Uitspraken

1.1.

De verdachte is bij arrest van 17 november 2020 door het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, zittingsplaats Arnhem, wegens “mishandeling”, veroordeeld tot een geldboete van 500 euro voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren.

1.2.

Het cassatieberoep is ingesteld namens de verdachte. Mr. J.C. Hesen, advocaat te Utrecht, heeft één middel van cassatie voorgesteld.

2.1.

In het middel wordt geklaagd dat het hof “ten onrechte, althans onbegrijpelijk gemotiveerd, het bewezen verklaarde heeft gekwalificeerd als mishandeling, omdat requirant bij de aanhouding ex artikel 53, eerste lid, Sv disproportioneel zou hebben gehandeld. Het oordeel van het hof dat de gedragingen van verzoeker - het beetpakken van de kraag van aangever en het naar binnen trekken van aangever in de woning van verzoeker in afwachting van de politie - in het kader van de 'burgeraanhouding' disproportioneel geweld opleveren, zodat verzoeker wederrechtelijk heeft gehandeld, getuigt immers van een onjuiste rechtsopvatting en/of is onbegrijpelijk.”

2.2.

Voordat ik het middel bespreek, merk ik op dat het bij een middel van cassatie als bedoeld in art. 437 Sv moet gaan om “een stellige en duidelijke klacht over de schending van een bepaalde rechtsregel en/of het verzuim van een toepasselijk vormvoorschrift door de rechter die de bestreden uitspraak heeft gewezen”.1 Aan deze eisen voldoet de onderhavige schriftuur naar mijn mening in beperkte mate. Daar komt bij dat de toelichting op het middel voor het grootste gedeelte bestaat uit een herhaling van hetgeen in hoger beroep is aangevoerd. Voor ‘napleiten’ is in cassatie echter geen plaats. Daarom beperk ik mij in deze conclusie tot de hoofdlijn en ga ik niet in op allerlei feitelijke details en aannamen. De hoofdlijn is dat het middel zich keert tegen het oordeel van hof dat de verdachte bij de uitvoering van een ‘burgeraanhouding’ als bedoeld in art. 53 lid 1 Sv, grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit heeft overschreden. Volgens de steller van het middel is dat oordeel onjuist, dan wel niet zonder meer begrijpelijk.

2.3.

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

“hij op 14 september 2015, te [plaats] , [aangever] heeft mishandeld door met kracht voornoemde [aangever] bij de kraag/boord van zijn jas heeft vastgepakt/vastgegrepen”

2.4.

Deze bewezenverklaring steunt op de volgende in de aanvulling op het arrest opgenomen bewijsmiddelen:

2. De als bijlage bij het onder 1 genoemde bewijsmiddel gevoegde verklaring van de huisarts [naam] (pagina 5), voor zover inhoudende:

Huisartsenpraktijk [A]

Patiëntgegevens:

[aangever]

Geboortedatum: [geboortedatum] 1999

Betreft: aangifte

[plaats] , 15-09-2015

Geachte heer, mevrouw.

Bovengenoemde patiënt bezocht mijn spreekuur op 15-9-15, zie onderstaande journaalregels.

Met vriendelijke groeten,

[naam] Huisarts

Episode: Probleem ten gevolge van geweld

Datum: 15-09-2015

Journaalregels: forse rode striemen in hals duidelijk zichtbaar, drukpijnlijke nekspieren.

3. Het proces-verbaal van verhoor, nummer PL0900-2015282409-6 (pagina’s 16 t/m 18), in de wettelijke vorm opgemaakt op 21 november 2015 door [verbalisant 2] , hoofdagent van politie, inhoudende zakelijk weergegeven - als verklaring van verdachte:

V: Wat kunt u vertellen over 14 september 2015?

A: Op 14 september 2015, in de avond tijdstip weet ik niet precies, stond ik op het punt om mijn zoontje naar bed te brengen. Ik keek vanuit het achterraam van mijn woning en ik zag dat er een groepje jongeren stond op de [b-straat ] ter hoogte van nummer [001] . Ik denk dat het een groepje jongeren waren van 4 a 5 jongens. Ik ging even naar de wc en keek opnieuw en zag dat het groepje jongeren op mijn oprit fietste. Ik opende de achterdeur want mijn oprit is eigen terrein en de auto van mij en mijn buren stond daar geparkeerd. Toen ik de achterdeur opende hoorde ik een geluid alsof men aan een autoportier zat. Ik hoorde namelijk het geluid alsof de autoklink omhoog werd geklikt en werd losgelaten. Ik had hierdoor het vermoeden dat het groepje jongeren aan één van de auto’s zat. Ik deed de poortdeur open en ik zag dat meerdere jongeren bij mijn auto vandaan snel wegfietsten, mijn oprit af. Ik zag dat er nog maar één jongere bij mijn auto stond, strak naast het portier van de bijrijderskant. De overgebleven jongen wilde wegfietsen en ik pakte hem vast bij zijn jas. Ik pakte zijn jas vast ter hoogte van zijn boord. Dat deed ik met mijn rechterhand. Ik vroeg wat hij deed bij mijn auto. Ik wilde de politie bellen maar ik had mijn mobiele telefoon niet bij mij. Ik trok de jongen aan zijn jas mijn woning binnen en dat deed ik met zeer lichte kracht want de jongen stribbelde niet tegen.

Op dat moment had ik de jongen dus nog steeds vast bij zijn jas ter hoogte van de boord. Dat was met één hand, met mijn rechterhand. Ik deed dit omdat hij dan niet kon wegrennen.

4. Het proces-verbaal van de terechtzitting van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, zittingsplaats Arnhem, van 3 november 2020, voor zover inhoudende - zakelijk weergegeven - als verklaring van verdachte:

Ik had het gevoel dat ze aan mijn auto hadden gezeten. Toen ik de poort open deed, vlogen er vier jongens weg. Ik hoorde het geluid dat ze probeerden de deurklink van de auto open te maken. Eentje bleef er staan en die heb ik bij de jas vastgepakt en ik heb hem gevraagd wat hij bij mijn auto moet. Ik zei ook ‘laten we de politie erbij halen als jij op mijn terrein aan mijn auto moet zitten’.

Ik heb hem bij de jas vastgepakt. Ik zei hem ‘we halen de politie erbij en dan mag de politie het beoordelen’. Ik heb hem met een hand bovenaan zijn jas gepakt en hem gezegd ‘Jij blijft hier. Als ik je loslaat, ben je er vandoor’. Ik heb gelijk aangegeven dat ik de politie ging bellen. Ik had de telefoon niet bij me. Hij gaf aan dat hij niet mee ging naar binnen. Ik zei hem dat hij gewoon mee zou gaan en ik ben naar binnen gelopen. Hij heeft wat tegengestribbeld.

U vraagt mij of hij op enig moment gewelddadig naar mij is geweest.

Nee.

5. Het proces-verbaal van verhoor, nummer PL0900-2015282409-9 (pagina’s 14 t/m 15), in de wettelijke vorm opgemaakt op 7 december 2015 door [verbalisant 3] , hoofdagent van politie, inhoudende - zakelijk weergegeven - als verklaring van [betrokkene 1] :

Mijn naam is [betrokkene 1] en ik woonde op de [b-straat ] nummer [001] in [plaats] . Op verzoek van de politie ben ik naar het politiebureau in [plaats] gekomen om daar als getuige een verklaring af te leggen over een incident dat heeft plaatsgevonden op 14 september 2015 tussen mijn voormalige buurman [verdachte] en een jongen. Vanuit mijn voormalige woning had ik zicht op de achterzijde van de woningen gelegen aan de [a-straat ] . Op 14 september 2015 omstreeks 22.00 uur bevond ik mij in mijn woning. Ik hoorde opeens mensen schreeuwen. Ik keek uit mijn raam en zag een stuk of 5 a 6 jongens aan de achterzijde van de woning van mijn buurman [verdachte] . Ik zag ook dat [verdachte] een van de jongens beetpakte. Ik zag dat [verdachte] deze jongen met beide handen bij de kraag van zijn jas beetpakte en meetrok in de richting van zijn woning.

De hierboven onder 1 tot en met 3 en 5 genoemde bewijsmiddelen zijn als bijlagen gevoegd bij het stamproces-verbaal, nummer PL0900-2015282409, in de wettelijke vorm opgemaakt op 18 december 2015 door [verbalisant 3] , voornoemd.”

2.5.

Het bestreden arrest bevat voorts de volgende bewijsoverweging:

2.6.

Voor de beoordeling van het middel is art. 53 (oud)2 Sv van belang zoals dit luidde ten tijde van het plegen van het feit:

2.7.

De Hoge Raad heeft ten aanzien van de ‘burgeraanhouding’ in zijn arrest van 5 maart 2019, ECLI:NL:HR:2019:304, NJ 2019/124 het volgende overwogen:

“2.5.Op grond van art. 53 Sv is het een burger toegestaan om tot aanhouding over te gaan, mits sprake is van een geval van ontdekking op heterdaad en de aanhouding tot doel heeft de verdachte onverwijld over te dragen aan een opsporingsambtenaar. In het geval van een dergelijke 'burgeraanhouding' mogen die handelingen worden verricht die in de gegeven omstandigheden noodzakelijk zijn om de verdachte onder controle te krijgen, waar nodig met gepaste dwang of geweld, teneinde hem (onverwijld) te kunnen overdragen aan een opsporingsambtenaar. De vraag welke handelingen in het geval van een dergelijke 'burgeraanhouding' mogen worden verricht teneinde de verdachte onder controle te krijgen en hem te kunnen overdragen aan een opsporingsambtenaar dient te worden beantwoord aan de hand van de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Van de ene persoon mag in dit verband op grond van zijn hoedanigheid of bijzondere vaardigheden meer worden gevergd op het vlak van de proportionaliteit dan van een ander, waarbij de proportionaliteitseis ertoe strekt te beoordelen of het optreden niet in onredelijke verhouding staat tot het te bereiken doel.”

2.8.

In zijn aan dit arrest voorafgaande conclusie schreef mijn ambtgenoot Harteveld “dat art. 53 Sv en de daarbij horende wetsgeschiedenis geen uitsluitsel geven over de wijze waarop deze bevoegdheid (tot aanhouding; plv-AG) door de burger dient te worden uitgeoefend en welke grenzen daarvoor gelden. Een zodanige begrenzing geeft de wet wel voor de uitoefening van deze bevoegdheid door opsporingsambtenaren, in de vorm van de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit uit art. 7 lid 1 en 5 van de Politiewet.” Uit de zojuist onder randnummer 2.7 weergegeven overweging van de Hoge Raad blijkt dat de Hoge Raad ook bij een ‘burgeraanhouding’ de begrenzing van de uitoefening van die bevoegdheid zoekt in de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Aan de hand daarvan moet worden bepaald welke handelingen burgers in het kader van een 'burgeraanhouding' mogen verrichten om een verdachte onder controle te krijgen en over te dragen aan een opsporingsambtenaar.3 Ten aanzien van een executieve politiefunctionaris bepaalt art. 7 lid 1 Politiewet 2012 dat deze bevoegd is geweld te gebruiken, wanneer het daarmee beoogde doel het geweldgebruik rechtvaardigt (proportionaliteit, plv-AG) en het doel niet op een andere wijze kan worden bereikt (subsidiariteit, plv-AG). Deze normen zijn voor de politie verder uitgewerkt in de Ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke Marechaussee en andere opsporingsambtenaren4 en de aanwijzing handelwijze geweldsaanwending (politie)ambtenaar.5 Wanneer deze normen door een politieambtenaar worden overtreden kan dit in de strafvervolging van de op onjuiste wijze aangehouden verdachte consequenties hebben in de vorm van strafvermindering.6 De betrokken politiefunctionaris kan zowel tuchtrechtelijk als strafrechtelijk op zijn optreden worden aangesproken.

2.9.

In het kader van de beoordeling van het cassatiemiddel merk ik allereerst op dat het hof in de onderhavige zaak het juiste beoordelingskader heeft gehanteerd, namelijk het kader dat de Hoge Raad heeft geformuleerd in zijn hiervoor onder randnummer 2.7. aangehaalde arrest van 5 maart 2019. Het hof heeft immers vastgesteld dat de verdachte de aangever redelijkerwijs ervan kon verdenken dat hij deel uitmaakte van een groepje jongens die mogelijk schade had veroorzaakt aan zijn auto. Het hof heeft vervolgens vastgesteld dat de verdachte de aangever ter aanhouding met zodanige kracht bij de kraag van zijn jas heeft gepakt en zijn woning heeft binnengetrokken, dat dit tot forse rode striemen in de nek van aangever heeft geleid. Door het hof is geoordeeld “dat dit handelen van de verdachte niet proportioneel (cursivering door mij; plv-AG) is geweest” gezien de grond van de aanhouding (mogelijke schade aan de portier van de auto) en voegt daaraan toe dat de aangever nauwelijks heeft tegengestribbeld en geen agressief gedrag heeft vertoond. Daarnaast heeft het hof geoordeeld dat de verdachte had kunnen kiezen voor een minder ingrijpend alternatief zoals het bij de arm pakken van de aangever. Volgens het hof “voldoet het handelen van verdachte (daarmee) ook niet aan de eisen van subsidiariteit (cursivering door mij; plv-AG).” Het hof concludeert dat er geen sprake is van een rechtmatige aanhouding en dat de wederrechtelijkheid van de handelwijze van de verdachte daarmee is gegeven.

2.10.

Dat volgens de steller van het middel door het hof “onbegrijpelijke en dusdanig strenge criteria [zijn] toegepast” dat het enkele veroorzaken van pijn en striemen in de nek al heeft geleid tot de conclusie dat de aanhouding door verdachte wederrechtelijk is geweest en dat als uitgangspunt had moeten gelden “dat enige pijn en striemen in de nek bij de aanhouding van de tegenstribbelende verdachte onvermijdelijk waren, en zeker niet dusdanig excessief dat dit veroordeling wegens opzettelijke mishandeling van de aangehouden verdachte kon opleveren”, kan ik niet volgen. Deze stelling berust naar mijn mening op een onjuiste lezing van het bestreden arrest. Door het hof is immers overwogen dat het handelen van de verdachte niet proportioneel is geweest omdat (i) het handelen niet in verhouding stond met hetgeen waarvoor de verdachte de aangever heeft aangehouden (kort gezegd: mogelijke vernieling) en (ii) terwijl door de aangever tijdens de aanhouding nauwelijks is tegengestribbeld en geen agressief gedrag is vertoond. Hieruit komt mijns inziens geenszins naar voren dat het enkele veroorzaken van pijn en striemen in de nek al zouden hebben geleid tot de wederrechtelijkheid van de aanhouding. Daar komt bij dat de steller van het middel lijkt uit te gaan van een ander feitenrelaas dan het hof: namelijk een heftig tegenstribbelende verdachte en een verdachte die door de aangever zou zijn aangehouden vanwege een vermeende auto-inbraak. Maar dat is niet de startpositie van het hof. Het middel miskent dat en mist in zoverre feitelijke grondslag.

2.11.

Dan resteert de vraag of het oordeel van het hof ten aanzien van de proportionaliteit en subsidiariteit van het door de verdachte toegepaste aanhoudingsgeweld begrijpelijk is gemotiveerd. Uit de pleitnota zoals gehecht aan het proces-verbaal van de zitting van 3 november 2020 blijkt dat namens de verdachte – kort gezegd – is aangevoerd dat hij moet worden vrijgesproken van het ten laste gelegde feit omdat de aanhouding door de verdachte voldoet aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Er zou enkel kunnen worden vastgesteld dat de verdachte aangever heeft vastgepakt nadat/omdat aangever er vandoor wilde gaan en dat voor het vastpakken bij de nek/hals van de aangever overtuigend bewijs ontbreekt. Door het hof is geoordeeld dat het door de verdachte gevoerde verweer strekkende tot vrijspraak van het tenlastegelegde wordt weersproken door de gebezigde bewijsmiddelen. De verdachte is door het hof vrijgesproken van het onderdeel van de tenlastelegging dat hij het slachtoffer heeft mishandeld door hem bij de keel/nek/hals vast te pakken, dan wel vast te grijpen. Die beslissing sluit aan bij het door de verdediging gevoerde pleidooi. In zoverre ontgaat mij het belang van de verdachte bij het middel. Of het zou zo moeten zijn dat de steller van het middel bedoelt te zeggen dat als het hof enerzijds oordeelt dat de verdachte de aangever - slechts - bij de kraag van zijn jas heeft gepakt en anderzijds oordeelt dat het toegepaste aanhoudingsgeweld disproportioneel is geweest, de bewezenverklaring in zoverre onbegrijpelijk is. Ik zie dat anders. In de bewijsconstructie heeft het hof onder bewijsmiddel 1 (de verklaring van aangever) opgenomen dat de verdachte aangever bij zijn keel heeft gepakt, dat hij daarbij extreem geweld heeft gebruikt, dat de verdachte aangever zo hard kneep dat hij helemaal niets meer kon zeggen en dat de verdachte aangever heel hard aan zijn nek/hoofd de woning in heeft gesleurd. Uit bewijsmiddel 3 (de verklaring van de verdachte) volgt dat de verdachte aangever heeft vastgepakt bij zijn jas ter hoogte van zijn boord, dat hij aangever aan zijn jas zijn woning binnen heeft getrokken, en dat hij dat met zeer lichte kracht heeft gedaan “want de jongen stribbelde niet tegen”. Hoewel het eerste bewijsmiddel ontegenzeggelijk duidt op ‘bij de keel grijpen’ en op het toepassen van meer en/of steviger geweld dan het derde bewijsmiddel, doet dat niet af aan de bewezenverklaring dat de verdachte aangever bij de kraag/boord van zijn jas heeft vastgepakt/vastgegrepen. Bevestiging hiervoor kan immers ook worden gevonden in de verklaring van de achterbuur van de verdachte (bewijsmiddel 5) die heeft verklaard dat hij zag dat de verdachte de jongen “met beide handen bij de kraag van zijn jas beetpakte en meetrok in de richting van zijn woning”. Aangever heeft dat vastpakken bij de kraag kennelijk ervaren als extreem gewelddadig pakken bij de keel. Ik houd het erop dat het hof in die zin de verklaring van aangever heeft begrepen en heeft kunnen begrijpen en daarmee ook die verklaring voor het bewijs heeft kunnen gebruiken.

2.12.

Het middel faalt.

3.1.

Het middel faalt en kan worden afgedaan met een aan art. 81 lid 1 RO ontleende motivering.

3.2.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding behoren te geven.

3.3.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.