Uitspraken

In deze zaak gaat het om de vraag of PowNed c.s. met het vertonen van de beelden van [eiser] in de uitzending van 1 oktober 2015 onrechtmatig jegens hem hebben gehandeld. Wat betreft [verslaggeefster] wordt daarbij overwogen dat [eiser] onvoldoende heeft gesteld om haar persoonlijk voor een mogelijk onrechtmatig handelen aansprakelijk te houden, aangezien de uitzending van de beelden is geschied onder de (uitsluitende) verantwoordelijkheid van PowNed. De vorderingen jegens [verslaggeefster] in persoon worden daarom afgewezen. Het volgende ziet derhalve alleen op PowNed.

Bij de beantwoording van de onder 4.1 genoemde vraag geldt als uitgangspunt dat hier tegenover elkaar staan enerzijds het grondwettelijk en verdragsrechtelijk verankerde recht van [eiser] op bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer, waaruit voortvloeit zijn recht om niet te worden blootgesteld aan onzorgvuldige publicaties die inbreuk maken op zijn privacy, zijn eer en goede naam, en anderzijds het op dezelfde wijze gewaarborgde recht van PowNed op vrijheid van meningsuiting. Het antwoord op de vraag welk van deze rechten zwaarder dient te wegen, is afhankelijk van alle omstandigheden van het geval, die hiertoe moeten worden beoordeeld.

Voorop staat – en dat heeft PowNed ook niet betwist – dat seksualiteit en medische problematiek bij uitstek onderwerpen zijn die zich bevinden in de persoonlijke levenssfeer. Van de beelden van [eiser] tijdens de gesprekken met [verslaggeefster] , die zoals gezegd ongeveer een uur en tien minuten duurden, zijn tijdens de uitzending een drietal korte fragmenten uitgezonden. Het langste fragment duurt ongeveer 30 seconden is geheel gewijd aan het verhaal dat [eiser] (toen het gesprek al vergevorderd was, de tekst is terug te vinden op pagina 13 van het transcript) heeft verteld over het in Griekenland opgetreden probleem met zijn testikels en tonen zijn antwoorden op door [verslaggeefster] naar aanleiding daarvan gestelde vragen. [eiser] komt daarbij close en herkenbaar in beeld. Met name dit fragment raakt de persoonlijke levenssfeer van [eiser] direct. Het uitzenden van de beelden zonder toestemming van [eiser] kan daarom als een ernstige inbreuk op zijn persoonlijke levenssfeer worden aangemerkt.

Wat betreft de handelwijze van PowNed is verder van belang dat het gaat om beelden van mensen in een bijzondere situatie, veelal afkomstig uit een oorlogsgebied, die niet gewend zijn (individueel) in de publieke belangstelling te staan (geen “public figures”). Zoals PowNed bekend is verbleven de geïnterviewden samen met honderden andere mannen al enige weken op een opvanglocatie met weinig privacy, waar zij niet veel meer kunnen doen dan afwachten of aan hen een vluchtelingenstatus zal worden toegekend, in een land dat nieuw voor hen is en waarvan zij de taal niet spreken. Uit het ruwe materiaal blijkt voorts dat [eiser] de Engelse taal slechts zeer matig beheerst. Regelmatig spreken de geïnterviewden samen Arabisch en helpen de andere geïnterviewden [eiser] met het interview. Ook deze omstandigheden wegen mee bij de beoordeling.

Niet geheel duidelijk is hoe [verslaggeefster] zichzelf in voornoemde context precies heeft geïntroduceerd – omdat daarvan het beeldmateriaal ontbreekt, aangezien dat begint met de zin: “You don’t believe me?” – maar duidelijk is wel dat zij en de cameraman geen openheid van zaken hebben gegeven over hun journalistieke bedoelingen. Integendeel, zij hebben in strijd met de waarheid meegedeeld dat de interviews en de beelden voor eigen gebruik, voor een ‘project’ waren. [verslaggeefster] zegt immers, kennelijk naar aanleiding van vragen die haar op dat punt worden gesteld, aan het begin van de gesprekken met zoveel woorden: “Its only, it’s a project for school. Its only for me.” Later wanneer ‘the government’ ter sprake komt, herhaalt zij: ‘It’s only for me’. Naderhand maakt een van de geïnterviewden zelf ook melding van ‘the project’. De gesprekken vinden plaats in een lacherige, soms flirterige, sfeer, waarbij de interviewster, een jonge vrouw, bij de geïnterviewde (jonge) mannen, zoals blijkt uit het ruwe materiaal, telkens expliciet het onderwerp seksualiteit ter sprake brengt en indringend blijft doorvragen op dit punt. In deze setting komen de geciteerde uitspraken tot stand.

Op grond van de uitdrukkelijke mededeling van [verslaggeefster] dat het een ‘project for school’ betrof, behoefden de geïnterviewden er, anders dan PowNed heeft bepleit, niet op bedacht te zijn dat wat zij zeiden zou worden uitgezonden op de landelijke televisie en/of op internet zou worden geplaatst, laat staan dat zij daarvoor impliciet toestemming zouden hebben gegeven. De omstandigheid dat een cameraman aanwezig was die hen filmde en dat nu en dan werd gezegd ‘dat knippen we eruit’, waar PowNed in dit verband naar verwijst, is daartoe onvoldoende. Filmbeelden kunnen immers ook worden gemaakt ten behoeve van een onderzoek in het kader van een – al dan niet journalistieke – opleiding, een ‘project for school’. Ook daarbij kan het knippen van onderdelen aan de orde zijn, bijvoorbeeld omdat de beelden aan docenten of medestudenten kunnen worden vertoond of voor het onderzoek niet relevant zijn. Ook de omstandigheid dat de geïnterviewden klachten over in hun ogen gebrekkige voorzieningen hebben geuit, houdt niet in dat zij ervan uit moesten gaan dat de beelden openbaar zouden worden gemaakt – nog afgezien van de wijze waarop dat is gebeurd – en dat deze zouden worden vertoond aan een zo groot publiek als dat met de landelijke televisie en op internet wordt bereikt. De stellingen van PowNed op dit punt gaan dus niet op.

Het verweer van PowNed dat de verslaggeefster zich bewust niet als medewerkster van PowNed kenbaar heeft gemaakt, en dat dat eigenlijk niet anders kon, omdat het COA (Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers) klagende vluchtelingen bij de media vandaan wenst te houden, snijdt geen hout. Niet valt in te zien dat de reportage, die weliswaar in de buurt van, maar buiten de opvanglocatie, op de openbare weg is gemaakt, anders niet tot stand had kunnen komen. PowNed had er ook voor kunnen kiezen om de gesprekken te laten plaatsvinden in een openbare gelegenheid, buiten de invloedssfeer van het COA.

De genuanceerdere uitspraken van [eiser] en de andere geïnterviewden (te vinden in het ruwe materiaal) over (homo)seksualiteit, meisjes en vrouwen, waarin zij ook ingaan op verschillen tussen de eigen cultuur en de Nederlandse samenleving, zijn niet uitgezonden, maar (afgezien van zijn humoristisch bedoelde uitspraak over het nemen van taxi’s of de bus naar de toiletten) alleen [eiser] ’s ontboezemingen over zijn vergrote ballen en een fragment waarin [eiser] zich negatief uitlaat over homoseksualiteit. Daarbij neemt het fragment over de grote ballen van [eiser] de meeste tijd in beslag (zo’n 30 seconden), terwijl van het overgrote deel van de gesprekken (ongeveer een uur en negen minuten) niets in de uitzending terecht is gekomen. Mede in het licht van de commentaren van Castricum bij de wel vertoonde beelden, waar hij zegt ‘dat een vrouwelijke verslaggever het flink te verduren kreeg’ en opmerkt: ‘dan zal je dit in je huis hebben. En dan?’ en tegen de vrouwelijke studiogast ‘ [naam 4] , ik denk niet dat jij heel lekker slaapt, vanavond’ wordt hierdoor inderdaad, zoals [eiser] terecht heeft gesteld, een beeld gecreëerd van een op seks beluste asielzoeker die een gevaar voor de Nederlandse samenleving vormt. Door de plaatsing van (alleen) fragment 4, onder de titel: “vluchteling; mijn ballen zijn heel groot” op Internet wordt dit beeld nog eens versterkt. De commentaren van derden onder dit Facebookbericht wijzen erop dat het fragment ook in deze zin is opgevat. Het ruwe materiaal rechtvaardigt dat beeld echter niet. Het verhaal van [eiser] vormt een miniem onderdeel van de gevoerde gesprekken, is verteld nadat deze al geruime tijd op gang waren (in het transcript is dit pas aan de orde op pagina 13, in de elfde ‘take’) in een medische context in een informele sfeer, na een zeer expliciete op seksualiteit gerichte vraagstelling van de journaliste, waarbij zij de geïnterviewden bepaalde antwoorden over ‘westerse normen en waarden’ bijna in de mond legt en niet rust voordat zij een door haar kennelijk gewenst antwoord krijgt. De kwalificatie ‘uit zijn verband gerukt’ is voor de vertoonde fragmenten naar het oordeel van de voorzieningenrechter dan ook zeker op zijn plaats.

PowNed heeft nog aangevoerd dat uitzending van de beelden gerechtvaardigd zou zijn, omdat uit het ruwe materiaal naar voren komt dat [eiser] ‘homo’s het liefst in elkaar mept’. PowNed heeft het meest explosieve fragment, waarin [eiser] zijn vuist heft, niet uitgezonden, zodat PowNed geen tendentieus beeld heeft geschetst van [eiser] , aldus PowNed. PowNed stelt dat het haar vrijstaat om aandacht te besteden aan een vluchteling die walgt van homo’s, juist omdat hij daarin niet alleen staat.

Ook los van de genuanceerdere opmerkingen, heeft [eiser] echter in beginsel de vrijheid om zijn (negatieve) opvattingen over homoseksualiteit kenbaar te maken. Dat [eiser] over dergelijke kwesties denkt zoals hij heeft gezegd, valt niet aan te merken als een maatschappelijke misstand die het maken en vertonen van de beelden op de wijze zoals dat is geschied, rechtvaardigen. Dat zou mogelijk anders zijn als hij zou oproepen tot geweld, maar daarvan is naar het oordeel van de voorzieningenrechter geen sprake. Daar komt bij dat hetgeen [eiser] zegt over homoseksualiteit slechts een zeer beperkt onderdeel is van de uitzending en dat het accent wordt gelegd op zijn verhaal over de testikels, dat, zoals al eerder gezegd, met het al dan niet respecteren van westerse normen en waarden – wat daarvan ook zij – niets van doen heeft.

Alle omstandigheden in aanmerking genomen, leidt het voorgaande tot de conclusie dat de aantasting van het privéleven van [eiser] niet kan worden gerechtvaardigd met een beroep op de journalistieke vrijheid om misstanden aan de kaak te stellen en dat het grondrecht van [eiser] in de onder 4.1 bedoelde afweging in dit concrete geval dus zwaarder dient te wegen dan de uitingsvrijheid van PowNed.

Gelet op inhoud van de vertoonde beelden, het intieme karakter van het onderwerp en de wijze waarop [eiser] is afgeschilderd, staat verder in voldoende mate vast dat [eiser] schade heeft geleden door de aantasting van zijn privéleven, zijn eer en goede naam. Voorshands is dan ook de conclusie dat de handelwijze van PowNed jegens [eiser] onrechtmatig is in de zin van artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek.

Een verbod om de gewraakte beelden openbaar te maken, althans een bevel om de reeds opgenomen beelden ontoegankelijk te maken door deze van internet te (doen) verwijderen, is in de gegeven omstandigheden noodzakelijk om aan deze onrechtmatige situatie een eind te maken. Eisen van proportionaliteit en subsidiariteit staan een dergelijke maatregel niet in de weg.

PowNed heeft de beelden van [eiser] verwijderd van de PowNed website, van PowNed’s Youtube, van de Facebook pagina’s en van uitzendinggemist.nl (tegenwoordig npo.nl). Bij toewijzing van de vordering onder i) heeft [eiser] derhalve geen belang meer. De voorzieningenrechter gaat er daarbij van uit dat PowNed de beelden van genoemde kanalen verwijderd zal houden.

[eiser] heeft onder ii) gevorderd PowNed te bevelen te (doen) bewerkstelligen dat de fragmenten worden verwijderd van de in de dagvaarding genoemde websites, door middel van het aanschrijven van deze websites en van de zoekmachines Google en Yahoo en daarvan bewijzen over te leggen aan (de raadslieden van) [eiser] . Volgens PowNed is deze vordering niet toewijsbaar, omdat PowNed geen zeggenschap heeft over deze websites, omdat de Nederlandse voorzieningenrechter geen rechtsmacht heeft ten aanzien van buitenlandse websites of ten aanzien van zoekresultaten die naar websites buiten Nederland verwijzen en omdat de vordering te breed zou zijn geformuleerd aangezien een aantal links geen betrekking zou hebben op de fragmenten met [eiser] .

Ten aanzien van de door [eiser] gevorderde rectificatie wordt het volgende overwogen. [eiser] heeft niet betwist dat PowNed de uitzending met de gewraakte beelden op het eerste verzoek van [eiser] (dat was na dagvaarding) heeft verwijderd van NPO.nl (voorheen uitzending gemist), de websites van PowNed, haar Facebookpagina en YouTube site. Nu dit al enige tijd geleden is gebeurd en de uitzending zelf dateert van 1 oktober 2015 heeft [eiser] naar het oordeel van de voorzieningenrechter onvoldoende belang bij het alsnog plaatsen van een rectificatie in de door hem gewenste zin. Het plaatsen van een ‘still’ uit het interview leidt ertoe dat een beeld van [eiser] blijvend wordt getoond, terwijl de beelden zelf zijn verwijderd, hetgeen het karakter van een rectificatie in de zin van een rechtzetting te buiten gaat. Voor zover het [eiser] te doen is om dit vonnis (desgewenst in een vertaling) onder de aandacht brengen kan hij daartoe zelf actie ondernemen.

PowNed heeft de (volledige) ruwe beelden van de gesprekken waaraan [eiser] heeft deelgenomen aan hem verstrekt. [eiser] acht dat onvoldoende en wenst ook te beschikken over kopieën van het beeldmateriaal van gesprekken met andere vluchtelingen bij de noodlocatie in Apeldoorn die [verslaggeefster] op of omstreeks 30 september 2015 heeft gevoerd, omdat dit volgens hem van belang is voor het vaststellen van zijn verdere aanspraken en vorderingen die hij zal instellen in een eventuele bodemprocedure. Daarover wordt het volgende overwogen.