Uitspraken

Rechtbank

Voor de Rechtbank was in geschil:

Geschil

3. In geschil is of verweerder terecht aftrek ter zake van deze schenking heeft geweigerd.

De Rechtbank haalde een citaat van Van Dijck en van Van Vijfeijken aan:

7. Van Dijck en Van Vijfeijken (Instellingen van algemeen nut, Fed fiscale brochures, Kluwer: Deventer 2005, p. 104) schrijven over de waardering van een gift in natura:

'Het object van de schenking kan bestaan in geld maar ook in goederen: elke waarde die uit het vermogen van de belastingplichtige verdwijnt. Behoudens in art. 6.36 met betrekking tot de waardering van autokosten op basis van een forfait van 18 eurocent per kilometer vindt men in de wet niet een uitdrukkelijke regeling met betrekking tot de bepaling van de waarde die aan een gift in natura moet worden toegekend. Een probleem dat zich hierbij kan voordoen is dat de waarde die de schenker afstaat (aanzienlijk) kan afwijken (zowel positief als negatief) van de waarde die het verkregen goed voor de begiftigde heeft. Hoezeer het eigenlijk gaat om de verrijking van de ANBI, zal de gift in natura voor de inkomstenbelasting toch gewaardeerd moeten worden op de verarming die bij de schenker optreedt. (...). Er is geen twijfel dat de regeling van art. 3.144 (overeenkomstig art. 34 Wet IB 1964) naar analogie moet worden toegepast: de waarde in het economische verkeer. In aanmerking komt de verkoopwaarde: het bedrag dat de schenker bij vervreemding redelijkerwijs zou hebben kunnen bedingen.'

De Rechtbank heeft geoordeeld dat belanghebbende niet aannemelijk heeft gemaakt dat de voorwerpen een ‘waarde in het economische verkeer’ hebben en verklaarde het beroep van belanghebbende ongegrond:

8. Omdat de handel in luipaardvel en in voorwerpen die daarvan zijn vervaardigd, verboden is, hebben deze geen (reguliere) verkoopwaarde. Dat er geen marktwaarde hiervoor is blijkt ook uit de door [belanghebbende] overgelegde email van de zaakvoerder van Pelsland van 28 maart 2015, waarin dit met zoveel woorden wordt gezegd. [Belanghebbende] op wie in deze de bewijslast rust om aannemelijk te maken dat de voorwerpen wel een waarde in het economische verkeer hebben, is daar naar het oordeel van de rechtbank niet in geslaagd. De vervangingswaarde die [belanghebbende] voorstaat waarbij met een jachtvergunning een luipaardvel wordt bemachtigd waarvan vervolgens de voorwerpen zouden kunnen worden gemaakt, kan niet worden aangemerkt als een reële waarde in het economische verkeer van reeds bestaande en al tientallen jaren oude voorwerpen. Daarbij komt dat, voor zover dit al mogelijk zou zijn, aan deze voorwerpen toch geen waarde in het economische verkeer kan worden toegekend omdat het ten enenmale verboden blijft deze voorwerpen te verkopen. Zo de waarde voor de begiftigde al in aanmerking zou kunnen worden genomen, helpt dit [belanghebbende] evenmin. Naar ter zitting is gesteld, heeft [A] aan de voorwerpen schattenderwijs een waarde toegekend van € 850. Omdat [belanghebbende] de schenking samen met zijn broer heeft gedaan, zou bij een dergelijke waarde de van toepassing zijnde drempel voor giftenaftrek niet worden overschreden.

9. Nu er geen voldoende verarming bij [belanghebbende] heeft plaatsgevonden, is het beroep ongegrond.

Hof

Artikel 6.35 Wet inkomstenbelasting 2001 (hierna: Wet IB 2001) luidt:

Andere giften zijn giften aan instellingen of aan steunstichtingen SBBI.

Artikel 6.39, lid 1 en lid 2, Wet IB 2001 luidt:

1. Andere giften worden in aanmerking genomen voorzover zij met schriftelijke bescheiden kunnen worden gestaafd en voorzover zij samen zowel € 60 als 1% van het verzamelinkomen vóór toepassing van de persoonsgebonden aftrek te boven gaan, en vervolgens tot ten hoogste 10% van het verzamelinkomen vóór toepassing van de persoonsgebonden aftrek.

2. Indien de belastingplichtige gedurende het gehele kalenderjaar een partner heeft worden andere giften samengevoegd. Over deze periode geldt voor de toepassing van het eerste lid, in plaats van het verzamelinkomen vóór toepassing van de persoonsgebonden aftrek het gezamenlijke bedrag van de verzamelinkomens van de belastingplichtige en zijn partner vóór toepassing van de persoonsgebonden aftrek.

Artikel 6.39a Wet IB 2001 luidt:

1. Het bedrag van giften aan culturele instellingen wordt voor de bepaling van het voor de toepassing van deze afdeling in aanmerking te nemen bedrag verhoogd met 25%, doch ten hoogste met € 1250.

2. Het in artikel 6.39, eerste en tweede lid, bedoelde maximum wordt verhoogd met het bedrag waarmee het bedrag van giften als bedoeld in artikel 6.35 ingevolge het eerste lid wordt verhoogd.

Wetsgeschiedenis – Fiscale neutraliteit

In de memorie van toelichting bij de wet ‘Wijziging van de Wet op de inkomstenbelasting 1964 en de Wet op de loonbelasting 1964 (beperking aftrekbare kosten ter zake van criminele activiteiten)’ heeft de staatssecretaris van Financiën de fiscale neutraliteit in de inkomstenbelasting bevestigd:4

In het huidige fiscale regime wordt in Nederland - evenals in andere Europese landen - de winst die, dan wel het inkomen dat, uit de illegale activiteit wordt verkregen op normale wijze belast.

Wetsgeschiedenis – Waarde in het economisch verkeer

In de memorie van toelichting bij ‘Wet op de vermogensbelasting 1958’ heeft de minister van Financiën over ‘waarde in het economische verkeer’ opgemerkt:5

Het komt de ondergetekende dan ook niet juist voor het beginsel de vermogensbestanddelen te schatten naar hun geldswaarde, voor het onderhavige ontwerp te bestendigen. Niet het subject dient de factor te zijn, welke primair bepalend is voor de waardering; veeleer dienen factoren welke in het maatschappelijk verkeer wortelen, bij de waardebepaling op de voorgrond te worden gesteld. Dit meer objectieve uitgangspunt is tot uitdrukking gebracht in de voor het onderhavige ontwerp voorgestelde formulering, ingevolge welke de vermogensbestanddelen moeten worden geschat op de waarde welke daaraan in het economische verkeer kan worden toegekend. Aldus wordt de persoon van de vermogensbezitter als factor bij de waardering van de te zijnen aanzien voor de vermogensbepaling in aanmerking te nemen objecten in betekenis teruggedrongen. Het voorgestelde criterium schept hierdoor, naar het oordeel van de ondergetekende, de mogelijkheid tot een meer objectieve benadering van de voorsprong welke het bezit van vermogen met zich brengt. Voor de bespreking van de nadere inhoud van de voorgestelde waarderingsnorm moge de ondergetekende verwijzen naar de bij artikel 9 gegeven toelichting.

(…)

De in de bestaande wet voorkomende ter zake gebezigde maatstaven verkoopwaarde en geldswaarde zijn in de voorgestelde bepaling vervangen door een criterium, omschreven als de waarde welke in het economische verkeer kan worden toegekend aan de in aanmerking te nemen vermogensbestanddelen. Met deze nieuwe terminologie is beoogd tot uitdrukking te brengen dat slechts de waarde in aanmerking komt die ook anderen dan de belastingplichtige aan eenzelfde vermogensbestanddeel zouden toekennen, waarbij aandacht dient te worden geschonken aan alle van belang zijnde economische factoren. Door aldus voor de waardebepaling een objectieve maatstaf aan te leggen wordt bereikt dat, voor zover aan de in aanmerking te nemen vermogensbestanddelen een affectiewaarde kan worden toegekend, deze bij de waardering buiten beschouwing blijft.

In de memorie van antwoord bij ‘Wet op de vermogensbelasting 1960’ hebben de minister van Financiën en de staatssecretaris van Financiën de vervanging van de criteria verkoopwaarde en geldswaarde door het criterium ‘waarde in het economische verkeer’ als volgt toegelicht:6

Naar aanleiding van hetgeen vele andere leden opmerken over de vervanging van de criteria verkoopwaarde en geldswaarde door het criterium waarde in het economische verkeer, wijzen de ondergetekenden erop dat met deze vervanging wordt beoogd eenvormigheid van formulering te verkrijgen ten aanzien van de waardemaatstaf. Behalve in de gevallen waarin artikel 10 een speciale methode van waarderen voorschrijft, zullen alle in aanmerking te nemen vermogensbestanddelen naar eenzelfde objectieve maatstaf worden gewaardeerd.

(…)

In de memorie van toelichting (…) hebben de ondergetekenden dan ook niet resoluut (…) gesteld, dat geldswaarde identiek is met subjectieve gebruikswaarde, doch zij hebben zich juist op dit punt bewust voorzichtig uitgedrukt met de formulering, dat de betekenis van het begrip geldswaarde “mogelijk in het algemeen het dichtst kan worden benaderd met: de waarde welke het vermogensbestanddeel heeft voor de belastingplichtige, of, met andere woorden, met: de subjectieve gebruikswaarde”. Onder deze omstandigheden hebben zij bij het streven naar eenvormigheid in de keus van de waardemaatstaf aan een objectieve maatstaf de voorkeur gegeven. Het begrip “geldswaarde” is om die reden verlaten.

In de memorie van antwoord bij ‘Wet op de vermogensbelasting 1960’ hebben de minister van Financiën en de staatssecretaris van Financiën toegelicht hoe de ‘waarde in het economische verkeer’ moet worden vastgesteld voor vervreemde bezittingen waarvoor een markt bestaat:7

Artikel 9. Het verheugt de ondergetekenden dat vele leden verklaren het toe te juichen dat duidelijk een objectieve waarde als norm wordt aangegeven en dat zij het voorts van grote betekenis achten, dat de waardenorm in beginsel voor alle objecten gelijk is.

(…)

De waarde overeenkomstig artikel 9, eerste lid, zal gelijk zijn aan de verkoopwaarde, als het gaat om de vervreemde bezittingen waarvoor een markt bestaat. De ondergetekenden kunnen zich verenigen met de in het voorlopig verslag opgenomen – aan de hoogleraren De Langen en Antal ontleende – definitie: de verkoopwaarde is gelijk aan de vermoedelijke prijs bij verkoop op dat ogenblik te besteden door de beste koper, waarop mag worden gerekend, indien de verkoop op de voor het te waarderen goed gebruikelijke wijze onder normale omstandigheden plaats vindt, nadat zij op de gebruikelijke wijze is voorbereid.

In de memorie van antwoord bij ‘Wet op de vermogensbelasting 1960’ hebben de minister van Financiën en de staatssecretaris van Financiën voorts toegelicht hoe objecten waarvoor geen markt bestaat moeten worden gewaardeerd:8

De (…) leden kunnen zich niet verenigen met de beschouwingen (…) van de memorie van toelichting, dat voor gevallen waarin er geen markt is, aan het subjectieve oordeel van de huidige eigenaar betekenis zou moeten worden toegekend. De ondergetekenden menen evenwel dat het gestelde in de bedoelde passage – gezien in verband met het daaraan voorafgaande betoog – toch juist is. In de memorie van toelichting wordt immers eerst vastgesteld dat de prijs, die op een markt tot stand komt, de resultante is van de subjectieve waarderingen van de kopers en verkopers. Hiervan uitgaande is het naar het oordeel van de ondergetekenden aanvaardbaar te concluderen, dat ook bij het schatten van de waarde van een object waarvoor geen markt bestaat, aan het incidentele, subjectieve waardeoordeel van de aanbieder en de weinige potentiële kopers betekenis moet worden toegekend. De ondergetekenden willen hier wel uitdrukkelijk vaststellen dat de invloed van een bijzondere affectie van de eigenaar, die, indien het verhandelbare zaken betrof, niet in de marktwaarde tot uiting zou komen, ook bij de waardering van de objecten waarvoor geen markt bestaat, buiten beschouwing dient te blijven.

In de Korte toelichting op de ‘Wet op de vermogensbelasting 1964’ is ter zake van de ‘waarde in het economische verkeer’ toegelicht:9

(…) [I]n de nieuwe wet geldt voor alle bezittingen en schulden dezelfde maatstaf, te weten de waarde in het economische verkeer. Met deze nieuwe terminologie is tot uitdrukking gebracht dat slechts in aanmerking komt de waarde die ook anderen aan het desbetreffende vermogensbestanddeel zouden toekennen, waarbij rekening moet worden gehouden met alle van belang zijnde economische factoren. Door de keuze van deze zoveel mogelijk objectieve maatstaf is tevens bereikt dat de affectiewaarde buiten aanmerking blijft. Voor zaken waarvoor een markt bestaat, zal de voor de vermogensbelasting in aanmerking te nemen waarde samenvallen met de verkoopwaarde. Bij het ontbreken van een markt – bijv. voor de meeste incourante fondsen en voor schuldvorderingen – zal bij de waardering aan het incidentele, subjectieve waardeoordeel van de aanbieder en van de weinige potentiële kopers betekenis moeten worden toegekend. Hierbij zij aangetekend dat de nieuwe term voldoende ruimte biedt om met name bij de waardebepaling van incourante fondsen rekening te houden met het objectieve feit, dat het voor de waardebepaling van aandelen een belangrijke factor kan zijn, dat de aandeelhouders als een homogene groep samenwerken en elkaar bij het nemen van belangrijke beleidsbeslissingen niet tegenwerken.

Leden van de Tweede Kamer hebben vragen gesteld over de uitleg van het begrip ‘waarde in het economisch verkeer’:10

Zoals uit het antwoord op de vragen 1 en 2 moge blijken, alsmede uit de voor de toepassing van het begrip waarde in het economisch verkeer ten aanzien van de rijksbelasting gewezen jurisprudentie, behoeven de woorden ‘waarde welke in het economische verkeer kan worden toegekend’, die voorkomen in verschillende belastingwetten (…) niet een gelijke betekenis te bezitten. Het begrip waarde [in het economische verkeer] dient te worden geïnterpreteerd binnen het kader van een concrete wetsbepaling, zodat doel en strekking van de wettelijke regeling optimaal gerealiseerd kunnen worden.

(…)

‘dat de rechter in belastingzaken aan het begrip waarde in het economische verkeer al naar gelang het karakter van de belastingwetten waarin dit begrip wordt gehanteerd, een verschillende uitleg zal geven.

Jurisprudentie – Fiscale neutraliteit

De Hoge Raad heeft op 13 maart 1929 ter zake van de fiscale neutraliteit geoordeeld:11

O. dat ook het tweede middel ongegrond is, daar noch art. 7 noch eenig ander artikel der Wet op de Inkomstenbelasting 1914 een onderscheiding maakt tusschen op zedelijke en op onzedelijke wijze verkregen inkomsten met het oog op de belastbaarheid;

Jurisprudentie – Waarde in het economische verkeer

In HR BNB 1962/273 heeft de Hoge Raad geoordeeld op welke wijze de ‘waarde in het economische verkeer’ van onroerend goed moet worden bepaald:14

dat immers de verkoopwaarde van het tot de nalatenschap behorende onroerende goed niet - zoals zij vooronderstellen - moet worden vastgesteld op de hoogst toelaatbare tegenprestatie, (…) doch - naar het Hof met juistheid heeft overwogen - op den prijs die bij aanbieding ten verkoop op de voor het onroerende goed meest geschikte wijze na de beste voorbereiding op den dag van het overlijden der erflaatster door den meestbiedenden gegadigde besteed zou zijn;

In HR BNB 1969/63 heeft de Hoge Raad geoordeeld dat ten aanzien van zaken waarin geregeld handel wordt gedreven, de ‘waarde in het economische verkeer’ in het algemeen dient te worden gesteld op de verkoopprijs:15

dat voor de toepassing van artikel 9, lid 1, van de Wet op de vermogensbelasting 1964 de vraag, welke waarde in het economische verkeer aan een bezitting of een schuld kan worden toegekend, voor elk geval afzonderlijk aan de hand van de daarvoor geldende omstandigheden zal moeten worden beantwoord;

dat, ingeval het gaat om de waardering van zaken waarin geregeld handel wordt gedreven, als de waarde welke daaraan in het economische verkeer kan worden toegekend in het algemeen dient te worden aangenomen de verkoopprijs, waaronder moet worden verstaan de prijs, die bij aanbieding van de zaak ten verkoop op de meest geschikte wijze na de beste voorbereiding door de meestbiedende gegadigde daarvoor zou zijn besteed;

De Hoge Raad heeft in HR BNB 1978/121 ter zake van de uitleg van het begrip ‘waarde in het economische verkeer’ geoordeeld dat deze term niet noodzakelijk dezelfde betekenis heeft in de verschillende belastingwetten:16

valt te betwijfelen dat de uitwerking, welke de Kroon in artikel 5, lid 1, van het Besluit heeft gegeven aan het begrip ,,waarde in het economisch verkeer'', onverenigbaar is met de opvatting van dat begrip welke aan de wetgever voor ogen moet hebben gestaan;

dat echter het enkele feit dat de wetgever - overigens zonder nadere toelichting - in de onderwerpelijke bepaling omtrent de gemeentelijke onroerend- goedbelastingen een term heeft gebezigd die ook reeds in andere belastingwetten - met name in de Wet op de vermogensbelasting 1964 - voorkwam niet zonder meer wettigt aan te nemen dat die term in de onderwerpelijke bepaling noodzakelijk dezelfde betekenis moet hebben als in die andere wetten;

Het gerechtshof ’s-Hertogenbosch heeft op 11 mei 1982 uitspraak gedaan in een zaak waarin een belastingplichtige opkwam tegen de weigering van de inspecteur om giften in natura voor de inkomstenbelasting voor het jaar 1977 in aftrek toe te staan. Ter zake van de waardering van de giften in natura heeft het gerechtshof geoordeeld:17

dat met betrekking tot in natura gedane giften als bedoeld in art. 47 van voormelde Wet de waarde daarvan dient te worden gesteld op die welke in het economische verkeer toekomt aan de geschonken zaken;

Jurisprudentie – Chinese Pot

De Hoge Raad heeft op 12 juli 2013 een arrest gewezen over de waardebepaling voor de Successiewet ter zake van de verkrijging door erfgenamen van een zeer zeldzame Chinese pot:18

In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan:

Het gerechtshof Arnhem heeft op 27 maart 1990 geoordeeld dat de bewijslast van de waarde van de giften bij belastingplichtige ligt:19

Tegenover de betwisting door de inspecteur heeft belanghebbende niet waargemaakt dat de waarde van de in wezen geschonken kandelaar het drempelbedrag van f 238,06 voor de giftenaftrek overtrof.

Literatuur – Waardering van giften 20

Bosch van Rosenthal heeft ter zake van de ‘waarde in het economische verkeer’ van kunst en antiek geschreven:21

In fiscale zin verwijst het begrip ‘waarde in het economisch verkeer’ naar ‘het bedrag dat zaken zouden hebben opgebracht als ze op de dag van overlijden zouden zijn verkocht op de vrije markt’. Wat houdt dat in voor de taxatie van kunst en antiek in een inboedel die in een nalatenschap valt?

(…)

Terwijl de te hanteren waarde van aandelen of onroerend goed ten bate van nalatenschap relatief duidelijk valt vast te stellen, is dat bij kunst en antiek minder vanzelfsprekend eenduidig. In die sector is het uitgangspunt van de belastingdienst ‘op de vrije markt’ voor meerdere interpretaties vatbaar.

(…)

Kunst en antiek zijn, sterker dan bijvoorbeeld machines of gebouwen, qua waarde onder meer onderhevig aan markttrends en modegrillen. Die verschillen ook nog eens per categorie en land. Het kan gaan om stukken die in Nederland een andere waarde hebben dan in een ander land. Denk bijvoorbeeld aan de schilder- en tekenkunst gemaakt in het Nederlands-Indië van de eerste helft van de 20ste eeuw die nu in Indonesië een kleine, maar sterke, kapitaalkrachtige markt heeft. Verkoop daarvan in ons land komt regelmatig voor en resulteert soms in het vlak daarna opnieuw verkopen in Indonesië voor een veelvoud van de in ons land gerealiseerde prijs. Verkopen van kunst en antiek op de vrije markt is dus een relatief begrip.

Hemels heeft over de waardebepaling van giften in natura én over onderhavige zaak geschreven:23

1. Giften in natura

Giften hoeven niet noodzakelijkerwijs in de vorm van geld te worden gedaan. Ook schenkingen in natura, zoals bijvoorbeeld de schenking van een kunstwerk aan een museum, van boeken en tijdschriften aan een bibliotheek of archief, of van hulpgoederen aan een instelling voor ontwikkelingssamenwerking, komen voor aftrek in aanmerking (zie bijvoorbeeld Hof Den Bosch 11 mei 1982, nr. 2361/1978, BNB 1983/334). De waarde van giften in natura moet worden gesteld op de waarde in het economische verkeer. Rechtbank Den Haag 12 oktober 2016, nr. 16/5116, NTFR 2016/2832, moest oordelen over de waarde van een gift. Iemand had een aantal van luipaardvel vervaardigde voorwerpen, waaronder een tas, aan [A] in [Q] geschonken. Volgens de schenker moest de gift worden gewaardeerd op de vervangingswaarde nu er geen verkoop- of marktwaarde meer bestaat voor voorwerpen van luipaardvel, omdat sinds 1975 niet meer in deze bedreigde diersoort mag worden gehandeld. De Belastingdienst was echter vanwege het verbod op handel in luipaardvel van mening dat de waarde nihil was. Wel blijkt uit het subsidiaire standpunt van de Belastingdienst dat er een zwarte markt is voor luipaardvellen. De rechtbank vond echter dat er geen marktwaarde voor was vanwege het verkoopverbod. Dit zou blijken uit een door de schenker overlegde e-mail. Volgens de rechtbank was schenker er niet in geslaagd aannemelijk te maken dat de voorwerpen een waarde in het economische verkeer hebben. Ik weet natuurlijk niet hoe de schenker heeft geprocedeerd, maar mij verbaast het dat niet de stelling is ingenomen dat voor de waarde in het economische verkeer moet worden aangesloten bij de prijs die de beste koper op de meest geschikte markt zou willen betalen. Dat lijkt mij in dit geval de zwarte markt, die in ieder geval volgens de Belastingdienst bestaat. Hof Den Haag 13 januari 2017, nr. 16/00500, NTFR 2017/294 oordeelde in hoger beroep terecht dat de voorwerpen ondanks het handelsverbod een geldelijke waarde hadden. Dit baatte de belanghebbende echter niet, omdat hij de waarde van de voorwerpen niet aannemelijk had gemaakt.

In de Fiscale Encyclopedie de Vakstudie is over de waardebepaling van giften in natura geschreven:24

In art. 6.33, onderdeel a, Wet IB 2001, worden giften gedefinieerd als bevoordelingen uit vrijgevigheid en verplichte bijdragen waar geen directe tegenprestatie tegenover staat. Deze definitie houdt geen beperking in voor wat betreft de vorm waarin de gift wordt gedaan. Evenals onder de Wet IB 1964 het geval was, kunnen dus zowel giften in geld als giften in natura onder de giftenaftrekregeling vallen.

Als gift in natura kan ook worden beschouwd het bedrag dat men aan kosten of beloning zou kunnen declareren, maar waarvan men vrijwillig afziet. Veelal zal zulks zich voordoen in situaties waarin bestuurders van instellingen, of vrijwilligers die werkzaam zijn bij instellingen als bedoeld in art. 6.33 , onderdeel b, Wet IB 2001 redelijkerwijze te declareren kosten voor eigen rekening nemen. Zie ook artikel 6.36 van de Wet IB 2001, aant. 2 over het afzien van een forfaitaire vrijwilligersvergoeding. Giften in natura worden gewaardeerd op de waarde in het economische verkeer. Zie artikel 6.33 van de Wet IB 2001, aant. 2.1.2.

Voor giften die de vorm hebben van het afzien van een autokostenvergoeding is in art. 6.36 Wet IB 2001 een forfaitaire regeling getroffen.

In de Fiscale Encyclopedie de Vakstudie is geschreven dat aangenomen mag worden dat giften in natura moeten worden gewaardeerd naar de ‘waarde in het economische verkeer’:25

In Afdeling 6.9 over de aftrekbare giften is geen uitdrukkelijke algemene regeling opgenomen inzake de waardebepaling van giften in natura. Gelet op de met betrekking tot art. 47 Wet IB 1964 verschenen jurisprudentie en vakliteratuur op dit punt mag worden aangenomen dat giften in natura moeten worden gewaardeerd naar de waarde in het economische verkeer. De hieronder opgenomen uitspraak van Rechtbank Den Haag bevestigt dat dit ook geldt voor de giftenaftrek op basis van artikel 6.33 van de Wet IB 2001. Zie ook onder Literatuur.

Literatuur – Fiscale neutraliteit

Wattel heeft ter zake van de fiscale neutraliteit geschreven:26

Beslissend is de vervulling van de door de wetgever gekozen omschrijving van het (bestanddeel van het) belastbare feit. Heeft die vervulling zich feitelijk voorgedaan, dan grijpt de belastingheffing aan. Indien die wettelijke omschrijving geen (niet-fiscaal) juridisch of zedelijke element bevat, dan heeft de belastingwetgever daaraan voor de belastingheffing geen betekenis toegekend en komt aan juridische en zedelijke kwalificaties voor de belastingheffing dus geen betekenis toe.

Zoals hierboven (…) reeds uiteengezet is, doet op grond van het werkelijkheidsbeginsel, het neutraliteitsbeginsel en het algemeenheidsbeginsel de strafbaarheid van de opbrengstgenererende handelingen voor de winstbelastingheffing niet ter zake: expliciet overwoog de Hoge Raad in 1952 ‘dat volgens art. 8 I.B. ’41 als winst wordt aangemerkt het gezamenlijke bedrag van de voordelen, die uit het bedrijf worden verkregen; dat een onderscheiding naar gelang deze voordelen op rechtmatige dan wel op onrechtmatige wijze zijn genoten, in deze bepaling niet wordt aangetroffen en ook geen reden bestaat aan te nemen, dat zij naar haar strekking tot rechtmatig genoten voordelen beperkt is, daar in het algemeen de vraag, of bedrijfsopbrengsten rechtmatig dan wel onrechtmatig zijn toegevloeid, voor de heffing van belasting, welke beoogt de feitelijk genoten voordelen uit het bedrijf te treffen, zonder belang is’ (HR 1 oktober 1952, B. 9254).

Wattel heeft in zijn noot bij het arrest van de Hoge Raad van 24 juni 1992 geschreven:27

1. Wederrechtelijk verworven inkomen is neutraal belast

In geschil is de belastbaarheid van belanghebbendes deel van de buit (f 40 000) van een gewapende beroving van een grenswisselkantoor. (…) Weliswaar een illegaal economisch verkeer, nl. tussen misdadiger en medeplichtige, maar die misdadigheid doet fiscaal niet ter zake, zo blijkt uit dit arrest, dat evenals het hierna afgedrukte van dezelfde datum (nr. 28 156), de leer van de ethische neutraliteit van het belastingrecht bevestigt (althans aan de opbrengstenkant; aan de kostenkant geldt sinds 1 januari 1991 een verbod op aftrek van vermogenssancties; zie art. 8a, eerste lid, letter c, en art. 36, eerste lid, letter n, Wet IB 1964). Nog zeer onlangs overwoog de Hoge Raad uitdrukkelijk dat voor de omvang van de belastingschuld niet van betekenis is of genoten voordelen al dan niet onrechtmatig zijn verkregen (HR 11 december 1991, FED 1992/159). Dat was overigens al vaste rechtspraak (zie punt 3 van de conclusie van de A-G en punt 2 van de beschouwing in FED 1992/157).

De redactie van Vakstudie Nieuws heeft in de noot bij het arrest van 24 juni 1992 geschreven:28

In dit arrest en in het onder punt 10 van deze aflevering opgenomen arrest nr. 28 156 maakt de Hoge Raad duidelijk (…) de voordelen als andere inkomsten uit arbeid aan te merken.

Heithuis, Kavelaars en Schuver hebben ter zake van het fiscale neutraliteitsbegrip geschreven:29

Hetzelfde geldt voor voordelen die wederrechtelijk zijn verkregen; door de fiscale neutraliteit is namelijk niet van belang of de ondernemingsactiviteit in strijd is met de wettelijke voorschriften. Voordelen uit bijvoorbeeld diefstal (…), handel in verdovende middelen (…) en smokkel kunnen dus eveneens tot de winst behoren.

In de Fiscale Encyclopedie de Vakstudie is over inkomsten uit illegale activiteiten geschreven:30

Drugshandel en dergelijke, worden volgens de normale regels als winst uit onderneming dan wel als inkomsten uit arbeid in de heffing van inkomstenbelasting betrokken. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen legale en illegale transacties: wat dat betreft werkt de inkomstenbelasting neutraal.

Literatuur – Waarde in het economische verkeer

Remie heeft ter zake van de ‘waarde in het economische verkeer’ geschreven:31

(…) [D]e Hoge Raad [geeft] daarnaast voor de praktijk een belangrijke aanwijzing. Zo valt (…) te lezen: 'In het algemeen wijkt ... een tussen van elkaar onafhankelijke partijen overeengekomen koopprijs niet af van de waarde in het economisch verkeer van het verkochte goed.'

Nadrukkelijk laat de Hoge Raad ruimte open voor uitzonderingen. Onder deze uitzonderingen vallen echter kennelijk niet goede kopers. Gedachtig zijn definitie van de waarde in het economisch verkeer als: 'de prijs die bij aanbieding van de zaak ten verkoop op de meest geschikte wijze na de beste voorbereiding door de meestbiedende gegadigde daarvoor zou zijn besteed' (HR 5 februari 1969, BNB 1969/63) (Voor een praktische toepassing van deze leer zie HR 11 juni 1975, BNB 1975/178 in welk geval een kopende veilingvereniging die een bijzonder belang had bij de transactie, bereid was veel te betalen. Ook de opslag die de veiling betaalde behoorde tot de waarde in het economisch verkeer.), acht ons hoogste rechtscollege de aanwezigheid van een buurman als bijzonder gegadigde juist een van de factoren van de waarde in het economisch verkeer. Deze is immers de meestbiedende! Theoretisch sluit een en ander als een bus. Mijn eerdere conclusie in dit blad (Mr. P.H.F. Remie, Waarde is gelijk aan de hoogste prijs, Weekblad 1985/5668, blz. 122.) dat de hoogste prijs de waarde in het economisch verkeer bepaalt, wordt daarmee bevestigd.

(…)

Het uitgangspunt is (…) dat het in principe normaal is dat van elkaar onafhankelijke partijen zaken met elkaar doen op basis van de waarde in het economische verkeer.

Meussen meent dat de door Van Dijck en hemzelf geformuleerde definitie van ‘waarde in het economische verkeer’ nog niets aan zeggingskracht heeft verloren:32

De door Van Dijck en Meussen geformuleerde definitie, die is terug te voeren op het gedachtegoed van Jan van Dijck, heeft nog niets aan zeggingskracht verloren. Waarde in het economische verkeer is de hoogste van de directe en de indirecte opbrengstwaarde, waarbij de indirecte opbrengstwaarde gesteld kan worden op de inkoopmarktprijs behalve indien de belastingplichtige aannemelijk maakt dat hij in de plaats van het goed niet hetzelfde bedrag in geld had kunnen krijgen.

Bosch van Rosenthal heeft ter zake van de waarde van kunst en antiek in het economische verkeer geschreven:33

De Federatie van Taxateurs, Makelaars en Veilinghouders in Roerende Zaken (…) gebruikt voor de term ‘waarde in het economisch verkeer’ de volgende beschrijving:

“onder waarde in het economisch verkeer in het kader van inkomstenbelasting, successie- en schenkingsrechten, onderlinge verdeling, boedelscheiding en bedrijfsovername, wordt verstaan het bedrag dat, bij aanbieding ter verkoop op de voor de zaak meest geschikte wijze na de beste voorbereiding, door de meest biedende gegadigde zou zijn besteed dan wel door de verkoper zou zijn ontvangen.”

In Inleiding tot het Nederlands belastingrecht heb ik ter zake van het begrip ‘waarde in het economische verkeer’ geschreven: 34

Reeds sedert langere tijd schreef artikel 9 Wet VB 1964 voor dat de bezittingen en schulden in aanmerking moeten worden genomen ‘naar de waarde welke daaraan in het economische verkeer kan worden toegekend’ (WEV). Deze formulering wordt thans vrij algemeen in het belastingrecht gebruikt. Uit de wetsgeschiedenis en de rechtspraak blijkt dat zij verwijst naar hetgeen de objectieve verkoopwaarde35 wordt genoemd.36

Berkhout heeft ter zake van het begrip ‘waarde in het economische verkeer’ geschreven:37

Het WEV-begrip wordt als snel geassocieerd met het begrip ‘marktwaarde’. (…) Deze definitie [van marktwaarde] vertaal ik als volgt:

Marktwaarde is het geschatte bedrag waartegen een goed of verplichting tussen een bereidwillige koper en een bereidwillige verkoper na behoorlijke marketing in een zakelijke transactie zou worden overgedragen op de waardepeildatum, waarbij de partijen met kennis van zaken, prudent en niet onder dwang zouden hebben gehandeld.

In de Fiscale Encyclopedie de Vakstudie is ter zake van het begrip ‘waarde in het economische verkeer’ voor de Successiewet geschreven:39

Het begrip waarde in het economische verkeer dient zoveel mogelijk objectief te worden ingevuld. Alle factoren die van invloed zijn op de prijs dienen te worden meegewogen. Deze beïnvloeding heeft plaats op de markt van vraag en aanbod. Voor de meeste op geld waardeerbare vermogensobjecten geldt dat deze vervreemdbaar zijn, zodat de waarde kan worden bepaald aan de hand van vergelijkbare transacties die bij de koper en verkoper tot overeenstemming hebben geleid omtrent de koopprijs. Het bestaan van een markt is daarbij niet zozeer zelf te zien als een waardebepalende factor, als wel als een omstandigheid die het mogelijk maakt dat de waardebepalende omstandigheden in wederzijdse beïnvloeding leiden tot een objectieve waarde. Echter, voor goederen die niet verhandelbaar zijn zal aan het incidentele, subjectieve waardeoordeel van aanbieder en potentiële kopers meer betekenis toekomen. De affectieve waarde van een goed is evenwel niet relevant.

In de Fiscale Encyclopedie de Vakstudie is ter zake van de relatie met het begrip ‘waarde in het economische verkeer’ in andere wetten geschreven:40

De waarderingsmaatstaf 'waarde in het economische verkeer' komt behalve in de Successiewet 1956 voor in andere belastingwetten, waarvan als voornaamste worden genoemd de Wet IB 2001, de Wet op belastingen van rechtsverkeer, de Wet waardering onroerende zaken, de Gemeentewet en de (thans vervallen) Wet op de vermogensbelasting 1964 en de Wet op de inkomstenbelasting 1964.

Uit de hierna aangehaalde passage uit de memorie van toelichting bij het (ingetrokken) ontwerp Successiewet 1964 kan, naar het voorkomt, worden afgeleid dat het begrip 'waarde in het economische verkeer' in de Wet op de vermogensbelasting 1964 en de Successiewet 1956 in hoge mate op dezelfde wijze dient te worden geïnterpreteerd. Wel zullen uiteraard verschillen optreden waar sprake is van specifiek voorgeschreven waarderingsmethoden (…).

Literatuur – Overig

In Cassatie in belastingzaken heb ik geschreven dat een Hof niet alle argumenten die voor een bepaalde stelling zijn aangevoerd afzonderlijk hoeft te bespreken:41

In de eerste plaats dient het hof weliswaar alle afzonderlijke stellingen van partijen te onderzoeken, maar het behoeft niet alle argumenten die voor een bepaalde stelling worden aangevoerd, afzonderlijk te bespreken. Of de motiveringseis is geschonden, hangt dus - zoals besproken - ervan af of de stelling ‘essentieel’ is in die zin dat zij bij gegrondbevinding leidt tot een ander oordeel dan dat van het hof.

Feteris heeft ter zake van de taak van de feitenrechter geschreven:42

De rechter mag [...] zelfstandig conclusies trekken die uit de vaststaande feiten voorvloeien. Die conclusies zelf behoeven geen bewijs, en partijen hoeven ook niet de gelegenheid te krijgen zich erover uit te laten voordat de rechter uitspraak doet.

Haas en Jansen hebben ter zake van de vrije bewijsleer geschreven:43

In het fiscale recht kennen we evenals in het overige bestuursrecht de zogenaamde vrije bewijsleer. Wettelijke regels ten aanzien van het materiële bewijsrecht komen slechts weinig voor. De vrije bewijsleer houdt in dat de rechter in beginsel vrij is te bepalen welke gestelde feiten bewijs behoeven, dat hij de verdeling van de bewijslast over partijen bepaalt, dat de keuze en de waardering van de bewijsmiddelen aan hem is overgelaten en dat het (in samenhang hiermee) aan hem is te bepalen of voldoende is aangevoerd om het verlangde bewijs te leveren.

(…)

Waardering van bewijs is weliswaar aan de feitenrechter maar via de eis dat een uitspraak behoorlijk moet zijn gemotiveerd kan een onjuiste of onvoldoende onderbouwde verdeling toch tot cassatie leiden.

Berkhout heeft ter zake van taxaties geschreven:44

Een taxatie is een schatting van een bedrag dat in een hypothetische transactie tot stand komt. De taxateur is aan het schatten en dat is een subjectief proces. Bij taxeren gaan we uit van (hypothetisch bezien) een transactie die (hypothetisch bezien) zou plaatsvinden op de peildatum tussen (hypothetisch bezien) een bereidwillige koper en (hypothetisch bezien) een bereidwillige verkoper. De taxateur moet dus (hypothetisch bezien) aannemen dat er bereidwillige kopers zijn en dat de verkoper bereidwillig is om te verkopen, ook al kan hij ze in werkelijkheid niet vinden of waarnemen wegens het ontbreken van een actieve markt. Sommige vastgoedprofessionals beweren wel dat er geen marktwaarde getaxeerd zou kunnen worden wanneer er helemaal geen verkopers en kopers in de markt zouden zijn, maar dat is een misvatting.

De taxateur is op zoek naar een prijs die betaald zou worden (‘zou zijn besteed’) op de markt. In de WEV wil men aansluiten bij een prijs die in het economische verkeer (de markt) tot stand zou komen. ‘Aldus wordt de persoon van de vermogensbezitter als factor bij de waardering (…) in betekenis is teruggedrongen.’ Een ‘affectiewaarde’ blijft dus buiten beschouwing. Van een WEV is ook sprake wanneer zaken aan het economische verkeer onttrokken zijn.