Uitspraken

Het Koningsbed is eigenaar van drie percelen aan de Prinsenlaan 80 in Groenekan. Aanvankelijk exploiteerden de eigenaren (de heer [A] en mevrouw [B] ) daarop een melkveehouderij, maar later hebben zij het plan opgevat om een Bed & Breakfast (hierna: B&B) en een conferentiecentrum te gaan runnen. Omdat het toen geldende bestemmingsplan een B&B niet toeliet, heeft de Gemeente op aanvraag van Het Koningsbed haar in 2007 een bouwvergunning en vrijstelling voor het exploiteren van een B&B verleend. Nadat de voorzieningenrechter in 2011 en later de bestuursrechter in 2012 hadden geoordeeld dat de (uitbreidings)activiteiten van het B&B in strijd waren met deze vrijstelling, heeft Het Koningsbed aan de Gemeente gevraagd om medewerking te verlenen aan de wijziging van de planologische bestemming van haar percelen naar verblijfsrecreatie, vergaderactiviteiten en daaraan ondergeschikte horeca, een en ander in combinatie met natuur- en landschapsontwikkeling.

De Gemeente heeft zich onder bepaalde voorwaarden bereid verklaard aan deze wijziging van het bestemmingsplan mee te werken. Hiertoe hebben partijen op 16 mei 2012 een overeenkomst gesloten onder de naam ‘anterieure overeenkomst’/ ‘overeenkomst tot kostenverhaal locatie Prinsenlaan 80 te Groenekan’. Op grond van deze overeenkomst heeft de Gemeente de (inspannings)verplichting op zich genomen om de voor het bouwplan van Het Koningsbed benodigde bestemmingswijziging op te nemen in het bestemmingsplan Prinsenlaan 80 in Groenekan en om de bestemmingsplanprocedure zo voorspoedig mogelijk te laten verlopen.

Nadat is gekozen voor een ‘tweesporenbeleid’ (de Gemeente zou een nieuw bestemmingsplan vaststellen en het college van B&W van de Gemeente zou daarnaast de aanvraag voor een omgevingsvergunning in afwijking van het geldende bestemmingsplan in behandeling nemen) heeft de gemeenteraad bij besluit van 30 oktober 2014 het nieuwe bestemmingsplan ‘Prinsenlaan 80 Groenekan 2014’ (hierna: bestemmingsplan II) vastgesteld. Op 17 februari 2015 heeft het college aan Het Koningsbed de omgevingsvergunning verleend. Tegen beide besluiten hebben de buren beroep aangetekend. Naar aanleiding van deze beroepen hebben Het Koningsbed en de Gemeente overleg gevoerd dat hierin heeft geresulteerd dat op 21 mei 2015 bij de anterieure overeenkomst een addendum is opgenomen op grond waarvan Het Koningsbed werd verplicht natuurcompensatiemaatregelen te treffen, zodat tegemoet zou worden gekomen aan een de bezwaren van de buren.

De Afdeling heeft bij tussenuitspraak van 5 augustus 2015 het vaststellingsbesluit met betrekking tot bestemmingsplan II in strijd geacht met artikel 3.1 van de Wet ruimtelijke ordening en de gemeenteraad opgedragen het gebrek te herstellen.

5. De motivering van de beslissing in het principaal en in het incidenteel hoger beroep

wat vordert Het Koningsbed?

wat vordert de Gemeente?

toerekenbaar tekortschieten bij het vaststellen van de bestemmingsplannen I en II en het herstelbesluit

‘12 Bestuursrechtelijke procedures

Tenzij Exploitant of de Gemeente aantoonbaar nalatig is geweest, zullen Exploitant of de Gemeente nimmer, op welke wijze dan ook, jegens elkaar aansprakelijk zijn, indien vergunningen, ontheffingen, vrijstellingen of goedkeuringen niet worden verleend, dan wel in het kader van bezwaar- en (hoger)beroepsprocedures of verzoeken om voorlopige voorziening ter zake van of vernietiging van vergunningen, ontheffingen, vrijstellingen of goedkeuringen. De uitsluiting van aansprakelijkheid strekt zich (ook) uit over de gevolgen van beslissingen van rechterlijke instanties, en de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.’

Het hof sluit zich aan bij het oordeel van de rechtbank dat de aansprakelijkheidsbeperking van artikel 12.3 óók vaststellingsbesluiten van bestemmingsplannen bestrijkt. Voor de motivering ervan verwijst het hof naar rov 4.5 van het bestreden vonnis en maakt die tot de zijne.

Het hof sluit zich tevens aan bij het oordeel van de rechtbank dat de Gemeente niet ‘aantoonbaar nalatig’ heeft gehandeld bij het vaststellen van bestemmingsplan I. Dat de Gemeente een andere uitleg aan artikel 6.2.3 van de Provinciale Verordening heeft gegeven dan waartoe zij blijkens het oordeel van de Afdeling van 31 juli 2013 was gehouden, maakt nog niet dat zij daarmee ‘aantoonbaar nalatig’ heeft gehandeld. Zij hoefde niet op voorhand te begrijpen dat haar uitleg van deze bepaling onjuist was, mede gelet op de (eerdere) uitspraak van de voorzitter van de Afdeling van 18 april 2013 dat het standpunt van de gemeenteraad over de Provinciale Verordening op voorhand niet onjuist was. Anders dan Het Koningsbed stelt, hoefde niet van de Gemeente verwacht te worden dat zij contact met de Provincie (als opsteller van deze verordening) zou opnemen om overleg te voeren over de uitleg van genoemd artikel. In de eerste plaats omdat de Gemeente niet twijfelde aan haar uitleg en in de tweede plaats omdat er geen verplichting van een gemeente bestaat om over uitleg van wet- en regelgeving contact op te nemen met de opstellers ervan.

Voor de verdere motivering waarom de Gemeente niet ‘aantoonbaar nalatig’ heeft gehandeld verwijst het hof naar rov. 4.6 tot en met 4.11 van het bestreden vonnis, die het hof tot de zijne maakt, met dien verstande dat het hof de door de rechtbank (ook) gehanteerde maatstaf van ‘evident en vermijdbaar onzorgvuldig handelen of nalaten’ in dit verband niet overneemt, omdat deze lijkt te zien op de inspanningsverplichting in plaats van op de (uitsluiting van) aansprakelijkheid. Gelet op wat de rechtbank in deze rechtsoverwegingen heeft overgenomen, die het hof (met uitzondering van voormelde maatstaf) tot de zijne maakt, is het hof van oordeel dat de Gemeente bij het vaststellen van bestemmingsplan I niet aantoonbaar nalatig heeft gehandeld.

Het betoog van Het Koningsbed dat de Gemeente bij het vaststellen van bestemmingsplan I niet voortvarend te werk is gegaan, mede gelet op de volgens Het Koningsbed fatale termijnen in de planning zoals vervat in bijlage 3 bij de anterieure overeenkomst, faalt.

Vooropstaat dat de planning geen fatale termijnen bevat omdat de Gemeente het niet in de hand heeft of er bestuursrechtelijke rechtsmiddelen tegen het bestemmingsplan worden aangewend en op welke termijn een uitspraak door de bestuursrechter(s) kan worden gedaan. Daarnaast is het hof, met de rechtbank, van oordeel dat er geen reden is om te oordelen dat de Gemeente na vernietiging van bestemmingsplan I niet voortvarend te werk zou zijn gegaan. Voor de motivering daarvan verwijst het hof naar de rov. 417-4.19 van het bestreden vonnis en maakt die tot de zijne. Dit alles betekent dat de Gemeente met recht de aansprakelijkheid ten aanzien van de vaststelling van bestemmingsplannen I en II van de hand heeft gewezen met een beroep op het exoneratiebeding.

causaal verband en schade

De vraag rijst welke schade Het Koningsbed heeft geleden ten gevolge van het ‘aantoonbaar nalatig handelen’ door de Gemeente bij het nemen van het herstelbesluit van 29 oktober 2015.

Het Koningsbed heeft, onder verwijzing naar een rapport van een door haar ingeschakelde deskundige Neuféglise van Expertisecentrum Horeca B.V. (hierna ook: het Partijdeskundigenbericht) van 14 mei 2018 (productie 8 bij memorie van grieven), de door haar geleden schade geleden als volgt berekend (randnummer 39 bij memorie van grieven):

€ 969.803,- terzake van gederfde inkomsten,

€ 1.396.880,- terzake van opbrengst bij verkoop,

€ 37.347,- terzake van meerkosten als gevolg van vertraging,

€ 204.461,- terzake van meerkosten bouw en inrichting,

€ 6.667,50 terzake van kosten van de deskundige.

Hierbij is uitgangspunt dat de realisatie van het B&B niet meer is doorgegaan.

Het Koningsbed heeft nog betoogd dat zij door vertraging/tijdsverloop, gelet op de leeftijd van de heer [A] en mevrouw [B] , de financiering niet meer rond zou krijgen. Deze stelling is verder niet onderbouwd, terwijl het maar zeer de vraag is of de leeftijd van de heer [A] en mevrouw [B] (toen: medio 50 jaar) daaraan in de weg zou hebben gestaan omdat het niet de heer [A] en mevrouw [B] maar de besloten vennootschap is die het bouwplan zou realiseren en dus zou financieren.

Nog afgezien daarvan heeft Het Koningsbed onvoldoende onderbouwd dat zij een financiering voor haar bouwplan zou hebben gekregen. De investering van het bouwplan is door haar eigen ingeschakelde deskundige geschat op ruim € 1,6 miljoen in 2014, waarvan volgens Het Koningsbed zelf 75% vreemd vermogen moest worden aangewend. Volgens Het Koningsbed zou de Rabobank al in 2013 bereid zijn geweest haar de benodigde financiering te verstrekken (zie randnummer 31 en productie 9 bij memorie van antwoord in het incidenteel hoger beroep). Het hof volgt dit standpunt niet. In de eerste plaats ziet het door Het Koningsbed als productie 9 overgelegde e-mailbericht van de Rabobank van 27 augustus 2013, gelet op het tijdstip waarop dit bericht is geschreven, op de vernietiging van bestemmingsplan I. Ten aanzien van dát besluit heeft het hof al beslist dat de Gemeente niet aantoonbaar nalatig heeft gehandeld. In de tweede plaats staat nergens in dat e-mailbericht om welke financiering het gaat (er staat alleen dat ‘de financieringsaanvraag’ opnieuw moet worden ‘beoordeeld’), zodat het hof aan deze stelling van Het Koningsbed als onvoldoende onderbouwd voorbijgaat.

Dit betekent dat Het Koningsbed sinds 2018 de mogelijkheid heeft gehad om uit te breiden, maar dat niet heeft gedaan. Dat de uitbreiding niet is gerealiseerd komt voor haar eigen rekening en risico.

Met inachtneming van het voorgaande oordeelt het hof dat de door Het Koningsbed gevorderde schade terzake van gederfde inkomsten voor een bedrag van € 969.803,- en de schade van € 1.396.880,- terzake van opbrengst bij verkoop vanwege het ontbreken van het causaal verband niet voor vergoeding in aanmerking komen. Tegenover de gemotiveerde betwisting van de Gemeente aan de hand van de reeds genoemde expertise- en taxatierapporten dat het bouwproject van Het Koningsbed niet rendabel was, heeft Het Koningsbed bovendien onvoldoende onderbouwd dat zij inkomsten voor een bedrag van € 969.803,- zou hebben gederfd respectievelijk € 1.396.880,- zou zijn misgelopen als verminderde opbrengst bij verkoop, ook als het tweede rapport van Neuféglise van Expertisecentrum Horeca B.V. (productie 10 bij memorie van antwoord in het incidenteel hoger beroep) daarbij wordt betrokken. Bij de schade terzake van de verminderde opbrengst bij verkoop acht het hof het nog van belang dat daarvoor nodig was dat een bedrag van ruim € 1.8 miljoen moest worden geïnvesteerd en Het Koningsbed onvoldoende heeft onderbouwd hoe zij de financiering daarvoor had kunnen krijgen.

De meerkosten van € 37.347,- als gevolg van vertraging komen evenmin voor vergoeding in aanmerking. Het Koningsbed heeft geïnvesteerd in een niet-rendabel project. Dat komt voor haar eigen rekening en risico.

De meerkosten voor bouw- en inrichting van € 204.461,- komen niet voor toewijzing in aanmerking, omdat realisatie van de uitbreiding niet heeft plaatsgevonden. Kosten voor bouw en inrichting komen dan niet aan de orde.

Het hof acht het redelijk dat Het Koningsbed naar aanleiding van het vernietigde herstelbesluit van 29 oktober 2015 een deskundige heeft ingeschakeld. Die kosten heeft zij in hoger beroep begroot op € 6.667,50 (randnummer 39 van de memorie van grieven). De hoogte van de kosten heeft zij voldoende onderbouwd en deze zijn door de Gemeente niet weersproken. Het hof komt de hoogte ervan ook redelijk voor zodat deze kosten voor vergoeding in aanmerking komen.

De kosten van het tweede deskundigenrapport van € 4.042,50 exclusief btw (productie 13 bij schriftelijke pleitnotities Het Koningsbed ) komen niet voor vergoeding in aanmerking. Dat rapport behelst immers een reactie op de tweede expertiserapporten van de Gemeente, waarbij het gaat om de schadeposten terzake van omzetderving en gederfde verkoopopbrengst. Deze door Het Koningsbed gestelde schadeposten komen, als gezegd, niet voor vergoeding in aanmerking.

Onrechtmatig handelen bij het vaststellen van de bestemmingsplannen I en II en het herstelbesluit

Slotsom

De slotsom luidt dat het principaal hoger beroep grotendeels faalt, maar ten aanzien van de vergoeding van de kosten van het eerste deskundigenbericht slaagt. Het incidenteel hoger beroep faalt. Het hof ziet aanleiding om de proceskostenveroordeling in eerste aanleg in stand te houden. Het Koningsbed zal als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij in de kosten van het principaal beroep worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van de Gemeente van het principaal hoger beroep worden vastgesteld op € 5.270,- voor griffierecht en op € 2.228,- (2 punten x tarief II voor kosten advocaat volgens het liquidatietarief.

De kosten aan de zijde van Het Koningsbed van het incidenteel hoger beroep worden vastgesteld op € 1.114,- voor kosten advocaat volgens het liquidatietarief.