Uitspraken

De vrouw stelt zich op het standpunt dat partijen in eerste aanleg een afwijkende peildatum zijn overeengekomen, te weten: 31 december 2013, zodat de rechtbank ten onrechte de datum van indiening van het echtscheidingsverzoek (18 mei 2015) tot uitgangspunt heeft genomen bij het beantwoorden van de vraag welk gedeelte van de stamrechtaanspraken in de huwelijksgemeenschap vallen. De man heeft een en ander erkend. Dit brengt met zich dat het hof zal uitgaan van 31 december 2013.

De vraag moet worden beantwoord of en zo ja, in hoeverre de uit de ontslagvergoeding van [B] voortvloeiende stamrechtaanspraken in [C] deel uitmaken van de ontbonden huwelijksgemeenschap van partijen. Meer in het bijzonder ligt voor de vraag of, en zo ja, in hoeverre de vrouw aanspraak kan maken op de uitkeringen van de man uit de stamrecht-bv op basis van dit stamrecht.

Op grond van de hoofdregel zoals opgenomen in artikel 1:94 lid 2 (oud) van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) - geldend voor huwelijken die gesloten zijn vóór 1 januari 2018 - omvat de gemeenschap, wat haar baten betreft, alle goederen der echtgenoten, bij aanvang van de gemeenschap aanwezig of nadien, zolang de gemeenschap niet is ontbonden, verkregen, met uitzondering van de onder a. tot en met c. genoemde goederen. Op grond van lid 3 van voornoemd artikel vallen goederen en schulden die aan een der echtgenoten op enigerlei bijzondere wijze verknocht zijn, slechts in de gemeenschap voor zover die verknochtheid zich hiertegen niet verzet.

Beoordeeld dient te worden of sprake is van verknochtheid. Blijkens de jurisprudentie van de Hoge Raad - vlg. onder meer HR 24 juni 2016, ECLI:NL:HR:2016:1293 - hangt het antwoord op de vragen of een goed op de voet van artikel 1:94 lid 3 BW op enigerlei bijzondere wijze aan een der echtgenoten is verknocht, en zo ja, in hoeverre die verknochtheid zich ertegen verzet dat het goed in de gemeenschap valt, af van de aard van dat goed, zoals deze aard mede door de maatschappelijke opvattingen wordt bepaald. In een geval waarin de betrokken echtgenoot de ontslagvergoeding heeft aangewend voor de verwerving van een stamrecht jegens een door hemzelf opgerichte en beheerste B.V., heeft de Hoge Raad geoordeeld dat bij de beantwoording van de vraag of een aanspraak jegens een stamrecht-bv (op periodieke uitkeringen tot vervanging van inkomen dat de betrokken echtgenoot bij voortzetting van de dienstbetrekking zou hebben genoten) in de huwelijksgemeenschap valt, dient te worden onderzocht in hoeverre die aanspraak ziet op de periode voor, respectievelijk na de ontbinding van de huwelijksgemeenschap. Het gaat daarbij - zo overweegt de Hoge Raad - om de strekking van de aanspraak, zodat niet van belang is in hoeverre de rechthebbende deze daadwerkelijk heeft verzilverd.

Bij de beoordeling of sprake is van verknochtheid is derhalve relevant de beantwoording van de vraag waarop de stamrechtaanspraken betrekking hebben. In de onderhavige zaak verschillen partijen van mening over het antwoord op die vraag. De man stelt onder verwijzing naar de tekst van de stamrechtovereenkomst en de fiscale wetgeving dat de stamrechtaanspraken slechts dienen ter vervanging van het inkomen dat de man bij voortzetting van zijn dienstverband zou hebben genoten. De vrouw heeft dit gemotiveerd weersproken en meent dat de stamrechtaanspraken - naast vervanging van inkomen - dienen als pensioenvoorziening. Zij verwijst onder meer naar de considerans van de 'gouden handdruk stamrechtovereenkomst (flexibel stamrecht)' d.d. 12 oktober 2001 tussen [C] en de man. Het hof is van oordeel dat de man - gelet op het gemotiveerde verweer van de vrouw op dit punt - onvoldoende heeft onderbouwd dat de stamrechtaanspraken uitsluitend betrekking hebben op gederfd of te derven loon. Uit de considerans van de stamrechtovereenkomst leidt het hof af dat de door [B] betaalde schadeloosstelling mede bedoeld was voor de opbouw van pensioenaanspraken. De keuze van de man om de stamrechtaanspraken op een fiscaal gezien zo gunstig mogelijke manier in te richten door deze aan te merken als vervanging van gederfd of te derven loon, leidt niet tot een ander oordeel.

Gelet op de jurisprudentie van de Hoge Raad is het hof van oordeel dat de stamrechtaanspraken voor zover deze betrekking hebben op gelden die dienen te worden toegerekend aan de huwelijkse periode in de huwelijksgemeenschap van partijen vallen en derhalve bij helfte tussen partijen dienen te worden gedeeld. Omdat gesteld noch gebleken is in hoeverre de stamrechtaanspraken betrekking hebben op een inkomens- en/of een pensioencomponent, acht het hof het - in navolging van de rechtbank - redelijk om de stamrechtaanspraken lineair te verdelen. Weliswaar heeft de man daartegen bezwaar gemaakt, maar omdat door hem niet een andere berekeningswijze is voorgesteld, zal het hof aan dit bezwaar voorbijgaan. Voor zover de man heeft willen betogen dat dient te worden uitgegaan van de werkelijke uitkeringen, volgt het hof de man daarin niet nu het blijkens de jurisprudentie van de Hoge Raad gaat om de strekking van de aanspraak en niet van belang is in hoeverre de rechthebbende deze daadwerkelijk heeft verzilverd. Aangezien partijen 31 december 2013 als peildatum zijn overeengekomen, zullen naar het oordeel van het hof de aanspraken tot die datum in de huwelijksgemeenschap van partijen vallen en daarom als zodanig in de beoordeling dienen te worden betrokken.

Als beginpunt heeft te gelden 1 oktober 2001 (datum einde dienstverband van de man bij [B] ) en als eindpunt heeft te gelden 7 december 2019 (de datum waarop de man de 65-jarige leeftijd bereikt). Hoewel de man heeft aangevoerd dat de AOW-gerechtigde leeftijd thans hoger ligt dan waarvan bij het sluiten van de stamrechtovereenkomst werd uitgegaan, ziet het hof geen aanleiding om van een van de stamrechtovereenkomst afwijkende datum uit te gaan. De man stelt weliswaar - onder verwijzing naar het rapport van 24 april 2017 van drs. [F] - dat bij een uitkering wegens gederfd loon de theoretische looptijd tot 22 juni 2033 loopt, doch nu enige toelichting op dit punt ontbreekt zal het hof ook aan deze stelling van de man voorbijgaan.

Uitgaande van het voorgaande hebben de stamrechtaanspraken met betrekking tot de ontslagvergoeding van [B] betrekking op de periode van 1 oktober 2001 tot 7 december 2019, derhalve in totaal 218,23 maanden. Daarvan vallen 147 maanden voor de peildatum (31 december 2013) en 71,23 maanden na de peildatum. Dit betekent dat 147/218,23e deel van de stamrechtaanspraken bij de verdeling van de huwelijksgemeenschap van partijen dienen te worden betrokken. 71,23/218,23e deel van de stamrechtaanspraken dienen als aan de man verknocht te worden aangemerkt. Dit betekent dat de vrouw een bruto aanspraak heeft op de helft van 147/218,23e deel van de stamrechtaanspraken (dit komt neer op afgerond 34%), te vermeerderen met het op haar aanspraak betrekking hebbende deel van het rendement.

Daarop dient, naar het oordeel van het hof, in mindering te worden gebracht hetgeen reeds feitelijk is genoten. Tussen partijen staat niet ter discussie dat de feitelijke samenleving tussen partijen op 2 februari 2013 is verbroken en zij tot die datum een gezamenlijke huishouding voerden. Dit betekent dat de uitkeringen die tot die datum zijn gedaan reeds ten goede zijn gekomen aan de huwelijksgemeenschap van partijen, waarvan de helft op voornoemde aanspraak van de vrouw in mindering dient te worden gebracht. Voorts staat vast dat er in de jaren 2001 tot en met 2010 jaarlijks een bedrag van € 454,- is uitgekeerd, derhalve in totaal € 4.540,-. Vanaf (22 maart) 2011 wordt een bedrag van € 86.000,- per jaar uitgekeerd. Het hof is van oordeel dat slechts de uitkering over de jaren 2011 en 2012 bij de beoordeling dient te worden betrokken, nu de uitkering in 2013 heeft plaatsgevonden na het verbreken van de feitelijke samenleving van partijen en derhalve niet meer ten goede is gekomen aan de huwelijksgemeenschap van partijen. Weliswaar staan deze uitkeringen niet als zodanig op de aangifte inkomstenbelasting van de man vermeld, maar de man heeft ter zitting voldoende toegelicht dat de stamrechtuitkering van € 86.000,- per jaar aan hem met terugwerkende kracht is toegekend vanaf 22 maart 2011. Het vorenstaande brengt met zich dat een bedrag van € 76.503,- (€ 4.540,- + (€ 86.000,- : 365 x 285 = afgerond) € 62.466,- + € 86.000,- = € 153.006,- : 2) op de aanspraak van de vrouw in mindering dient te worden gebracht.

Voorts ligt ter beoordeling aan het hof voor de stelling van de vrouw dat de man na de peildatum via de stamrecht-bv aandelen in [G] B.V. heeft verworven (te weten: op 28 mei 2014), hetgeen er volgens de vrouw toe heeft geleid dat het verknochte gedeelte van de stamrechtenaanspraken in de stamrecht-bv niet langer als verknocht kunnen worden aangemerkt nu dat voor een ander doel is aangewend dan waarvoor het was bestemd. Zij verwijst in dit kader naar de uitspraak van dit hof van 10 december 2015 (ECLI:NL:GHARL:2015:9886).

Het hof is - anders dan de rechtbank - van oordeel dat, nog daargelaten het antwoord op de vraag of de investering die heeft plaatsgevonden na de peildatum van 31 december 2013 bij de beoordeling van de omvang en samenstelling van de huwelijksgemeenschap van partijen dient te worden betrokken, niet valt in te zien waarom de stamrecht-bv vanwege de aankoop van aandelen in [G] B.V. niet meer in staat is c.q. zal zijn aan de verplichtingen op grond van de stamrechtovereenkomst te voldoen. In de door de vrouw aangehaalde zaak van dit hof was de stamrecht-bv juist niet in staat haar verplichtingen na te komen. Anders dan de vrouw heeft betoogd, is niet gebleken dat de onder het stamrecht-bv afgestorte gelden in hun geheel zijn aangewend voor de aankoop van aandelen in [G] B.V. (nu hiermee een bedrag van € 705.885,- was gemoeid) en kan - gelet op het gemotiveerde verweer van de man op dit punt - ook niet worden geconcludeerd dat de ontbindingsvergoeding voor een ander doel is aangewend dan waarvoor deze was bestemd. Zo heeft de man aangegeven dat de stamrecht-bv een beleggingsvrijheid kent en de deelneming in [G] B.V. er op is gericht om door middel van deze investering te bewerkstelligen dat aan de doelstelling van de stamrecht-bv kan worden voldaan (te weten: het behalen van het in artikel 5 van de stamrechtovereenkomst genoemde rendement). Volgens de man is de vermogenspositie van de stamrecht-bv juist verbeterd in de afgelopen jaren. Het hof zal derhalve ook aan deze stelling van de vrouw voorbij gaan.

Partijen zijn het erover eens dat de rekening-courantschuld bij de stamrecht-bv niet is ontstaan door de verwerving van de aandelen in [G] B.V. De bestreden beschikking kan derhalve ook in zoverre niet in stand blijven.

Mr. Van Dalen heeft ter zitting - onder verwijzing naar de artikelen 355 en 356 van het Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering (Rv) - verzocht om de zaak, na een beoordeling van de grieven, terug te verwijzen naar de rechtbank Noord-Nederland, locatie Leeuwarden, nu de verdeling van de huwelijksgemeenschap, met uitzondering van de onderhavige punten, in zijn geheel aan de rechtbank voorligt. Het hof zal artikel 356 Rv analoog toepassen, gelet op de aard van het geschil en de zaak (inclusief de door partijen gedane verzoeken, zoals weergegeven onder rechtsoverweging 4.2 en 4.3) terug verwijzen naar de rechtbank voor verdere behandeling met inachtneming van hetgeen door het hof in deze beschikking is overwogen teneinde partijen het recht op twee feitelijke instanties niet te onthouden.

Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen, zal het beslissen als na te melden.

Het hof zal de proceskosten in hoger beroep compenseren, nu partijen gewezen echtgenoten zijn en de procedure betrekking heeft op de verdeling van de ontbonden huwelijksgemeenschap van partijen.