Uitspraken

[eiser] heeft tijdens de zitting een eiswijziging geformuleerd. De wijziging houdt in dat de datum waarop [gedaagde] in verzuim is met betaling van de bonus niet 1 juni 2023 is, maar 1 mei 2023. [eiser] wil de wettelijke verhoging en wettelijke rente over de bonus vanaf 1 mei 2023 vorderen. [gedaagde] heeft bezwaar gemaakt tegen deze eiswijziging, op de grond dat dit te laat is ingediend. De kantonrechter heeft tijdens de zitting aangegeven dat op dit punt bij vonnis zou worden beslist.

Artikel 130 Rv bepaalt dat de eiser bevoegd is zijn eis schriftelijk te veranderen of vermeerderen zolang de rechter nog geen eindvonnis heeft gewezen. De gedaagde is bevoegd daartegen bezwaar te maken, op grond dat de verandering of vermeerdering in strijd is met de eisen van een goede procesorde. Artikel 4.4 van het Landelijk procesreglement voor rolzaken kanton bepaalt dat een partij die bij gelegenheid van de zitting nog een proceshandeling wenst te verrichten, ervoor zorgt dat de rechtbank en de wederpartij daar uiterlijk 10 dagen voor de dag van de zitting een afschrift van hebben ontvangen.

[eiser] heeft toegelicht dat zijn eiswijziging voortkomt uit stellingen van [gedaagde] zoals opgenomen in de conclusie van antwoord. De conclusie van antwoord is ingediend op 23 augustus 2023. De eiswijziging is niet voorafgaand aan de zitting door [eiser] aangekondigd. De eiswijziging is enkel omschreven in de pleitnota van de advocaat van [eiser] , en wel op de laatste pagina. Op het voorblad van de pleitnota staat niet vermeld dat daarin een eiswijziging is opgenomen. De kantonrechter is van oordeel dat de eiswijziging gelet op het tijdstip en de wijze van indiening in strijd is met de eisen van de goede procesorde en daarom buiten beschouwing blijft, omdat deze niet voorafgaand aan de zitting aan de gedaagde partij is aangekondigd, terwijl dit na ontvangst van de conclusie van antwoord nog wel zeer goed mogelijk was. De kantonrechter zal hierna enkel de vorderingen zoals die bij dagvaarding zijn ingesteld beoordelen (zoals weergegeven in rechtsoverweging 4.2).

Centraal in die beoordeling staat de vraag of [eiser] over het jaar 2022 aanspraak kan maken op een bonus. Partijen zijn het in de eerste plaats niet eens over de uitleg die aan de bonusregeling moet worden gegeven. Als die uitleg in beginsel tot een bonusaanspraak van [eiser] leidt, dan moet volgens [gedaagde] een tweede discussie gevoerd worden, namelijk of het geldend maken van die aanspraak naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.

In de bonusregeling is bepaald dat [eiser] recht heeft op een bonus bij het behalen van omzettargets. Volgens de bonusregeling stelt werkgever jaarlijks na overleg met werknemer een omzetstaffel vast. [eiser] heeft volgens de tekst van de bonusregeling geen aanspraak op een bonus indien hij 75% of meer van het boekjaar (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt is geweest, en in geval van einde van de arbeidsovereenkomst vanwege een dringende reden. De bonus wordt pro rato vastgesteld in geval van (partiële) arbeidsongeschiktheid van minder dan 75% van het boekjaar en ingeval de arbeidsovereenkomst voor het einde van het boekjaar eindigt (anders dan vanwege een dringende reden).

[eiser] voert aan dat uit deze tekst blijkt dat de bonusregeling geen uitzondering kent bij non-actiefstelling of ontbinding van de arbeidsovereenkomst wegens ernstige verwijtbaarheid. Alleen arbeidsongeschiktheid of ontslag wegens een dringende reden kunnen leiden tot verlies van (een deel van) de aanspraak op de bonus. [eiser] verwijst naar rechtsoverweging 5.51 tot en met 5.53 van de beschikking, waarbij [eiser] zich op het standpunt stelt dat aan deze overwegingen ‘ten overvloede’ geen gezag van gewijsde toekomt.

Volgens [gedaagde] moet in de bonusregeling ook worden gelezen dat er geen aanspraak op een bonus bestaat indien de arbeidsovereenkomst eindigt vanwege ernstig verwijt handelen van de werknemer. De arbeidsovereenkomst van [eiser] is weliswaar niet geëindigd vanwege een dringende reden, maar een gedraging die als ernstig verwijtbaar wordt aangemerkt, moet ook worden aangemerkt als een dringende reden.

De kantonrechter constateert dat [eiser] geen beroep doet op gezag van gewijsde van de overwegingen over de bonus in de beschikking, zodat de kantonrechter niet toekomt aan toetsing van dit leerstuk en zijn eigen oordeel zal geven over de uitleg van de bonusregeling. De daarbij te hanteren maatstaf volgt uit het bekende Haviltex-arrest van de Hoge Raad. Deze maatstaf houdt in dat de kantonrechter moet kijken naar hoe beide partijen de bepaling mochten begrijpen. Ook is van belang wat partijen in redelijkheid van elkaar mochten verwachten. Niet alleen de letterlijke tekst is relevant, maar ook de andere omstandigheden.

De kantonrechter is het met [eiser] eens dat in de bonusregeling zelf geen andere uitzonderingen zijn geformuleerd voor de aanspraak op een bonus dan arbeidsongeschiktheid en een einde van de arbeidsovereenkomst wegens een dringende reden. In deze zaak staat vast dat [eiser] in 2022 grotendeels afwezig was vanwege de non-actiefstelling door [gedaagde] en niet vanwege arbeidsongeschiktheid. Ook staat vast dat de arbeidsovereenkomst van [eiser] is ontbonden vanwege (ernstig) verwijtbaar handelen van [eiser] , en niet is geëindigd wegens een ontslag op grond van dringende reden (ontslag op staande voet).

Het begrip ‘ernstig verwijtbaar handelen’ is in het ontslagrecht geïntroduceerd met de invoering van de Wet werk en zekerheid (“WWZ”). De wetgever heeft de begrippen ‘dringende reden’ en ‘(ernstig) verwijtbaar handelen’ nadrukkelijk van elkaar onderscheiden. Deze begrippen komen ook in afzonderlijke wetsartikelen terug (de dringende reden bijvoorbeeld in artikel 7:677 BW, de ernstige verwijtbaarheid in artikel 7:673 lid 7 sub c BW en verwijtbaar handelen in artikel 7:669 lid 3 aanhef en onder e BW) en kennen ieder hun eigen juridische beoordeling en gevolgen. [eiser] heeft onweersproken gesteld dat de bonusregeling is opgesteld door [gedaagde] . Niet gesteld of gebleken is dat over de inhoud van de bonusregeling is onderhandeld. Indien [gedaagde] wilde overeenkomen dat de bonus niet alleen niet verschuldigd zou zijn in geval van een einde van de arbeidsovereenkomst wegens een dringende reden, maar ook niet in geval van een einde wegens ernstig verwijtbaar handelen van de werknemer, dan had zij dit expliciet moeten opnemen in de bonusregeling. [gedaagde] heeft op de zitting aangevoerd dat zij als werkgever niet had kunnen voorzien dat haar directeur zou worden ontslagen vanwege ernstig verwijtbaar handelen. De bonusregeling is echter jaren na invoering van de WWZ opgesteld, zodat [gedaagde] wist of in ieder geval had moeten weten dat er een juridisch verschil bestaat tussen een dringende reden en (ernstig) verwijtbaar handelen. Het betreft dan ook wel degelijk een situatie die zij had kunnen voorzien en had kunnen regelen. Waar in de letterlijke tekst enkel de dringende reden is vermeld, kan de betekenis daarvan nu niet worden opgerekt naar ‘dringende reden en ernstig verwijtbaar handelen’. Dat staat er niet, en zo had [eiser] het ook niet hoeven begrijpen.

Dit betekent dat [eiser] op grond van de overeengekomen bonusregeling aanspraak heeft op een bonus over 2022, nu hij voldoet aan de gestelde voorwaarden. Dit is slechts anders indien het beroep van [gedaagde] op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid slaagt.

[gedaagde] onderbouwt haar beroep op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid (de kantonrechter leest hierin een beroep op artikel 6:248 lid 2 BW) samengevat met de volgende redenen:

1. [eiser] heeft de beëindiging van de arbeidsovereenkomst geheel aan zichzelf te wijten. Zoals blijkt uit de beschikking heeft hij zich dermate ernstig gedragen dat hem geen enkele vergoeding of bescherming dient toe te komen, zodat het niet zo kan zijn dat hij wel recht zou moeten hebben op een bonus,

2. de hoogte van de bonus doet geen recht aan het feit dat [eiser] in 2022 slechts 35 dagen heeft gewerkt. Dat [eiser] niet meer heeft gewerkt en niet heeft bijgedragen aan de bedrijfsresultaten in 2022 is volledig aan hemzelf te wijten,

3. deze gewerkte dagen kunnen ook nog in twijfel worden getrokken, aangezien hij zoals ook uit de beschikking blijkt met hele andere dingen bezig was onder werktijd en

4. e mondelinge behandeling van het ontbindingsverzoek is verplaatst vanwege ziekte van de rechter, anders zou de arbeidsovereenkomst al eerder zijn geëindigd (en dan zou de eventuele bonusaanspraak over een korte periode berekend worden).

Volgens [eiser] kan een beroep op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid slechts in uitzonderlijke situaties worden gehonoreerd. Een dergelijke uitzonderlijke situatie doet zich niet voor. De non-actiefstelling is voor rekening en risico van [gedaagde] . [eiser] heeft meerdere keren aangegeven te willen werken, maar hij is niet toegelaten tot zijn werk. Wel heeft [eiser] in totaal gedurende ongeveer 15 dagen na zijn non-actiefstelling nog werkzaamheden verricht voor [gedaagde] . Bovendien gaat het hier om een bonusregeling gebaseerd op het bedrijfsresultaat in plaats van op een individueel resultaat. Het volgens de rechtbank verwijtbaar handelen van [eiser] heeft al geleid tot de ontbinding van zijn arbeidsovereenkomst vanwege ernstig verwijtbaar handelen met alle consequenties van dien zoals het ontzeggen van enige vergoeding. Hij hoeft niet dubbel gestraft te worden door hem ook nog eens de bonus te ontzeggen. Tot slot geldt dat een werkgever niet achteraf de invulling van voorwaarden kan veranderen met een beroep op de redelijkheid en billijkheid. [gedaagde] had andere contractuele afspraken kunnen overeenkomen met [eiser] , maar heeft dit nagelaten, aldus [eiser] .

De kantonrechter stelt voorop dat bij de beoordeling of de toepassing van een overeengekomen regel in een bepaald geval naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, terughoudend moet worden getoetst. Deze terughoudende toetsing leidt in deze zaak tot het oordeel dat toekenning van de bonus naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet onaanvaardbaar is. Zoals hiervoor al overwogen, heeft [gedaagde] de bonusregeling zelf opgesteld. Zij had daarbij de contractuele vrijheid om andere voorwaarden met [eiser] overeen te komen dan zij heeft gedaan. Partijen hebben afspraken gemaakt over een bonusregeling waarin enkel het bedrijfsresultaat centraal staat (en niet de individuele prestaties van [eiser] ), en waarbij enkel arbeidsongeschiktheid en een dringende reden kunnen leiden tot het verlies van (een deel van) de bonus. [gedaagde] had ook een regeling kunnen treffen voor langdurige afwezigheid vanwege een andere reden dan arbeidsongeschiktheid en voor andere ontslaggronden. Dat zij dit niet heeft gedaan, kan er nu niet toe leiden dat een beroep op de overeengekomen bonusregeling naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar moet worden geacht. Het feit dat de mondelinge behandeling van het ontbindingsverzoek vanwege ziekte van de kantonrechter is uitgesteld, maakt dat niet anders. Uitstel van een zitting, ook als dat op initiatief van de rechtbank gebeurt, behoort tot de risico’s van procederen.

[eiser] heeft als productie 19 een berekening van de bonus over 2022 ingebracht. [eiser] komt tot een totale bonus van € 85.000,00 bruto, hetgeen in zijn geval vanwege het voortijdig einde van de arbeidsovereenkomst met ingang van 15 november 2022 leidt tot een pro rato bonusaanspraak van € 74.288,00 bruto. [gedaagde] heeft op de zitting erkend dat de berekening van de bonus over de periode van 1 januari 2022 tot 15 november 2022 tot een bonusbedrag van € 74.288,00 bruto leidt. Dit bedrag zal dan ook worden toegewezen.

[eiser] vordert de wettelijke verhoging (artikel 7:625 BW) over het bedrag van de bonus. Volgens hem is er sprake van betalingsonwil aan de kant van de werkgever. Voor matiging van de wettelijke verhoging is volgens [eiser] geen plaats, nu de verhoging niet onbillijk is en de matigingsbevoegdheid terughoudend moet worden toegepast.

[gedaagde] verzoekt de kantonrechter de wettelijke verhoging te matigen tot nihil. De wettelijke verhoging is een prikkel voor de werkgever om het loon tijdig uit te betalen. De vordering ziet niet op het reguliere loon maar op de bonus, waar [eiser] voor zijn levensonderhoud niet op aangewezen is. Het niet betalen van de bonus is bovendien gebaseerd op een principieel verschil van mening tussen partijen over de verschuldigdheid van de bonus.

De kantonrechter ziet gelet op de omstandigheden van het geval aanleiding om tot matiging van de wettelijke verhoging over te gaan. Het gaat hier niet om uitkering van het reguliere (maandelijks uit te betalen) loon, maar om een fors bonusbedrag dat in één keer wordt uitbetaald. Ook acht de kantonrechter relevant dat de wettelijke rente over de bonus (hierna) zal worden toegewezen. Matiging tot nihil gaat echter te ver, nu [gedaagde] de gehele bonus wel te laat heeft betaald en zij op basis van de beschikking had kunnen inschatten dat zij zou moeten betalen. De kantonrechter komt in redelijkheid tot een percentage aan wettelijke verhoging van 10%, zijnde € 7.428,80 bruto.

De gevorderde wettelijke rente over het bonusbedrag van € 74.288,00 bruto is toewijsbaar vanaf 1 juni 2023 tot de dag van volledige betaling. [eiser] voert in de dagvaarding aan dat de bonus altijd uiterlijk in de maand mei is uitbetaald. [gedaagde] stelt in haar conclusie van antwoord dat de bonus in april werd uitbetaald. Zoals overwogen, staat de kantonrechter de door [eiser] in dit kader ingestelde eiswijziging niet toe, zodat de wettelijke rente toewijsbaar is vanaf de gevorderde datum van 1 juni 2023.

[eiser] maakt aanspraak op een bedrag van € 800,00 ter zake de buitengerechtelijke incassokosten. De kantonrechter stelt vast dat het Besluit vergoeding voor buitengerechtelijke incassokosten (hierna: het Besluit) van toepassing is nu het verzuim na 1 juli 2012 is ingetreden. [eiser] heeft niet gesteld dat buitengerechtelijke incassowerkzaamheden zijn verricht. De vordering wordt afgewezen.

[eiser] vordert primair een werkelijke proceskostenvergoeding. [eiser] beroept zich op het arrest Duka/Achmea van de Hoge Raad. [gedaagde] heeft onrechtmatig gehandeld door het aan te laten komen op een procedure, terwijl zij op basis van de beschikking al wist dat de bonus verschuldigd was. Partijen hebben de kantonrechter volgens [eiser] gezamenlijk gevraagd om zich in een overweging ten overvloede uit te laten over de bonus, om een vervolgprocedure te kunnen voorkomen. Hier heeft de kantonrechter gehoor aan gegeven, maar door de weigering van [gedaagde] om zich te houden aan dit oordeel ten overvloede is een procedure alsnog onvermijdelijk geworden. Dit onrechtmatig handelen heeft tot schade geleid in de vorm van juridische kosten.

Volgens [gedaagde] had [eiser] zich moeten realiseren dat de bonus over 2022 niet betaald zou worden, vanwege de onaanvaardbaarheid op grond van redelijkheid en billijkheid. [gedaagde] heeft dat meerdere malen kenbaar gemaakt aan [eiser] . Het niet betalen van de bonus is gebaseerd op een principieel verschil van mening tussen partijen, waardoor het noodzakelijk is geworden om het geschil aan de rechter voor te leggen. Het was [eiser] die het verzoek aan de kantonrechter deed om in een overweging ten overvloede in te gaan op de bonus, het was geen gezamenlijk verzoek. Partijen hebben niet afgesproken een overweging ten overvloede te vragen, aldus [gedaagde] .

De kantonrechter overweegt als volgt. De door [eiser] gestelde gezamenlijke afspraak om de kantonrechter die heeft geoordeeld over het ontbindingsverzoek te verzoeken in een overweging ten overvloede in te gaan op de aanspraak op de bonus, volgt niet uit de zittingsaantekeningen of de beschikking zelf. Zowel in de zittingsaantekeningen als in de beschikking (in rechtsoverweging 5.52) is vermeld dat het verzoek afkomstig was van [eiser] . [gedaagde] kon op basis van de beschikking weten dat de standpunten ten aanzien van uitleg van de bonusregeling het in een nieuwe procedure niet zouden halen, maar [gedaagde] heeft met haar beroep op de onaanvaardbaarheidstoets geen juridisch onpleitbaar standpunt ingenomen. De kantonrechter haalt de drempel om te komen tot toewijzing van een werkelijke proceskostenveroordeling dan ook niet; onrechtmatig handelen of misbruik van procesrecht door [gedaagde] kan niet worden vastgesteld.

Dit betekent dat de vordering tot vergoeding van de werkelijke proceskosten wordt afgewezen. [eiser] heeft als de grotendeels in het gelijk gestelde partij wel aanspraak op vergoeding van proceskosten gebaseerd op het liquidatietarief, zoals subsidiair door hem gevorderd. Deze kosten worden vastgesteld op een bedrag van in totaal € 2.015,42, bestaande uit € 132,42 aan dagvaardingskosten, € 693,00 aan griffierecht, € 1.058,00 aan salaris gemachtigde (2 punten x tarief € 529,00) en € 132,00 aan nakosten.

De gevorderde wettelijke rente is toewijsbaar zoals hierna bij De beslissing vermeld.