Uitspraken

Subsidiair stelt de vrouw dat de door de rechtbank vastgestelde behoefte op basis van de hofnorm gecorrigeerd dient te worden met de woonlast conform welstand tijdens het huwelijk (+ € 1.741,--), spaarvoorziening oudedagsvoorziening als redelijkerwijs te verwachten kosten (+ € 500,--) en aflossing op haar schulden als redelijkerwijs te verwachten kosten (+ € 250,--). Haar huwelijksgerelateerde behoefte komt dan uit op een bedrag van € 5.097,62.

Ter toelichting voert de vrouw het volgende aan.

ad i) Ten aanzien van de woonlasten

Partijen woonden tijdens het huwelijk in een groot vrijstaand landhuis (met een netto hypotheekrente van slechts € 212,-- per maand). Om die welstand te kunnen voortzetten, dient in beginsel rekening te worden gehouden met een netto maandlast van € 1.953,--. In haar behoeftelijst is voor woonlasten een bedrag van (slechts) € 1.250,-- opgenomen.

ad ii) Ten aanzien van het pensioengat

Omdat in de eerste twaalf jaar van het huwelijk (1990 tot 2002) geen pensioen is opgebouwd, is sprake van een pensioengat. Voor de man is dat niet het geval omdat hij bij de beëindiging van zijn bedrijf een lijfrentepolis op zijn naam heeft afgesloten. Het is daarom redelijk om uit te gaan van een spaarcomponent van € 500,-- per maand.

ad iii) Ten aanzien van de schulden

De rechtbank heeft op 4 juli 2017 een te lage voorlopige partneralimentatie vastgesteld van € 172,-- per maand. De echtscheiding is wegens gebrek aan medewerking van de man pas op 6 maart 2019 ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. De vrouw heeft leningen bij familie en bekenden moeten afsluiten om in haar levensonderhoud te kunnen voorzien. Met de aflossing van die leningen moet rekening worden gehouden.

Het hof overweegt als volgt.

De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 3 september 2010, ECLI:NL:HR:2010:BM705019, als volgt overwogen:

“Bij de bepaling van de behoefte van de onderhoudsgerechtigde dient rekening te worden gehouden met alle relevante omstandigheden, waaronder de hoogte en de aard van zowel de inkomsten als de uitgaven van partijen tijdens het huwelijk, waarin een aanwijzing kan worden gevonden voor de mate van welstand waarin zij hebben geleefd, en zoveel mogelijk met concrete gegevens betreffende de reële of met een zekere mate van waarschijnlijkheid te verwachten kosten van levensonderhoud van de onderhoudsgerechtigde (HR 19 december 2003, nr. R03/040, LJN AM2379, NJ 2004, 140). Door 60% van het vroegere netto gezinsinkomen als (enige) maatstaf te hanteren, heeft het hof miskend dat de behoefte aan alimentatie in redelijkheid moet worden bepaald met inachtneming van alle door partijen aangevoerde relevante omstandigheden als voormeld.”

Hieruit volgt dat het hanteren van de hofnorm als enige maatstaf voor de behoefte niet op zijn plaats is wanneer daarbij voorbij gegaan wordt aan de door partijen aangevoerde relevante omstandigheden. Over de door partijen (hier: de vrouw) aangevoerde omstandigheden overweegt het hof als volgt.

Niet zonder meer geldt als uitgangspunt dat de vrouw een met de voormalig echtelijke woning vergelijkbare woning toekomt, al was het maar omdat de persoonlijke situatie van de vrouw een andere is dan tijdens het huwelijk (toen zij met de man en kinderen samenwoonden). Voorts is de omstandigheid dat in de eerste twaalf jaar van het huwelijk van partijen geen pensioen is opgebouwd, een (al dan niet bewuste) keuze van partijen geweest, die daarom bij echtscheiding niet behoefteverhogend werkt. Het feit dat de man een lijfrente op zijn naam heeft afgesloten die rond het bereiken van zijn pensioengerechtigde leeftijd tot uitkering komt, maakt dit niet anders. Dat in de periode na de echtscheiding door de vrouw leningen zijn aangegaan, ten slotte, is niet uitzonderlijk en geen omstandigheid die een verhoging van de huwelijksgerelateerde behoefte rechtvaardigt (nog daargelaten dat niet is aangetoond dat zij die leningen thans moet terugbetalen).

Nu overige omstandigheden die in dit geval om een andere maatstaf voor de behoefteberekening vragen, zijn gesteld noch gebleken, zal het hof, evenals de rechtbank, de hofnorm tot uitgangspunt nemen bij het bepalen van de huwelijksgerelateerde behoefte.

Voor de correcties op de hofnorm die de vrouw heeft bepleit, is geen plaats. De functie van de hofnorm is het op eenvoudige wijze berekenen van de huwelijksgerelateerde behoefte. Het corrigeren van die norm is, gelet op die systematiek niet passend.

Grief 1 van de vrouw en grief 1 van de man slagen niet.

Netto besteedbaar inkomen (NBI) (grief 2 van de man)

De man betoogt dat de rechtbank voor de vaststelling van het NBI van partijen ten onrechte is uitgegaan van de bij- en afschrijvingen van de bankrekeningen van partijen gedurende de eerste vier maanden van 2016. Dit temeer omdat van de bankrekening van de vrouw ook kosten werden betaald die haar eenmanszaak betroffen en in genoemde periode uitzonderlijke transacties hebben plaatsgevonden (de belastingteruggaaf 2014 van € 1.039,-- is bijgeschreven en er is een bedrag van € 1.197,50 overgemaakt naar de scheidingsmediator).

Voor de vaststelling van het NBI van partijen moet uitgegaan worden van het inkomen van partijen in 2016 – met uitzondering van het inkomen van de vrouw uit loondienst, omdat zij toen pas in loondienstverband is gaan werken en dit dus niet representatief is voor de welstand tijdens het huwelijk – vermeerderd met het in 2016 opgenomen hypotheekkrediet van € 1.000,--. Daarmee komt het NBI van partijen uit op € 4.637,-- (excl. inkomsten uit loondienst vrouw) dan wel € 5.138,-- (incl. inkomsten uit loondienst vrouw).

De vrouw heeft daartegen het volgende aangevoerd.

De stelling van de man dat van de bankrekening kosten van de eenmanszaak werden voldaan, is onjuist. Partijen hebben geleefd van de belastingteruggaaf 2014 en als er geen € 1.197,50 was uitgegeven aan de mediator, dan was het wel ergens anders aan uitgegeven.

De welstand tijdens het huwelijk is eigenlijk nog hoger dan de rechtbank aan de hand van de bij- en afschrijvingen in genoemde periode heeft vastgesteld, omdat de rente-inkomsten die zij altijd van haar vader ontving (gemiddeld € 670,-- per maand) in die periode niet zijn bijgeschreven.

De man heeft ten onrechte zijn bruto jaarinkomen in 2016 (van € 72.754,--) gecorrigeerd met de volledige fiscale bijtelling in verband met zijn leaseauto van € 7.176,--. Hij betaalt immers een eigen bijdrage van € 141,32 per maand, die op die fiscale bijtelling in mindering dient te worden gebracht. Het aldus gecorrigeerde fiscaal jaarinkomen van de man bedraagt in 2016, afgerond, (72.754 -/- (7.176 -/- (12 x 141,32 =) € 67.274. Dit leidt tot een NBI van € 3.566,-- per maand.

Uitgaande van een NBI van de man van € 3.566,--, een NBI van haarzelf van € 1.644,-- en de opnames uit de krediethypotheek van € 1.000,-- per jaar, ofwel € 83,33 per maand, bedraagt het NBI van partijen in 2016 € 5.293,--. Gezien het feit dat in de laatste twee jaar van het huwelijk afgerond en gemiddeld € 6.000,-- per maand werd uitgegeven, geeft dit een vertekend beeld van de welstand tijdens het huwelijk.

Anders dan de vrouw voorstaat, gaat het hof voor de vaststelling van haar huwelijksgerelateerde behoefte niet uit van de bij- en afschrijvingen in de periode van januari tot en met april 2016, nu het hof, mede gelet op de gemotiveerde betwisting van de man, het uitgavenpatroon van partijen in die – relatief korte – periode niet representatief acht voor het uitgavenpatroon van partijen ten tijde van het huwelijk en het bij de bepaling van de huwelijksgerelateerde behoefte gaat om de welstand van partijen tijdens het huwelijk. Het hof zal de behoefte van de vrouw aan een bijdrage in haar levensonderhoud daarom vaststellen (volgens de gebruikelijke methode, te weten) aan de hand van het NBI van partijen in 2016, inclusief het inkomen van de vrouw uit loondienst – de vrouw heeft de stelling van de man dat zij vóór 2016 nimmer in loondienst heeft gewerkt, zo dit al relevant zou zijn, betwist en bewijs van zijn stelling heeft de man niet aangeboden (de man heeft die eigen stelling bovendien weersproken in het kader van de verdiencapaciteit van de vrouw) –, vermeerderd met het in dat jaar opgenomen hypotheekkrediet van € 1.000,--.

Nu de man de uitgangspunten die de vrouw ten grondslag heeft gelegd aan haar becijfering van het NBI van partijen in 2016, waaronder de correctie van het NBI van de man op het punt van de leaseauto, niet heeft betwist, volgt het hof de vrouw hierin. Dit betekent dat het hof uitgaat van een NBI van partijen in 2016 van € 5.293,--. In zoverre slaagt grief 2 van de man.

Kosten van [kind 1] (grief 3 van de man)

Het hof houdt evenmin als de rechtbank rekening met de kosten van [kind 1] (die in 2016 25 jaar is geworden), nu niet, althans onvoldoende is gebleken dat partijen in 2016 nog (substantieel) hebben bijgedragen in de kosten van zijn levensonderhoud en studie. Dat dat in de andere jaren van het huwelijk anders was, doet daaraan niet af. Het jaar 2016 is immers het refertejaar. Grief 3 van de man faalt.

Dit betekent dat het hof wat betreft de kosten van de kinderen uitgaat van het door de vrouw begrote bedrag van € 1.173,27 per maand (voor [kind 2] en [kind 3] ), waartegen geen grieven zijn gericht. Omdat het hof voor het NBI van partijen is uitgegaan van de inkomens van partijen en het hypotheekkrediet (en niet zoals de rechtbank van de bij- en afschrijvingen gedurende een bepaalde periode), zal het hof het deel van de kosten dat door [kind 2] zelf werd gedragen, te weten € 300,-- per maand, anders dan de rechtbank, wel op dit bedrag in mindering brengen.

Dit betekent dat voor partijen ten tijde van het huwelijk een bedrag van (5.293 -/-

(1.173,27 -/- 300) =) € 4.419,73 resteerde. Hiervan wordt op grond van het Tremarapport aan ieder der partijen toegerekend 60% wegens de hogere kosten van het niet langer voeren van een gezamenlijke huishouding. Het hof stelt aldus vast dat de huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw niet lager uitkomt dan het door de rechtbank vastgestelde bedrag van € 2.606,92 netto per maand. Grief 4 van de man faalt.

Per 1 januari 2019 bedraagt de naar analogie van art. 1:402a lid 1 BW geïndexeerde huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw € 2.755,63 netto per maand.

Behoeftigheid (grief 2 van de vrouw en de grieven 5 tot en met 7 van de man)

De vrouw stelt dat het redelijk is om uit te gaan van een verdiencapaciteit van maximaal € 1.243,-- per maand, waarbij haar een half jaar de tijd wordt gegeven om een passende nieuwe baan te vinden. Ter toelichting voert zij het volgende aan.

In het huwelijk was sprake van een traditionele rolverdeling, waarbij zij de zorg had voor de verzorging en opvoeding van de kinderen en het huishouden. Zij heeft beperkte werkervaring en scholing. De afgelopen tijd heeft zij 27 uur per week in de horeca gewerkt voor twee werkgevers met flexibele werktijden en -dagen. Dat bleek het hoogst haalbare. Vanaf 27 oktober 2019 werkt zij nog maar zeven uur per week, omdat één dienstverband niet is verlengd. Zij heeft alles aangegrepen om deels zelf in haar financiële behoefte te voorzien. Een verdiencapaciteit op basis van 36 uur in de horeca, zoals door de rechtbank is aangenomen, is voor een vrouw van 53 jaar onredelijk en niet realistisch. In de horeca worden niet structureel dagen van acht uur per dag gemaakt. Vacatures voor schoonheidsspecialisten waren niet beschikbaar of sloten niet aan bij haar kwalificaties.

De man voert daartegen het volgende aan.

Van een traditionele rolverdeling was geen sprake. De vrouw is in december 2000 een tweejarige Mbo-opleiding tot schoonheidsspecialiste gestart. De zorgtaken en het huishouden kwamen toen nagenoeg geheel op hem neer. De vrouw heeft nog diverse andere opleidingen gevolgd en certificaten behaald. Zij heeft voorts gewerkt in haar eigen salon, als administratief medewerker, in een kledingzaak en in de horeca. Van een beperking van de verdiencapaciteit van de vrouw is dan ook geen sprake. Haar moet een verdiencapaciteit worden toegedicht van 36 uur per week. Uit niets blijkt dat de vrouw heeft gesolliciteerd.

Het hof is van oordeel dat aan de vrouw naar redelijkheid en billijkheid een verdiencapaciteit moet worden toegedicht van 36 uur per week tegen het wettelijk minimum loon. Mede gezien de huidige krapte op de arbeidsmarkt acht het hof de leeftijd van de vrouw daarvoor geen belemmering. Andere belemmeringen om (36 uur) te werken zijn gesteld noch gebleken. De vrouw heeft een Mbo-opleiding tot schoonheidsspecialiste en werkervaring en zij heeft niet meer de zorg voor haar (meerderjarige) kinderen.

Haar stelling dat zij de afgelopen periode alles heeft aangegrepen om gedeeltelijk zelf in haar eigen financiële behoefte te voorzien – hetgeen ook van haar mag worden verwacht –, heeft de vrouw niet, althans onvoldoende onderbouwd. Zij heeft slechts één sollicitatie overgelegd. In de gegeven omstandigheden is dit niet voldoende. Partijen zijn al sinds 2017 uit elkaar. Het hof ziet dan ook geen aanleiding de vrouw (thans nog) een termijn van een half jaar te gunnen om een nieuwe baan te vinden. Grief 2 van de vrouw faalt.

Met een werkweek van 36 uur tegen het minimumloon kan de vrouw zich een inkomen verwerven van € 1.615,80 per maand bruto, te vermeerderen met vakantiegeld. Dit komt neer op een netto inkomen van € 1.592,-- per maand, inclusief vakantiegeld. Dit betekent dat de vrouw niet volledig kan voorzien in de kosten van haar levensonderhoud die hiervoor zijn bepaald op € 2.755,63 netto per maand (per 1 januari 2019).

De man heeft nog aangevoerd dat de vrouw volledig in haar behoefte kan voorzien door de (rente)inkomsten uit haar vermogen dan wel door op haar vermogen in te teren.

De vrouw betwist dat zij over enig liquide vermogen dan wel over rendement uit haar vermogen beschikt. Zij stelt dat zij slechts op papier over vermogen beschikt en mogelijk op termijn, vanwege de nalatenschap van haar vader, een vermogen heeft van € 200.000,--.

Geldleningen in verband met advocaatkosten (grief 9 van de man)

Het hof overweegt als volgt. De door de man gestelde leningen hebben kennelijk betrekking op advocaatkosten. Conform de Alimentatienormen wordt alleen in zeer uitzonderlijke situaties rekening gehouden met advocaatkosten in de periode van een echtscheiding, hoogstens voor de duur van één jaar en voor een maximumbedrag van

€ 114,-- per maand. Nu de man reeds op 10 februari 2017 het echtscheidingsverzoek heeft ingediend, ziet het hof geen aanleiding om met deze kosten rekening te houden. Grief 9 van de man faalt eveneens.

Woonlasten (grief 3 van de vrouw)

Tussen partijen is niet in geschil dat het bruto jaarloon van de man € 64.722,-- bedraagt.

Het hof houdt rekening met het in de draagkrachtberekening opgenomen bedrag van € 253,-- per maand aan woonlasten, nu aannemelijk is dat de man ook als hij een nieuwe woning betrekt – de verkoop en levering van de zijn huidige woning is nog niet definitief –woonlasten van minimaal die orde van grootte heeft. In zoverre faalt grief 3 van de vrouw.

Zoals hiervoor overwogen, houdt het hof geen rekening met de door de man opgevoerde aflossing van schulden (van € 114,--) en de bijdrage in de kosten van de kinderen (van € 887,--).

De draagkracht van de man voor partneralimentatie bedraagt dan € 1.142,-- netto per maand, ofwel € 1.844,-- bruto per maand.

Jusvergelijking (grief 11 van de man)

Van dergelijke bijzondere omstandigheden is in deze zaak geen sprake. Niet kan worden vastgesteld of en wanneer de vrouw de beschikking krijgt over (het rendement op) haar vermogen en waaruit dat vermogen (dan nog) bestaat. Voor zover de vrouw op zeker moment wel de beschikking krijgt over enig vermogen, dan dient alsdan bezien te worden welke gevolgen dat heeft voor haar behoeftigheid.

Afwikkeling van de huwelijkse voorwaarden

Lijfrentepolis (grief 4 van de vrouw)

“De rechtbank stelt op basis van de stukken en het verhandelde ter zitting vast dat erop 25 juni 2002 € 106.508,50 is overgemaakt van de bankrekening op naam van de vrouw naar een niet nader aangeduide spaarrekening (vide productie 50 van de vrouw). De vrouw stelt dat de man deze overboeking zonder haar instemming heeft verricht, maar dit is in rechte niet vast komen staan. Deze stelling kan echter buiten beschouwing blijven gelet op het volgende.

Vast staat dat op 27 december 2002 € 106.922,00 van een niet nader aangeduide spaarrekening is overgeboekt op een bankrekening die op beider naam is gesteld (productie 75 van de vrouw). Dit bedrag is, na correctie van een valutadag, diezelfde dag overgemaakt aan Nationale Nederlanden met als omschrijving “pro [nummer 1] AZ lijfrente [de man] [nummer 2] ” (eveneens productie 75 van de vrouw). Niet alleen betreft de betaling aan Nationale Nederlanden een ander bedrag dan de eerdere overboeking van de rekening op naam van de vrouw naar de spaarrekening, maar er is in het geheel niet duidelijk welke spaarrekening(en) bij de deze beide overboekingen is (zijn) betrokken en ook kan, mede door het tijdsverloop, niet worden vastgesteld dat het hier om dezelfde gelden gaat. Met de man is de rechtbank dan ook van oordeel dat niet kan worden vastgesteld dat de overboeking aan Nationale Nederlanden is gebeurd met privégelden van de vrouw. De rechtbank zal het verzoek van de vrouw dan ook afwijzen.”

Hiertegen keert zich grief 4 van de vrouw.

Vergoedingsrecht dan wel onrechtmatige daad

De vrouw voert het volgende aan.

Het staat vast dat de man op 25 juni 2002 een bedrag van € 106.508,50, haar privévermogen, van haar bankrekening [bankrekening] heeft onttrokken en overgeboekt naar een (voor haar onbekende) spaarrekening en dat hij op 20 december 2002 een bedrag van

€ 106.922,-- heeft overgeboekt naar de en/of betaalrekening [betaalrekening] , waarmee hij diezelfde dag een lijfrentepolis op zijn naam heeft aangeschaft. De conclusie moet wel zijn dat de man de lijfrentepolis met haar (volledige) privévermogen heeft aangeschaft. Dat zij dit niet kan aantonen omdat de man (ook voor haar) altijd de financiën deed, mag niet aan een vergoedingsrecht in de weg mag staan. Haar vermogen is weg en de man, sinds 2002 werkzaam in de accountancy, kan niet verklaren wat daarmee is gebeurd.

In de aanloop naar de echtscheiding heeft de man zich wekenlang opgesloten in zijn werkkamer om de administratie ‘in orde te maken’. De afschriften van de spaarrekening waren ‘verdwenen’ toen zij de administratie mocht meenemen (om vervolgens weer te retourneren). De man heeft onrechtmatig gehandeld.

De man dient het aan haar rekening onttrokken privévermogen van € 106.508,50 aan haar te vergoeden, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 10 februari 2017.

De man voert hiertegen het volgende aan.

Niet gebleken is dat het saldo van bankrekening [bankrekening] enkel het vermogen van de vrouw bevat. Evenmin is gebleken dat het saldo van de spaarrekening waarmee de lijfrente is aangekocht (de man heeft in eerste aanleg reeds gesteld dat dit spaarrekening [spaarrekening] is) enkel het vermogen van de vrouw bevat. Aldus kan niet worden vastgesteld dat de betaling van de aanschafpremie van de lijfrentepolis is voldaan met vermogen van de vrouw.

De vrouw heeft de volledige administratie van partijen over de jaren 1996 tot en met 2015 (ongeveer acht volle verhuisdozen), maar zij heeft geen enkel bankafschrift van spaarrekening [spaarrekening] in het geding gebracht. Onjuist is haar stelling dat de afschriften van die spaarrekening er niet bij zaten; de administratie was volledig en aldus inclusief de afschriften van de spaarrekening.

Het vermogen van de vrouw zal zijn besteed aan haar eenmanszaak althans aan kosten van de huishouding. Sinds de start van haar onderneming heeft zij jaarlijks aanzienlijke investeringen gedaan (aanschaf van schoonheidsproducten en apparatuur, veel en dure cursussen). Het verlies in de periode van 2001 tot en met 2009 was € 71.286,--.

Niet valt in te zien dat de man onrechtmatig jegens de vrouw heeft gehandeld. De overschrijving op 25 juni 2002 is met haar toestemming en medeweten gedaan. Hij heeft altijd met haar gecommuniceerd dat en hoe de administratie werd gevoerd, de boekhouding was te allen tijde toegankelijk voor de vrouw en zij liet de boekhouding feitelijk aan hem over.

Het hof overweegt als volgt.

Het hof stelt voor alle duidelijkheid allereerst vast dat de vrouw in hoger beroep heeft verklaard dat de man op 25 juni 2002 een bedrag van € 106.508,50 van bankrekening [bankrekening] heeft overgeboekt naar een voor haar onbekende spaarrekening. Blijkens de stukken was de vrouw echter reeds in eerste aanleg bekend dat dit de spaarrekening met nummer [spaarrekening] betrof.

Het hof overweegt verder dat, ofschoon de bedragen van € 106.508,50 en € 106.922,--praktisch overeenkomen, de vrouw, tegenover de gemotiveerde betwisting van de man, haar stelling dat de lijfrentepolis van de man is aangeschaft met haar privé-vermogen, onvoldoende heeft onderbouwd. Zij heeft een pakket bankafschriften van rekening [bankrekening] (bijlage 50) en de en/of rekening [betaalrekening] (bijlage 51) in het geding gebracht, maar daaruit kan het hof niet afleiden dat het saldo van bankrekening [bankrekening] haar privévermogen was, noch dat dit saldo op de en/of rekening [betaalrekening] terecht is gekomen. Dat de overboeking op 20 december 2002 ten behoeve van de lijfrentepolis is gedaan met van de vrouw afkomstig vermogen is derhalve niet komen vast te staan. Het ter zitting van het hof uitgereikte overzicht van de vrouw (van de opbouw van het vermogen van de vrouw sedert de vaststellingsovereenkomst) kan evenmin als bewijs er toe dienen dat de lijfrentepolis met dat vermogen is aangeschaft, omdat uit het overzicht slechts blijkt wat de opbouw van haar vermogen was en daaruit niet kan worden afgeleid dat de lijfrentepolis in december 2002 met haar vermogen is aangeschaft.

De man heeft de stelling van de vrouw dat hij, samengevat, “de administratie” heeft laten verdwijnen voldoende gemotiveerd betwist en de vrouw heeft van haar stelling ook geen bewijs aangeboden. De stelling is daardoor niet komen vast te staan.

Dit betekent dat de vordering van de vrouw van € 106.508,50 vanwege het door haar gepretendeerde vergoedingsrecht dan wel onrechtmatig handelen van de man zal worden afgewezen. Grief 4 van de vrouw faalt in zoverre.

Verrekening

Primair heeft de man de volledige waarde van de lijfrentepolis aan haar verbeurd op grond van art. 1:135 lid 3 BW, nu hij in het kader van de echtscheidingsprocedure heeft verzwegen dat hij de lijfrentepolis heeft aangeschaft met overgespaard inkomen.

Subsidiair dient de waarde van de lijfrentepolis te worden verrekend op grond van art. 1:141 lid 1 jo lid 3 BW en wel bij helfte op grond van art. 1:135 lid 1 BW.

De man weerspreekt dat partijen in 2000 en 2001 verplicht waren om tot verrekening over te gaan.

Ook weerspreekt hij dat hij het bestaan van de lijfrentepolis heeft verzwegen.

Hij wijst er voorts op dat art. 11 van de huwelijkse voorwaarden een vervalbeding bevat, inhoudende dat het recht tot verrekening vervalt door tijdsverloop van vijf jaar.

Het hof overweegt dat alvorens te kunnen komen tot een beoordeling van haar grief de vrouw moet stellen – en bij (voldoende gemotiveerde) betwisting moet bewijzen – dat

sprake is van een verrekenplicht én zo deze bestond, daaraan niet is voldaan.

Tussen partijen is niet in geschil dat op grond van art. 8 van de huwelijkse voorwaarden verrekening dient plaats te vinden indien het gezamenlijk inkomen van partijen hoger is dan fl. 100.000,-- (geïndexeerd naar 2000: fl. 128.953,02 en naar 2001: fl. 133.208,47).

Uit de door de vrouw gestelde inkomensgegevens van partijen over 2000 en 2001 (pt. 38 beroepschrift), onderbouwd door de fiscaal rapporten van de onderneming van de man over genoemde jaren (bijlagen 9 en 10), blijkt in beide jaren een gezamenlijk inkomen boven genoemd (geïndexeerd) bedrag van fl. 100.000,--. Aangezien de man deze inkomensgegevens niet heeft betwist, staat vast dat er in 2000 en 2001 een verrekenplicht bestond. Dat daaraan geen uitvoering is gegeven, heeft de man niet betwist.

Het hof overweegt omtrent de (primaire) stelling van de vrouw dat de man de volledige waarde van de lijfrentepolis aan haar heeft verbeurd op grond van art. 1:135 lid 3 BW als volgt.

Artikel 1:135 lid 3 BW bepaalt dat een echtgenoot die opzettelijk een tot het te verrekenen vermogen behorend goed verzwijgt, zoek maakt of verborgen houdt waardoor de waarde daarvan niet in de verrekening is betrokken, de waarde daarvan niet dient te verrekenen, maar geheel aan de andere echtgenoot dient te vergoeden. Deze bepaling is, aangepast aan de rechtsfiguur van verrekening, overgenomen van art. 3:194 lid 2 BW.

De vrouw heeft de lijfrentepolis in eerste aanleg in volle omvang aan de orde gesteld. Van een (opzettelijk) verzwijgen, zoek maken of verborgen houden van de lijfrentepolis door de man is dus geen sprake (in die zin ook: HR 4 december 2015, ECLI:NL:HR:2015:3475 en HR 31 maart 2017, ECLI:NL:HR:2017:565). Gezien zijn uitvoerig verweer dat de lijfrentepolis niet is aangekocht met privévermogen/inkomsten van de zijde van de vrouw, kan bezwaarlijk van de man worden verwacht dat hij aanvoert dat hij de lijfrentepolis met overgespaard inkomen heeft aangeschaft. Ook in zoverre faalt grief 4 van de vrouw.

“3.3.2 Op grond van art. 1:141 leden 1 en 2 BW wordt, kort gezegd, een tijdens het huwelijk niet nagekomen periodieke verrekenverplichting omgezet in een finale verrekenverplichting op het in art. 1:142 BW bepaalde tijdstip (de peildatum). In zodanig geval wordt op grond van art. 1:141 lid 3 BW het op de peildatum aanwezige vermogen vermoed te zijn gevormd uit hetgeen verrekend had moeten worden, tenzij uit de eisen van redelijkheid en billijkheid in het licht van de aard en omvang van de verrekenplicht anders voortvloeit (art. 1:141 lid 3 BW). Dit bewijsvermoeden brengt mee dat de tot verrekening gerechtigde echtgenoot in beginsel kan volstaan met te stellen en aannemelijk te maken dat de andere echtgenoot op de peildatum bepaalde vermogensbestanddelen heeft. Het ligt dan op de weg van de andere echtgenoot om te stellen en zo nodig te bewijzen dat het op de peildatum aanwezige vermogen, of bepaalde bestanddelen daarvan, niet gevormd is uit hetgeen verrekend had moeten worden.”

Het bewijsvermoeden van art. 141 lid 3 BW geldt, zoals de Hoge Raad overweegt, tenzij uit de eisen van redelijkheid en billijkheid in het licht van de aard en omvang van de verrekenplicht anders voortvloeit. Op de totstandkomingsgeschiedenis van deze “tenzij-clausule” is AG Langemeijer ingegaan in zijn conclusie vóór de beschikking van de Hoge Raad van 8 juni 2012, ECLI:NL:HR:2012: BV9605:

“2.7. In het wetsvoorstel regels verrekenbedingen was een bewijsregel opgenomen die volgens de toelichting ten doel had de afwikkeling van periodieke verrekenbedingen te vergemakkelijken: "In de praktijk zal er in het merendeel van de gevallen van uit kunnen worden gegaan, dat het vermogen dat aan het einde van het huwelijk aanwezig is, bestaat uit het overgespaarde inkomen en de belegging daaruit"(11). Op de aanvankelijk voorgestelde bewijsregel werd kritiek geleverd, met voorbeelden van gevallen waarin juist niet ervan kan worden uitgegaan dat het aanwezige vermogen bestaat uit overgespaarde en nog niet verrekende inkomsten of de belegging daarvan(12). Vanuit de Tweede Kamer is daarom aan de regering de vraag voorgelegd of het geen aanbeveling verdiende, uitdrukkelijk te bepalen dat het vermoeden van artikel 141 lid 3 niet geldt ten aanzien van vermogen dat ingevolge art. 1:134 BW buiten de verrekening blijft. Verder werd gevraagd waarom, indien het beding slechts verplicht tot verrekening van inkomsten, ervan zou moeten worden uitgegaan dat het aanwezige vermogen is ontstaan uit overgespaarde inkomsten.

Wettelijke rente

De cultuurgronden (grief 6 van de vrouw)

De rechtbank heeft het verzoek van de vrouw om de cultuurgronden in de verrekening te betrekken, afgewezen omdat zij niet heeft voldaan aan de op haar rustende stelplicht. Hiertegen keert zich grief 6 van de vrouw. Zij voert het volgende aan.

Op 31 oktober 2000 heeft de man met overgespaard inkomen twee percelen gekocht van in totaal 2.74.00 ha. Een deel van die percelen is inmiddels weer verkocht aan de vader van de man en aan de heer [derde] . De opbrengst daarvan moet bij helfte worden verdeeld. De waarde van de op de datum van de indiening van het echtscheidingsverzoek nog aanwezige grond, 0.75.50 ha, komt voor verrekening in aanmerking.

De man voert daartegen het volgende aan.

De cultuurgronden zijn niet met te verrekenen inkomen aangekocht, maar met zijn aandeel van fl. 94.630,-- in het handelsbedrijf (niet zijnde het varkensbedrijf), dat hij op 19 oktober 2000 aan het handelsbedrijf heeft onttrokken. Dit betreft privévermogen dat voorafgaand aan het huwelijk althans geheel in het begin van het huwelijk is ontstaan.

Dat de cultuurgronden niet met overgespaard inkomen zijn aangekocht blijkt ook daaruit dat het hoge bedrijfsresultaat in 2000 en 2001 een gevolg is van de beslissing gebruik te maken van de ‘stopregeling voor varkenshouderij’, die eerst na de datum van aankoop van de gronden is genomen.

Het hof overweegt als volgt.

Het ligt op de weg van de man om te stellen en zo nodig te bewijzen dat de op de peildatum aanwezige cultuurgronden niet zijn gekocht met overgespaard inkomen. Het hof verwijst hiervoor kortheidshalve naar rov. 5.13.6. hiervóór.

Het hof stelt allereerst vast dat partijen met de vaststellingsovereenkomst van 11 juni 1999 hebben verrekend over de periode vanaf 11 mei 1990 tot en met 1996 (rov. 3.1.2). De man heeft vervolgens onbetwist gesteld dat de cultuurgronden zijn verkregen met gelden die toen zijn verworven (dus in de periode waarop de vaststellingsovereenkomst betrekking heeft). Daarmee staat vast dat de cultuurgronden niet zijn verkregen met overgespaard inkomen en dus niet in de verrekening moeten worden betrokken. Grief 6 van de vrouw faalt daarom.

De inboedel (grief 7 van de vrouw en grief 12 van de man)

Afgifte administratie (grief 15 van de man)

Het hof overweegt als volgt.

Voor zover de man al zou hebben aangetoond dat de vrouw “de administratie” (waarvan onduidelijk is waaruit deze bestaat) onder zich heeft, bestaat voor een verplichting tot afgifte daarvan geen grond. De administratie is niet van de man alleen, althans dat heeft hij niet gesteld. Evenmin heeft de man toedeling aan hem van de (gezamenlijke) administratie verzocht. De man beroept zich op art. 843a Rv. Dit artikel voorziet evenwel niet in afgifte, maar in inzage, afschrift, of uittreksel (op kosten van de man). Om dit laatste (tegen betaling van de kosten) is echter niet verzocht. Overigens biedt art. 843a Rv. een grondslag voor inzage en afschrift van “bepaalde” bescheiden. Het verzoek van de man om “de administratie” is te onbepaald. Grief 15 van de man faalt. Aan het bewijsaanbod van de man ter zake komt het hof niet toe.

Het betalingsmoment/uitgestelde betaling (grief 13 van de man)

Wijziging/vermeerdering verzoek van de man