Uitspraken

GLR is gevestigd in het Verenigd Koninkrijk en Shairplane in Nederland. Dit geschil heeft daarom internationaalrechtelijke aspecten. Artikel 23 van de hier toepasselijke EEX-Verordening bepaalt dat de rechtbank die partijen bij overeenkomst hebben aangewezen, bevoegd is (de herschikte EEX-Vo is in dit geschil nog niet van toepassing, nu de dagvaarding is uitgebracht voor 1 januari 2015). Partijen hebben bij overeenkomst de Nederlandse rechter aangewezen, zodat deze rechtbank bevoegd is. Op grond van artikel 3 lid 1 jo. 7 lid 7 lid van de Rome-I verordening is voorts het recht van toepassing dat partijen hebben gekozen. Nu partijen bij overeenkomst hebben gekozen voor Nederlands recht, zal de rechtbank dit recht toepassen bij de beoordeling van dit geschil.

Voor de beoordeling van dit geschil is allereerst van belang de vraag te beantwoorden of [naam aandeelhouder HJV Holding] in strijd heeft gehandeld met de toepasselijke wettelijke regels ter zake de luchtvaart. De rechtbank overweegt daartoe als volgt. Artikel 2.1 lid 1 van de Wet Luchtvaart bepaalt dat het verboden is een luchtvaartuig (waaronder verstaan onderhavig vliegtuig) te bedienen zonder - kort gezegd - een geldig vliegbrevet. De aan de Wet Luchtvaart complementaire Luchtvaartwet definieert in artikel 2 onder b vervolgens het bedienen van een luchtvaartuig als: het verrichten van handelingen aan boord van een luchtvaartuig ten behoeve van het gebruik van dat luchtvaartuig. Het beroeren van de (flap- en) brandstofhendel door [naam aandeelhouder HJV Holding] valt naar het oordeel van de rechtbank onder deze definitie, nu deze handelingen bij uitstek dienen tot het gebruik van het vliegtuig, te weten het maken van een vlucht. In beginsel heeft [naam aandeelhouder HJV Holding] dan ook artikel 2.1 van de Wet Luchtvaart overtreden.

Shairplane heeft in dit kader aangevoerd dat [naam piloot] als gezagvoerder op grond van artikel 5.7 lid 2 laatste zin van de Wet Luchtvaart, mag (doen) afwijken van onder meer artikel 2.1 van de Wet Luchtvaart. [naam piloot] heeft [naam aandeelhouder HJV Holding] namelijk kort na de start verzocht de flaps te bedienen en [naam aandeelhouder HJV Holding] heeft dit verzoek opgevolgd, aldus Shairplane. GLR heeft deze feitelijke gang van zaken betwist en onder meer betoogd dat het [naam aandeelhouder HJV Holding] is geweest die heeft opgetreden als (onbevoegd) piloot van het vliegtuig.

De rechtbank gaat bij de beoordeling voorshands uit van de door Shairplane op dit punt gestelde feiten en overweegt als volgt. In artikel 5.7 lid 2 Wet Luchtvaart is opgenomen dat de gezagvoerder mag afwijken van deze regels indien de omstandigheden dit in het belang van de veiligheid dringend noodzakelijk maken. Dergelijke omstandigheden heeft Shairplane echter niet gesteld. [naam aandeelhouder HJV Holding] heeft ter comparitie hierover verklaard dat hij dacht dat [naam piloot] het “redelijk druk” had rond het opstijgen van het vliegtuig, maar verder is over de omstandigheden ten tijde van het voorval slechts bekend geworden dat het overdag was (08:00 uur op een ochtend in april) en dat het goed weer was. In dit wetsartikel bedoelde omstandigheden zijn dus niet gebleken. Daarbij komt dat ook voor het overige niet gebleken is van enige dringende noodzaak in het kader van de veiligheid om de flaps direct (op dat moment) op te halen, nu, zoals [naam aandeelhouder HJV Holding] ter zitting heeft verklaard, een vliegtuig van dit type met de flaps omlaag de gehele vlucht kan vervolmaken en dat alleen extra brandstof en wat snelheid kost.

De rechtbank komt ook tot het oordeel dat het beroep dat Shairplane heeft gedaan op artikel 96 lid 4 van de Regeling Toezicht Luchtvaart haar niet kan baten, alleen al omdat een aanwijzing op grond van deze lagere regeling niet in strijd mag komen met (artikel 2.1 van) de Wet Luchtvaart, een wet in formele zin. Bovendien ziet dit artikel, gelet op de aanhef daarvan, op de orde en veiligheid. Zoals hiervoor al overwogen, zijn er geen feiten of omstandigheden gebleken waaruit kan worden afgeleid dat [naam piloot] als gezagvoerder het verzoek aan [naam aandeelhouder HJV Holding] in het kader van de (orde en) veiligheid van de vlucht heeft gedaan. Dit betoog van Shairplane verwerpt de rechtbank dan ook. De nog door Shairplane genoemde uitzondering op artikel 2.1 van de Wet Luchtvaart, door haar gevonden in artikel 11 onder j. van het Besluit Bewijzen van Bevoegdheid voor de luchtvaart, gaat niet op omdat die uitzondering naar haar aard slechts ziet op vluchten in het kader van instructie en tussen partijen in confesso is dat het hier niet ging om een instructievlucht met [naam piloot] als instructeur en [naam aandeelhouder HJV Holding] als leerling.

Voor zover Shairplane heeft willen betogen dat [naam aandeelhouder HJV Holding] als passagier in redelijkheid het verzoek van [naam piloot] niet heeft kunnen weigeren en dat dit niet (met wijsheid) achteraf moet worden beoordeeld, verwerpt de rechtbank dit ook. Dat betoog zou wellicht gevolgd kunnen worden als [naam aandeelhouder HJV Holding] een leek was geweest op het gebied van het bedienen van vliegtuigen en/of als vastgesteld kon worden dat ook [naam aandeelhouder HJV Holding] (wederom: als leek) in redelijkheid heeft mogen denken dat de veiligheid van het toestel in het gedrang zou kunnen komen en hij daarom aan het verzoek van [naam piloot] geen weerstand behoefde te bieden. Daarvan is echter geen sprake: juist gelet op de achtergrond van [naam aandeelhouder HJV Holding] als voorheen bevoegd piloot had van hem mogen worden verwacht dat hij de bedieningshandels van een toestel waarvoor hij niet was gecertificeerd, niet zou aanraken, juist om ‘bedieningsverwarring’ zoals het ongeval heeft doen ontstaan, te voorkomen. Daarbij speelt ook een rol dat [naam aandeelhouder HJV Holding] gelet op zijn achtergrond en zijn verklaring ter comparitie wist dat er geen sprake was van een situatie waarbij de veiligheid in het geding kwam, zoals hierboven al overwogen.

Slotsom is dat de rechtbank vaststelt dat - ook als moet worden uitgegaan van een door [naam piloot] als piloot gedaan verzoek - [naam aandeelhouder HJV Holding] artikel 2.1 van Wet Luchtvaart heeft overtreden.

GLR heeft zich er op beroepen dat Shairplane niet aan de ‘conditions precedent’ genummerd 2 en 3 (hierna: CP2 en CP3, aangehaald onder 2.3 van dit vonnis) uit de polisvoorwaarden heeft voldaan. Is dit het geval, dan behoeft GLR niet uit te keren, zo bepaalt CP1 van de polisvoorwaarden. Door het overtreden van artikel 2.1 van de Luchtvaartwet heeft [naam aandeelhouder HJV Holding] , die gelet op artikel 13 van de ‘DEFINITIONS’ als ‘Insured’ moet worden beschouwd, niet voldaan aan CP3 en hoeft GLR niet uit te betalen. Shairplane heeft op zichzelf niet betwist dat bij het niet-voldoen aan de Wet Luchtvaart de bepalingen van CP2 of CP3 worden overtreden en GLR daarmee niet gehouden is uitkering te doen onder de polis. Zij betwist echter - onder meer - dat de gedraging van [naam aandeelhouder HJV Holding] onder CP3 geldt als een gedraging van de ‘Insured’, nu onder dat laatste slechts Shairplane moet worden verstaan.

De rechtbank overweegt als volgt. Centraal staat de vraag wie als ‘Insured’ in de zin van de polisvoorwaarden moet worden aangemerkt. Bij de uitleg daarvan stelt de rechtbank voorop dat deze uitleg naar Nederlands recht dient te geschieden, ook al zijn de polisvoorwaarden oorspronkelijk onder Engels recht geredigeerd. Partijen hebben immers expliciet Nederlands recht op deze overeenkomst van toepassing verklaard. De uitleg van de polisvoorwaarden is onder Nederlands recht met name afhankelijk van objectieve factoren zoals de bewoordingen waarin de desbetreffende bepalingen zijn gesteld, gelezen in het licht van de verzekeringsvoorwaarden als geheel. Uitgangspunt is dat het de verzekeraar vrijstaat om in de verzekeringsvoorwaarden de grenzen te omschrijven waarbinnen hij bereid is dekking te verlenen. Dat brengt ook de vrijheid mee om daarbij - op een wijze die voor de verzekeringnemer op grond van objectieve factoren voldoende duidelijk kenbaar is - binnen een samenhangend feitencomplex slechts aan bepaalde feiten of omstandigheden (rechts)gevolgen te verbinden en aan andere niet, dan wel onderscheid te maken tussen gevallen die feitelijk zeer dicht bij elkaar liggen (vgl. HR 16 mei 2008, NJ 2008, 284). In dit geval is gesteld noch gebleken dat partijen hebben onderhandeld over de totstandkoming van deze overeenkomst, inclusief de polisvoorwaarden, noch dat zij in dat kader over en weer verklaringen hebben afgelegd.

Voorts is het helder dat als ‘Insured’ in ieder geval Shairplane heeft te gelden, nu zij op het verzekeringscertificaat (productie 4 GLR) als zodanig is aangeduid. In artikel 13 van de DEFINITIONS uit de polisvoorwaarden wordt onder ‘Insured’ ook verstaan ‘any’ (elke) ‘Director’. De rechtbank volgt niet het ter comparitie ingenomen standpunt van Shairplane dat de het woord ‘herein’ (in artikel 13 van de DEFINITIONS) mogelijk alleen terugslaat op de sectie DEFINITIONS en niet op de (andere secties van de) polisvoorwaarden, waaronder sectie I van de nu centraal staande verzekering tegen verlies. De termen gedefinieerd in artikel 13 komen in de sectie DEFINITIONS verder namelijk niet voor, dus alleen terugslaan op deze sectie zou zinloos zijn. Ook de overige onder DEFINTIONS gedefinieerde begrippen als ‘Flight’, ‘Flying’, ‘Ground’ etc. hebben slechts betekenis in het licht van de bepalingen in de andere secties van de polisvoorwaarden.

De volgende vraag is of [naam aandeelhouder HJV Holding] moet worden aangemerkt als ‘Director’ in artikel 13. De rechtbank verwerpt daarbij het argument van Shairplane dat de definitie van ‘Insured’ beperkt moet worden opgevat omdat anders de definitie van ‘employees’ en ‘agents’ dubbelop zou uitwerken, te weten in artikel 13 als ‘Insured’ en nogmaals in CP3 onder c. Dit geldt namelijk niet voor het nu centraal staande begrip ‘Director’ omdat dit nu eenmaal niet op die beide plaatsen wordt genoemd. De rechtbank legt CP3 verder zo uit dat in dit artikel aan Shairplane en iedere (‘any’) ‘Director’ rechtstreeks wordt opgedragen zich te gedragen in overeenstemming met de toepasselijke luchtvaartregels (CP3 aanhef tot en met ‘of the aircraft’) en hen daarnaast wordt opgedragen (CP3 vanaf ‘and shall ensure that’ en onder c.) zich er van te verzekeren dat hun medewerkers (‘employees’) en agenten (‘agents’) zich aan deze luchtvaartregels houden.

De rechtbank overweegt in dit kader verder dat ‘Director’ vanuit het Engels (onder meer) vertaald wordt als ‘bestuurder’. Naar het oordeel van de rechtbank betekent dit dat onder ‘any Director’ zowel HJV moet worden verstaan als direct statutair bestuurder van Shairplane als [naam aandeelhouder HJV Holding] als indirect bestuurder. De rechtbank heeft hierbij gelet op de betekenis van het woord ‘any’ (iedere of elke), waarmee naar de letter zowel de directe (mede)bestuurder van Shairplane (‘of the Insured’) als de indirect bestuurder kan worden aangeduid, maar ook op de achterliggende ratio van dit artikel, zoals in r.o. 4.11 al verwoord: voor de bestuurders van Shairplane geldt niet alleen rechtstreeks de norm zich te gedragen overeenkomstig de luchtvaartregels maar ook de norm zich er van te verzekeren dat hun medewerkers en agenten zich aan de luchtvaartregels houden. Een redelijke uitleg van CP3 in samenhang met artikel 13 van de DEFINITIONS maakt dat deze regel ook dient te gelden voor een indirect bestuurder, omdat deze - net als in de situatie dat er alleen een direct bestuurder is - uiteindelijk de zeggenschap over Shairplane heeft en bij uitstek in handen heeft dat Shairplane de verplichtingen uit CP3 nakomt. Daarnaast gaat het hier om een strikt feitelijke handeling waarmee [naam aandeelhouder HJV Holding] artikel 2.1 van de Wet Luchtvaart heeft overtreden en die alleen door natuurlijke personen kan worden begaan en niet door een rechtspersoon-bestuurder. Zou de rechtbank de indirecte bestuurder niet als Director in de zin van de polisvoorwaarden classificeren, dan zou dit er ook op neer komen dat de natuurlijke persoon die rechtstreeks statutair bestuurder van Shairplane zou zijn en artikel 2.1 van de Wet Luchtvaart zou hebben overtreden, wel CP3 zou kunnen worden tegengeworpen en eenieder die indirect - met het ‘tussenkomen’ van één of meerdere vennootschap(pen) als JHV - bestuurder zou zijn, niet. Een dergelijke ongelijke uitkomst acht de rechtbank ongewenst.

De rechtbank tekent hierbij nog aan dat in deze uitleg niet iedere fout of schending van de luchtvaartregels door een (wel bevoegde en al dan niet in dienst zijnde) piloot of bemanningslid zou kunnen leiden tot het inroepen van CP3, zoals Shairplane nog heeft betoogd. In geval van zo’n fout zou de rechtbank niet zo eenvoudig komen tot het kwalificeren van de ‘employees’, ‘servants’ of ‘agents’ als ‘Insured’ als in onderhavige zaak. Op de ‘Insured’ rust op grond van deze bepaling namelijk in beginsel slechts de verplichting om zich er van te verzekeren dat haar (al dan niet in dienst zijnde) werknemers en agenten zich aan de luchtvaartregels houden. Dan zou het inderdaad tegenstrijdig (en in strijd zijn met het doel van de verzekering, te weten het verzekeren van ‘gewone’ fouten van bemanningsleden) zijn om de werknemers en agenten zelf (als Insured) ook nog eens te verplichten zich te allen tijde aan deze regels te houden op straffe van verval van uitkeringsplicht. In onderhavig geval ligt dit echter anders, nu de Insured zelf (in de persoon van [naam aandeelhouder HJV Holding] als Director, niet zijnde een werknemer of agent) in strijd heeft gehandeld met de luchtvaartregels en de norm in de polisvoorwaarden voor de Insured zelf strenger zijn geformuleerd.

Het voorgaande betekent dat GLR een beroep kan doen op CP3: de Insured in de zin van de polis ( [naam aandeelhouder HJV Holding] ) heeft de ter zake dienende luchtvaartregels overtreden en uit hoofde van CP1 behoeft GLR dan geen uitkering te doen aan Shairplane. Dat betekent dat de vorderingen van Shairplane zullen worden afgewezen. Aan het verder nog gevoerde debat tussen partijen, waaronder de twistpunten of [naam aandeelhouder HJV Holding] zelf tijdens het opstijgen als (onbevoegd) piloot heeft opgetreden, dan wel als bemanningslid heeft te gelden, of [naam piloot] nu wel of niet de door Shairplane gestelde aanwijzing heeft gegeven aan [naam aandeelhouder HJV Holding] en tenslotte of CP2 (ook) is overtreden, komt de rechtbank niet toe.

Shairplane zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van GLR worden begroot op:

- griffierecht 3.829,00

- salaris advocaat 5.160,00 (2,0 punten × tarief € 2.580,00)

Totaal € 8.989,00

De gevorderde veroordeling in de nakosten is in het kader van deze procedure slechts toewijsbaar voor zover deze kosten op dit moment reeds kunnen worden begroot. De nakosten zullen dan ook worden toegewezen op de wijze zoals in de beslissing vermeld.