Uitspraken

Uitgangspunt bij de beoordeling van een verzoek als het onderhavige is dat de rechter in beginsel op de voet van artikel 187 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: Rv), gelezen in samenhang met artikel 166 Rv, een getuigenverhoor beveelt zo vaak een der partijen dit verzoekt, indien de te bewijzen feiten zijn betwist, het bewijs daarvan door getuigen is toegelaten en de te bewijzen feiten tot een beslissing in de zaak kunnen leiden. Dit houdt op grond van artikel 187 lid 3 Rv tevens in dat het verzoekschrift dat ertoe strekt dat een voorlopig getuigenverhoor wordt gehouden de feiten en rechten inhoudt die men wil bewijzen.

Een verzoek tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor kan, ook als het overigens aan de eisen voor toewijzing voldoet, evenwel onder meer worden afgewezen op de grond dat van de bevoegdheid tot het bezigen van dit middel misbruik wordt gemaakt. Ook kan toewijzing van het verzoek achterwege blijven indien het strijdig is met een goede procesorde, dan wel dat toewijzing van het verzoek moet afstuiten op een ander, door de rechter zwaarwichtig beoordeeld bezwaar. Voorts is ook de in artikel 3:303 BW neergelegde regel, dat zonder belang niemand een rechtsvordering toekomt, op het verzoek tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor van toepassing.

De rechtbank stelt voorop dat artikel 16 van Vo 1/2003 de centrale bepaling is met betrekking tot de vraag of de te bewijzen feiten tot een beslissing in de (bodem)zaak kunnen leiden. Lid 1 van dat artikel houdt in:

Niet in geschil is dat door de Commissie is geoordeeld dat in de periode van december 1999 tot februari 2006 KLM c.s. – kort gezegd – heeft deelgenomen aan een kartel. In de hoofdzaak tussen partijen kan de beoordelend rechter op grond van artikel 16 van Vo 1/2003 geen beslissingen nemen die in strijd zijn met de door de Commissie gegeven beschikking. Dit geldt ook indien beroep is ingesteld tegen de beschikking van de Commissie bij de Europese rechter.

Dit brengt met zich dat daarmee het belang om (in een voorlopig getuigenverhoor) vragen te stellen naar duur en omvang van het kartel, voor zover daarop al in de beschikking is beslist, ontbreekt. Gelet op artikel 16 van Vo 2003/1 zal de bodemrechter immers uit dienen te gaan van de geldigheid van de beschikking, ook indien daartegen beroep is ingesteld. Dat kan anders zijn indien in redelijkheid twijfel kan bestaan over de juistheid van de beschikking (zie: Hof Amsterdam, 24 september 2013, ECLI:NL:GHAMS:2013:3013), maar dat daarvan sprake is, is door partijen niet gesteld in het kader van deze verzoekschriftprocedure.

De vervolgvraag is of SCC belang heeft bij vragen naar duur en omvang van het kartel, voor zover dat zou vallen buiten de periode die is opgenomen in het dictum van de beschikking. SCC heeft gesteld dat zij (ook) vragen wil stellen om vast te stellen of sprake is geweest van een kartel buiten de periode die is opgenomen in het dictum van de beschikking. De rechtbank ziet geen aanleiding om ten aanzien van dit onderwerp een voorlopig getuigenverhoor toe te staan, nu door SCC geen enkele concrete aanwijzing is gesteld en geen te bewijzen feit is aangevoerd waaruit zou kunnen volgen dat het kartel bestond, althans dat er schade is geleden, vóór december 1999 of na februari 2006, zodat zij haar verzoek op dit punt onvoldoende heeft onderbouwd. Daarbij overweegt de rechtbank dat SCC in haar verzoekschrift weliswaar stelt dat in de periode voor december 1999 sprake is van overleg en uiteindelijk een afspraak maar dat in die periode geen brandstoftoeslag is toegepast. De rechtbank leidt daaruit af dat in die periode, als er al sprake zou zijn van en kartel, ook naar de mening van verzoekers geen schade geleden is.

Tijdens de mondelinge behandeling heeft SCC – desgevraagd – ook verklaard duidelijkheid te wensen over de wijze waarop de gemaakte afspraken werden geïmplementeerd en de daarop gerichte opzet, alsmede over de verschillen in techniek en methodologie bij het berekenen van de brandstoftoeslagen en over de nawerking van het kartel. Het ingediende verzoekschrift ziet niet op deze punten en deze zijn daarin dan ook niet nader toegelicht. De vraag of verschillende manieren van berekening slechts dienden om het bestaan van het kartel te verhullen, zoals volgens SCC mogelijk het geval is geweest, is niet relevant voor de eventuele aansprakelijkheid van KLM c.s.. De vraag of sprake was van opzet (waarop dan ook gericht) is niet relevant voor een beslissing in de bodemzaak tussen SCC en KLM c.s., omdat – zoals ook in de beschikking is overwogen – zowel de rechtspraak van de EU-rechter als Verordening (EG) nr. 1/2003 bevestigen dat een besluit van de Commissie voor de nationale rechter als bindend bewijsmateriaal kan worden gebruikt dat de praktijken hebben plaatsgevonden en verboden waren. Opzet is naar Nederlands recht geen vereiste om onrechtmatigheid en/of schadevergoedingsplicht vast te stellen. De wijze waarop de afspraken zijn geïmplementeerd zal mogelijk niet terugkomen in het dictum van de beschikking en in dat geval zou artikel 16 Vo 2003/1 ten aanzien van dit onderwerp ook niet – zonder meer – van toepassing zijn. Voor zover SCC bedoelt dat zij hierover vragen wil stellen om de hoogte van de schade te kunnen vaststellen, geldt ten eerste dat SCC heeft nagelaten te stellen en toe te lichten dat en hoe de implementatie van de prijsafspraken door KLM c.s. de hoogte van de schade die de afnemers van de diensten van KLM c.s., voor wie SCC opkomt, zouden hebben geleden, heeft beïnvloed. Ten tweede geldt – zoals KLM c.s. terecht aanvoert – dat het niet de medewerkers van KLM c.s. zijn die daarover kunnen verklaren. De betrokken tussenpersonen en agenten kunnen verklaren over hoe zij omgingen met de door de luchtvaartmaatschappijen in rekening gebrachte kosten, zodat zij en niet de medewerkers van KLM c.s. over de voor de hoogte van de schade relevante informatie beschikken. Dat en waarom de andere twee door SCC aangedragen getuigen hierover zouden kunnen verklaren, heeft SCC in het geheel niet toegelicht.

Dit alles leidt tot de conclusie dat SCC, mede in het licht van de bezwaren van KLM c.s., onvoldoende duidelijk heeft gemaakt welk belang zij heeft bij haar verzoek. Dit betekent dat het verzoek zal worden afgewezen.

De rechtbank zal SCC, als verzocht, op de voet van artikel 289 Rv veroordelen in de proceskosten en de nakosten.