Uitspraken

Het cassatiemiddel bestaat uit een inleiding (A) en een gedeelte (B) met klachten (nr. 1.0-1.7) en toelichting (nr. 2.1-2.10). De klachten houden in dat het hof van een onjuiste rechtsopvatting is uitgegaan door te oordelen dat Sona zich in hoger beroep niet aan de zijde van AT Osborne kon voegen, althans daarmee een onbegrijpelijk oordeel heeft gegeven. Volgens het middel doet aan het belang van Sona om zich in hoger beroep te voegen niet af dat zij zich reeds in eerste aanleg had gevoegd, en moet een vordering tot voeging in hoger beroep zelfstandig beoordeeld worden. Dat is slechts anders bij een schending van de goede procesorde, waarvan hier geen sprake is. De vordering tot voeging in hoger beroep is geen poging tot herstel van een verzuim om zelf een rechtsmiddel aan te wenden. In dit geval kon niet van Sona worden gevergd dat zij zelfstandig een rechtsmiddel zou aanwenden, omdat de door haar ondersteunde partij (AT Osborne) dit reeds had gedaan. Verder is irrelevant of de partij die hoger beroep instelt de ondersteunde partij of de bestreden partij is, nu het voor beiden vrij staat gevoegde partijen niet te betrekken.

De klachten lenen zich voor gezamenlijke bespreking. Ik stel daarbij het volgende voorop. Op grond van art. 217 Rv kan ieder die belang heeft bij een tussen andere partijen aanhangig geding, vorderen zich daarin te mogen voegen of te mogen tussenkomen. Voeging houdt in dat een partij zich voegt aan de zijde van één van de partijen, en dus niet méér beoogt dan toewijzing van de vorderingen (bij voeging aan de zijde van de eiser) of afwijzing daarvan (voeging aan de zijde van gedaagde).8 De gevoegde partij stelt dus zelf geen vordering in. Voeging kan voor het eerst in hoger beroep plaatsvinden (art. 217 jo. 353 Rv).9Als een vordering tot voeging wordt toegewezen, wordt de desbetreffende partij daarmee procespartij.10 De partij aan wiens zijde zij zich voegt, wordt ondersteunde partij genoemd, en de wederpartij de bestreden partij.

Voor toewijzing van de vordering tot voeging is vereist dat de partij die voeging vordert daarbij belang heeft. Voldoende belang bestaat, aldus de Hoge Raad, als deze partij nadelige (feitelijke of juridische)11 gevolgen kan ondervinden van een uitkomst van de procedure die ongunstig is voor de partij aan wier zijde zij zich voegt.12 Afwijzing van de vordering is verder mogelijk als de vordering in strijd is met de eisen van een goede procesorde, of als sprake is van misbruik van procesrecht.13

Als een partij zich in eerste aanleg heeft gevoegd, kan zij hoger beroep instellen tegen het vonnis van de rechtbank. Art. 332 lid 1 Rv bepaalt immers dat ‘partijen’ hoger beroep kunnen instellen. Dat betekent dat slechts door en tegen de processuele (weder)partij(en) uit de procedure in eerste aanleg hoger beroep kan worden ingesteld.14

Een in eerste aanleg gevoegde partij kan dus hoger beroep instellen: zij is door die voeging immers procespartij geworden in de procedure in eerste aanleg.15 De vraag die in de onderhavige zaak rijst, is of de gevoegde partij in zo’n geval zelf hoger beroep moet instellen, of zich opnieuw kan voegen in een door de ondersteunde partij ingesteld hoger beroep.

Een partij die zich in een eerdere instantie heeft gevoegd en daarmee in die instantie procespartij is geworden, kan dus in een latere instantie opnieuw voeging vorderen, aldus de Hoge Raad.17 Daaraan staat niet in de weg dat die partij ook een rechtsmiddel kon instellen. Ook in dat geval kan deze partij er belang bij hebben om enkel door voeging deel te blijven nemen aan het geschil. 18

Uit het bovenstaande volgt dat de klachten gegrond zijn. Het oordeel van het hof in rov. 3.2 van het bestreden arrest berust op een onjuiste rechtsopvatting, omdat deze opvatting immers inhoudt dat Sona, doordat zij in eerste aanleg procespartij was geworden, hoger beroep had kunnen en moeten instellen, en zich niet langer aan de zijde van AT Osborne kan voegen in de procedure in hoger beroep. Uit het genoemde arrest van de Hoge Raad van 15 november 2019 blijkt dat aan de toewijsbaarheid van een vordering tot voeging niet in de weg staat dat de partij die voeging vordert ook een rechtsmiddel had kunnen instellen. Ook in dat geval kan belang bij voeging bestaan.

Anders dan het hof in rov. 3.2 en 3.3 heeft overwogen, is er geen reden om onderscheid te maken tussen de situatie dat de ondersteunde partij een rechtsmiddel instelt, en de situatie waarin de bestreden partij een rechtsmiddel instelt, zonder de gevoegde partij hierin te betrekken. Het hof heeft overwogen dat de gevoegde partij in het eerste geval belang heeft bij het instellen van een rechtsmiddel, en daaruit geconcludeerd dat zij dat dus ook zal moeten doen (rov. 3.2). Op zichzelf is juist dat de gevoegde partij in beginsel geen belang zal hebben bij het instellen van hoger beroep als de ondersteunde partij niet zelf een rechtsmiddel aanwendt.19 In dat geval krijgt de uitspraak immers gezag van gewijsde jegens de ondersteunde partij, zodat het rechtsmiddel van de gevoegde partij niet meer het door deze beoogde gevolg – afwijzing van de tegen de ondersteunde partij ingestelde vordering respectievelijk toewijzing van de door ondersteunde partij ingestelde vordering – zal kunnen hebben.20 Dat de gevoegde partij belang heeft bij het instellen van een rechtsmiddel, betekent echter niet dat zij dat ook moet doen. Uit het arrest van de Hoge Raad van 15 november 2019 volgt dat ook dan belang kan bestaan om louter door middel van voeging te blijven deelnemen.

Een vordering tot voeging kan worden afgewezen als het belang daarbij ontbreekt, als die vordering in strijd is met de eisen van een goede procesorde of als sprake is van misbruik van procesrecht (hiervoor nr. 2.3). In het bestreden arrest is niet te lezen dat het hof heeft geoordeeld dat één van deze situaties zich hier voordoet en dat daarom de vordering moet worden afgewezen. Na cassatie en terugwijzing zal het hof hierover alsnog moeten oordelen.