Uitspraken

Op grond van de Uitleveringswet vindt uitlevering van een opgeëiste persoon plaats nadat die door de uitleveringsrechter toelaatbaar is verklaard en vervolgens door de minister bij besluit is toegestaan. In verband met de taakverdeling tussen de uitleveringsrechter en de minister zoals neergelegd in de Uitleveringswet, toetst de uitleveringsrechter bij de beoordeling van de toelaatbaarheid van de uitlevering niet alle aspecten van de uitlevering. Aspecten die volgens die taakverdeling worden beoordeeld door de minister en daarom bij de toelaatbaarverklaring door de uitleveringsrechter niet aan de orde zijn gekomen, kan de opgeëiste persoon desgewenst betrekken in een vordering bij de burgerlijke rechter die ertoe strekt de uitlevering te verbieden op de grond dat het besluit van de minister, of de tenuitvoerlegging daarvan, onrechtmatig is tegenover de opgeëiste persoon.

Uit de artikelen 8 en 10 Uitleveringswet volgt dat het oordeel over de vraag of de uitlevering een schending oplevert of tot een schending zal leiden van fundamentele rechten, zoals een inbreuk op het verbod van artikel 3 EVRM, in de taakverdeling tussen de uitleveringsrechter en de minister is voorbehouden aan de minister (vgl. HR 15 oktober 1996, ECLI:NL:HR:1996:ZD0547, NJ 1997, 533). Indien tegen een besluit van de minister om de uitlevering toe te staan, wordt opgekomen bij de burgerlijke rechter met de stelling dat de uitlevering strijdig is met fundamentele rechten, dient toetsing van die beslissing een volledige te zijn (vgl. HR 15 september 2006, ECLI:NL:HR:2006:AV7387, NJ 2007, 277).

In de gevallen waarin zowel de verzoekende staat als de aangezochte staat is toegetreden tot het EVRM, moet in beginsel worden uitgegaan van het vertrouwen dat de verzoekende staat de bepalingen van dit verdrag zal eerbiedigen. Bijzondere omstandigheden kunnen echter tot een afwijking van het vertrouwensbeginsel nopen, met name indien ernstige twijfel rijst aangaande de waarborging van fundamentele rechten.

Artikel 3 EVRM staat in de weg aan uitlevering indien er gegronde redenen (“substantial grounds”) zijn om aan te nemen dat de opgeëiste persoon in geval van uitlevering een reëel gevaar (“a real risk”) loopt te worden onderworpen aan foltering of aan een onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing (zie o.a. EHRM 7 juli 1989, ECLI:NL:XX:AB9902, NJ 1990, 158). Doet zo’n situatie zich voor dan kan de minister niet volstaan met een verwijzing naar het vertrouwensbeginsel. Ter beoordeling van de vraag of hier sprake is van dergelijke gegronde redenen, heeft de voorzieningenrechter onder meer acht geslagen op het ambtsbericht 2021 en het Human Rights Report 2020, waar ook de minister blijkens de motivering van zijn beslissing acht op heeft geslagen (zie 2.4).

De voorzieningenrechter is van oordeel dat de hiervoor genoemde informatie objectief, betrouwbaar, nauwkeurig en naar behoren bijgewerkt is (zie EHRM 6 september 2016, ECLI:EU:C:2016:630 ro. 59). Er worden in de rapportages ook diverse voorbeelden (die hiervoor slechts deels zijn geciteerd) gegeven bij de uitspraken die worden gedaan over de vele geconstateerde ernstige gebreken. Ook wordt in de rapportages onder meer verwezen naar berichtgeving van Human Right Watch (HRW) en Amnesty International. Daaraan kan naar het oordeel van de voorzieningenrechter in kwesties als deze ook grote waarde worden gehecht.

Gedaagde heeft zich terecht op het standpunt gesteld dat de “mere possibility of ill-treatment on account of an unsettled situation in the requesting country does not in itself give rise to a breach of Article 3” (EHRM 18 september 2012, zaak 17455 / 11 Umirov-Russia). Indien echter acht wordt geslagen op voormelde informatie kan niet worden volgehouden dat daar sprake van is. Mishandeling is niet alleen mogelijk, hiervan is blijkens voormelde informatie, stelselmatig sprake, foltering en andere vormen van mishandeling zijn wijdverspreid en fysieke mishandeling en seksuele mishandeling zijn systemisch. Dat maakt naar het oordeel van de voorzieningenrechter dat niet anders kan worden geconcludeerd dan dat er gegronde redenen zijn om aan te nemen dat eiseres in geval van uitlevering een reëel gevaar loopt te worden onderworpen aan foltering of aan een onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing.

De voorzieningenrechter heeft daarbij ook acht geslagen op de acties die Rusland, eveneens blijkens voormelde informatiebronnen, heeft ondernomen om de situatie te verbeteren. Zo wordt er in het ambtsbericht 2021 melding gemaakt van Public Oversight Committees (POC’s) die Rusland in het leven heeft geroepen en die de taak hebben om publiek toezicht te houden op de detentieomstandigheden, om rapporten en aanbevelingen op basis daarvan te schrijven, en om te ondersteunen bij de samenwerking tussen ngo’s enerzijds en detentiefaciliteiten en overheden anderzijds. Alhoewel Rusland daarmee laat zien dat zij de geconstateerde schendingen van artikel 3 EVRM – ook op het vlak van ontoereikende detentiefaciliteiten – serieus neemt, moet worden geconcludeerd dat Rusland nog niet ver genoeg is om tot een andere conclusie te komen dan de onder 4.9 vermelde conclusies.

De voorzieningenrechter heeft daarbij acht geslagen op de in de rapportages vermelde kritiek op dit toezichtsysteem, zoals dat de POC’s niet tot alle plekken toegang hebben en het deze commissies ontbreekt aan van belang zijnde bevoegdheden. Bovendien betreft het toezicht niet het voorarrest, waarbij het risico op foltering en mishandeling volgens HRW het grootst is (zie het ambtsbericht 2021), en ook niet het transport van gedetineerden. Ten aanzien daarvan zijn ook structurele problemen vastgesteld (in het ambtsbericht 2021 staat hierover onder meer “Amnesty International bericht over de omstandigheden tijdens de gevangenentransporten per trein. Zeer geregeld komen martelingen en andere mensonterende behandelingen voor, evenals tijdelijke verdwijningen”). De door gedaagde nader overgelegde door Rusland afgegeven garantie houdt enkel in dat eiseres per vliegtuig zal worden vervoerd naar de regio waar haar berechting zal plaatsvinden. Dat dit het enige moment is dat eiseres zal worden vervoerd, acht de voorzieningenrechter echter niet aannemelijk. De voorzieningenrechter acht ook van belang het tijdsverloop sinds 2008, toen dit toezichtsysteem in het leven is geroepen. Dat heeft er niet toe geleid dat in 2020 en 2021 op andere wijze is gerapporteerd dan op de wijze zoals hiervoor geciteerd.

De voorzieningenrechter heeft bij haar oordeel ook in aanmerking genomen hetgeen in het door eiseres overgelegde ambtsbericht uit 2019 staat vermeld over de verstrekkende gevolgen van de getroffen maatregelen tegen de uitbraak van het coronavirus in Russische detentiefaciliteiten, en vooral in voorarrest. Door gedetineerden kon niet meer met de buitenwereld worden gecommuniceerd, waardoor het risico op mishandeling om bekentenissen af te dwingen werd verhoogd. Daarnaast nam de overheid geen concrete maatregelen om gedetineerden te beschermen tegen het virus, zo staat in dit bericht vermeld. Nu de coronapandemie nog steeds woedt, is dit in deze zaak ook een factor van betekenis.

Het standpunt van partijen over één specifieke penitentiaire inrichting – waar eiseres veel kritiek op heeft geuit, welke kritiek door gedaagde is genuanceerd – kan onbesproken blijven. Volgens gedaagde kan uit het uitleveringsverzoek niet worden afgeleid dat eiseres in die inrichting zal worden gedetineerd. Gedaagde stelt vervolgens dat er grote verschillen zijn tussen de verschillende inrichtingen en hij meent dat er, mede gelet daarop, in dit geval geen gegronde redenen zijn om aan te nemen dat de opgeëiste persoon in geval van uitlevering een reëel gevaar loopt te worden onderworpen aan foltering of aan een onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing. Hetgeen hiervoor is overwogen betreft echter de situatie in Russische detentie in zijn algemeenheid, zodat de voorzieningenrechter dit verweer van gedaagde verwerpt. Voor zover gedaagde stelt dat de omstandigheden in vrouwengevangenissen beter zijn dan die van mannen, ziet hij eraan voorbij dat in het landenrapport 2019 van de United States Department of State, waarnaar gedaagde in dit kader verwijst, aan de betreffende opmerking is toegevoegd dat de omstandigheden echter “substandard” blijven.

Er kan in een geval als dit slechts van genoegzame garanties worden gesproken, indien concrete waarborgen worden gegeven dat de Russische autoriteiten erop zullen toezien dat eiseres gedurende haar detentie en berechting niet door politieambtenaren, gevangenispersoneel of andere functionarissen binnen het justitiële apparaat wordt gemarteld of aan andere onmenselijke praktijken wordt blootgesteld. Toereikende garanties op dit punt zouden op zijn minst moeten inhouden dat en op welke wijze de Russische autoriteiten er in de praktijk voor zullen zorgdragen dat de justitiële en andere functionarissen met wie eiseres tijdens haar detentie en berechting in aanraking zal komen, haar niet zullen martelen of aan enige andere onmenselijke behandeling zullen blootstellen (vgl. Hoge Raad 15 september 2006, ECLI:NL:HR:2006:AV7387, r.o. 3.4.2). De door de Russische autoriteiten gedane toezeggingen, zoals geciteerd onder 2.3, kwalificeren niet als zodanig. Deze houden onvoldoende concrete waarborgen in. Deze toezeggingen maken dan ook niet dat kan worden geconcludeerd dat eiseres niet bloot zal staan aan het hiervoor geconstateerde reële gevaar.

Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat de primaire vordering van eiseres om haar uitlevering aan Rusland te verbieden in dit geding voor toewijzing vatbaar is.

Gedaagde zal, als de in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de kosten van dit geding. Eiseres heeft geprocedeerd op basis van een toevoeging. Eisers met een toevoeging betalen een lager griffierecht. Verder worden in dat geval de kosten van de deurwaarder voor het uitbrengen van het exploot en/of advertentiekosten van rijkswege vergoed. Die kosten zijn dus niet voor rekening van eiseres. Gelet op het voorgaande wordt gedaagde slechts veroordeeld tot betaling van het lagere griffierecht en tot vergoeding van het – hierna in het dictum vast te stellen – salaris van de advocaat. Deze vergoeding voor het salaris moet door de advocaat worden verrekend met de op grond van de Wet op de rechtsbijstand aan de advocaat toegekende vergoeding.