Uitspraken

Om fundament te geven aan de beoordeling van de klachten in het cassatiemiddel van Achmea, besteed ik nu eerst, met de nadruk op de door Achmea aan de orde gestelde thema’s, aandacht aan de in art. 7:959 lid 1 BW bedoelde vergoeding van (contra)expertisekosten. Daarbij begin ik met de vraag of art. 7:959 lid 1 BW voorziet in een recht van de verzekerde op vergoeding door de verzekeraar van de kosten van zijn contra-expert (randnummers 2.3 tot en met 2.15). Vervolgens ga ik in op de vraag of een verzekeraar bij consumentenverzekeringen in de verzekeringsvoorwaarden kwaliteitseisen mag stellen waaraan de (contra-)expert van de verzekerde moet voldoen (randnummers 2.16 tot en met 2.40). Daarbij komt ook art. 7:963 lid 6 BW aan de orde, waarin is bepaald in hoeverre art. 7:959 lid 1 BW van dwingend recht is.

Voor het gemak geef ik hier de tekst van de relevante wetsbepalingen weer:

Art. 7:959 lid 1 BW en de kosten van de (contra)expert

De figuur van de (schade-)expert komt in beeld wanneer zich een schadeveroorzakende gebeurtenis heeft voorgedaan die de verzekeraar niet kan afwikkelen op basis van de door de verzekerde aangeleverde stukken. In zo’n geval schakelt de verzekeraar, als de oorzaak van de schade is gedekt onder de verzekering, een expert in, die tot taak heeft de hoogte van de schade vast te stellen.9 De voorwaarden van consumentenverzekeringen houden doorgaans in dat (i) door de verzekeraar een expert wordt benoemd, (ii) de verzekerde recht heeft op een contra-expert10 en (iii) eventueel een derde expert kan worden benoemd, voor het geval de expert van de verzekeraar en de contra-expert van de verzekerde het niet eens kunnen worden over de hoogte van de schade.11

In art. 7:959 lid 1 BW is bepaald dat de in art. 7:957 BW bedoelde vergoeding (de vergoeding voor de door de verzekerde gemaakte bereddingskosten) en de redelijke kosten tot het vaststellen van de schade, ten laste van de verzekeraar komen, ook al zou daardoor, tezamen met de vergoeding van de schade, de verzekerde som worden overschreden. Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat die kosten voor vergoeding door de verzekeraar in aanmerking komen, omdat zij tot de te vergoeden schade moeten worden gerekend.12 De verzekerde wordt hiermee volledig schadeloos gesteld: niet alleen zijn schade, maar ook de kosten die hij heeft gemaakt om de hoogte daarvan vast te stellen worden vergoed. Dit zou aansluiten bij “de tegenwoordig vrij algemeen gehuldigde opvatting dat de verzekerde zo volledig mogelijk schadeloos moet worden gesteld”.13

De regeling van art. 7:959 lid 1 BW ziet, de vergoeding van de bereddingskosten daargelaten, slechts op expertisekosten die worden gemaakt met het oog op het vaststellen van de omvang van de schade. Alleen deze kosten vallen onder de reikwijdte van art. 7:959 lid 1 BW. Kosten gemaakt om de oorzaak van de schade vast te stellen – en daarmee de vraag te beantwoorden of sprake is van een gedekt evenement – zijn niet via deze wetsbepaling voor rekening van de verzekeraar te brengen.14

Art. 7:959 lid 1 BW voorziet dus in een uitbreiding van de verzekeringsdekking van rechtswege, waarmee de wetgever heeft willen aansluiten bij de praktijk: niet alleen de schade, maar ook de redelijke kosten die de verzekerde moet maken om de hoogte van de schade vast te stellen, komen voor vergoeding in aanmerking. Daarmee doet art. 7:959 lid 1 BW voor het verzekeringsrecht wat art. 6:96 lid 2, aanhef en onder a en b, BW doet voor het schadevergoedingsrecht; aldaar is bepaald dat als vermogensschade mede voor vergoeding in aanmerking komen redelijke kosten ter voorkoming of beperking van schade en redelijke kosten ter vaststelling van schade en aansprakelijkheid.15

In de wetsgeschiedenis van art. 7:959 lid 1 is, waar het de hier bedoelde expertisekosten betreft, dan ook nadrukkelijk aansluiting gezocht bij art. 6:96 lid 2, aanhef en onder b, BW. De expertisekosten worden in het regime van art. 7:959 lid 1 BW niet onbeperkt vergoed, maar zijn naar analogie van art. 6:96 lid 2 BW onderworpen aan een dubbele redelijkheidstoets.16 Zowel het maken van de kosten als zodanig als de omvang van de gemaakte kosten moet redelijk zijn.17 Of en in hoeverre aan deze eisen is voldaan, hangt af van de omstandigheden van het geval.18 Dit impliceert dat de verzekerde, binnen de marges van de redelijkheid, vrijheid toekomt bij het kiezen van zijn (contra-)expert.

Art. 7:963 lid 6 BW bepaalt dat niet ten nadele van de consument-verzekeringnemer en de consument-verzekerde mag worden afgeweken van art. 7:959 lid 1 BW, voor zover de in dat artikellid genoemde kosten (waaronder dus de hiervoor besproken expertisekosten) niet het bedrag overschrijden dat gelijk is aan de verzekerde som.19 In zoverre is dus sprake van dwingend recht. Wijkt de verzekeraar in zijn algemene voorwaarden in het nadeel van de consument-verzekeringnemer of de consument-verzekerde af van art. 7:959 lid 1 BW, dan is die afwijking alleen toepasbaar op het gedeelte dat de gemaakte bereddingskosten en/of expertisekosten het bedrag gelijk aan de verzekerde som20 overstijgen. Indien en voor zover die kosten niet het bedrag gelijk aan de verzekerde som overstijgen, is die afwijking niet toegestaan. Dan is sprake van vernietigbaarheid van de desbetreffende verzekeringsvoorwaarde (art. 7:959 lid 1 in samenhang met art. 7:963 lid 6 en art. 3:40 lid 2 BW). Op de vraag welke ruimte de wetgever voor afwijken van art. 7:959 lid 1 BW heeft gelaten, kom ik hierna nog terug in randnummers 2.23 en verder.

Art. 7:959 lid 1 BW voorziet ook in een recht van de verzekerde op vergoeding door de verzekeraar van de (redelijke) kosten van zijn contra-expert.21 Uit de wetsgeschiedenis valt af te leiden dat de wetgever de verzekerde het recht op een kostenvergoeding van de verzekeraar heeft toegekend, vanuit de gedachte dat de verzekerde degene is die expertisekosten moet maken om (de hoogte van) zijn schade aan de verzekeraar aan te tonen.22 De verzekerde moet “zo volledig mogelijk schadeloos” worden gesteld.23 De verzekeraar pleegt de door de verzekerde gemaakte expertisekosten te “vergoeden”.24 Hierbij past niet de stelling van Achmea dat uit art. 7:959 lid 1 BW geen recht volgt op vergoeding van de kosten van de contra-expert van de verzekerde. Immers, ook als de door de verzekerde ingeschakelde expert een contra-expert betreft (omdat de expert van de verzekeraar is voorgegaan in het vaststellen van de hoogte van de schade), kan het zijn dat de verzekerde kosten moet maken om de hoogte van de schade te laten vaststellen, bijvoorbeeld omdat hij het oneens is met de bevindingen van de expert van de verzekeraar. Die kosten, die de verzekerde dan dus moet maken (de bewijslast met betrekking tot de omvang van de schade rust dan ook nog altijd op hem), moeten door de verzekeraar worden vergoed.

Dat art. 7:959 lid 1 BW voorziet in een recht van de verzekerde op vergoeding door de verzekeraar van de kosten van zijn contra-expert, valt bovendien af te leiden uit de tekst van die bepaling. Daarin staat immers dat de redelijke kosten, gemaakt tot het vaststellen van de schade, ten laste van de verzekeraar komen. Het woord ‘redelijke’ duidt erop dat het alleen gaat om kosten die door de verzekerde zijn gemaakt en niet ook om kosten gemaakt door de verzekeraar. Waarom zou de wetgever de verzekeraar immers voorschrijven dat alleen de door hem gemaakte ‘redelijke’ kosten voor zijn rekening komen? Dat zou niet logisch zijn: de verzekeraar beslist zelf hoeveel geld hij besteedt aan een door hem in te schakelen expert. Het gaat bij art. 7:959 lid 1 BW dus om de verzekerde die zijn redelijke kosten vergoed moet krijgen. Daarbij maakt art. 7:959 lid 1 BW geen onderscheid tussen kosten gemaakt door de verzekerde in de situatie waarin nog niet een onderzoek is verricht door een door de verzekeraar ingeschakelde expert en de situatie waarin wel al zo’n onderzoek is verricht en de expert van de verzekerde als ‘contra’-expert moet worden aangemerkt.

Dat de verzekerde op grond van art. 7:959 lid 1 BW het recht heeft om de kosten van zijn contra-expert ten laste van de verzekeraar te brengen, ligt ook voor de hand, zoals het hof in rov. 3.6 van het bestreden arrest heeft overwogen. Het alternatief zou namelijk zijn dat de verzekerde, die schade heeft geleden en mogelijk niet ook nog eens een schade-expert kan betalen, genoegen zou moeten nemen met de bevindingen van de door de verzekeraar ingeschakelde en gefinancierde expert. De verzekerde hoeft niet zonder meer op die bevindingen te vertrouwen, nu die expert niet alleen geneigd zou kunnen zijn om met het oog op de bedrijfseconomische belangen van zijn opdrachtgever de schade zo laag als redelijkerwijs mogelijk in te schatten maar mogelijk ook organisatorisch verbonden is aan de verzekeraar. De verzekerde heeft er dus dikwijls25 belang bij dat hij een eigen expert kan inschakelen en dat de kosten van die expert ingevolge art. 7:959 lid 1 BW voor rekening van de verzekeraar komen.

Art. 7:959 lid 1 BW voorziet in een recht van de verzekerde op vergoeding van de expertisekosten door de verzekeraar. Ook de kosten van de contra-expert die door de verzekerde is ingeschakeld, komen op die grondslag voor vergoeding in aanmerking. Hierbij geldt dat alleen expertisekosten die aan de dubbele redelijkheidstoets voldoen voor vergoeding in aanmerking komen. Of de kosten (dubbel) redelijk zijn, hangt af van de omstandigheden van het geval en is uiteindelijk ter beoordeling van de rechter.

Dat ook de kosten van de contra-expert voor vergoeding in aanmerking komen, impliceert dat de verzekerde, binnen de marges van de redelijkheid, vrijheid toekomt bij het kiezen van zijn (contra-)expert. In randnummer 2.35 e.v. kom ik hierop terug.

Met dat laatste is een brug geslagen naar de vraag waar het uiteindelijk om draait: is het een verzekeraar binnen het kader van art. 7:959 lid 1 in samenhang met art. 7:963 lid 6 BW toegestaan om in de relatie tot een consument-verzekerde in de verzekeringsvoorwaarden kwaliteitseisen te stellen waaraan de door de verzekerde gekozen (contra-)expert moet voldoen?27, 28

Voordat we aan deze vragen toekomen (randnummers 2.23 e.v. hierna), lijkt het mij goed om iets meer zicht te krijgen op het NIVRE en daarmee vergelijkbare organisaties. Het NIVRE is een stichting die volgens haar website29 in december 1991 werd opgericht met als doel het beroep expert te beschermen en waar mogelijk kwalitatief te verbeteren. Het NIVRE is opgericht, omdat er behoefte was aan kwalificatie van schade-experts en om de belangen van die beroepsgroep te behartigen. Op de website van het NIVRE staat het volgende:

Het NIVRE doet aan permanente educatie: register-experts moeten PE-punten halen.31 Verder gelden er gedragsregels (niet te verwarren met de Gedragscode schade-expertise-organisaties van het Verbond van Verzekeraars)32 en kent het NIVRE een tuchtcollege.33

Er zijn verschillende soorten experts bij het NIVRE ingeschreven: experts die in loondienst zijn bij een verzekeraar, zelfstandig opererende experts, experts die zijn verbonden aan een expertisebureau, maar ook contra-experts en belangenbehartigers. Met ‘contra-experts’ is hier bedoeld: experts die uitsluitend contra-expertise-onderzoeken verrichten. Bij het NIVRE zijn ook experts te vinden die zowel schade-expertises als contra-schade-expertises verrichten.34

In een bericht op AMweb35 staat dat er zo’n 1.800 schade-experts staan ingeschreven in het register van NIVRE.36 Hoeveel daarvan zo nauw verbonden zijn met verzekeraars dat zij niet door verzekerden kunnen worden ingeschakeld, is mij echter niet bekend.

In een ander bericht op AMweb valt te lezen dat de stichting Verenigd Register van Taxateurs volgens een woordvoerder van Achmea is aan te merken als een “vergelijkbare beroepsorganisatie” in de zin van de Bedingen.37 In cassatie is echter van belang dat het hof in rov. 3.8 van het bestreden arrest heeft overwogen dat Achmea onvoldoende heeft toegelicht dat er met NIVRE vergelijkbare beroepsorganisaties bestaan. Nu Achmea in cassatie geen klacht tegen deze overweging heeft gericht, moet worden uitgegaan van een ontbreken van “vergelijkbare beroepsorganisaties”.

De tekst en de wetsgeschiedenis van art. 7:959 lid 1 en art. 7:963 lid 6 BW geven geen uitdrukkelijk antwoord op de vraag of kwaliteitseisen als door Achmea in haar verzekeringsvoorwaarden gesteld zijn toegelaten. Ook over de rechtspraak kan ik kort zijn. Er is, afgezien van het bestreden arrest,38 geen rechtspraak waarin antwoord wordt gegeven op de vraag of voorwaarden als die van Achmea al dan niet in strijd zijn met art. 7:959 lid 1 in samenhang met art. 7:963 lid 6 BW.39

De Vries is van opvatting dat art. 7:959 lid 1 BW kwaliteitseisen als door Achmea gesteld in beginsel niet toelaat, maar dat een redelijke uitleg van art. 7:963 lid 6 BW meebrengt dat niet ten nadele van de consument wordt afgeweken wanneer de verzekeraar kwaliteitseisen stelt.40 Daarom is volgens De Vries het stellen van kwaliteitseisen niet in strijd met de wet.

Met betrekking tot art. 7:959 lid 1 BW wijst zij erop dat voor het inhouden of verminderen van de uitkering voor expertisekosten op deze grondslag is vereist dat ofwel het inschakelen van de expert onredelijk was, ofwel dat de gerekende kosten niet redelijk zijn (de dubbele redelijkheidstoets, zie randnummer 2.7 hiervoor). Daarbij gaat het slechts om omstandigheden in relatie tot de schade: had de verzekerde redelijkerwijs bijstand nodig bij het vaststellen van de hoogte van de schade en zijn de kosten die daarmee gepaard zijn gegaan binnen redelijke proporties? Daarbinnen past niet, zo betoogt De Vries, dat de verzekeraar kwaliteitseisen stelt waaraan de contra-expert moet voldoen.41

Volgens De Vries brengt een redelijke uitleg van art. 7:963 lid 6 BW, als gezegd, echter mee dat niet ten nadele van de consument van art. 7:959 lid 1 BW wordt afgeweken wanneer de verzekeraar kwaliteitseisen stelt.42 Wanneer in de polisvoorwaarden wordt bepaald dat experts ingeschreven moeten zijn bij het NIVRE of een vergelijkbaar instituut, wordt volgens haar namelijk geen afbreuk gedaan aan hetgeen in art. 7:959 lid 1 BW is bepaald. Er is geen sprake van een algemene beperking van het recht van de verzekerde om de redelijke kosten ter vaststelling van de schade op de verzekeraar te verhalen. Kwaliteitseisen in een polisvoorwaarde kunnen daarentegen juist in het belang van de consumentverzekerde zijn. In die zin sluit de voorwaarde aan bij de meer algemene gedachte, ook in het verzekeringsrecht, dat de consument bescherming verdient. Verder valt volgens De Vries op dat in de wetsgeschiedenis van art. 7:963 lid 6 BW de nadruk wordt gelegd op het gegeven dat de verzekeraar de dekking voor de bereddingskosten niet mag beperken tot een bedrag dat lager is dan de verzekerde som. Aan de redelijke kosten ter vaststelling van de schade – de expertisekosten dus – wordt in de toelichting op art. 7:963 lid 6 BW nagenoeg geen aandacht besteed.43 “Daarmee lijkt er op dit punt wat speling te zijn”, aldus De Vries.

Volgens De Vries is een beding, waarin is opgenomen dat de expert ingeschreven moet zijn bij het NIVRE of een vergelijkbaar instituut, dus mede in het belang van de verzekerde. Eenieder kan zich in beginsel expert noemen, maar juist het stellen van deze voorwaarde van inschrijving maakt het mogelijk te controleren of de betrokken expert met recht claimt deskundig te zijn. Naar het oordeel van De Vries wordt met een dergelijke polisvoorwaarde dus niet ten nadele van de consumentverzekerde van art. 7:963 lid 6 BW afgeweken, zodat zij is toegestaan.44

Van Driel lijkt gecharmeerd te zijn van het stellen van kwaliteitseisen, maar neemt geen definitief standpunt in en meent dat de rechtspraak de gewenste duidelijkheid zou moeten verschaffen.47

Wat Van Driel betreft mag van de verzekerde tenminste worden verwacht dat hij een contra-expert inschakelt die deskundig is. De kosten van een niet-deskundige contra-expert zullen immers niet voldoen aan de dubbele redelijkheidstoets, nu inschakeling van een dergelijke expert geen zekerheid over het juiste schadebedrag geeft en daarom weinig of geen toegevoegde waarde heeft. Een inschrijving bij het NIVRE of een vergelijkbaar instituut is volgens Van Driel in ieder geval een objectieve indicator voor de deskundigheid. Daar stelt Van Driel echter tegenover dat het ontbreken van zo’n inschrijving niet noodzakelijkerwijs betekent dat de ingeschakelde expert niet deskundig is.

Hendrikse komt tot een ander oordeel dan De Vries.48 Indien in de verzekeringsvoorwaarden van een consumentenverzekering wordt bepaald dat (volledige) vergoeding van de kosten van de contra-expert alleen aan de orde is als die expert is aangesloten bij het NIVRE of een vergelijkbaar instituut, is dat volgens hem in strijd met art. 7:959 lid 1 jo. art. 7:963 lid 6 BW. Hij is het met De Vries eens dat bij de vraag of er sprake is van redelijke kosten in de zin van art. 7:959 lid 1 BW alleen omstandigheden met betrekking tot de schade van belang zijn: had de verzekerde redelijkerwijs hulp nodig bij de afwikkeling van de schade en zijn de gemaakte kosten binnen redelijke grenzen gebleven? Een oordeel over de vraag of de expert over de vereiste kwalificaties beschikt, past daar niet bij. Art. 7:959 lid 1 BW laat dus geen ruimte voor voorwaarden gesteld aan de expert.

Rechtspraak en literatuur geven dus geen duidelijk beeld. Uit de wetsgeschiedenis en uit (een redelijke uitleg van de) wet volgt echter dat art. 7:959 lid 1 BW de verzekerde recht geeft op een (contra-)expert op kosten van de verzekeraar (randnummers 2.9, 2.10 en 2.11 hiervoor). Ook is duidelijk dat de wet één enkele voorwaarde verbindt aan het recht op kostenvergoeding: de kosten moeten redelijk zijn op een zelfde manier als bij art. 6:96 BW. Ook hier geldt dus een dubbele redelijkheidstoets.51 Of aan deze maatstaf is voldaan, hangt af van de omstandigheden van het geval. Binnen deze marges komt de verzekerde keuzevrijheid toe tegenover de verzekeraar en kan hij dus zelf bepalen wie hij als (contra-)expert inschakelt.

Naar mijn idee krijgt het belang van de vrijheid van verzekerde om een ‘eigen’ expert in het schakelen, te weinig aandacht in de literatuur. Dat belang van de verzekerde is groot: hij staat bij het vaststellen van de schade tegenover de verzekeraar, die zich in dat traject (inschakelen expert, voorstel aan verzekerde etc.) uiteraard door bedrijfseconomische afwegingen laat leiden. De nadruk ligt wat mij betreft teveel op het gegeven dat kwaliteitseisen geen afbreuk doen aan het recht op kostenvergoeding als zodanig en evenmin aan de omvang van de kostenvergoeding waarop verzekerde recht heeft. Het belang bij een eigen expert en de vrijheid om die zelf te kiezen, sneeuwt zo onder. De regeling van art. 7:959 lid 1 BW en de in dat verband geldende dubbele redelijkheidstoets legt echter niet alleen een recht op (volledige) kostenvergoeding vast, maar waarborgt ook dat de verzekerde binnen de marges van deze toets keuzevrijheid heeft tegenover de verzekeraar en dus zelf kan bepalen wie hij als (contra-)expert inschakelt. Daarmee is in strijd dat de verzekeraar categorische kwaliteitseisen aan de contra-expert stelt, die een vergaande abstracte invulling van de redelijkheid inhouden en daarmee niet alleen de keuzevrijheid van de verzekerde beperken, maar ook de beoordeling van de redelijkheid voor een deel onttrekken aan de (in uiterste instantie rechterlijke) beoordeling van keuzes van de verzekerde in de omstandigheden van het geval.

Het staat de verzekeraar uiteraard, conform de wet, vrij om in een concreet geval aan te voeren dat de kosten van de door de verzekerde ingeschakelde (contra-)expert niet redelijk zijn, omdat deze niet aan bepaalde kwaliteitseisen voldoet of gewoonweg niet deskundig is, zodat de daarmee gemoeide kosten niet voor vergoeding in aanmerking komen.52 Theoretisch is denkbaar dat de rechter de verzekeraar in het gelijk stelt, omdat de verzekerde Beun de Haas als contra-expert heeft ingeschakeld, wiens ‘kosten’, nu zij met deskundige bijstand niets te maken hebben, uiteraard niet voor rekening van de verzekeraar behoren te komen.

Hier gebeurt echter iets anders. In plaats van het achteraf bestrijden van een individuele beslissing van een verzekerde in het concrete geval, wordt hier vooraf op een abstracte manier invulling gegeven aan (een deel) van voornoemde wettelijke voorwaarde (de dubbele redelijkheidstoets). Daaraan kleven bezwaren: eerst en vooral de reeds door mij genoemde beperking van de keuzevrijheid die op grond van art. 7:959 lid 1 BW toekomt aan de verzekerde ten opzichte van zijn verzekeraar. Dit bezwaar verdient nadruk, omdat ten eerste niet aannemelijk is dat deskundige bijstand buiten de door de kwaliteitseisen gestelde kaders niet mogelijk is en we ten tweede niet zonder meer ervan kunnen uitgaan dat een eventuele nu bestaande keuzeruimte voor verzekerden (binnen het NIVRE of bij andere met het NIVRE vergelijkbare organisaties) ook in de toekomst gewaarborgd zal zijn.

Daar komt bij dat zo’n categorische invulling van de dubbele redelijkheidstoets verder gaat dan nodig is. Ik heb er al op gewezen dat binnen die toets rekening kan worden gehouden met het eventuele gebrek aan deskundigheid van de door de verzekerde ingeschakelde expert. Zo kan de verzekeraar de noodzaak om die expert in te schakelen betwisten, of de redelijkheid van de door die expert gemaakte kosten. Bovendien zijn minder vergaande oplossingen dan harde kwaliteitseisen ook denkbaar. Zo kan men zich voorstellen dat de verzekeraar in de polis, bijvoorbeeld in de toelichting bij bepaalde polisvoorwaarden, ter voorkoming van onderlinge discussie achteraf aandringt op het inschakelen door verzekerde van een deskundige verbonden aan NIVRE of een vergelijkbaar instituut als contra-expert. De verzekeraar kan daarbij ook uitleggen waarom (opleiding, ervaring, permanente educatie, gedragsregels, tuchtrecht) en kan daar nadrukkelijk bij zeggen: “Dat is ook in Uw belang!” Hoe beter dat verhaal, des te effectiever zal het zijn. Tegelijkertijd blijft er dan ruimte voor een verzekerde om zijn eigen keuze te maken, met alle voor- en nadelen (zoals eventuele discussie met de verzekeraar achteraf) van dien.

De slotsom luidt dat, anders dan Achmea betoogt, art. 7:959 lid 1 BW voorziet in een recht van de verzekerde op vergoeding door de verzekeraar van de (redelijke) kosten van zijn contra-expert. Daarbij zijn, als de verzekering een consumentenverzekering betreft, kwaliteitseisen zoals die door Achmea worden gesteld – waaronder de eis dat de contra-expert moet zijn ingeschreven bij het NIVRE – in strijd met dwingend recht (art. 7:959 lid 1 in samenhang met art. 7:963 lid 6 BW) en daarmee vernietigbaar (art. 3:40 lid 2 BW).

Volgens Achmea heeft het hof in rov. 3.5-3.6 miskend dat de kosten van een door de verzekerde ingeschakelde contra-expert niet voor vergoeding door de verzekeraar in aanmerking komen op grond van art. 7:959 lid 1 BW. Zij voert aan dat contra-expertisekosten slechts dan voor vergoeding in aanmerking komen als de verzekeraar bij een gedekt evenement de schade te laag vaststelt en de verzekerde een contra-expert inschakelt, waarna (al dan niet in rechte) een hogere uitkering wordt vastgesteld. In een dergelijk geval pleegt de verzekeraar met zijn te lage vaststelling wanprestatie, waardoor de verzekeraar jegens de verzekerde vergoeding van de contra-expertisekosten is verschuldigd op grond van art. 6:96 lid 2 sub b BW. Achmea geeft aan dat zij deze rechtsvraag omwille van de rechtszekerheid aan Uw Raad voorlegt.53 Zij benadrukt dat in haar verzekeringsvoorwaarden is opgenomen dat contra-expertisekosten worden vergoed. In haar visie wijkt zij daarmee positief af van de wet. Uitgaande van deze visie, zou zij wel eisen mogen stellen aan de contra-expert.54

De klacht faalt. De kosten van een door de verzekerde ingeschakelde contra-expert komen, voor zover aan de dubbele redelijkheidstoets is voldaan, wel degelijk op grond van art. 7:959 lid 1 BW voor vergoeding door de verzekeraar in aanmerking (randnummers 2.7, randnummers 2.13 tot en met 2.15, randnummer 2.35 en randnummer 2.41 hiervoor).

Dit onderdeel is gericht tegen het oordeel van het hof in rov. 3.8 dat de eisen die het NIVRE stelt om als NIVRE Register-Expert te kunnen worden ingeschreven en geregistreerd vrij stringent zijn en het door het hof in dit verband gegeven voorbeeld dat een NIVRE Register-Expert ten minste drie jaar hoofdzakelijk (70% van de werkbare tijd) werkzaam moet zijn als schade-expert in de branche waarvoor een aanvraag wordt ingediend.

Achmea voert aan dat dit oordeel van het hof onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd in het licht van de stellingen van partijen. OSN noch Achmea heeft immers gesteld dat de eisen om als NIVRE Register-Expert te kunnen worden ingeschreven en geregistreerd vrij stringent zijn, omdat een NIVRE Register-Expert (onder meer) ten minste drie jaar hoofdzakelijk (70% van de werkbare tijd) werkzaam zijn als schade-expert in de branche waarvoor een aanvraag wordt ingediend. Integendeel: OSN heeft juist (in randnummer 5. van haar conclusie van repliek) gesteld dat de eisen die aan een NIVRE-expert worden gesteld bescheiden zijn, waarbij OSN onder meer expliciet heeft verwezen naar de door het hof aangehaalde eis dat een NIVRE Register-Expert ten minste drie jaar hoofdzakelijk (70% van de werkbare tijd) werkzaam is als schade-expert in de branche waarvoor een aanvraag wordt ingediend.

De klacht faalt. In randnummer 5. van de conclusie van repliek van OSN staat het volgende:

Een schade-expert die alle basisopleidingen aantoonbaar met goed gevolg heeft afgerond kan, mits wordt voldaan aan de overige inschrijving/registratie-eisen, een aanvraag indienen om te worden ingeschreven als Kandidaat Nivre Register-Expert, voor een éénmalige periode van maximaal vier jaar.””

Dit onderdeel valt uiteen in twee subonderdelen, waarbij onderdeel 3.2 op haar beurt weer uiteenvalt in drie sub-subonderdelen. Het onderdeel keert zich tegen (i) het oordeel van het hof in rov. 3.9 dat de Bedingen in strijd zijn met art. 7:959 lid 1 BW voor zover daarin is bepaald dat enkel kosten die zijn gemaakt voor contra-experts die aan de (kwaliteits)eisen uit de polisvoorwaarden voldoen, voor vergoeding in aanmerking komen; en (ii) de conclusie van het hof in rov. 3.12 dat de Bedingen in strijd zijn met art. 7:959 BW en daarmee – in het kader van art. 6:240 BW – ook onredelijk bezwarend.

De in subonderdeel 3.1 en subonderdeel 3.2 naar voren gebrachte rechtsklachten falen. Ik licht dat toe.

Volgens Achmea heeft het hof miskend bij zijn oordeel in rov. 3.9 (hierop ziet subonderdeel 3.1) en bij zijn oordeel in rov. 3.12 (hierop ziet subonderdeel 3.2, uitgewerkt in sub-subonderdelen 3.2.1 tot en met 3.2.3) dat de Bedingen enkel waarborgen dat de deskundige voldoet aan de kwaliteitseisen waaraan een deskundige minimaal moet voldoen om naar objectieve maatstaven redelijkerwijs in staat te kunnen worden geacht een deskundig advies uit te brengen. De Bedingen kunnen volgens haar (dan ook) niet anders worden begrepen dan als een uitdrukking van het in art. 7:959 lid 1 BW gebruikte begrip ‘redelijk’. Deze rechtsklachten falen, nu zij alle uitgaan van dezelfde onjuiste rechtsopvatting. De door Achmea gestelde, categorische kwaliteitseisen zijn in strijd met art. 7:959 lid 1 jo. art. 7:963 lid 6 BW (zie randnummers 2.35 tot en met 2.41 hiervoor). Het hof heeft het in rov. 3.9 en rov. 3.12 bij het rechte eind gehad.

In subonderdeel 3.2 voert Achmea een aantal motiveringsklachten aan, die zij heeft uitgewerkt in sub-subonderdelen 3.2.1 tot en met 3.2.3. Volgens Achmea heeft het hof zijn oordeel in rov. 3.12, dat de Bedingen in strijd zijn met art. 7:959 BW en daarmee – in het kader van art. 6:240 BW – ook onredelijk bezwarend, onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd.

Deze motiveringsklachten zijn vergeefs voorgesteld.

Sub-subonderdeel 3.2.1 ziet op het onderdeel van de Bedingen inhoudende dat slechts de kosten worden vergoed van experts die zijn ingeschreven in het register van het NIVRE of bij een vergelijkbare beroepsorganisatie. Het hof heeft in rov. 3.8 geoordeeld dat (i) niet is uitgesloten dat een contra-expert die niet aan de door Achmea gestelde voorwaarden voldoet toch in staat is een kwalitatief goede contra-expertise uit te voeren en (ii) aannemelijk is dat er deskundigen zijn die niet voldoen aan de voor inschrijving bij het NIVRE benodigde vereisten maar toch over voldoende expertise beschikken om een contra-expertise te kunnen uitvoeren. Volgens Achmea heeft het hof niet voldoende (begrijpelijk) gemotiveerd waarom de eis dat een expert moet zijn ingeschreven bij het NIVRE of een vergelijkbare beroepsorganisatie geen minimumeis zou zijn waaraan een deskundige moet voldoen om naar objectieve maatstaven voldoende deskundig te worden geacht. Deze vraag heeft het hof niet beantwoord met zijn overweging dat er mogelijk deskundigen zijn die niet voldoen aan de voor inschrijving bij het NIVRE benodigde vereisten maar toch over voldoende expertise beschikken om een contraexpertise te kunnen uitvoeren.

Deze motiveringsklacht faalt. De overwegingen van het hof in rov. 3.8 en 3.9 zijn voldoende begrijpelijk. Volgens het hof kan niet worden uitgesloten dat een contra-expert die niet aan de door Achmea gestelde kwaliteitseisen voldoet, waaronder dus de eis van inschrijving bij het NIVRE, toch in staat is om een kwalitatief goed expertiserapport te vervaardigen (rov. 3.8, vijfde zin). Deze overweging, die inhoudt dat de genoemde eis niet als minimumeis kan gelden, is niet onbegrijpelijk. De eis van inschrijving als door Achmea gesteld kan zeker bijdragen aan deskundigheid en kwaliteit, maar kan deskundigheid en kwaliteit niet (a) monopoliseren en, zoals het hof ook heeft overwogen (rov. 3.10, vijfde zin) ook niet (b) garanderen. Deskundigheid en kwaliteit zijn zeer wel denkbaar, ook zonder dat aan deze voorwaarde is voldaan. Goed voorstelbaar is bijvoorbeeld dat een contra-expert die zijn vak al jaren uitoefent en verbonden is aan een expertisebureau dat al jaren bestaat, in staat is een adequaat expertiserapport te vervaardigen, ook al is hij of zij niet bij het NIVRE ingeschreven.

Achmea klaagt vervolgens dat de motivering van het oordeel van het hof temeer onvoldoende is in het licht van haar betoog dat de kosten van een expert die niet voldoet aan kwaliteitseisen die door een beroepsorganisatie worden opgesteld en gecontroleerd niet voor vergoeding ex art. 7:959 lid 1 BW in aanmerking komen. Achmea citeert daarbij uit het Handboek Schaderegeling Motorrijtuigen.57

Ook deze klacht faalt. In rov. 3.8 en 3.9 heeft het hof dit betoog van Achmea op begrijpelijke wijze verworpen (randnummer 3.16 hiervoor). Specifiek met betrekking tot de kwaliteitseis van Achmea dat de expert moet zijn ingeschreven bij het NIVRE of bij een vergelijkbare beroepsorganisatie merk ik op dat het hof aan het slot van rov. 3.8 heeft overwogen dat Achmea onvoldoende heeft toegelicht dat zulke beroepsorganisaties bestaan.

Van Driel is in het Handboek Schaderegeling Motorrijtuigen overigens minder uitgesproken dan Achmea hier doet voorstellen. Hij heeft inderdaad opgemerkt dat een inschrijving bij het NIVRE of een vergelijkbaar instituut in ieder geval een objectieve indicator voor de deskundigheid van de expert is. Daar stelt hij echter tegenover dat het ontbreken van zo’n inschrijving niet noodzakelijkerwijs betekent dat de ingeschakelde expert niet deskundig is (randnummer 2.31 hiervoor). Van Driel heeft zelf ook geen definitief standpunt ingenomen met betrekking tot de juridische houdbaarheid van de door Achmea gestelde kwaliteitseisen. Volgens hem zal de rechtspraak duidelijkheid moeten verschaffen (randnummer 2.32 hiervoor).

Sub-subonderdeel 3.2.2 ziet op het onderdeel van de Bedingen dat een “vergelijkbare beroepsorganisatie” zich moet houden aan de Gedragscode. Volgens Achmea is het oordeel van het hof dat dit beding in strijd is met art. 7:959 lid 1 BW onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd in het licht van haar betoog dat in de Gedragscode (i) de basisnormen betrouwbaarheid, professionaliteit, kennis en kunde, helderheid, communicatie en efficiency, integriteit en objectiviteit voor experts zijn uitgewerkt en (ii) is voorzien in een met afdoende waarborgen omklede rechtsgang om klachten over de naleving van de Gedragscode aan een onafhankelijke deskundige geschillenbeslechter voor te leggen. Volgens Achmea heeft het hof onvoldoende (kenbaar) gerespondeerd op dit betoog.

De klacht faalt, nu de motivering van het hof door de beugel kan. Het laat zich immers heel goed voorstellen dat een contra-expert, die niet aan de Gedragscode van het Verbond van Verzekeraars is gebonden en die niet het oordeel van een onafhankelijke deskundige geschillenbeslechter hoeft te vrezen, toch in staat is een kwalitatief goede contra-expertise te verrichten.58 Zo’n contra-expert moet, gelet op de keuzevrijheid die de verzekerde op grond van art. 7:959 lid 1 BW toekomt, door de verzekerde gekozen kunnen worden en diens kosten behoren op die grond ook voor vergoeding in aanmerking te komen.

Sub-subonderdeel 3.2.3 ziet op het onderdeel van de Bedingen dat de statuten en reglementen van een “vergelijkbare beroepsorganisatie” een duidelijke klacht- en tuchtprocedure moeten bevatten, alsmede eisen voor permanente opleiding van experts. Achmea klaagt dat het oordeel van het hof dat dit beding in strijd is met art. 7:959 lid 1 BW onvoldoende (begrijpelijk) is gemotiveerd. Achmea wijst er in dit verband op dat het hof in rov. 3.8 heeft geoordeeld dat (i) het in het belang van een verzekerde is dat een ingeschakelde contra-expert aan minimum kwaliteitseisen voldoet, (ii) de in de polisvoorwaarden omschreven eisen daaraan zouden kunnen bijdragen en (iii) het zonder meer in het belang van een verzekerde is dat een expert aan permanente educatie doet en er een tuchtrechtelijke procedure bestaat waaraan de expert zich onderwerpt. Volgens Achmea valt zonder nadere motivering, die ontbreekt, niet in te zien dat de onder (iii) genoemde eisen geen kwaliteitseisen zouden betreffen waaraan een deskundige minimaal moet voldoen om naar objectieve maatstaven redelijkerwijs in staat te kunnen worden geacht een deskundig advies uit te brengen. Bovendien pleiten de onder (i)-(iii) weergegeven overwegingen voor haar standpunt59 dat van de verzekerde mag worden verwacht dat hij een contra-expert inschakelt die deskundig is, zodat niet (zonder nadere motivering) valt in te zien hoe het hof in weerwil van deze overwegingen tot de conclusie heeft kunnen komen dat het beding in strijd is met art. 7:959 lid 1 BW. Achmea voert aan dat het beding (zeker in het licht van haar stellingen en de vaststellingen van het hof) een waarborg is dat de deskundige voldoet aan minimum-kwaliteitseisen waaraan een deskundige moet voldoen om naar objectieve maatstaven redelijkerwijs in staat te kunnen worden geacht een deskundig advies uit te brengen.

Onderdeel 4 valt uiteen in drie subonderdelen. Het onderdeel is gericht tegen het oordeel van het hof in rov. 3.10 dat de door Achmea gestelde kwaliteitseisen in het belang van consumenten kunnen zijn, maar daarvoor geen zekerheid bieden en bovendien de keuzevrijheid van consumenten beperken. Het onderdeel keert zich ook tegen de gevolgtrekking die het hof maakt in rov. 3.12.

Achmea voert in subonderdeel 4.1 aan dat het hof van een onjuiste rechtsopvatting ten aanzien van art. 7:959 lid 1 BW is uitgegaan, voor zover het hof in rov. 3.10 (in samenhang met rov. 3.12) heeft geoordeeld dat de omstandigheden dat (i) de door Achmea in de polisvoorwaarden gestelde kwaliteitseisen geen (absolute) zekerheid geven dat de expert ook daadwerkelijk deskundig is en (ii) de keuzevrijheid van de verzekerde wordt beperkt, (zonder meer) meebrengen dat ten nadele van de verzekerde wordt afgeweken van art. 7:959 lid 1 BW. Het hof heeft in dat geval miskend dat de vraag of sprake is van afwijking ten nadele van de verzekerde, zoals bedoeld in art. 7:963 lid 6 BW, afhangt van een weging van alle gevolgen van de afwijking, en niet van geïsoleerde (nadelige) aspecten daarvan.

De klacht faalt. Het hof is tot de slotsom gekomen dat de door Achmea gestelde kwaliteitseisen in het nadeel van verzekerden afwijken van de keuzevrijheid die verzekerden op grond van art. 7:959 lid 1 BW toekomt (rov. 3.9, rov. 3.10 en rov. 3.12). Anders dan het subonderdeel naar voren brengt, kon het hof tot deze slotsom komen, zonder een verdere “weging van alle gevolgen van de afwijking” te hoeven maken. Met name hoefde het hof de geconstateerde nadelige afwijking van de keuzevrijheid die art. 7:959 lid 1 BW biedt niet af te wegen tegen de mogelijke positieve effecten van de door Achmea gestelde kwaliteitseisen, die het hof overigens wel heeft onderkend (rov. 3.8, eerste en tweede zin en rov. 3.10, derde en vierde zin). Die positieve effecten kunnen immers de geconstateerde afwijking ten nadele niet helen. Met andere woorden: ook met inachtneming van deze positieve effecten van de kwaliteitseisen van Achmea blijft sprake van een op grond van art. 7:963 lid 6 BW niet-toegestane afwijking van art. 7:959 lid 1 BW. Een individuele verzekerde die de inschakeling van een bepaalde deskundige contra-expert op het oog heeft, kan niet worden tegengeworpen dat de redelijke kosten van die deskundige niet zullen worden vergoed, omdat er kwaliteitseisen gelden die verzekerden op meer algemeen niveau beogen te beschermen.

Achmea klaagt in subonderdeel 4.2 dat het hof zijn oordeel onvoldoende (begrijpelijk) heeft gemotiveerd, voor zover het in rov. 3.10 (in samenhang met rov. 3.12) heeft geoordeeld dat de nadelen van de afwijking van art. 7:959 lid 1 BW zwaarder wegen dan de voordelen daarvan. Het hof heeft immers niet (voldoende) gemotiveerd waarom het nadeel (beperking keuzevrijheid) dat kleeft aan de door Achmea gestelde kwaliteitseisen zwaarder zou moeten wegen dan het voordeel ((tot op zekere hoogte) deskundigheid waarborgen).

Deze klacht mist feitelijke grondslag. Het hof heeft in rov. 3.10 geen afweging gemaakt tussen de voordelen en nadelen van de door Achmea geïntroduceerde afwijking van art. 7:959 lid 1 BW. Het hof heeft met zijn overwegingen in rov. 3.10 enkel inhoudelijk gereageerd op de stelling van Achmea dat de kwaliteitseisen geen nadelige afwijking van art. 7:959 lid 1 BW opleveren omdat die verzekerden beschermen tegen minder geschikte contra-experts. Tot het maken van zo’n afweging was het hof ook niet gehouden (randnummer 3.26 hiervoor).

Volgens Achmea is het oordeel van het hof bovendien onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd in het licht van de door Achmea ingenomen stellingen, die het hof niet (voldoende) kenbaar bij zijn beoordeling heeft betrokken. Het gaat om de door Achmea aangehaalde standpunten van Van Tiggele van der Velde60 en De Vries61 en de stellingen dat een inschrijving bij het NIVRE of een vergelijkbaar instituut in ieder geval een objectieve indicator van de deskundigheid is en garanties biedt dat een expert aan bepaalde kwaliteitseisen voldoet,62 dat een verzekerde meer dan voldoende keuze heeft,63 en dat zeer veel schade-experts in Nederland zijn ingeschreven in het register van het NIVRE en hiervan een aanzienlijk deel uitsluitend als contra-expert (dus alleen voor verzekerden) optreedt.64 Hieruit volgt volgens Achmea dat het vereisen van inschrijving bij het NIVRE of een vergelijkbaar instituut onderaan de streep niet nadelig uitpakt voor de verzekerde.

Deze motiveringsklacht faalt in het spoor van (het falen van) subonderdeel 4.1. Het hof mocht volstaan met het oordeel dat de kwaliteitseisen van Achmea een afwijking ten nadele opleveren van de keuzevrijheid die verzekerden op grond van art. 7:959 lid 1 BW toekomt en hoefde dus niet de voordelen en de nadelen van deze kwaliteitseisen tegen elkaar af te wegen (randnummers 3.26 en 3.28 hiervoor).

Ik merk hier nog wel op dat het oordeel van het hof, dat de kwaliteitseisen een afwijking ten nadele opleveren van de keuzevrijheid die verzekerden op grond van art. 7:959 lid 1 BW, niet onbegrijpelijk is in het licht van de stelling van Achmea dat een verzekerde wiens keuzevrijheid beperkt is tot NIVRE-experts nog steeds veel te kiezen heeft. Ook dan immers is sprake van een afwijking ten nadele: een verzekerde die ook uit andere, niet bij het NIVRE ingeschreven experts kan kiezen, heeft nóg meer te kiezen.

Ten slotte richt Achmea met subonderdeel 4.3 haar pijlen op de woorden “tot op zekere hoogte” in rov. 3.10. Volgens Achmea kan uit deze woorden worden afgeleid dat het hof van oordeel is dat een inschrijving bij het NIVRE of een vergelijkbaar instituut (i) niet zonder meer een objectieve indicator van deskundigheid is en (ii) onvoldoende garanties biedt dat een expert aan bepaalde kwaliteitseisen voldoet. Dat oordeel is volgens Achmea onvoldoende (begrijpelijk) gemotiveerd in het licht van de in subonderdeel 4.2 sub c weergegeven stelling van Achmea

Geen van de door Achmea in cassatie aangevoerde klachten slaagt, zodat haar cassatieberoep moet worden verworpen.