [naam notaris] dat zij de schoonouders van verdachte niet kent, zij nooit leningsovereenkomsten voor de verdachte heeft opgemaakt, zij de leningsovereenkomsten waarop haar stempel zou staan niet kent en de stempel en handtekening niet van haar zijn.

Bovendien is de leningsovereenkomst die gevonden is in de voor de verdachte bestemde lading fruit exact dezelfde als de door de verdachte ingebrachte leningsovereenkomst d.d. 10 januari 2017, voorzien van een stempel van notaris [naam notaris] , echter zonder de handtekeningen van de verdachte, diens schoonouders en de notaris.

Op grond van het voorgaande stelt de rechtbank vast dat de onder feit 2 genoemde leningsovereenkomsten vals zijn.

De verdediging heeft bepleit dat verdachte dient te worden vrijgesproken voor de leningsovereenkomsten DOC-002 en DOC-003, omdat pas aan de bewijsbestemming is voldaan nadat de overeenkomsten ondertekend zijn en deze overeenkomsten ondertekend zijn in Paramaribo. De rechtbank verwerpt dit verweer. Nu vastgesteld is dat de leningsovereenkomsten vals zijn, kan niet vastgesteld worden dat deze leningsovereenkomsten in Paramaribo zijn opgemaakt.

Conclusie

Gelet op het voorgaande kan wettig en overtuigend bewezen worden dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan valselijk opmaken van een zevental leningsovereenkomsten.

Standpunt verdediging

De verdediging heeft vrijspraak bepleit. Daartoe is kort gezegd betoogd dat er geen enkel onderzoek is gedaan naar het gronddelict. De valse leningsovereenkomsten kunnen het gronddelict in ieder geval niet vormen, aangezien de leningsovereenkomsten als zodanig geen geldstroom generen.

Beoordelingskader witwassen

Aan de rechtbank ligt ter beoordeling voor of verdachte zich heeft schuldig gemaakt aan (gewoonte)witwassen van een bedrag van € 972.000,-, alsmede van een vijftal panden. De rechtbank stelt daarbij voorop dat voor een veroordeling voor witwassen zoals neergelegd in artikel 420bis, eerste lid, onder a en b, van het Wetboek van Strafrecht (Sr) dient te worden bewezen dat het tenlastegelegde voorwerp uit enig misdrijf (gronddelict) afkomstig is. Het is voor een bewezenverklaring van het bestanddeel “afkomstig uit enig misdrijf” niet vereist dat uit de bewijsmiddelen moet kunnen worden afgeleid dat het tenlastegelegde voorwerp afkomstig is uit een nauwkeurig aangeduid misdrijf.

Indien op grond van de beschikbare bewijsmiddelen geen rechtstreeks verband valt te leggen tussen het tenlastegelegde voorwerp en een bepaald misdrijf, kan niettemin bewezen worden geacht dat het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is, indien het op grond van de vastgestelde feiten en omstandigheden niet anders kan zijn dan dat het in de tenlastelegging genoemde voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is. Het is daarbij aan het Openbaar Ministerie om bewijs hiervoor aan te dragen.

De rechtbank beoordeelt aan de hand van het zogeheten zes-stappen-arrest (ECLI:NL:GHAMS:2013:BY8481) of de aangedragen feiten en omstandigheden van dien aard zijn dat zij een vermoeden rechtvaardigen dat het niet anders kan zijn dan dat het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is.

Indien daarvan sprake is, mag van de verdachte worden verlangd dat hij een verklaring geeft voor de herkomst van het voorwerp. Een dergelijke verklaring dient concreet, min of meer verifieerbaar en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijk te zijn. Zodra het door de verdachte geboden tegenwicht daartoe aanleiding geeft, ligt het vervolgens op de weg van het Openbaar Ministerie om nader onderzoek te doen naar de, uit de verklaringen van de verdachte blijkende, alternatieve herkomst van het voorwerp. Uit de resultaten van een dergelijk onderzoek zal dienen te blijken dat met voldoende mate van zekerheid kan worden uitgesloten dat de geldbedragen en de goederen waarop de verdenking betrekking heeft, een legale herkomst hebben en dat derhalve een criminele herkomst als enige aanvaardbare verklaring kan gelden.

Vermoeden van witwassen

Verdachte heeft tussen 2007 en 2018 negen onroerende goederen aangeschaft met een gezamenlijke aankoopwaarde van € 1.364.260,-. Gedurende het boekenonderzoek heeft hij verklaard dat hij zijn vastgoedportefeuille heeft aangekocht met leningen van zijn schoonouders. Ten aanzien van de betreffende leningsovereenkomsten is eerder in dit vonnis echter vastgesteld dat deze vals zijn. De leningsovereenkomsten kunnen derhalve de aanwezigheid van dit grote geldbedrag niet verklaren. Ook de (bruto)winst van de onderneming van verdachte, [naam bedrijf] , is onvoldoende om de herkomst van dit geldbedrag te kunnen verklaren.

Bij de aanschaf van onroerend goed is gebruik gemaakt van (onder andere) drie bankrekeningen op naam van de schoonouders van verdachte. Verdachte is gemachtigd op die bankrekeningen. Mevrouw [persoon A] heeft verklaard na het openen van een rekening en de eerste storting geen transacties meer te hebben verricht. Zij heeft wel papieren van de bank getekend, maar heeft maar één rekening in Nederland. Ondanks dat zij geen transacties verricht, vinden er veelvuldig overboekingen plaats tussen de bankrekeningen van [naam bedrijf] , de verdachte, zijn vrouw en deze bankrekeningen.

De rechtbank is van oordeel dat de hiervoor genoemde feiten en omstandigheden, in onderling verband en samenhang beschouwd, zonder meer een vermoeden van witwassen rechtvaardigen. Dat betekent dat van de verdachte een concrete, verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring over de herkomst van het geld mag worden verwacht.

Verklaring verdachte

De verdachte heeft zich in het kader van zijn strafzaak zowel bij zijn verhoren bij de FIOD als ter terechtzitting beroepen op zijn zwijgrecht. Derhalve is er geen voldoende concrete, verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring gegeven voor de herkomst van het geld en kan derhalve een criminele herkomst als enige aanvaardbare verklaring gelden.

Verhulling van de herkomst en omzetting

Door het gebruik van de bankrekeningen op naam van zijn schoonouders en het opstellen van valse leningsovereenkomsten zoals hiervoor bewezen verklaard, heeft verdachte getracht de herkomst van het geldbedrag te verhullen. Daarnaast heeft verdachte door de aanschaf van negen onroerende goederen € 1.364.260,- overgedragen en omgezet.

De rechtbank zal overeenkomstig de vordering van de officier van justitie het witwassen ten aanzien van een geldbedrag bewezen verklaren en vrijspreken van het witwassen van de onroerende goederen. De onroerende goederen zijn immers aangeschaft met het bewezen verklaarde geldbedrag.

Gewoonte

Of een meervoud aan gedragingen kan worden gekwalificeerd als het maken van een “gewoonte”, zoals ten laste gelegd onder artikel 420ter van het Wetboek van Strafrecht, hangt af van de concrete omstandigheden van het geval. Daarbij kan onder meer betekenis toekomen aan de aard van de gedragingen en de omstandigheden waaronder deze zijn verricht, alsmede aan het aantal gedragingen en het tijdsbestek waarbinnen deze zich hebben afgespeeld (HR 23 november 2021, ECLI:NL:HR:2021:1702).

De verdachte heeft gedurende een periode van 11 jaar negen onroerende goederen aangeschaft met een gezamenlijke aankoopwaarde van € 1.364.260,-. Ter verhulling is een zevental leningsovereenkomsten opgesteld en zijn de Nederlandse bankrekeningen van de schoonouders van de verdachte gebruikt.

Gelet op de aard, omvang en duur van de gedragingen acht de rechtbank ook bewezen dat verdachte van dit witwassen een gewoonte heeft gemaakt.

Conclusie

Bewezen is dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het ten laste gelegde gewoontewitwassen.