Uitspraken

De Hoge Raad is blijkens artikel I van zijn Reglement van inwendige dienst verdeeld in vier meervoudige en drie enkelvoudige kamers. Volgens artikel 75 lid 2 en lid 3 van de Wet op de rechterlijke organisatie (hierna: RO) behandelen en beslissen de meervoudige kamers zaken in een combinatie van drie of vijf raadsheren (‘de zetel’).

De niet in de zetel opgenomen leden van de kamer zijn niet belast met de behandeling en beslissing van de zaak. Zoals is vastgelegd in artikel 1.2 van het Protocol kunnen die leden (‘reservisten’) met het oog op het bewaken van de rechtseenheid in de kamer deelnemen aan de beraadslaging over zaken in raadkamer. De rol van deze reservisten beperkt zich tot rechtskundige inbreng in het belang van de rechtseenheid. Die deelname van reservisten is nodig om consistentie van cassatierechtspraak te waarborgen. Het ontbreken van consistentie kan afbreuk doen aan het vertrouwen in de rechtspraak en aan de rechtszekerheid, die beide fundamentele aspecten van de rechtsstaat vormen (vgl. onder meer EHRM 20 oktober 2011, no. 13279/05, Nejdet Şahin en Perihan Şahin tegen Turkije, ECLI:CE:ECHR:2011:1020JUD001327905, punten 55‑57, en EHRM 29 november 2016, no. 76943/11, Lupeni Greek Catholic Parish e.a. tegen Roemenië, ECLI:CE:ECHR:2016:1129JUD007694311, punt 116).

Artikel 1.3.1 van het Protocol schrijft voor dat indien zich ten aanzien van een raadsheer in een concrete zaak feiten of omstandigheden voordoen waardoor de rechterlijke onpartijdigheid schade zou kunnen lijden, die raadsheer niet wordt belast met de behandeling en beslissing van deze zaak, ook als geen verzoek tot verschoning of wraking is gedaan. Artikel 1.3.2 van het Protocol voegt daaraan toe dat die raadsheer evenmin als reservist deelneemt aan de beraadslaging in raadkamer over die zaak en dat hij daarbij niet in raadkamer aanwezig is.

Wraking van reservisten

Verzoekster heeft zich voorts beroepen op EHRM 6 oktober 2011, no. 23465/03, Agrokompleks tegen Oekraïne, ECLI:CE:ECHR:2011:1006JUD002346503, en EHRM 12 januari 2016, no. 57774/13, Miracle Europe KFT tegen Hongarije, ECLI:CE:ECHR:2016:0112JUD005777413.

In het eerstgenoemde arrest oordeelde het EHRM, voor zover hier van belang, dat de rechterlijke onafhankelijkheid en onpartijdigheid meebrengen dat individuele rechters bij de behandeling van de aan hen toegedeelde zaken vrij zijn van ontoelaatbare beïnvloeding door bijvoorbeeld instructies of drukuitoefening, ook door collega-rechters. In de desbetreffende zaak had de president van het gerecht zich, ten gunste van één van de partijen, in de procedure gemengd. Daarmee was niet alleen de onafhankelijkheid van de behandelend rechters in het geding, maar was tevens sprake van objectief gerechtvaardigde schijn van partijdigheid. De hiervoor in 2.3.1 en 2.3.2 omschreven rol van reservisten kan echter niet worden aangemerkt als een beïnvloeding door collega-rechters die verband houdt met enige vooringenomenheid jegens een partij.

In het hiervoor als tweede genoemde arrest oordeelde het EHRM onder meer dat “discretionary assignment” van zaken aan rechters een schijn van een gebrek aan onafhankelijkheid en onpartijdigheid kan wekken. Verzoekster heeft echter de wijze waarop de zetel is samengesteld die haar zaak beslist, niet ter discussie gesteld.

Met een beroep op deze twee arresten van het EHRM kan daarom niet worden geconcludeerd dat zich bij de behandeling van de zaak van verzoekster omstandigheden hebben voorgedaan of zullen voordoen die zwaarwegende aanwijzingen opleveren voor het oordeel dat de leden van de zetel dan wel de reservisten van de strafkamer jegens haar een vooringenomenheid koesteren of dat de bij haar dienaangaande bestaande vrees objectief gerechtvaardigd is.

Daarnaast heeft verzoekster een beroep gedaan op rechtspraak van het EHRM over de aanwezigheid van anderen dan rechters in raadkamer en hun deelname aan de beraadslaging aldaar. In het bijzonder heeft zij verwezen naar EHRM 30 oktober 1991, no. 12005/86, Borgers tegen België, ECLI:CE:ECHR:1991:1030JUD001200586, EHRM 20 februari 1996, no. 15764/89, Lobo Machado tegen Portugal, ECLI:CE:ECHR:1996:0220JUD001576489, en EHRM 7 juni 2001, no. 39594/98, Kress tegen Frankrijk, ECLI:CE:ECHR:2001:0607JUD003959498.

Dat beroep kan evenmin slagen, omdat deze rechtspraak betrekking heeft op het beginsel van ‘equality of arms’, en schending van dat beginsel, zoals hiervoor in 2.5 overwogen, op zichzelf beschouwd geen grond is voor wraking. De genoemde rechtspraak ziet op gevallen waarin de in raadkamer aanwezige persoon, voorafgaand aan de beraadslaging in raadkamer, publiekelijk een standpunt over de desbetreffende zaak tot uitdrukking heeft gebracht (zie EHRM 12 april 2006, no. 58675/00, Martinie tegen Frankrijk, ECLI:CE:ECHR:2006:0412JUD005867500, punt 53). Het onderhavige wrakingsverzoek houdt niet in dat deze situatie zich in dit geval heeft voorgedaan bij de leden van de zetel dan wel de reservisten. Ten slotte verschilt de aanwezigheid van reservisten in raadkamer van de in de door verzoekster aangehaalde rechtspraak aan de orde zijnde gevallen in die zin dat reservisten - anders dan een advocaat-generaal of ‘commissaire du gouvernement’ – de hoedanigheid van raadsheer bezitten.