Uitspraken

[de man] en [de vrouw] waren in gemeenschap van goederen getrouwd en dreven een akkerbouwbedrijf bij [plaats] . Zij hadden geen kinderen. Tijdens het huwelijk hebben zij percelen land verworven.

[de vrouw] is op 2 februari 2001 overleden. Zij heeft in haar testament de erven [van de vrouw] tot haar enige erfgenamen benoemd en aan [de man] legaten gemaakt van percelen landbouwgrond, van roerende zaken en van het vruchtgebruik van haar nalatenschap. Zij heeft [de man] benoemd tot executeur en hem alle bevoegdheden gegeven die aan een executeur kunnen worden verleend, in het bijzonder het recht haar nalatenschap in bezit te nemen totdat die geheel is afgewikkeld. De legaten van de percelen landbouwgrond en het vruchtgebruik zijn nimmer afgegeven.

Na het overlijden van [de vrouw] in 2001 heeft [de man] het akkerbouwbedrijf zelfstandig voortgezet. Hij heeft daarbij ook de percelen bewerkt. Omdat hij het werk niet meer aankon - hij was toen 88 jaar oud - heeft [de man] in 2008 zes percelen, samen groot 5.36.12 ha, regulier verpacht aan ‘ [naam maatschap] ’ (dat is de maatschap van [pachter] en [vrouw van pachter] ) tegen een pachtsom van € 1.072 voor het geheel. [zoon van pachter] ( [pachter] junior) is in 2009 toegetreden tot de maatschap van zijn ouders. [vrouw van pachter] is in 2011 overleden. In 2013 is [pachter] junior medepachter geworden bij pachtwijzigingsovereenkomst. Beide pachtovereenkomsten zijn goedgekeurd door de grondkamer. [pachter] heeft de pachtpercelen gebruikt in het kader van zijn akkerbouwbedrijf. De pacht is steeds betaald aan [de man] . In 2017 is [de man] op 98-jarige leeftijd overleden.

Twee nichten van [de man] , de erven [van de man] , zijn zijn enige erfgenamen. Tot zijn nalatenschap behoort in elk geval de helft van de nog onverdeelde door het overlijden van [de vrouw] ontbonden huwelijksgemeenschap.

De percelen behoorden ten tijde van het aangaan van de pachtovereenkomsten in 2008 en 2013 tot de ontbonden huwelijksgemeenschap waarin de nalatenschap van [de vrouw] zat. [de man] was executeur met bezit in de nalatenschap van [de vrouw] . Vanaf de inwerkingtreding van het nieuwe erfrecht op 1 januari 2003 is afdeling 6 van titel 5 van Boek 4 BW van toepassing. Dit is anders als bij de benoeming van de executeur regelingen zijn getroffen die van deze afdeling afwijken.1 [de vrouw] heeft alleen voor het loon van de executeur zo’n afwijkende regeling getroffen.

[de man] had als executeur met bezit het beheer over de goederen van de nalatenschap van [de vrouw] , omdat hem het recht van bezit was toegekend. [de vrouw] heeft dus niet anders beschikt (artikel 4:144 lid 1 BW). Doordat hij deelgenoot was in de ontbonden huwelijksgemeenschap voor de onverdeelde helft en voor de andere onverdeelde helft als executeur optrad, was hij voor het geheel en met uitsluiting van anderen (de erven [van de vrouw] ) bevoegd tot het beheer over de percelen.

Op grond van deze bevoegdheid mag hij het beheer naar eigen inzicht voeren en de keuzes maken die hem voor dat beheer geraden voorkomen. Voor de bevoegdheden die hij aan het beheer kan ontlenen, kan aansluiting worden gezocht bij artikel 3:170 lid 2 BW. Volgens deze bepaling zijn onder beheer begrepen alle handelingen die voor de normale exploitatie van het goed dienstig kunnen zijn; dit omvat ook daden van beschikking die door een normale exploitatie van het goed worden gevorderd.2

Het (tegen betaling) laten bewerken van de percelen door een collega-akkerbouwer als [pachter] kan als ‘voor de normale exploitatie van het goed dienstig’ worden gezien. [de man] heeft de percelen dan ook bevoegd regulier verpacht, zoals [pachter] ook heeft aangevoerd. De stelling van de erven [van de vrouw] dat [pachter] dit verweer heeft prijsgegeven volgt het hof niet. Een verweer geldt niet als gedekt omdat het onverenigbaar is met de proceshouding in eerste aanleg. Dat is uitsluitend zo als de proceshouding in eerste aanleg ondubbelzinnig meebrengt dat het verweer is prijsgegeven.3 Dat is hier niet het geval.

Het ter beschikking stellen van landbouwgrond tegen betaling levert pacht op. De onderhavige pachtverhouding is schriftelijk vastgelegd en goedgekeurd door de grondkamer. De stelling van de erven [van de vrouw] dat er gebreken zouden kleven aan de schriftelijke pachtovereenkomst zijn niet relevant voor de vraag of er een pachtverhouding bestaat tussen [de man] en [pachter] . In dat kader heeft [pachter] overigens aangevoerd dat [de man] gekozen heeft voor reguliere pacht en een lage pachtsom omdat [de man] na het overlijden van zijn vrouw in nauwer contact met het gezin [pachter] kwam. De erven [van de vrouw] hebben daartegen niets ingebracht.

Op de stellingen van de erven [van de vrouw] dat de verpachting aangemerkt moet worden als een geschenk dan wel dat er sprake is geweest van misbruik van omstandigheden gaat het hof niet verder in. Die stellingen zijn nauwelijks onderbouwd en gemotiveerd weersproken. Tegen het oordeel van de pachtkamer in eerste aanleg dat aan de erven [van de vrouw] geen nietigheid/vernietigingsberoep toekomt is bovendien geen bezwaar gemaakt. Verder merkt het hof op dat de huidige adviseur van de erven [van de vrouw] wel zegt dat het huwelijk van [de vrouw] en [de man] heel slecht was waardoor [de man] zich nooit bevoegd had mogen achten te beschikken over de eigendommen in de gemeenschap, maar daarvoor is in het testament geen enkele aanleiding te vinden; [de vrouw] heeft [de man] juist als haar executeur aangewezen. Zijn wetenschap over dit slechte huwelijk heeft de adviseur niet toegelicht en de erven [van de vrouw] hadden zelf blijkbaar geen tot weinig contact met [de vrouw] en [de man] . Gelet hierop hoeft het hof niet in te gaan op de vraag of [pachter] moest weten dat het huwelijk slecht was en zo ja, dat [de man] daarom niet mocht beschikken over de percelen.

[pachter] is dus nog steeds pachter van de percelen en handelt dan ook niet onrechtmatig jegens de erven [van de vrouw] en de erven [van de man] door het gebruik van de pachtpercelen voort te zetten.

Het hoger beroep faalt zodat het bestreden vonnis moet worden bekrachtigd. Als de in het ongelijk te stellen partij zal het hof de erven [van de vrouw] en de erven [van de man] in de kosten van het hoger beroep veroordelen. De kosten van [pachter] stelt het hof vast op € 332 aan griffierecht en op € 2.228 aan salaris advocaat (2 punten x tarief II). Als niet weersproken zal het hof ook de gevorderde wettelijke rente over de proceskosten en de nakosten toewijzen zoals hierna vermeld.