Uitspraken

De primaire vordering ziet niet op RVM, maar is gebaseerd op de persoonlijke en hoofdelijke aansprakelijkheid van [gedaagde 2] en [gedaagde 3] als bestuurder van een B.V. Deze B.V.’s waren samen bestuurder van MVM.

Een bestuurder van en vennootschap kan persoonlijk aansprakelijk zijn voor zijn handelen of nalaten als bestuurder als die gedraging als onrechtmatig kan worden aangemerkt.

In HR 5 september 2014, ECLI:NL:HR:2014:2627, NJ 2015,22(RCI/X) vat de Hoge Raad samen in welke gevallen de bestuurder van een vennootschap, naast de vennootschap, aansprakelijk kan zijn voor schade die een schuldeiser van de vennootschap lijdt:

“Indien een vennootschap tekortschiet in de nakoming van een verbintenis of een onrechtmatige daad pleegt, is uitgangspunt dat alleen de vennootschap aansprakelijk is voor daaruit voortvloeiende schade. Onder bijzondere omstandigheden is evenwel, naast aansprakelijkheid van die vennootschap, ook ruimte voor aansprakelijkheid van een bestuurder van de vennootschap. Voor het aannemen van zodanige aansprakelijkheid is vereist dat die bestuurder ter zake van de benadeling persoonlijk een ernstig verwijt kan worden gemaakt. Aldus gelden voor het aannemen van aansprakelijkheid van een bestuurder naast de vennootschap hogere eisen dan in het algemeen het geval is. Het antwoord op de vraag of de bestuurder persoonlijk een ernstig verwijt kan worden gemaakt, is afhankelijk van de aard en ernst van de normschending en de overige omstandigheden van het geval. Indien de bestuurder namens de vennootschap een verbintenis is aangegaan en de vordering van de schuldeiser onbetaald blijft en onverhaalbaar blijkt, kan persoonlijke aansprakelijkheid van de bestuurder worden aangenomen indien deze bij het aangaan van die verbintenis wist of redelijkerwijze behoorde te begrijpen dat de vennootschap niet aan haar verplichtingen zou kunnen voldoen en geen verhaal zou bieden, behoudens door de bestuurder aan te voeren omstandigheden op grond waarvan de conclusie gerechtvaardigd is dat hem persoonlijk ter zake van de benadeling geen ernstig verwijt kan worden gemaakt (zie onder meer HR 6 oktober 1989, ECLI:NL:HR:1989:AB9521, NJ 1990/286, m.nt. J.M.M. Maeijer (Beklamel) en HR 8 december 2006, ECLI:NL:HR:2006:AZ0758, NJ 2006/659 (Ontvanger/C). In de kern houdt dit zogenoemde ‘Beklamel-criterium’ de eis in dat de bestuurder bij het aangaan van de verbintenis wist of behoorde te begrijpen dat de schuldeiser van de vennootschap als gevolg van zijn handelen schade zou lijden”.

De verweten handeling vond plaats in 2014, voordat de Hoge Raad heeft gesproken. Op dat moment, zelfs al sedert 1 september 1993, waren de bewuste artikelen reeds opgenomen in boek 7 van het BW. In 2014 was geldend recht dat de bemiddelaar niet twee heren mocht dienen en dat bij strijd de kosten niet bij de aspirant koper of huurder in rekening mochten worden gebracht.

De uitspraak van de Hoge Raad heeft slechts verduidelijkt dat de praktijk om een aspirant huurder als het ware te dwingen eerst een bemiddelingsovereenkomst aan te gaan door het contact met de verhuurder onmogelijk te maken er toe moet leiden dat gehandeld wordt in strijd met de wet. Ook is duidelijk gemaakt dat het aanbieden van woonruimte op een website impliceert dat de eigenaar daartoe opdracht heeft gegeven, zelfs als de verhuurder daarvoor niet betaalt, zodat er in elk geval sprake is van het dienen van twee heren.

MVM is aansprakelijk voor het terugbetalen van de onverschuldigd betaalde kosten. De vraag is of er daarnaast ook ruimte is voor aansprakelijkheid van de beide bestuurders, althans de natuurlijke personen achter die bestuurders. Voor het aannemen van die persoonlijke aansprakelijkheid moet aan zware eisen worden voldaan, in die zin dat de natuurlijke personen persoonlijk een ernstig verwijt kan worden gemaakt.

Hoewel de wet het in rekening brengen van deze kosten aan de huurder al verbood, moet worden vastgesteld dat op het moment van contracteren de Hoge Raad zich nog niet had uitgesproken. Uit het grote aantal vorderingen dat sindsdien door de rechtbank in behandeling is genomen kan worden afgeleid dat het een gewone praktijk was onder bemiddelaars om te handelen zoals MVM dat deed, dat wil zeggen de aspirant huurder laten tekenen voor de bemiddeling voordat de concrete woning werd aangeboden. Daarbij werd gesteld dat aan de verhuurder geen kosten in rekening werden gebracht, zodat slechts door een partij zou worden betaald en er geen sprake was van het dienen van twee heren. De vragen die de Hoge Raad heeft beantwoord ziet op voornoemde werkwijze en dus niet op de vraag of het is toegestaan bij twee partijen, in dit geval huurder en verhuurder, bemiddelingskosten in rekening te brengen. Het is voorstelbaar dat de bemiddelaars tot de uitspraak van de Hoge Raad niet konden begrijpen dat die werkwijze als het dienen van twee heren zou worden aangemerkt. Het door de Hoge Raad beoordeelde handelen kan om die reden niet een persoonlijk en ernstig verwijt aan de bestuurder opleveren.

Uit het vonnis van de kantonrechter van 8 juli 2016, dat onderdeel is van de processtukken, blijkt evenwel dat MVM niet alleen kosten in rekening heeft gebracht aan de aspirant huurder, maar ook aan de verhuurder. Doordat de huurder het contract dat MVM had gesloten met de verhuurder in het geding heeft gebracht is duidelijk geworden dat MVM niet alleen twee heren diende maar ook dubbele bemiddelingskosten in rekening heeft gebracht. Het vonnis is dan ook niet gebaseerd op het arrest van de Hoge Raad, maar op de hiervoor bedoelde wetsbepalingen. Ook voordat het arrest van de Hoge Raad werd gewezen was in 2014 volstrekt duidelijk dat deze handelwijze verboden was. MVM handelde welbewust in strijd met de dwingende wetsbepaling van artikel 7:417 lid 4 jo. 7:427 BW. Door dit feit is sprake van een bijzondere omstandigheid die een ernstig verwijt oplevert aan de zijde van de beide bestuurders van MVM. Bij het aangaan van de bemiddelingsovereenkomst behoorden de bestuurders te weten dat zij bemiddelingskosten in rekening brachten, hoewel dat wettelijk niet was toegestaan. Zij behoorden daarom ook te weten dat het bedrag terugbetaald zou moeten worden. Door daar geen rekening mee te houden hebben zij onrechtmatig gehandeld jegens [eiser ] .

De kantonrechter komt daarom tot het oordeel dat [gedaagde 3] en [gedaagde 2] als bestuurders van MVM persoonlijk een ernstig verwijt treft en als bestuurders, naast de vennootschap MVM, aansprakelijk zijn voor het terugbetalen van de onverschuldigd betaalde bemiddelingskosten. Het primair gevorderde wordt dan ook toegewezen.