Uitspraken

Blijkens het door de politie opgestelde proces-verbaal verhoor verdachte (met nummer [nummer 1] ) van 1 mei 2011 (productie 19 bij dagvaarding) heeft [appellant] (voor zover thans van belang) het volgende verklaard:

“(...) Ik reed eerst over een goed en makkelijk te rijden fietspad. Vrij snel werd het fietspad slecht hobbelig en smal. Ik reeds ongeveer 50 kilometer per uur. Het was erg donker zonder straatverlichting. Ik reed voorzichtig omdat ik voor me weinig kon zien. In het fietspad zat plotseling een bocht naar rechts. Doordat het fietspad zo slecht was kon ik niet meer remmen. Ik ben met mijn bromscooter van het fietspad de berm in gereden. Na enkele meters in de berm stond een boom die ik geraakt heb. (...) Mijn verlichting werkte goed. Ik had mijn scooter vrijdagmorgen 29 april 2011 teruggekregen nadat er een onderhoudsbeurt aan was uitgevoerd. (...) ”

In het door de politie opgestelde proces-verbaal (met nummer [nummer 2] , productie 14 bij dagvaarding) staat onder het kopje ‘vermoedelijke toedracht’ het volgende:

“Uit een onderzoek ter plaatse is ons gebleken dat betrokkene [appellant] als bestuurder van een bromfiets gereden had over het fietspad, parallel gelegen aan de rijbaan van Rijksweg te Margraten, komende uit de richting van Maastricht. Betrokkene [appellant] reed in de richting van Margraten. Betrokkene [bijrijdster] zat als bijrijdster achterop de bromfiets. In dit fietspad, ter hoogte van hectometer 5.8 is een flauwe bocht gelegen, eerst naar rechts en vervolgens naar links. Ter hoogte van deze knik in het fietspad reed de bestuurder van de bromfiets rechtdoor in plaats van het verloop van de weg te volgen. Hierdoor botste hij tegen een boom welke in het verlengde van zijn rijrichting in berm stond. (...)”

Onder het kopje ‘constructiesnelheid’ staat het volgende:

“Bij technisch onderzoek is gebleken dat de bromfiets, betrokken bij het ongeval, niet voldeed aan de op het kentekenbewijs of in het kentekenregister vermelde maximum constructiesnelheid, vermeerderd met 5 km/h. Uit onderzoek met betrekking tot de constructiesnelheid is namelijk gebleken dat na aftrek van de voorgeschreven wettelijke correctie van 9 km/uur resulteert tot een netto constructiesnelheid van 79 km/uur. (...)”

Bij brief van 30 mei 2011 heeft [rechtsbijstand] Rechtsbijstand (hierna: [rechtsbijstand] ) namens [appellant] – kort gezegd – de Provincie als wegbeheerder aansprakelijk gesteld voor de

materiële en immateriële schade die [appellant] door het ongeval lijdt. In die brief wordt gesteld dat [appellant] ten val is gekomen doordat een stuk van het (brom)fietspad in slechte staat van onderhoud verkeerde. Ten gevolge van het ongeval heeft [appellant] letsel opgelopen, onder andere een gecompliceerde enkelfractuur en psychische klachten, aldus [rechtsbijstand] .

In het proces-verbaal VerkeersOngevalAnalyse (hierna: de VOA) met BVH-nummer [BVH-nummer] van 18 juni 2011 van de Politie Limburg-Zuid, Forensische opsporing, Verkeersongevalanalyse (productie 2 bij conclusie van antwoord) staat (voor zover thans van belang) het volgende:

“(...) 1.4 Conclusie / beantwoording

(...) Ad 2.

Doordat de bestuurder van de bromfiets het verloop van het voor hem verplichte (brom)fietspad niet volgde, kwam hij in botsing met een boom.

Ad 3.

De door de bestuurder van de betrokken bromfiets, voorafgaand aan de botsing gereden snelheid kon, vanwege het ontbreken van de daarvoor benodigde parameters, niet worden berekend.

Ad 4.

Het voertuig vertoonde gebreken, c.q. afwijkingen die eventueel de oorzaak of van invloed zouden kunnen zijn geweest op het ontstaan dan wel de gevolgen van het ongeval, er was namelijk sprake van een te hoge constructiesnelheid en van een veranderde koplichtunit. (...)

Ad 5.

De bestuurder van de betrokken bromfiets reed met zijn voertuig over het vrijliggende rechter (brom)fietspad, behorende tot de provinciale weg N 278 te Margraten, komende uit de richting van Cadier en Keer en rijdende in de richting van Gulpen. Ter hoogte van hectometerpaal 5.8 volgde hij niet het verloop van het (brom)fietspad doch bleek zijn weg rechtdoor vervolgen en reed de groenstrook op. In deze groenstrook kwam hij met de rechterflank voor / voorzijde rechts van zijn voertuig in botsing met een boom. Ten gevolge van deze botsing kwam de bestuurder met zijn voertuig ten val en raakten bestuurder en de passagier los van het voertuig. (...)

Wegsituatie

(...) Het wegvak heeft een licht hellend (stijgend) verloop. Tussen de hoofdrijbaan en het bedoelde (brom)fietspad bestaat de scheiding uit een verhoogde betonnen rand. (...) Kort voor de hectometerpaal 5.8 verspringt de lijn van het (brom)fietspad naar rechts en kent dan weer een geheel recht parallel aan de hoofdrijbaan gericht, verloop. In het verlengde van de lijn van het oorspronkelijk verloop is een groenstrook gelegen, waarin bomen geplant zijn. Deze groenstrook vormt dan de scheiding tussen de rijbaan en het (bromfietspad. (...) bedroeg de toegestane maximum snelheid voor de bestuurder van de bromfiets van 40 kilometer per uur. Het betreffende weggedeelte was verhard middels beton en het wegvak was schoon en droog.

Onderhoud weg

Voor wat betreft de toestand van de weg heb ik wel bijzonderheden ontdekt die mogelijk van belang waren in de oorzaak, de toedracht of de gevolgen van het ongeval. Het (brom)fietspad was verhard door middel van betonplaten. De toplaag van een van de betonelementen was aangetast, (...), waardoor er losse (beton)deeltjes aanwezig waren. De toplaag had hierdoor niet meer een egaal oppervlak. Dit beschadigd weggedeelte begon kort na de bocht naar rechts en eindigde kort voorbij hectometerpaal 5.8. (...) Ondanks de beschadiging van het oppervlak kon het betreffende betonelement normaal bereden worden. Door de wegbeheerder zijn geen aanvullende maatregelen, i.c. waarschuwingen danwel markeringen geplaatst met betrekking tot het slechte wegdek en/of het verspringend verloop van het (brom)fietspad. (...)

Lichtgesteldheid

(...) Ten tijde van het ongeval was het reeds volledig donker.

Wegverlichting

Ter hoogte van de plaats van het ongeval was geen openbare straatverlichting geplaatst. Voor het waarnemen van het wegverloop zijn bestuurders afhankelijk van hun eigen voertuigverlichting. (...)

Sporen op het wegdek

(...) Op het wegdek van het (brom)fietspad werden in het geheel geen relevante (banden)sporen aangetroffen. (...) In de groenstrook links van de betrokken boom werd een linker teenslipper aangetroffen. Deze teenslipper was onbeschadigd. (...) Op een afstand van ongeveer 32,5 meter voor de betrokken boom werd de rechter teenslipper aangetroffen. (...) Deze rechter teenslipper was beschadigd. (...)

Voertuig, merk Yamaha

(...) Ik onderzocht het voertuig en zag het volgende.

(...)

De van fabriekswege aanwezige verlichting was vervangen door een laagspanning halogeenset zonder e-keurmerk. (...) Doordat de door het voertuig geleverde spanning (8.3 V) aanzienlijk minder was dan de noodzakelijke 12 V zullen de lampen een lagere lichtopbrengst dan gebruikelijk voor dit type lamp hebben gehad. In hoeverre deze mindere lichtopbrengst meer dan wel minder was dan de van fabriekswege aangebrachte lampen kon, vanwege het niet beschikbaar zijn van deze laatsten, niet worden onderzocht.

(...) Hierbij werd een bruto constructiesnelheid van respectievelijk 88 en 90 kilometer per uur vastgesteld.

Na aftrek van de voorgeschreven wettelijke correctie (zie bijlage) van 9 kilometer per uur, resulteert een netto constructiesnelheid van 79 kilometer per uur.

Gloeilampen

(...) Gelet op de vastgestelde voortdurende spanning op de stroomvoerende draad, zullen de lampen ten tijde van het ongeval wel licht hebben uitgestraald. (...)

Snelheid

De door de bestuurder van de betrokken bromfiets, voorafgaand aan de botsing gereden snelheid kon, vanwege het ontbreken van de daarvoor benodigde parameters, niet worden berekend. Vanaf het begin van de bocht naar rechts in het (brom)fietspad tot aan de boom legde hij een afstand af van ongeveer 21 meter, waarvan hij ongeveer 12 meter door de groenstrook reed. Op enige afstand voor de bocht, welke afstand onder meer afhankelijk is van de door het betrokken voertuig uitgestraalde verlichting, had de betrokken bestuurder de verandering in het wegverloop kunnen waarnemen en had zijn reactie kunnen beginnen. Deze onbekende afstand is bij de onderstaande berekening buiten beschouwing gelaten.

Uitgaande van de ter plaatse geldende maximum snelheid van 40 kilometer per uur (oftewel 11,11 meter per seconde) had hij voor deze afstanden een tijd nodig van respectievelijk ongeveer 1,9 seconde en 1,1 seconde.

Uitgaande van de voor het voertuig geldende maximaal toegestane constructiesnelheid (inclusief verhoging) van 50 kilometer per uur (oftewel 13,89 meter per seconde) had hij voor deze afstanden een tijd nodig van respectievelijk ongeveer 1,5 seconde en 0,9 seconde.

Uitgaande van de vastgestelde netto constructiesnelheid van 79 kilometer per uur (oftewel 21,94 meter per seconde) had hij voor deze afstanden een tijd nodig van respectievelijk ongeveer 0,9 seconde en 0,5 seconde.

De reactietijd van personen in het verkeer is, uitgaande van de theorie van Burckhardt, gelegen tussen de 0,6 en 1,6 seconde.

Op basis van deze waarden, zonder dus rekening te houden met een verhoging van de beschikbare tijd vanwege het eerder kunnen waarnemen van de bocht naar rechts, had de betrokken bestuurder bij een gereden snelheid van niet meer dan de ter plaatse geldende maximum snelheid altijd een reactie, i.c. remmen en/of sturen, kunnen uitvoeren.

Bij een hogere gereden snelheid dan de toegestane maximum snelheid, was dit enkel mogelijk naar mate zijn reactietijd de minimale waarde van 0,6 seconde benaderde.

Bij het ingestelde onderzoek nam ik evenwel niets waar dat kon wijzen op een dergelijke reactie.

Bij brief van 31 januari 2012 heeft [expertise] Expertise (hierna: [expertise] ) te

[plaats] aan [rechtsbijstand] laten weten dat [aansprakelijkheidsverzekeraar] Schadeverzekeringen N.V. haar heeft verzocht het dossier integraal voor haar verder te behandelen.

Bij brief van 7 mei 2014 (productie 20 bij dagvaarding) heeft [verkeersongevallendeskundige] (hierna: [verkeersongevallendeskundige] , re Verkeersongevallendeskundige LRGD geregistreerd Gerechtelijk deskundige), werkzaam bij [kantoor verkeersongevallendeskundige] (hierna: [kantoor verkeersongevallendeskundige] ) te [plaats] , aan de advocaat van [appellant] (kort gezegd) laten weten dat:

“ook ik van mening [ben], dat het uitbuigen van het brom/fietspad daar en uiteraard bij duisternis niet danwel niet tijdig kon worden opgemerkt. Erg belangrijk is hier toch ook het verwachtingspatroon, (...) Deze rijbaan en de bermpaaltjes blijven als het ware rechtdoor lopen, terwijl het fietspad dit juist niet doet. Kortom een situatie waar vooral bromfietsers vanwege de relatief hogere snelheden voor gewaarschuwd hadden moeten worden, middels bermmarkeringen, bakens, verlichting etc. Naast dit is het snelheidsverhaal van de bromfiets nog allemaal niet zeker. (...) Een belangrijk punt vind ik ook het relaas van de “VOA” waarbij het gaat om de mogelijkheden en tijden die men heeft berekend om op de situatie te reageren. Dit relaas is mijns inziens niet juist. Men rekent over een afstand van 23 meter; dan is de bromfietser al de berm in beland en tegen de boom gebotst. Om op de situatie te kunnen reageren, dient er gerekend te worden over de verharding van het fietspad en niet de berm (...). In dat geval wordt de afstand duidelijk korter (± 9 meter) en worden de reactietijden ook aanmerkelijk korter tot ontoereikend. (...) Daarbij geldt ook de mate van oneffenheid van de verharding juist in de bocht. (...)”

In het rapport van 10 december 2014 van [kantoor verkeersongevallendeskundige] ( [verkeersongevallendeskundige] ), uitgevoerd in opdracht van (de advocaat van) [appellant] , heeft [verkeersongevallendeskundige] (voor zover thans van belang) het volgende geconcludeerd (productie 21 bij dagvaarding, p. 9):

“(...)

A. Resumé:

Dit totaalbeeld kan juist bij duisternis en voor bromfietsers leiden tot een niet te verwachten plotseling opdoemende gevaarlijke situatie, welke situatie zich ook ten tijde van onderhavig evenement heeft gerealiseerd.

Deze bij duisternis gevaarlijke situatie had tijdens de realisatie/aanleg van het fiets/bromfietspad al onderkend kunnen c.q. moeten worden en had op een relatief eenvoudige wijze opgeheven kunnen worden door aldaar bijvoorbeeld een bebakeningsbord te plaatsen. Dit bord werd eerst na onderhavig ongeval daar geplaatst.

In zijn tweede grief stelt [appellant] dat de rechtbank bij de feitenvaststelling ten onrechte geen melding maakt van de e-mail van de heer [verkeersongevallendeskundige] van 18 augustus 2015 die aan het proces-verbaal van de comparitie van partijen is gehecht. Naar de mening van [appellant] heeft de rechtbank hiermee de indruk gewekt bij de beoordeling van het geschil geen kennis te hebben genomen van voornoemde e-mail.

Het is aan de rechter om uit de tussen partijen vaststaande feiten die selectie te maken die hem voor de beoordeling van het geschil relevant voorkomt. Het enkele feit dat de rechtbank in het onderhavige geval voornoemde e-mail niet bij de vaststaande feiten heeft vermeld, betekent niet dat zij geen kennis heeft genomen van dat feit. Bovendien blijkt uit het bestreden vonnis (4.10.2) dat de rechtbank de betreffende e-mail bij haar oordeel heeft betrokken. De tweede grief faalt eveneens.

[appellant] stelt in zijn vijfde grief dat de rechtbank in r.o. 4.8 het verweer van [appellant] (bedoeld zal zijn de onderbouwing door [appellant] van zijn vorderingen) onvolledig heeft weergegeven. Volgens [appellant] heeft de rechtbank met name onvermeld gelaten dat sprake was van een onverlichte weg, dat het ongeval in de avonduren plaatsvond en het pikdonker was en dat ten tijde van het ongeval de boom in de loop van de rijrichting stond zonder dat deze boom was beschermd, terwijl na het ongeval door de Provincie een schrikhek voor de boom is geplaatst.

Het hof overweegt dat geen rechtsregel bestaat die een rechter verplicht om bij de weergave van de standpunten van partijen álle stellingen die een partij aanvoert ter onderbouwing van haar standpunt weer te geven. Het gaat erom dat uit de overwegingen die aan het oordeel van een rechter ten grondslag liggen blijkt dat de (voor de beoordeling relevante) stellingen zijn meegenomen in de beoordeling van de vorderingen. Dat de rechtbank de betreffende stellingen van [appellant] in zijn beoordeling heeft betrokken, blijkt in ieder geval uit r.o. 4.10.3 (ontbreken van verlichting en het rijden in het donker), r.o. 4.10.4 (de aanwezigheid van de boom in de berm) en r.o. 4.10.5 (de door de Provincie getroffen maatregelen na het ongeval).

De vijfde grief slaagt dus evenmin.

Is sprake van een gebrekkige opstal in de zin van artikel 6:174 BW dan wel van een onrechtmatige gevaarzetting in de zin van artikel 6:162 BW? Grieven 3, 4 en 6.