Uitspraken

Gelet op de samenhang tussen de vorderingen in conventie en in reconventie worden deze hierna gezamenlijk behandeld.

Het meest verstrekkend is het door [gedaagden] in reconventie ingenomen standpunt dat de PSA tot stand is gekomen onder invloed van dwaling danwel misbruik van omstandigheden. [gedaagden] stellen dat een geheel ander tarief zou moeten gelden en vorderen dat de rechtbank de gevolgen van de overeenkomst op grond van artikel 6:230 lid 2 BW in die zin wijzigt. De rechtbank ziet aanleiding dit geschilpunt als eerste te bespreken.

[gedaagden] kunnen hierin niet worden gevolgd. Hun betoog komt er in wezen op neer dat de PSA die zij in 2013 hebben ondertekend anders uitpakt dan zij destijds dachten. Dat is, zoals VUmc terecht opmerkt, niet een geval van dwaling in de zin van artikel 6:228 BW. Voorzover er al geen sprake is van een teleurgestelde toekomstverwachting als bedoeld in artikel 6:228 lid 2 BW, heeft te gelden dat de contractant die een stuk tekent dat iets anders inhoudt dan hij denkt, geen beroep toekomt op dwaling. Hooguit kan er dan sprake zijn van een onvoorziene omstandigheid in de zin van artikel 6:258 BW, maar daar is geen beroep op gedaan. Voor een geslaagd beroep op misbruik van omstandigheden is een en ander al helemaal ontoereikend.

Dit betekent dat de rechtbank de vordering in reconventie onder II zal afwijzen en bij de verdere beoordeling tot uitgangspunt neemt dat de PSA rechtsgeldig tot stand is gekomen.

Hetgeen partijen anderszins verdeeld houdt, valt uiteen in de volgende vier geschilpunten:

1. Geldt het drempelbedrag van 2,5 miljoen euro (artikel 2.1 onder a van de PSA) voor de gezamenlijke inkomsten van [gedaagde sub 2] en [gedaagde sub 4] of voor elk van hen afzonderlijk?

2. Hebben [gedaagde sub 1] en [gedaagde sub 3] op grond van de Regeling Kennis & IE recht op 1/3e deel van de afdracht?

3. Hoe moet worden omgegaan met de betaling in aandelen [dochtervennootschap] ?

4. Moet daarbij worden uitgegaan van het aantal werkelijk ontvangen aandelen of van het aantal aandelen dat de holdings zouden hebben ontvangen indien er was verdeeld overeenkomstig hun aandelenbelang in [naam vennootschap] ?

De beoordeling van deze geschilpunten is een kwestie van uitleg van de toepasselijke bepalingen uit de PSA en de Regeling Kennis & IE. Daarbij komt het aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de desbetreffende bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten (de zogenoemde Haviltexnorm). Rekening moet worden gehouden met alle omstandigheden van het concrete geval.

Aan de hand van dit beoordelingskader, zal de rechtbank hierna de vier geschilpunten (en de daarmee verband houdende vorderingen) een voor een bespreken.

VUmc stelt dat artikel 2.1 onder a van de PSA zo moet worden uitgelegd dat het daarin genoemde drempelbedrag van 2,5 miljoen euro geldt voor de gezamenlijke inkomsten van de holdings. [gedaagden] betogen dat de vrije voet van 2,5 miljoen euro geldt voor elk van de holdings afzonderlijk.

Bij de uitleg van de PSA kent de rechtbank in beginsel groot gewicht toe aan de taalkundige uitleg van de bewoordingen. Het betreft hier immers professionele partijen die met elkaar een commercieel contract zijn aangegaan waarover uitvoerig is onderhandeld. Beide partijen hebben bij de totstandkoming van de PSA juridische bijstand gehad; VUmc van medewerkers van de eigen gespecialiseerde afdeling (TTO/IXA) en [gedaagden] van hun advocaat. Daaruit kan worden afgeleid dat partijen hun rechtsverhouding in de PSA nauwkeurig hebben willen vastleggen.

Uit artikel 2.1 van de PSA volgt dat elk van de holdings een ‘fee’ aan VUmc moet betalen over de door hen ontvangen ‘Company Proceeds’. Met betrekking tot de hoogte van deze fee bepaalt artikel 2.1 onder a dat er geen fee is verschuldigd over Company Proceeds tot een bedrag van 2,5 miljoen euro. Zowel de fee die elk van de holdings moet betalen als het drempelbedrag worden dus gebaseerd op de Company Proceeds. Deze Company Proceeds zijn in de PSA gedefinieerd als de opbrengsten die daadwerkelijk zijn ontvangen ‘by the respective Founders’. Een taalkundige uitleg van deze bewoordingen duidt erop dat het drempelbedrag geldt voor de inkomsten van iedere Founder, dus iedere holding, afzonderlijk.

[gedaagden] betwisten dat sprake was van andere bedoelingen. Volgens [gedaagden] waren zij zich ervan bewust dat het voor hen voordeliger zou zijn om de drempel voor iedere holding afzonderlijk te laten gelden en hebben zij de door VUmc aangepaste clausule in het contract begrepen als een aanbod daartoe. [gedaagden] wijzen er verder op dat de door hen voorgestane uitleg van de bepaling al is terug te vinden in de brief van [gedaagde sub 1] van 22 mei 2016 (zie onder 3.15) en in de berekening die [gedaagde sub 3] op 25 juli 2017 aan VUmc heeft gestuurd (zie onder 3.17). De vertegenwoordiger van IXA/VUmc heeft hierop gereageerd dat het zijn indruk is dat partijen ‘on the same page’ zijn met betrekking tot de interpretatie van de PSA (zie onder 3.18), waarna VUmc ook daadwerkelijk is overgegaan tot facturatie op deze basis. VUmc heeft aanvankelijk dus conform deze uitleg uitvoering gegeven aan de PSA, aldus [gedaagden] Ten slotte voeren [gedaagden] aan dat een andere uitleg ook niet logisch zou zijn. Een gezamenlijke drempel zou bij veranderende aandelenbelangen van de holdings immers niet eenvoudig toe te passen zijn.

Tegenover deze gemotiveerde betwisting van [gedaagden] , biedt de door VUmc geschetste totstandkomingsgeschiedenis onvoldoende aanknopingspunten om een andersluidende gemeenschappelijke partijbedoeling uit af te leiden. Het enkele feit dat [gedaagde sub 1] in zijn e-mail van 18 april 2012 heeft gerekend met gezamenlijke inkomsten, betekent nog niet dat hij en [gedaagde sub 3] bij ondertekening van de PSA een gezamenlijk drempelbedrag hebben willen overeenkomen. Deze e-mail is immers gevolgd door een aangepast voorstel voor de tekst van artikel 2.1. Dit voorstel, gedaan door een jurist van een gespecialiseerde afdeling van VUmc, duidt sterk op een individuele drempel. Dat [gedaagden] dit voorstel aldus hebben begrepen, wordt ondersteund door de e-mail van 22 mei 2016 en de door [gedaagden] opgestelde afrekening. Ook VUmc is aanvankelijk in deze uitleg meegegaan, hetgeen op zijn minst afbreuk doet aan haar stelling dat deze uitleg ‘evident’ niet de bedoeling van partijen is geweest. Als VUmc destijds had gewild dat er één gezamenlijke vrije voet van 2,5 miljoen euro zou gelden, had zij dit in de door haar herziene tekst van artikel 2.1 van de PSA duidelijk moeten maken. Het betoog van VUmc dat het woord ‘respective’ nog uit een oud concept afkomstig was en dat VUmc bovendien per abuis een verkeerde versie ter ondertekening aan [gedaagden] heeft aangeboden, kan haar niet baten. [gedaagden] mochten erop vertrouwen dat de ondertekende versie van de PSA een juiste weergave was van de geldende afspraken.

Ten aanzien van dit geschilpunt stelt de rechtbank VUmc dus in het ongelijk. Dat betekent dat haar vordering onder II. tot betaling van € 431.117,00 (het verschil in afrekening tussen beide methodes) wordt afgewezen.

Het tweede geschilpunt betreft de Regeling Kennis & IE. [gedaagde sub 1] en [gedaagde sub 3] stellen dat zij op grond van deze Regeling recht hebben op 1/3e deel van de exit fee. VUmc weerspreekt dit en stelt dat de Regeling er niet toe kan leiden dat VUmc 1/3e deel van wat zij van [gedaagde sub 1] en [gedaagde sub 3] aan exit fee dient te ontvangen direct weer terug zou moeten betalen. Een dergelijke terugbetaling is door de Regeling niet beoogd, aldus VUmc.

Tussen partijen staat niet ter discussie dat de Regeling Kennis & IE in beginsel op zowel [gedaagde sub 1] als [gedaagde sub 3] van toepassing is. Deze Regeling is in 2009 door VUmc geïntroduceerd. Nieuw was destijds dat ook de uitvinders zelf kunnen meeprofiteren van eventuele opbrengsten uit de exploitatie van hun uitvindingen. Daarbij is uitgegaan van de situatie dat VUmc de uitvinding exploiteert en daarmee opbrengsten verwerft. Na aftrek van kosten zijn het dan de zogenaamde ‘Netto Inkomsten’ die voor verdeling in aanmerking komen.

VUmc heeft er terecht op gewezen dat de afspraken die tussen VUmc enerzijds en [gedaagde sub 1] en [gedaagde sub 3] (althans hun holdings) anderzijds zijn neergelegd in de PSA zich buiten deze kaders begeven. Partijen hebben in 2011 besloten toepassing te geven aan een nieuw ontwikkeld exploitatiemodel (Progressive Licensing Model), waarbij kort gezegd in ruil voor het gebruik van de licentie, VUmc een royalty over verkochte producten alsmede een exit fee in geval van verkoop van de onderneming zou ontvangen. De royalty-afdracht is vastgelegd in de onder 3.7 bedoelde licentieovereenkomst die met [naam vennootschap] is gesloten, terwijl de exit fee afzonderlijk met [gedaagden] is overeengekomen in de PSA. Dit omdat niet alle investeerders in [naam vennootschap] bereid waren te delen in een exit fee met VUmc. Daarop is overeengekomen dat alleen de uitvinders een deel van hun eigen inkomsten bij een exit aan VUmc zouden afdragen. Bij deze situatie past niet dat VUmc vervolgens deze afdracht weer zou moeten delen met de uitvinders. Dat is niet wat partijen over en weer redelijkerwijs ten aanzien van de Regeling Kennis & IE van elkaar mochten verwachten.

[gedaagden] hebben aangevoerd dat in de Regeling ruime definities zijn opgenomen van het begrip Exploitatie en het begrip Netto Inkomsten. Aangezien de Regeling geen onderscheid maakt in waar de inkomsten uit exploitatie vandaan komen, kan ook de exit fee onder de te verdelen Netto Inkomsten worden geschaard, aldus [gedaagden]

De rechtbank volgt [gedaagden] hierin niet. Hoewel de definitie van het begrip Netto Inkomsten ruim is (‘alle opbrengsten uit de exploitatie van kennis en/of IE-rechten zoals royalties, opbrengsten uit overdracht van kennis en/of IE-rechten en opbrengsten uit participatie (…)’) bevestigen de genoemde vormen van opbrengsten dat het daarbij telkens gaat om opbrengsten van VUmc uit de exploitatie van haar intellectuele eigendomsrecht. Hier heeft die exploitatie echter geen inkomsten gegenereerd: doordat de licenties niet werden gebruikt, zijn ook geen royalties afgedragen. De exit fee uit de PSA betreft voor VUmc geen opbrengst uit de exploitatie van haar intellectuele eigendomsrecht, maar een afdracht aan VUmc over de opbrengsten die de uitvinders genieten uit de verkoop van hun aandeel in [naam vennootschap] . Een dergelijke afdracht was ten tijde van de introductie van de Regeling Kennis & IE niet voorzien.

Het derde punt dat partijen verdeeld houdt, is de vraag hoe moet worden omgegaan met de betaling in aandelen [dochtervennootschap] . Volgens VUmc moet de afdracht hierover worden berekend op het moment dat de waarde van de aandelen wordt gerealiseerd, dat wil zeggen telkens wanneer [gedaagden] bedragen ontvangen als opbrengst van de aandelen [dochtervennootschap] , uit dividend, verkoop of anderszins. VUmc moet daarom ook meedelen in de verkoop van de aandelen [dochtervennootschap] aan [bedrijf] , aldus VUmc. [gedaagden] zien dat anders. Zij stellen dat afgerekend moet worden over de waarde van de aandelen [dochtervennootschap] op het moment van verkoop van [naam vennootschap] in januari 2016. Partijen hebben niet bedoeld een afdracht overeen te komen over de opbrengsten uit de verkoop van aandelen [dochtervennootschap] , aldus [gedaagden]

De rechtbank stelt voorop dat de PSA niet voorziet in een regeling voor de wijze waarop een betaling in aandelen in de afrekening met VUmc moet worden betrokken. Artikel 2.1 van de PSA gaat immers uit van een bepaald bedrag aan opbrengsten en bepaalt het af te dragen percentage aan de hand van dat bedrag. Dit laat onverlet dat partijen het erover eens zijn dat onder de PSA ook een afdracht verschuldigd is over de betaling in aandelen [dochtervennootschap] . De vraag is hoe die afdracht over deze betaling in natura moet worden berekend.

Daarvoor kijkt de rechtbank wederom in de eerste plaats naar de bewoordingen van de PSA. Artikel 2.1 van de PSA geeft VUmc recht op een percentage van de door de holdings ontvangen ‘Company Proceeds’, de opbrengsten die daadwerkelijk door de holdings zijn ontvangen bij een exit (‘actually received by the respective Founders upon an Exit’). In het geval van de verkoop van [naam vennootschap] begin 2016 (de ‘Exit’) bestonden deze opbrengsten uit een upfront betaling, uitgestelde ‘milestone’ betalingen en aandelen [dochtervennootschap] . De bedragen die de holdings in 2021 ontvingen als gevolg van de transactie met [bedrijf] vallen naar de tekst van de PSA niet onder het begrip Company Proceeds. Deze bedragen zijn immers niet ontvangen bij de verkoop van [naam vennootschap] , maar jaren nadien bij de verkoop van de aandelen [dochtervennootschap] .

VUmc meent niettemin dat voor de berekening van de verschuldigde afdracht de aandelen [dochtervennootschap] moeten worden gewaardeerd op de uiteindelijk gerealiseerde verkoopwaarde. De rechtbank ziet daarvoor geen aanknopingspunten. Het feit dat de PSA uitgaat van feitelijk verkregen geldbedragen (‘amounts actually received’), biedt geen ondersteuning voor deze uitleg. Het duidt er slechts op dat partijen bij het aangaan van de PSA geen rekening hebben gehouden met een betaling in natura in de vorm van aandelen. Ook de door VUmc gemaakte vergelijking met de uitgestelde ‘milestone’ betalingen gaat niet op. Zowel de milestones als de hoogte van de uitgestelde betalingen waren immers integraal onderdeel van de verkoop van [naam vennootschap] , zoals vastgelegd in de SPA. Dat is iets anders dan de waardering van aandelen naar een (onzeker) moment in de toekomst.

Het door VUmc voorgestane waarderingsmoment volgt dus niet uit de bewoordingen van de PSA. Evenmin zijn andere feiten en omstandigheden gesteld waaruit blijkt dat VUmc haar aanspraak onder de PSA in die zin mocht begrijpen. VUmc heeft in dit kader uitsluitend gewezen op correspondentie uit de periode 2016 t/m 2018 over de verschuldigde afdracht. Anders dan VUmc stelt, valt uit deze correspondentie niet af te leiden dat partijen het er van meet af aan over eens waren dat afgerekend zou worden over de toekomstige waarde van de aandelen [dochtervennootschap] . Al op 22 mei 2016 heeft [gedaagde sub 1] aan VUmc geschreven dat hij denkt dat partijen met betrekking tot de aandelen [dochtervennootschap] een aparte regeling zullen moeten treffen omdat in de PSA geen rekening is gehouden met een betaling in aandelen (zie onder 3.15). VUmc heeft van haar kant op 22 oktober 2017 bevestigd dat partijen nog tot overeenstemming moeten komen over de manier waarop de aandelen [dochtervennootschap] worden gewaardeerd en opgemerkt dat daar mogelijk meerdere wegen voor zijn (zie onder 3.17). Bij de verdere verkenning van die wegen in de daaropvolgende jaren is ook een waardering op basis van een toekomstige verkoopwaarde voorbijgekomen. Dat betekent echter niet dat dit de uitleg is die partijen bij het aangaan van de PSA redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten.

Ten slotte leidt ook de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid niet tot het door VUmc gewenste resultaat. VUmc vindt het oneerlijk dat zij niet mee zou delen in de zeer lucratieve verkoop van de aandelen [dochtervennootschap] . Daarbij laat zij echter buiten beschouwing dat de hoge verkoopopbrengst van deze aandelen geen verband houdt met de technologie van [naam vennootschap] . [dochtervennootschap] heeft geen producten ontwikkeld op basis van deze technologie en heeft de licentieovereenkomst met VUmc begin 2020 opgezegd. VUmc lijkt met de onderhavige vordering te willen meedelen in de opbrengsten op dezelfde voet als de aandeelhouders van [naam vennootschap] . VUmc heeft er echter voor gekozen om niet te participeren in [naam vennootschap] maar te werken met het Progressive Licensing Model gebaseerd op royaltyvergoedingen en een eenmalige exit fee. De enkele omstandigheid dat de aandelen die [gedaagden] als deel van de koopprijs hebben ontvangen nadien in waarde zijn gestegen, geeft geen aanleiding om nu de overeengekomen exit fee vergaand op te rekken of aan te vullen.

Bij gebreke van een grondslag voor enig ander waarderingsmoment, meent de rechtbank met [gedaagden] dat voor de berekening van de verschuldigde afdracht moet worden aangesloten bij de waarde van de aandelen [dochtervennootschap] op het moment van de Exit op 11 januari 2016. Daarbij laat de rechtbank in het midden op welk bedrag deze waardering moet uitkomen, aangezien partijen daaromtrent geen vorderingen hebben ingesteld.

Ten aanzien van het derde geschilpunt stelt de rechtbank VUmc dus in het ongelijk. Dat betekent dat de door VUmc onder IV. gevorderde verklaring voor recht wordt afgewezen. De vorderingen onder V. en VI. delen dit lot. Bij deze stand van zaken heeft VUmc ook geen recht op en belang bij nadere informatie over de transactie met [bedrijf] . De vordering onder VII. wordt dus eveneens afgewezen.

Het vierde en laatste geschilpunt betreft het aantal aandelen [dochtervennootschap] waarover moet worden afgerekend. Volgens VUmc hebben de twee holdings zonder legitieme redenen minder aandelen [dochtervennootschap] ontvangen dan waar zij pro rata, gelet op hun belang in [naam vennootschap] , recht op hadden. VUmc vindt dat zij daarvan geen nadeel hoeft te ondervinden en dat bij de berekening van de verschuldigde afdracht moet worden uitgegaan van het aantal [dochtervennootschap] -aandelen dat de holdings zouden hebben ontvangen als er overeenkomstig de aandelenverhoudingen in [naam vennootschap] was afgerekend. [gedaagden] betwisten een en ander en stellen dat gekeken moet worden naar het werkelijk aantal ontvangen aandelen.

Uitgangspunt in de PSA is dat VUmc recht heeft op een vergoeding over de daadwerkelijk ontvangen opbrengsten (‘Company Proceeds actually received by the respective Founders’). Niet in geschil is dat [gedaagde sub 2] 26,3706% van de 10 miljoen aandelen heeft ontvangen en [gedaagde sub 4] 23,6044%. [gedaagden] hebben hierover gesteld dat dit de allocatie van opbrengsten over de aandeelhouders is die bij de verkoop van [naam vennootschap] is afgesproken.

Anders dan VUmc meent, betekent het enkele feit dat deze verdeling niet volledig overeenkomt met de toenmalige aandelenverhoudingen binnen [naam vennootschap] , niet dat [gedaagden] onzorgvuldig hebben gehandeld of dat sprake is van strijd met de redelijkheid en billijkheid. Dit zou hooguit anders kunnen zijn als [gedaagden] bewust de totale opbrengst voor hun aandelen - die niet alleen bestond uit aandelen, maar ook uit geld - laag zouden hebben gehouden, maar afgezien daarvan dat dit niet erg voor de hand ligt, heeft VUmc daarvoor ook onvoldoende gesteld. Er bestaat dan ook geen grond om de afdracht aan VUmc te baseren op een andere hoeveelheid aandelen dan daadwerkelijk door de holdings is ontvangen.

Ten aanzien van het vierde geschilpunt wordt VUmc dus eveneens in het ongelijk gesteld. Dit leidt tot afwijzing van het door haar onder III. gevorderde.

Samengevat worden de vier geschilpunten die hiervoor zijn besproken dus als volgt beslist:

1. het drempelbedrag van 2,5 miljoen euro geldt voor elk van de holdings afzonderlijk;

2. [gedaagde sub 1] en [gedaagde sub 3] hebben op grond van de Regeling Kennis & IE geen recht op 1/3e deel van de afdracht;

3. bij de afdracht over de aandelen [dochtervennootschap] moet worden uitgegaan van de waarde van die aandelen op het moment van de verkoop van [naam vennootschap] op 11 januari 2016;

4. deze afdracht moet worden gebaseerd op het aantal werkelijk ontvangen aandelen.

Het is aan partijen om het eens te worden over een waardering van de ontvangen aandelen [dochtervennootschap] per 11 januari 2016 en vervolgens op basis van de genoemde uitgangspunten tot een eindafrekening te komen.

In conventie zijn partijen over en weer op onderdelen in het ongelijk gesteld. De rechtbank ziet daarin aanleiding de proceskosten in conventie te compenseren, in die zin dat elke partij de eigen kosten draagt.

De vordering in reconventie wordt volledig afgewezen. [gedaagden] zullen daarom als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de proceskosten in reconventie. De kosten aan de zijde van VUmc worden tot op heden begroot op € 1.126,00 euro (2,0 punten x tarief II: € 563,00) aan salaris advocaat. De nakosten worden begroot en toegewezen zoals in de beslissing vermeld.