Uitspraken

[verzoekster] heeft in principaal hoger beroep negen beroepsgronden aangevoerd, aangeduid als grieven. Het hof zal deze terminologie overnemen. De kern van die grieven is dat zij meent recht te hebben op een hogere billijke vergoeding dan de kantonrechter heeft toegekend. Daartoe voert zij aan dat Aeres doelbewust heeft aangestuurd op een verstoorde arbeidsverhouding en dat de kantonrechter bij het bepalen van de hoogte van de billijke vergoeding bepaalde omstandigheden onvoldoende heeft meegewogen. Ook is ten onrechte geen smartengeld toegekend.

[verzoekster] maakt in randnummer 81 van haar beroepschrift opmerkingen over vergoedingen bij ontslag, maar komt niet met een duidelijke grief of een daarop toegesneden verzoek in haar petitum op tegen het oordeel over de cao-voorziening bij ontslag, zodat dit punt niet tot het geschil in hoger beroep behoort.

Aeres heeft in incidenteel hoger beroep een aantal beroepsgronden geformuleerd, ook grieven genoemd, waarvan de laatste nummer XXI heeft. Grieven met nummers IV en XX ontbreken echter. De essentie van de grieven V tot en met XIX, die het hof gezamenlijk zal bespreken, is dat Aeres niet ernstig verwijtbaar heeft gehandeld. Als dat al anders is, is de toegekende billijke vergoeding, die is voldaan, volgens Aeres te hoog.

Met grief XXI wordt aan de orde gesteld dat de kantonrechter ten onrechte de proceduretijd niet in mindering heeft gebracht op de opzegtermijn waardoor de arbeidsovereenkomst op een te late datum is geëindigd. Aeres heeft na de mondelinge behandeling haar verzoek verminderd: zij maakt geen aanspraak meer op terugbetaling van het loon over die volgens haar te lange opzegtermijn. Omdat Aeres in de toelichting op grief XXI zelf al aangeeft dat het hof de ontbindingsdatum niet kan vervroegen, heeft Aeres geen belang (meer) bij deze beroepsgrond. De in het petitum verzochte vervroeging van de ontbindingsdatum is niet toewijsbaar.

Ernstig verwijtbaar handelen van Aeres?

Aeres betwist echter dat haar van die verstoorde verhouding een ernstig verwijt te maken valt en weerspreekt de argumenten die de kantonrechter voor zijn andersluidende oordeel heeft gebruikt.

De kantonrechter overwoog dat:

[verzoekster] heeft op verzoek van het hof tijdens de mondelinge behandeling haar vele verwijten aan het adres van Aeres in het ruim 1.800 pagina’s tellende procesdossier geconcretiseerd tot een lijst verwijten waarvan zij meent dat deze ernstig verwijtbaar handelen van Aeres opleveren. Die lijst luidt:

1) de start met het gesprek op 30 januari 2017 over onbenulligheden (zie onder 3.3);

2) de onjuiste beoordeling in 2017 en de rol van [G] daarin;

3) het verstrekken van onjuiste informatie aan de bezwarencommissie;

4) het met terugwerkende kracht geven van een negatieve beoordeling over 2016;

5) het eisen van medewerking aan een verbeterplan en ondertekening daarvan;

6) coachingstrajecten die geen coachingstraject waren;

7) onjuiste beoordelingscriteria (beroepschrift nr. 41 e.v.);

8) diverse valsheden waarop Aeres zich heeft beroepen;

9) het gebouwverbod in de tweede helft van 2018;

10) onvoldoende re-integratieinspanningen, zie het deskundigenoordeel van het UWV;

aangevuld met de argumenten van de kantonrechter.

Deze lijst van 10 punten kent een gedeeltelijke overlap met de argumenten van de kantonrechter. Het hof zal de argumenten hierna themagewijs bespreken.

Het gesprek op 30 januari 2017 (argumenten a en 1)

[verzoekster] is in haar verweerschrift in eerste aanleg uitvoerig ingegaan op de vraag of [E] de gevraagde acties wel van haar had mogen verlangen. Het hof stelt voorop dat [E] als leidinggevende instructiebevoegdheden heeft en dat niet is gebleken dat [E] onredelijke instructies heeft gegeven. Zo heeft zij [verzoekster] niet verzocht informatie te delen met de vader van de (meerderjarige) leerling waarop hij geen recht had. Verder is niet gebleken dat [verzoekster] tijdig en op behoorlijke wijze aan [E] heeft uitgelegd dat en waarom zij vond dat ten onrechte van háár een actie werd verwacht.

[E] heeft zich terecht geschoffeerd kunnen voelen door de opmerkingen van [verzoekster] op 30 januari 2017 dat zij, [E] , geen verstand heeft van onderwijs en dat [verzoekster] niet naar iedereen kan luisteren op de hogeschool. Het is, anders dan de kantonrechter oordeelde, niet [E] die aldus de verhoudingen op scherp heeft gesteld.

Overigens is het bepaald niet respectvol, nodeloos confronterend en verre van constructief ten opzichte van een leidinggevende om diens herhaalde wensen te betitelen als futiliteiten of onbenulligheden, zoals [verzoekster] in de nodige van en namens haar afkomstige (proces)stukken heeft gedaan.

De beoordeling in 2017 (argumenten c, 2 en 7)

Door niet zelf informanten aan te dragen heeft [verzoekster] het aan Aeres overgelaten bij wie zij te rade wilde gaan. Aeres heeft onweersproken gesteld dat het gebruikelijk is dat de leidinggevende, in dit geval [E] , informatie geeft. Verder zijn [J] en [G] geraadpleegd. Dat allen teamleider zijn, is volgens de Lokale Bezwarencommissie niet in strijd met de regels die voorschrijven dat medewerkers worden geraadpleegd; teamleiders vallen onder de definitie van medewerker.

[verzoekster] heeft nog betwist dat [G] het vereiste document zelf heeft ingevuld, maar [G] heeft op 4 september 2019 aan [K] geschreven (nagekomen productie W van Aeres) dat hij het zich weliswaar niet kan herinneren, maar het wel alleszins aannemelijk acht dat hij op 7 of 9 maart 2017 het formulier heeft ingevuld. Dit baseert hij op het feit dat hij de mail met het verzoek het formulier in te vullen op 6 maart dat jaar naar zijn huisadres heeft gemaild, zoals hij vaker deed wanneer hij daar tijdens werkuren niet aan toe kwam, en op het feit dat hij zichzelf herkent in de teksten bij de open vragen.

Voorts heeft Aeres onweersproken aangevoerd dat zij de beoordeling niet alleen heeft gebaseerd op de HBO-spiegel, maar ook op het beoordelingsgesprek.

Hoewel Aeres kon verwachten dat [E] kritiek zou uiten op het functioneren van [verzoekster] en niet uitgesloten is dat [G] al voor 22 maart 2017 (zie 3.6) signalen had over de door leerlingen ervaren kwaliteit van haar onderwijs en Aeres dat misschien wist, terwijl ook [J] wellicht destijds al negatieve ervaringen met [verzoekster] had (zie productie 37 bij verzoek in eerste aanleg), acht het hof de keuze voor deze personen als informant niet verwijtbaar, laat staan ernstig verwijtbaar. [verzoekster] heeft haar kans om ook andere geluiden te laten horen niet op het daarvoor geëigende moment benut.

Het is aan de werkgever om vast te stellen of [verzoekster] al dan niet voldoende functioneert. Aeres heeft het later door een derde, [M] , opgemaakte rapport mogen negeren, welk rapport in opdracht van [verzoekster] , zonder overleg met Aeres en buiten de beoordelingsprocedure om, tot stand is gekomen.

[verzoekster] heeft voorts nog opmerkingen gemaakt over een verkeerd formulier (nr. 42 van haar beroepschrift), maar niet duidelijk gemaakt dat en waarom de inhoud van de beoordeling reeds daarom onjuist is.

Onjuiste informatie en de beoordeling over 2016 (argumenten b, 3 en 4)

Het hof acht de onenigheid over de beoordeling van [verzoekster] door [F] over 2016 op zichzelf niet van belang voor de verstoorde verhouding die in januari 2017 met [E] is ontstaan, welke verstoring zich vervolgens heeft uitgebreid tot een grotere kring binnen Aeres.

Het lijkt erop dat bij het vertrek van voormalig leidinggevende [F] stukken betreffende het functioneringsgesprek met [verzoekster] in het ongerede zijn geraakt. Maar ook als er, ondanks door Aeres in hoger beroep verschafte nadere informatie, van zou worden uitgegaan dat de beoordeling over 2016 niet formeel is vastgesteld, neemt dat niet weg dat [verzoekster] wist dat de beoordeling door [F] niet positief was.

In zoverre is de Lokale Bezwarencommissie, die oordeelde over de beoordeling van 2017, niet verkeerd geïnformeerd.

Onterechte kritiek en onterecht verbeterplan (argumenten d, e en 5)

[verzoekster] leest kennelijk in de opmerking van [H] dat zij in voldoende mate competent is om als docent te functioneren (zie 3.10) dat kritiek van Aeres op de wijze waarop zij lesgeeft onterecht is en dat het verbeterplan dus onnodig is.

Daarmee gaat [verzoekster] allereerst voorbij aan de docentevaluaties, waaronder de recente op het MBO, en opmerkingen in eerdere functioneringsgesprekken. Dat [verzoekster] volgens haar productie M, overgelegd bij het beroepschrift, ook van enkele klassen betere beoordelingen kreeg, neemt niet weg dat andere klassen gemiddeld niet zo tevreden waren.

[H] heeft bovendien in een schriftelijke verklaring van 30 augustus 2019 (productie L bij verweer in hoger beroep) uitgelegd dat het afgesproken begeleidingstraject inhield een ontwikkelassessment, lesbezoeken en persoonlijke gesprekken. De uitkomst daarvan moest duidelijk maken of [verzoekster] zich zou kunnen ontwikkelen in de door Aeres aangegeven verbeterpunten. Het proces en de bedoeling zijn in het intakegesprek met Aeres en [verzoekster] besproken. Op grond van de twee bezochte lessen aan kleine groepen met een laag niveau achtte [H] [verzoekster] competent genoeg om zich te ontwikkelen naar voldoende functioneren. [H] heeft niet bedoeld dat zijn oordeel over het functioneren dat van Aeres zou vervangen, aldus [H] .

Het hof heeft geen reden om aan de juistheid van deze verklaring te twijfelen.

Geen coachingstraject (argumenten d en 6)

Het hof gaat voorbij aan wat er voorafgaand aan 2017 op het gebied van coaching heeft gespeeld, nu niet voldoende is gesteld en onderbouwd dat dit van belang is voor de vanaf 2017 ontstane verstoorde verhoudingen.

[H] heeft in zijn hiervoor al vermelde verklaring van 30 augustus 2019 opgemerkt dat hij [verzoekster] heeft aangeraden het (conform de opdracht door hem te verzorgen) coachingstraject te accepteren om aan haar verbeterpunten te werken. [H] verklaart dat [verzoekster] hier niet aan mee wilde werken omdat de arbeidsverhouding in haar ogen zodanig verstoord was dat dit geen enkele zin zou hebben.

[verzoekster] heeft de juistheid van deze verklaring niet gemotiveerd betwist.

Hier komt nog bij dat Aeres heeft gewezen op een gespreksverslag van 28 november 2017 (geciteerd in nr. 3.89 van haar verweerschrift in hoger beroep) waarin staat dat die dag met [verzoekster] is afgesproken dat eerst mediation en re-integratie wordt ingezet en na de mediation coaching wordt ingezet.

De juistheid van dit verslag is evenmin betwist.

Gesteld noch gebleken is dat [verzoekster] , nadat mediation niet tot werkbare verhoudingen had geleid, van mening veranderd was over het nut van coaching.

Voor zover Aeres kan worden verweten dat zij daarna niet nogmaals coaching aan de orde heeft gesteld, acht het hof dat in de omstandigheden zoals die eind 2017 en begin 2018 waren (zie 3.12 - 3.19) niet ernstig verwijtbaar.

Gebouwverbod, dreiging loonstop en belemmering re-integratie (argumenten f, g en 9)

Het uiteindelijk aan [verzoekster] opgelegde verbod om de re-integratiewerkzaamheden te verrichten binnen het schoolgebouw is, anders dan de kantonrechter oordeelde, niet zonder meer disproportioneel en onnodig escalerend te noemen. Wel moeten daarvoor goede redenen zijn.

Die goede redenen had Aeres. Hoewel leidinggevenden geacht worden soms moeilijke boodschappen over te brengen aan werknemers en bij weerwoord tegen een stootje moeten kunnen, zijn leidinggevenden, medewerkers van P&O en directieleden ook werknemers die recht hebben op zorg van de werkgever voor goede en veilige arbeidsomstandigheden. [E] was eind 2017 al uitgevallen met spanningsklachten. Nadat ook de tweede mediation het conflict niet had opgelost, waren de verhoudingen zodanig dat [verzoekster] niet meer aanspreekbaar was zonder haar gemachtigde (zie 3.23), die -gelet op zijn taalgebruik- geen verzoenende rol speelde. Begrijpelijk is dat Aeres onder deze (uitzonderlijke) omstandigheden ter bescherming van andere personeelsleden en als ordemaatregel is gekomen tot het gebouwverbod.

[verzoekster] kon de afgesproken re-integratiewerkzaamheden ook buiten het schoolgebouw verrichten. Als [verzoekster] haar re-integratiewerkzaamheden in het schoolgebouw zou verrichten kon dat, gegeven de verstoorde verhoudingen, die re-integratie ernstig belemmeren. Het gebouwverbod was dan ook een begrijpelijke maatregel. Maar als dat anders zou zijn en Aeres toch een verwijt gemaakt zou moeten worden van dat verbod, geldt dat het zeker niet de hoge lat van de ernstige verwijtbaarheid haalt.

Onvoldoende re-integratieinspanningen (argument 10)

Het deskundigenoordeel van het UWV is uitsluitend gebaseerd op de opinie dat een verstoorde arbeidsverhouding geen reden is om een werknemer weg te houden van zijn veilige werkplek. Het blijft de verantwoordelijkheid van de werkgever om te zorgen voor deze veilige werkplek en te zoeken naar andere oplossingen, aldus het UWV (zie 3.22).

Hiermee wordt miskend dat twee mediationtrajecten geen oplossing hebben geboden en dat is aangekondigd dat de gewone communicatie door leidinggevende, directie en personeelszaken met [verzoekster] in het vervolg per definitie in een conflictueuze setting, namelijk met de advocaat van [verzoekster] , zal plaatsvinden. Dat is ook voor anderen dan [verzoekster] een ongezonde arbeidssituatie en daarmee diende Aeres als goed werkgever ook rekening te houden. Het hof volgt daarom niet de opvatting van het UWV in dit geval.

Valsheden (argument 8)

[verzoekster] heeft kritiek op haar functioneren nauwgezet geanalyseerd en van commentaar voorzien. Daar waar zij meende dat er licht zat tussen haar analyse en het oordeel van Aeres, heeft zij diverse malen gesteld dat Aeres zich van valsheden bedient. Daarmee wordt gesuggereerd dat Aeres zich opzettelijk van onjuistheden bedient. Dat daarvan sprake is, is echter niet gebleken. [verzoekster] lijkt de grote lijn uit het oog verloren te hebben en die lijn is dat leerlingen haar niet steeds een voortreffelijk docent vonden en dat zij zich onbehoorlijk is blijven opstellen tegenover haar leidinggevende en haar werkgever pestgedrag verwijt wanneer zij wordt aangesproken (zie 3.23).

Het hof komt, gelet op de hiervoor vermelde verwijten die [verzoekster] aan het adres van Aeres maakt, niet tot het oordeel dat deze verwijten, voor zover zij al terecht zijn, afzonderlijk of in onderling verband zo ernstig zijn, dat eerdergenoemde hoge lat van ernstige verwijtbaarheid aan de kant van Aeres wordt gehaald. Van een doelbewuste aansturing van Aeres op een verstoorde arbeidsverhouding is het hof niet gebleken.

Het bewijsaanbod in nummer 91 van het beroepschrift is, in het licht van bovengenoemde concrete verwijten, onvoldoende specifiek of ter zake dienend. Dat geldt ook voor het bewijsaanbod in nummer 101 bij het laatste streepje en het algemene bewijsaanbod in nummer 104.

Hetzelfde geldt voor het aangeboden bewijs in het verweerschrift in incidenteel hoger beroep onder de nummers 22 tot en met 27. Het aanbod om schriftelijke stukken over te leggen zou overigens al gepasseerd kunnen worden omdat die stukken al eerder aan het (toch al bijzonder omvangrijke) dossier hadden kunnen worden toegevoegd.

De grieven in incidenteel hoger beroep tegen het oordeel van de kantonrechter dat Aeres wel ernstig verwijtbaar heeft gehandeld, slagen. De grieven met betrekking tot de hoogte van de billijke vergoeding wegens ernstige verwijtbaarheid (zowel in incidenteel hoger beroep als in principaal hoger beroep) kunnen daarom onbesproken blijven. Hetzelfde geldt voor de door [verzoekster] gestelde schadeposten, waaronder haar advocaatkosten die volgens haar pleitnotitie tot en met 18 september 2019 € 146.418,66 inclusief btw bedragen. Het primaire verzoek van [verzoekster] in hoger beroep is niet toewijsbaar.

Ten onrechte ontbinding en billijke vergoeding in plaats van herstel of herstel?

De subsidiaire en meer subsidiaire verzoeken in hoger beroep van [verzoekster] kunnen alleen aan de orde komen wanneer de kantonrechter ten onrechte de arbeidsovereenkomst heeft ontbonden.

Die situatie doet zich niet voor. Het is op grond van de vaststaande feiten evident dat de arbeidsrelatie, na twee niet succesvolle mediationtrajecten en de weigering van [verzoekster] een verbetertraject in te gaan, onherstelbaar is verstoord. Tijdens de mondelinge behandeling bij het hof werd dat nog eens geïllustreerd door de opmerking van [verzoekster] dat zij met iedereen door een deur kan, behalve met “die mensen hier”, waarmee zij de aanwezige vertegenwoordigers van Aeres bedoelde (directeur, leidinggevende, jurist en de indertijd tijdelijk leidinggevende, tevens hogeschoolcoördinator kwaliteitsmanagement).

Andere redenen waarom ten onrechte zou zijn ontbonden, heeft [verzoekster] niet verstrekt.

Haar subsidiaire en meer subsidiaire verzoeken zijn daarom niet toewijsbaar.

Terugbetaling billijke vergoeding

De voorgaande overwegingen leiden tot de conclusie dat de kantonrechter Aeres ten onrechte (uitvoerbaar bij voorraad) heeft veroordeeld tot betaling van een billijke vergoeding van € 150.000,- bruto en dat dit bedrag met wettelijke rente, zoals in incidenteel hoger beroep door Aeres is verzocht, moet worden terugbetaald. Bij de door Aeres ook verzochte verklaring voor recht heeft zij geen belang.

Indien [verzoekster] het volledige netto-equivalent van € 63.000,- nog in 2019 aan Aeres heeft terugbetaald, kan Aeres als inhoudingsplichtige over 2019 een correctie laten uitvoeren bij de belastingdienst ten aanzien van het bedrag dat op genoemd brutobedrag is ingehouden. Zou [verzoekster] het volledige bedrag van € 63.000,- niet in 2019 aan Aeres hebben terugbetaald, dan is zij gehouden het totaalbedrag van € 150.000,- aan Aeres te voldoen en zal zij zelf dit brutobedrag als negatief loon bij haar aangifte voor de inkomstenbelasting kunnen vermelden.

Het in overeenstemming hiermee gewijzigde verzoek van Aeres tot terugbetaling zal worden toegewezen.

De wettelijke rente is toewijsbaar over het gehele bedrag van € 150.000,- bruto vanaf 7 maart 2019 totdat [verzoekster] dit bedrag heeft terugbetaald, dan wel totdat zij - uiterlijk op 31 december 2019 - een bedrag van € 63.000,- heeft terugbetaald.

De slotsom

De slotsom is dat de grieven van [verzoekster] in principaal hoger beroep, voor zover deze geen betrekking hebben op de feiten, falen. De grieven van Aeres tegen het bestreden oordeel dat zij ernstig verwijtbaar heeft gehandeld, slagen. Dat brengt mee dat de beschikking van de kantonrechter moet worden vernietigd voor zover Aeres op het (voorwaardelijke) verzoek van [verzoekster] onder 6.10 is veroordeeld tot betaling van een billijke vergoeding van € 150.000,- bruto met wettelijke rente daarover vanaf de veertiende dag na de uitspraak, en onder 6.12 is veroordeeld in de proceskosten van [verzoekster] met betrekking tot haar verzoek.

Het hof zal [verzoekster] veroordelen tot terugbetaling van de billijke vergoeding op de wijze als weergegeven onder 5.18.

Met betrekking tot de proceskosten houdt het hof in dit geval rekening met het feit dat Aeres ter zitting desgevraagd heeft geantwoord dat zij het weliswaar niet eens was met de kantonrechter op het punt van de ernstige verwijtbaarheid, maar voornemens was niet zelf in hoger beroep te gaan. Nu [verzoekster] dat wel deed, heeft zij ook van haar kant haar bezwaren in incidenteel hoger beroep aan het hof voorgelegd.

[verzoekster] heeft in haar spreeknotitie aangevoerd dat zij in hoger beroep is gegaan omdat zij zich bij de kantonrechter onvoldoende gehoord voelde.

Het hof ziet in al het voorgaande aanleiding om [verzoekster] , als de in principaal hoger beroep in het ongelijk te stellen partij, te veroordelen in de proceskosten daarvan aan de zijde van Aeres, waarbij het salaris van de advocaat wordt gebaseerd op 2 punten bij tarief II, vermeerderd met nasalaris en wettelijke rente als door Aeres verzocht. Ook dient [verzoekster] het aan Aeres in rekening gebrachte griffierecht van € 741,- te vergoeden. De kosten van incidenteel hoger beroep worden gecompenseerd, evenals de proceskosten op het verzoek van [verzoekster] in eerste aanleg.