Uitspraken

Naar vaste rechtspraak kan een voormalige verdachte in een civielrechtelijke procedure op grond van onrechtmatige overheidsdaad van de Staat vergoeding vorderen van de schade die hij als gevolg van strafrechtelijk optreden van politie en justitie heeft geleden, indien vanaf aanvang af een rechtvaardiging voor dat optreden heeft ontbroken doordat dit optreden in strijd was met een publiekrechtelijke rechtsnorm, neergelegd in de wet of in het ongeschreven recht, waaronder het geval dat van de aanvang af een redelijk vermoeden van schuld heeft ontbroken (de zogenoemde a-grond) en indien achteraf blijkt van het ongefundeerd zijn van de verdenking waarop dat optreden berustte en hij aldus ten onrechte als verdachte is aangemerkt (de zogenoemde b-grond) (HR 13 oktober 2006, ECLI:NL:HR:2006:AV6956 (Begaclaim).

Ter zake van de beoordeling van de a-grond geldt dat de vraag of ten aanzien van het optreden van politie of justitie een toereikende publiekrechtelijke grondslag bestond
- waartoe ten minste is vereist dat sprake is van een redelijk vermoeden van schuld aan enig strafbaar feit in de zin van art. 27 Sv - beoordeeld moet worden naar het tijdstip waarop dat optreden plaats heeft. Een dergelijk vermoeden kan het instellen van een strafvervolging rechtvaardigen, ook indien bijvoorbeeld in verband met onzekerheid met betrekking tot de reikwijdte van de betrokken strafbepaling, niet bij voorbaat vaststaat dat een veroordeling zal kunnen volgen. Slechts als bij voorbaat vaststaat dat geen veroordeling zal kunnen volgen of in redelijkheid niet kan worden betwijfeld dat het betrokken feitencomplex buiten het bereik van de strafbepaling valt waarop de tenlastelegging is toegesneden, is het instellen van een strafvervolging niet gerechtvaardigd en dus onrechtmatig. Dit brengt tevens mee dat als in het verdere verloop van de strafrechtelijke procedure blijkt dat het OM bij zijn beslissing tot vervolging over te gaan, is uitgegaan van een onjuiste rechtsopvatting omtrent een of meer van de in de delictsomschrijving opgenomen bestanddelen, zulks niet zonder meer voor risico van de Staat is.

Bij de beantwoording van de vraag of de verdenking achteraf onterecht heeft bestaan, dient de civiele rechter een restrictief criterium toe te passen. In het geval een beoordeling door de strafrechter achterwege is gebleven ten gevolge van een sepot, dient de civiele rechter te beoordelen of uit het strafdossier blijkt van de (volledige) onschuld van de gewezen verdachte. Een sepot vanwege onvoldoende wettig bewijs leidt op zichzelf genomen niet tot de conclusie dat de onschuld bewezen is. Op de gewezen verdachte rust de stelplicht en de bewijslast ten aanzien van zijn uit het strafdossier af te leiden onschuld en daarmee ten aanzien van de onrechtmatigheid van het handelen van de Staat (vgl. HR 13 oktober 2006, ECLI:NL:HR:2006:AV6956 (Begaclaim), HR 29 april 1994, ECLI:NL:HR: 1994:ZC1355 en HR 21 april 2000, ECLI:NL:HR:2000:AA5593, HR 14 januari 2005, NJ 2005, 346).

Uit de rechtspraak volgt dat het criterium van de gebleken onschuld een strenge maatstaf is. In wezen komt deze maatstaf erop neer dat slechts dan kan worden gezegd dat de onschuld blijkt, wanneer daarover hetzij melding is gemaakt in bijvoorbeeld het vrijsprekend vonnis, dan wel wanneer daarover op basis van de relevante stukken geen redelijke twijfel mogelijk is. Voorbeelden zijn de situaties waarin vast komt te staan dat de politie ‘de verkeerde te pakken had’ (bijvoorbeeld omdat de verdachte een sluitend alibi heeft of zonder twijfel vaststaat dat een ander de dader was) of dat (achteraf) helemaal geen strafbaar feit gepleegd blijkt te zijn, bijvoorbeeld omdat de aangifte waarop de verdenking berustte vals blijkt te zijn (vgl. conclusie A-G Langemeijer voor HR 12 juni 1998, ECLI:NL:HR:1998:ZC2668 en conclusie A-G Spier voor HR 14 januari 2005, ECLI:NL:HR:2005:AR1522).

De achtergrond van deze strenge maatstaf is onder meer, dat niet kan worden aanvaard dat de Staat risicoaansprakelijkheid draagt voor het gebruik van strafvorderlijke dwangmiddelen. Burgers dienen tot op zekere hoogte te accepteren dat in het geval van een gegronde verdenking strafrechtelijke dwangmiddelen tegen hen kunnen worden ingezet, ook indien de strafvervolging uiteindelijk niet tot een veroordeling leidt. Daarnaast is in de rechtspraak in aanmerking genomen dat in het Wetboek van Strafvordering al mogelijkheden tot schadevergoeding en vergoeding van kosten, zij het beperkte, zijn opgenomen, waarop de voormalige verdachte is aangewezen (vgl. HR 13 oktober 2006, ECLI:NL:HR:2006:AV6956).

De Staat voert ten aanzien van de a-grond als meest verstrekkende verweer aan dat de beoordeling van de rechtbank afstuit op het gesloten stelsel van rechtsmiddelen. Hij voert daartoe aan dat voorafgaand aan de doorzoeking bij FAT, de rechter-commissaris toestemming heeft verleend voor gelijktijdige doorzoekingen in de woningen van de medeverdachten. De doorzoeking bij FAT berust op dezelfde gronden. Kort hierna is de verdenking tegen de overige verdachten wederom getoetst door de rechter-commissaris in het kader van de inverzekeringstelling en ook toen voldoende zwaar bevonden. In het kader van de opening van een gerechtelijk vooronderzoek zijn de verdenkingen jegens FAT en de overige verdachten nogmaals getoetst en ook toen oordeelde de rechter dat de verdenking voldoende zwaar was voor een redelijk vermoeden van schuld in de zin van artikel 27 Sv, aldus de Staat. Dit leidt ertoe dat de strafrechter zich in de ogen van de Staat reeds over de rechtmatigheid van de doorzoeking heeft gebogen en het de rechtbank thans niet is toegestaan opnieuw de rechtmatigheid te beoordelen.

De rechtbank overweegt dat het gesloten stelsel van rechtsmiddelen beoogt te beschermen tegen de situatie dat twee verschillende rechters over één en dezelfde kwestie een verschillend oordeel vormen voor wat betreft de rechtmatigheid. Van een dergelijke situatie is hier geen sprake. Het staat immers vast dat de doorzoeking bij FAT vooraf noch achteraf is getoetst door een strafrechter. Slechts de doorzoeking bij een tweetal privépersonen is door de strafrechter getoetst, alsmede de opening van een gerechtelijk vooronderzoek. Dat het onderwerp van toetsing door deze rechtbank raakvlakken heeft met het onderwerp van toetsing door de strafrechter doet daar niet aan af. De toetsing vooraf van de doorzoeking betrof niet FAT en de toetsing van het gerechtelijk vooronderzoek is gedaan een half jaar na de doorzoeking bij FAT en vond plaats mede op basis van het onderzoek dat het OM na de doorzoeking heeft gedaan. Die toetsing kan om die reden al niet worden gelijkgesteld met de toetsing die thans aan deze rechtbank wordt verzocht. Met FAT c.s. is de rechtbank dan ook van oordeel dat dit verweer van de Staat faalt. De rechtbank is daarom zowel in het kader van de a-grond als in het kader van de b-grond gehouden om te oordelen over de gestelde onrechtmatigheid.

De rechtbank zal eerst de door FAT in het kader van de a-grond gestelde publiekrechtelijke normschendingen behandelen die er volgens FAT mede toe hebben geleid dat het OM tot de doorzoeking van 6 februari 2007 is overgegaan. Daarna zal de rechtbank de stelling beoordelen dat er op het moment van die doorzoeking geen redelijk vermoeden van schuld bestond en dat die doorzoeking disproportioneel was.

De rechtbank volgt FAT niet in deze stellingen. Voor wat betreft de vraag of het primaat voor onderzoek elders lag dan bij het OM, gold om te beginnen ten tijde van het onderzoek en de doorzoeking in 2007 het convenant van 2008 nog niet. De rechtbank zal daarom de stelling van FAT beoordelen in het licht van de inhoud van het convenant van 2004. Dit convenant beoogt de wijze van afdoening van strafbare feiten in het kader van financiële toezichtwetgeving, waarvoor verschillende toezichthoudende en met opsporingsbevoegdheden belaste instanties bestaan, onderling af te stemmen alvorens daadwerkelijk tot vervolging wordt overgegaan. Zoals de Staat terecht heeft betoogd en anders dan FAT stelt, wordt in het convenant het primaat niet bij de toezichthouder gelegd. Het convenant regelt slechts dat de toezichthoudende en opsporingsbevoegde instanties beslissingen omtrent afdoening van te voren afstemmen en elkaar daartoe informatie verstrekken en tijdig met elkaar in overleg treden. Van een verplichting van een toezichthoudende instantie om tot bestuursrechtelijke afdoening over te gaan of een verbod aan een opsporingsinstantie om tot opsporing over te gaan is geen sprake. Bovendien beoogt het convenant slechts de samenwerking tussen instanties te coördineren, indien financiële toezichtwetgeving tot een samenloop van bevoegdheden leidt. De verdenkingen tegen FAT betroffen echter niet alleen handelingen in strijd met financiële toezichtwetgeving, maar – zo volgt uit het proces-verbaal van verdenking van 14 december 2006 – ook handelingen in strijd met de artikelen 416/417bis (witwassen) en 420bis/ter Sr (heling). Het OM had ten aanzien van deze verdenkingen als enige onderzoeks- en opsporingsbevoegdheden, zodat de stellingen van FAT ook om die reden niet slagen.

Voor wat betreft de te onderzoeken vennootschap overweegt de rechtbank dat, hoewel op pagina 6 van het rechtshulpverzoek inderdaad de vennootschap FAT in Willemstad wordt genoemd als één van de vennootschappen waarmee de [X] Groep verband zou houden, onder 2.6 van het rechtshulpverzoek de vennootschappen PAKRA en FAT op het adres [adres 2] staan beschreven. Daarbij wordt de vraag gesteld aan welke bedrijven door deze twee vennootschappen advies wordt verleend. Dat het OM de vordering ex artikel 126nd Sv aan FAT in Amsterdam heeft uitgereikt is daarom niet onbegrijpelijk en kan in ieder geval niet leiden tot de conclusie dat het OM zich enkel tot FAT in Curaçao had mogen richten.

Ten aanzien van de stelling dat het OM het Functioneel Parket met dit onderzoek had moeten belasten is de rechtbank met de Staat van oordeel dat geen rechtsregel bestaat die het OM hiertoe verplichtte. Het OM heeft binnen de grenzen van de wet beleidsvrijheid om een onderzoek toe te wijzen aan het Landelijk Parket. Het OM heeft voorts onbetwist gesteld dat het Landelijk Parket onder meer gespecialiseerd is in (internationale) fraudezaken, dergelijke zaken ook tot haar takenpakket heeft en zich in het onderhavige onderzoek bovendien heeft laten bijstaan door het gespecialiseerde Team Financiële en Digitale Recherche van de KLPD, zodat ook om die reden niet kan worden geconcludeerd dat het onderzoek door een ondeskundig parket is verricht. Ten slotte kan ook uit de stellingen van FAT niet worden afgeleid dat de in de verhoren gestelde vragen blijk geven van ondeskundigheid.

Ter onderbouwing van haar stelling dat geen redelijk vermoeden van schuld bestond ten tijde van de doorzoeking, heeft FAT in de eerste plaats aangevoerd dat zij in 2006 volledig heeft voldaan aan de vordering ex 126nd Sv. Er is door het OM nooit gevraagd om cliëntdossiers, zodat FAT ook niet gehouden was om die te verstrekken. Van het door het OM gestelde ‘niet meewerken’ is dan ook nimmer sprake geweest en dit kon geen reden kon zijn om te vermoeden dat zich bij FAT strafbare feiten voordeden, aldus FAT. Daarnaast kon het OM aan de door FAT verstrekte administratie evenmin een dergelijke conclusie verbinden. De werkwijze van FAT, de door het OM onderzochte transacties en de opgezette vennootschapsstructuren waren normaal in de internationale trustwereld en konden niet leiden tot het vermoeden dat strafbare feiten waren gepleegd. Ten slotte moet ook uit de afloop van het strafrechtelijk onderzoek naar FAT en van dat naar haar medewerkers, alsmede uit de wijze waarop de procedure in Turkije tegen [X] is geëindigd worden geconcludeerd dat de verdenking van FAT vanaf het begin op los zand is gebaseerd.

De rechtbank stelt voorop dat uit het hierboven aangehaalde Begaclaim-arrest volgt dat voor onrechtmatig handelen van de Staat in het kader van de a-grond niet voldoende is dat een opsporingshandeling niet tot een vervolging heeft geleid vanwege een gebrek aan bewijs of omdat een bepaald handelen achteraf niet onder reikwijdte van een delictsomschrijving blijkt te vallen. Er kan in dit kader pas sprake zijn van een onrechtmatig handelen van het OM als “bij voorbaat vaststaat dat geen veroordeling zal kunnen volgen of in redelijkheid niet kan worden betwijfeld dat het betrokken feitencomplex buiten het bereik van de strafbepaling valt waarop de tenlastelegging is toegesneden”. Het is aan FAT om in het kader van de a-grond feiten te stellen die ook tot die specifieke conclusie kunnen leiden.

FAT hecht, blijkens haar stellingen, in dit verband veel belang aan de wijze waarop de strafzaak tegen [X] in Turkije is verlopen, hoe de strafzaak tegen de werknemers van FAT is verlopen en aan het feit dat er jegens FAT zelf uiteindelijk geen vervolging is ingesteld. Bepalend is echter of het OM op 6 februari 2007 een zelfstandige verdenking jegens FAT kon koesteren, waarbij de rechtbank benadrukt dat het in casu niet alleen ging om een vermoeden van witwassen, maar ook om een vermoeden van heling en om een vermoeden van het onvoldoende bijhouden en/of het ontbreken van administratie, hetgeen eveneens strafbaar is. In het kader van de toetsing aan de a-grond zal de rechtbank dan ook voorbij gaan aan de stellingen van FAT die zien op het verloop van de strafprocedure tegen [X] in Turkije of die zien op zaken van na de doorzoeking op 6 februari 2007.

Ten aanzien van het al dan niet meewerken aan de vordering ex artikel 126nd Sv overweegt de rechtbank met de Staat dat uit de inhoud van het “proces-verbaal van bevinding uitlevering” (hiervoor weergegeven onder 2.5) volgt dat het OM FAT heeft verzocht om uitlevering van alle opgeslagen en vastgelegde gegevens (dossiers) van alle in relatie tot [X] en [X Holding] staande vennootschappen die een rol speelden in het rechtshulpverzoek. De stelling van FAT dat niet om de compliance dossiers is gevraagd en dat het daarom ook niet vreemd is dat die niet zijn verstrekt, kan alleen om die reden al geen stand houden. Er is om alle gegevens verzocht door het OM. Het staat vast dat FAT begin 2006 niet alle volledige cliëntdossiers heeft verstrekt.

Voorts heeft de heer [E] blijkens het proces-verbaal van verhoor van 3 februari 2006 aan de politie verklaard dat mevrouw [A] hem per e-mail van 24 januari 2006 had verzocht om niet mee te werken aan een verhoor door de politie, omdat dit in strijd zou zijn met een clausule in een managementovereenkomst met de bij FAT onder beheer staande vennootschappen, terwijl de Staat onweersproken heeft aangevoerd dat uit de tekst van de managementovereenkomst volgt dat FAT juist geen geheimhoudingsplicht heeft indien de wet haar verplicht tot het geven van informatie.

Hoewel FAT het recht had om juridisch advies in te winnen inzake de vordering ex 126nd Sv en het inroepen van juridisch advies op zichzelf genomen niet leidt tot een verdenking van het plegen van strafbare feiten, is het gelet op het voorgaande niet onbegrijpelijk dat de wijze waarop FAT op de vordering ex artikel 126nd Sv heeft gereageerd, in combinatie met hetgeen uit de verklaringen van de heren [E] , [C] en [D] naar voren kwam, heeft bijgedragen aan de beslissing van het OM de activiteiten van FAT nader onder de loep te nemen, alsmede dat dit heeft bijgedragen aan de jegens FAT gerezen verdenkingen. Met name gezien de afgelegde verklaringen van [E] , [C] en [D] kan in ieder geval niet de conclusie worden getrokken dat ten aanzien van de verdenking van het OM inzake het onvoldoende bijhouden en/of ontbreken van administratie in zin van artikel 1 onder 2 WED in verband met artikel 10 WTT bij voorbaat vaststond dat geen veroordeling zou kunnen volgen of in redelijkheid niet kon worden betwijfeld dat het betrokken feitencomplex buiten het bereik van de strafbepaling viel ten aanzien waarvan de verdenking bestond.

De rechtbank concludeert dat de stelling van FAT, dat voorafgaand aan de doorzoeking ten aanzien van de in het proces-verbaal van verdenking opgesomde verdenkingen geen sprake was van een redelijk vermoeden van schuld, faalt.

Ten aanzien van de stelling dat de doorzoeking een buitenproportioneel middel is geweest gelet op de bijzondere positie en belangen van FAT als groot internationaal trustkantoor overweegt de rechtbank als volgt. Het OM bepaalt in beginsel zelf of het tot het inzetten van zijn opsporingsbevoegdheden over gaat. Bij de keuze uit de hem ten dienste staande bevoegdheden heeft het OM in beginsel evenzeer beleidsvrijheid. Zoals hiervoor overwogen is niet vast komen te staan dat het OM FAT niet als verdachte mocht zien voor de strafbare feiten die in het proces-verbaal van verdenkingen staan beschreven. Hieruit volgt dat het OM dus ook bevoegd was om gebruik te maken van zijn bevoegdheden in het kader van opsporing, waaronder ook de mogelijkheid tot doorzoeking. De rechtbank volgt FAT niet in haar stelling dat een schriftelijk verzoek tot het leveren van informatie net zo effectief zou zijn geweest ter verkrijging van informatie over mogelijke strafbare feiten. Er is op die manier immers geen enkele manier voor het OM om te controleren of alle relevante informatie wel wordt overgelegd. Ook het alternatief van een doorzoeking in de kantoren van de cliënten van FAT kan niet worden gezien als een verplichting die het OM in het kader van proportionaliteit had. Die cliënten waren immers geen verdachten en de rechtbank ziet niet in waarom het OM had moeten vermoeden dat eventuele informatie over door FAT gepleegde strafbare feiten zich juist en alleen bij haar cliënten zou moeten bevinden. De stellingen van FAT in dit kader leiden daarom niet tot het oordeel dat er voor het OM een minder vergaand alternatief bestond dan een doorzoeking bij FAT, laat staan dat het OM een verplichting tot het toepassen van een dergelijk alternatief heeft geschonden. Dat FAT als internationaal trustkantoor behoefte had aan rust en vertrouwen speelt onder die omstandigheden geen rol.

De rechtbank concludeert op grond van het voorgaande dat het beroep van FAT op de a-grond niet slaagt.

Ten aanzien van de b-grond stelt FAT dat zowel uit de afloop van het onderzoek naar [X] en de [X] -groep in Turkije, als uit de beslissingen van het OM om het onderzoek naar FAT en haar medewerkers in Nederland te seponeren moet worden geconcludeerd dat FAT onschuldig was ten aanzien van alle verdenkingen. FAT handhaaft haar stelling dat het OM sepotcode 01 had moeten hanteren in plaats van 02. Voor één van de medeverdachten heeft zelfs te gelden dat na een beslissing van de Nationale Ombudsman de sepotcode ook daadwerkelijk is gewijzigd in 01, aldus FAT.

In de zaak tegen FAT is door de Nederlandse strafrechter geen uitspraak gedaan over de onschuld van FAT en evenmin kan die conclusie worden getrokken uit de inhoud van het strafdossier. Uit het strafdossier van FAT volgt niet dat er geen redelijke twijfel mogelijk is ten aanzien van de onschuld van FAT aan alle tegengeworpen verdenkingen. Ook uit de afloop van de procedure tegen [X] volgt de onschuld van FAT niet. De verdenkingen jegens FAT zijn immers zelfstandige verdenkingen die zijn gerezen naar aanleiding van het onderzoek dat door het OM is gedaan en naar aanleiding van de door Deloitte en [de fiscale adviseur] beschikbaar gestelde dossiers.

De rechtbank concludeert dat het beroep van FAT op de b-grond niet slaagt.

FAT voert voorts aan dat de Staat onrechtmatig heeft gehandeld door te lekken naar de pers voorafgaand aan de doorzoeking bij FAT. FAT stelt dat niet alleen in de hiervoor onder 2.15 opgenomen publicaties aandacht werd besteed aan de doorzoeking en het strafrechtelijk onderzoek, maar dat ook op televisie beelden te zien waren van de doorzoeking en dat op internet meerdere websites aandacht aan de doorzoeking hebben besteed. FAT stelt dat uit diverse omstandigheden volgt dat het OM ervoor verantwoordelijk is dat de pers bekend was met de doorzoeking en het strafrechtelijk onderzoek. Dit volgt volgens FAT uit het korte tijdsbestek tussen de doorzoeking en de eerste publicatie van de Volkskrant op internet en de specifieke informatie die in die publicaties stond. Het OM was voorafgaand aan de doorzoeking de enige partij die weet had van de doorzoeking en van de reden van de doorzoeking en was dus ook de enige partij die de pers vooraf kan hebben ingelicht, aldus FAT. FAT is van mening dat gelet op deze omstandigheden een omkering van de bewijslast van de stelling dat het OM heeft gelekt op zijn plaats is, althans in ieder geval het aannemen een rechtsvermoeden van het bewijs van die stelling. De Staat heeft betwist dat er door het OM of door personen voor wie het OM verantwoordelijk is gelekt is. De Staat heeft subsidiair het causale verband tussen het gestelde lekken en door FAT daardoor gestelde geleden schade betwist.

De rechtbank overweegt dat in het midden kan blijven of door het OM of door personen voor wie het OM verantwoordelijk is naar de pers is gelekt. Ook indien vast zou komen te staan dat het OM voorafgaand aan de doorzoeking informatie daarover heeft gedeeld met de pers en indien in dat kader ook onrechtmatigheid zou worden vastgesteld, moet vervolgens ook komen vast te staan dat de door FAT gestelde schade (al dan niet mede) het gevolg is van dit ‘lekken’. Van dit causale verband heeft FAT de stelplicht en de bewijslast. FAT heeft evenwel onvoldoende onderbouwd gesteld dat de schade in causaal verband staat met een eventueel ‘lekken’. De rechtbank overweegt daartoe als volgt.

Uit de eigen stellingen van FAT volgt dat de trustwereld valt of staat met vertrouwen en dat zij als trustkantoor (daarom) een groot belang heeft bij een vlekkeloze reputatie. Bij twijfel over die reputatie is – zo stelt FAT zelf – het risico zeer groot dat haar cliënten zullen vertrekken. Ter zitting is namens FAT naar voren gebracht dat óók zonder het (gestelde) ‘lekken’ door het OM, de doorzoeking bij FAT in de trustwereld en bij haar cliënten bekend zou zijn geworden. De trustwereld is klein en daarnaast was FAT – zo verklaarde de heer [eiser sub 6] ter zitting – contractueel verplicht om aan haar cliënten te melden dat zij het onderwerp was van strafrechtelijk onderzoek. Dat betekent dat ook zonder het lekken naar de pers, de cliënten van FAT ervan op de hoogte zouden zijn gekomen dat FAT voorwerp van strafrechtelijk onderzoek was en haar reputatie ter discussie zou zijn komen te staan. De twijfel over de reputatie van FAT was daarmee – zo leidt de rechtbank uit de eigen stellingen van FAT af – ook zonder een lek vanuit het OM gegeven. De heer [eiser sub 6] verklaarde weliswaar ook dat er verschil bestaat tussen de eigen informatie over het strafrechtelijk onderzoek naar FAT en de informatie daarover vanuit de pers, omdat FAT de situatie in dat eerste geval nog zou hebben kunnen plooien en de schade dan zou hebben kunnen beperken, maar die stelling heeft hij op geen enkele wijze toegelicht. Dat betekent dat het causaal verband tussen het ‘lekken’ en de schade niet kan worden vastgesteld en een vordering tot schadevergoeding ook op deze grond niet kan slagen. Voor bewijslevering is geen plaats.

De rechtbank concludeert dat de stellingen van FAT niet kunnen leiden tot het oordeel dat de Staat onrechtmatig in de zin van artikel 6:162 BW jegens FAT heeft gehandeld. De vorderingen van FAT zullen daarom worden afgewezen.

Nu de rechtbank heeft geoordeeld dat de Staat niet onrechtmatig jegens FAT heeft gehandeld, ontvalt om die reden de primaire grondslag aan de vorderingen van de overige eisers, inhoudende dat de Staat met het onrechtmatig handelen jegens FAT tevens onrechtmatig heeft gehandeld jegens de (indirecte) aandeelhouders en crediteurs van FAT.

De subsidiaire grondslag voor de vordering van eisers sub 2 tot en met 6 bestaat eruit dat ook rechtmatig overheidsoptreden van het OM in de gegeven omstandigheden recht geeft op schadevergoeding aan de overige eisers vanwege schending van het égalitébeginsel. Zij beroepen zich daarbij op de inhoud van het arrest van de Hoge Raad van 30 maart 2001, ECLI:NL:PHR:2001:AB0801 (De Staat/Lavrijsen) en de sindsdien ontwikkelde rechtspraak. De schade die de overige eisers hebben geleden was voor hen niet te voorzien en viel volledig buiten hun normale maatschappelijke risico.

De rechtbank is in de eerste plaats met de Staat van oordeel dat geen sprake is van optreden jegens de overige eisers. Er zijn immers alleen jegens FAT opsporingshandelingen verricht. Bij de overige eisers zijn geen doorzoekingen verricht. De rechtbank is voorts met de Staat van oordeel dat de door de overige eisers gestelde geleden schade behoort tot hun normale maatschappelijk risico. De rechtbank overweegt daartoe dat de overige eisers aandeelhouders en aandeelhouders van aandeelhouders van FAT zijn, behoudens eiseres 5, die, zo stellen zij, een lening heeft uitstaan aan een (inmiddels failliete) aandeelhouder van FAT. Een (middellijk dan wel onmiddellijk) aandeelhouder draagt in beginsel zelf het (zowel positieve als negatieve) risico ten aanzien van de lotgevallen van de onderneming waarin hij een belang heeft. Hoewel de overige eisers stellen dat zij onevenredig nadeel hebben geleden dat niet onder het normale maatschappelijke risico van aandeelhouders valt, valt niet in te zien dat de verliezen van de onderneming waarin zij een belang hebben, of het oninbaar worden van leningen die zij aan die vennootschappen hebben uitstaan, buiten het normale maatschappelijke risico van een aandeelhouder zouden moeten vallen. Dat het hier om de trustwereld gaat maakt dit, anders dan eisers sub 1 tot en met 6 betogen, niet anders. Integendeel, een kenmerk van de trustwereld is naar de eigen stellingen van FAT c.s. immers dat de resultaten van een trustbedrijf vallen of staan met een onberispelijke reputatie. Ook bij rechtmatig strafvorderlijk overheidsoptreden zal die reputatie in de regel een deuk oplopen en zal dit leiden tot schade. Zonder nadere onderbouwing van FAT, die in dit geval ontbreek, kan daarom niet met succes worden betoogd dat de gevolgen van rechtmatig overheidsoptreden in casu niet te voorzien zijn of anderszins niet voor risico van de (middellijk dan wel onmiddellijk) aandeelhouder van dat trustkantoor zouden dienen te komen. Ten aanzien van eiseres sub 5 overweegt de rechtbank dat deze vennootschap, de stellingen van FAT c.s. volgend, geen belang had in FAT of in de aandeelhouders van FAT, maar enkel een lening had uitstaan aan de failliete aandeelhouder van FAT. Eiseres sub 5 heeft niet nader onderbouwd waarom zij het oninbaar worden van een lening niet zou hoeven te beschouwen als behorend tot haar normale maatschappelijke risico, zodat deze stelling als onvoldoende onderbouwd wordt verworpen.

De slotsom is dat dat de Staat noch jegens FAT noch jegens de overige eisers onrechtmatig heeft gehandeld of op een andere gestelde grond jegens hen schadeplichtig is. FAT c.s. heeft voor het overige geen stellingen ingenomen die, indien bewezen, tot een ander oordeel leiden, zodat de rechtbank aan bewijslevering niet toekomt. De vorderingen van FAT c.s. zullen worden afgewezen.

Eisers zullen als de in het ongelijk gestelde partij hoofdelijk in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van de Staat worden begroot op:

- griffierecht € 3.894,00

- salaris advocaat 5.160,00 (2,0 punten × tarief € 2.580,00)