Uitspraken

Een verzoek tot beperking van aansprakelijkheid voor - kort gezegd - schade ontstaan door het lekken van olie uit een schip kan door verschillende internationale verdragen worden bestreken.

In dit geval moet worden beoordeeld of het incident wordt bestreken door het Bunkerverdrag dan wel door het CLC-Verdrag. Nederland is partij bij beide verdragen en daaraan dus gebonden.

Heel kort gezegd is het CLC-Verdrag (1992) opgesteld voor olielekkages vanuit schepen die minerale oliën als scheepslading vervoeren of kunnen vervoeren, en is het Bunkerverdrag opgesteld voor lekkages van scheepsbrandstoffen vanuit alle zeeschepen van welk type ook. Toepassing van het Bunkerverdrag leidt tot een lagere (maximale) aansprakelijkheid van NCC dan toepassing van het CLC-Verdrag (1992).

Het verzoek van NCC strekt uitsluitend tot beperking van aansprakelijkheid conform het Bunkerverdrag, en niet ook (subsidiair) tot beperking van aansprakelijkheid conform het CLC-Verdrag (1992).

Dit heeft tot gevolg dat indien de rechtbank kan vaststellen dat het Bunkerverdrag van toepassing is, zij het beperkingsverzoek van NCC in beginsel kan toewijzen. Indien de rechtbank echter niet kan vaststellen dat het Bunkerverdrag van toepassing is, of vaststelt dat het Bunkerverdrag niet van toepassing is, dan moet het verzoek van NCC worden afgewezen. De rechtbank kan niet een beschikking geven die inhoudt dat de aansprakelijkheid van NCC beperkt is conform het CLC-Verdrag (1992), omdat het verzoek daartoe niet strekt. Een en ander is ter mondelinge behandeling ook besproken.

Het CLC-Verdrag (1992) vereist voor toepassing - voor zover hier relevant - dat het gaat om ‘verlies of schade buiten het schip veroorzaakt door bevuiling ten gevolge van het ontsnappen of doen wegvloeien van olie uit het schip’ op het grondgebied van een verdragsluitende staat (artikel I aanhef en onder 6 respectievelijk artikel II aanhef en onder a) i)).

Anders dan het Bunkerverdrag ziet het CLC-Verdrag (1992) niet alleen op (verontreiniging door) bunkerolie maar op een ruimer begrip ‘olie’. Artikel I aanhef en onder 5 definieert ‘olie’ namelijk als “alle persistente uit koolwaterstoffen bestaande minerale oliën, zoals ruwe olie, stookolie, zware dieselolie en smeerolie, vervoerd aan boord van een schip als lading of in de bunkers van het schip.”

Onder ‘schip’ wordt in het CLC-Verdrag (1992) verstaan: “alle zeeschepen en andere zeegaande vaartuigen, van welk type ook, gebouwd of aangepast voor het vervoer van olie in bulk als lading, met dien verstande dat een schip dat olie en andere soorten lading kan vervoeren alleen als een schip wordt beschouwd, wanneer het daadwerkelijk olie in bulk als lading vervoert en tijdens iedere reis na een zodanig vervoer, tenzij wordt aangetoond dat het geen residuen van zulk vervoer van olie in bulk aan boord heeft”. Dit staat in artikel I aanhef en onder 1 van het verdrag.

Aangezien NCC in haar verzoekschrift niet inging op de mogelijke toepasselijkheid van het CLC-Verdrag (1992), heeft de rechtbank deze mogelijkheid ambtshalve in haar brief van 18 juli 2018 aan de orde gesteld. De te nemen beslissing heeft gelding tegenover alle belanghebbenden, ook zij die niet bij de procedure tot beperking van aansprakelijkheid betrokken zijn geweest, en de rechtbank moet mede gelet op hun belangen ambtshalve onderzoeken welk verdrag van toepassing is, ook indien het verzoek of het daartegen gevoerde verweer geen aanleiding geeft.

NCC heeft daarop bij brief van 27 juli 2018 betoogd dat de ‘Bow Jubail’ niet als een schip in de zin van artikel 1 CLC-Verdrag (1992) kan worden gekwalificeerd, en daartoe in het bijzonder aangevoerd - ondersteund door een bij de brief gevoegd rapport van Van Ameyde Marine van 26 juli 2018 - dat er geen olieladingen of residuen daarvan aan boord waren voorafgaande aan of ten tijde van het incident.

“Het voert te ver om in dit stadium zeer uitgebreid op de bevindingen van Van Ameyde Marine in te gaan. Deze zijn ook zeer technisch van aard. Verzoekster volstaat derhalve met verwijzing naar de conclusie van Van Ameyde Marine op pagina 9: “The above evidences that no oil cargoes and/or their residues, regardless whether or not persistent by nature were remaining on board of the vessel prior to and at the time of the incident.””.

Welke lading aan boord was geweest, of dat ‘olie’ was in de zin van het CLC-Verdrag (1992), en waaruit blijkt dat deze lading niet meer aan boord was en evenmin residuen daarvan, licht NCC hiermee niet toe.

Op 26 september 2018, twee dagen voor de mondelinge behandeling, heeft NCC zonder verdere toelichting nog producties 5 (Oil Record Book), 6 (Cargo Record Book), 7 (Slop Receipt Hydrovac 12) en 8 (Slop Receipt Martens 12) toegezonden.

Het rapport van Van Ameyde Marine maakt duidelijk dat de ‘Bow Jubail’ is uitgerust met 52 ladingtanks. Onder “4.3 Persistent oils” zijn de laatste (naar de rechtbank begrijpt: van Houston naar Antwerpen of Rotterdam vervoerde), voorlaatste en daaraan voorafgaande ‘Marpol Annex I’ ladingen genoemd. Deze ladingen dragen de productnamen ‘Hygold’, ‘Hyvolt’ en ‘Yubase’ gecombineerd met cijfers en/of letters, bijvoorbeeld ‘Hygold 5000 BS’. Van Ameyde vermeldt op blz 8: “These cargoes are base oils and/or transformer oils, which are high grade blend stocks for a.o. lubricating oils. These oils are considered persistent, although analyses would have to be performed on samples to confirm same.”

De rechtbank begrijpt uit een en ander dat Van Ameyde Marine als uitgangspunt nam dat de ‘Bow Jubail’ in ieder geval tijdens haar laatste reis acht verschillende persistente oliën als bedoeld in het CLC-Verdrag (1992) vervoerde, verdeeld over achttien ladingtanks (8CP, 9WP, 10CP, 10WP, 13CS, 11CP, 14WS, 12C, 2WP, 9WS, 2DS, 2WS, 11WP, 11WS, 13WS, 12WP, 13WP, 14WP).

Ter zitting heeft NCC verklaard - zie haar spreekaantekeningen onder 13 - dat de rechtbank er vanuit kan gaan dat de ‘Bow Jubail’ op de reis voorafgaand aan het incident - van Houston via Antwerpen naar Rotterdam - olie als bedoeld in het CLC-Verdrag (1992) aan boord had. NCC heeft ook aangegeven dat mogelijk ook de lading ‘blended pyrolysis pitch’ als zodanig moest worden beschouwd. NCC heeft verklaard dat dit slechts haar voorlopig standpunt over de lading is, dat zij niet erkent dat de lading persistente oliën betrof en dat dit nog moet worden onderzocht.

De rechtbank neemt conform de uitlating van NCC, wat er ook zij van de slag om de arm voor de toekomst, voor deze fase van de procedure aan dat er persistente oliën als lading aan boord waren tijdens de laatste reis, in ieder geval voor wat betreft de door Van Ameyde Marine benoemde ladingen en voorshands ook ten aanzien van de lading ‘blended pyrolysis pitch’. Dit laatste product werd blijkens bijlage 1 bij het rapport van Van Ameyde Marine tijdens de laatste reis vervoerd in tanks 9C en 13CP.

Of er nog (residuen van) persistente oliën aan boord waren ten tijde van de aanvaring, hangt dus concreet af van wat er is gebeurd met de lading in tanks 2DS, 2WP, 2WS, 8CP, 9WP, 9C, 9WS, 10WP, 10CP, 11WP, 11CP, 11WS, 12WP, 12C, 13WP, 13CP, 13CS, 13WS, 14WS en 14WP.

Het rapport van Van Ameyde Marine is hierover summier en komt erop neer dat de scheepstanks na het lossen in Antwerpen en Rotterdam zijn schoongemaakt. Zij verwijst naar bijlage 2 met het opschrift “Last cargo cleaning method” waarin per tank is weergegeven welke schoonmaakmethode is gebruikt, en concludeert dat alle tanks na reiniging zijn geventileerd, gedweild en gedroogd en dat dit overeenkomt met hetgeen in de branche algemeen wordt geaccepteerd. Het verkregen schoonmaakresultaat wordt door Van Ameyde Marine omschreven als “‘water white’ which means visually clean, free of last cargo residues, odour free and dry’”. Van Ameyde Marine gaat niet in detail in op de hier relevante tanks, maar de bijlage 2 waarnaar Van Ameyde Marine verwijst benoemt voor ieder van de relevante tanks een schoonmaakmethode. Bij het rapport van Van Ameyde Marine zijn ook als bijlage 3 verschillende documenten met betrekking tot onderscheiden tanks gevoegd, die verder niet zijn toegelicht.

Onder meer Aluchemie, Unitas c.s., Jaegers c.s. Esso c.s., De Klerk c.s. klagen erover dat de stukken van NCC niet compleet, onvoldoende overtuigend en onvoldoende toegelicht zijn. In de schriftelijke stukken wordt betoogd dat van een aantal tanks geen leegverklaring is overgelegd (onder meer 11WP, 11WS en 13WS), dat van een aantal tanks de status onduidelijk is (14W, 11W, 2 DTS), dat cleanliness certificaten ontbreken, dat het onderzoek van Van Ameyde Marine niet onafhankelijk was, dat haar rapport niet is ondertekend, dat is geweigerd een expert van Vermaas aan boord te laten voor onderzoek, dat een leegverklaring geen bewijs vormt van het residuvrij zijn van een tank, en dat er in ieder geval nog residuen in de sloptanks aanwezig waren na leging daarvan.

Ter zitting hebben andere belanghebbenden een vergelijkbaar standpunt ingenomen.

Ter zitting is namens twaalf (groepen van) verweerders of belanghebbenden gereageerd op hetgeen NCC ter zitting nog naar voren heeft gebracht.

Namens de Staat is onder meer betoogd dat de conclusies van het rapport van Van Ameyde Marine niet gecontroleerd kunnen worden omdat niet alle relevante documenten zijn overgelegd, terwijl sommige stukken pas twee dagen voor de zitting zijn overgelegd.

Namens Esso c.s. is onder meer betoogd dat de conclusies van het rapport van Van Ameyde Marine niet volgen uit de onderliggende stukken, dat bijlage 1 bij het rapport kennelijk een niet onderbouwde en niet te verifiëren uitdraai betreft, dat hetgeen ter zitting aan nieuwe stellingen is ingenomen bij gebrek aan tijd en onderbouwende stukken niet te controleren valt, terwijl het rapport van Van Ameyde Marine kennelijk fouten bevat met betrekking tot tankaanduidingen en de plattegrond. Ook is aangevoerd dat het verzoekschrift een zoekplaatje is en dat dit na de toelichting niet anders is geworden, dat NCC op het allerlaatste moment een al eerder beschikbaar stuk heeft gepresenteerd, dat NCC haar eigen huiswerk had moeten doen en dat Esso c.s. hierop niet kan reageren.

Namens ACC is betoogd dat niet is aangetoond dat geen restlading meer aan boord was.

Namens Unitas c.s. is onder meer betoogd dat NCC de ter zitting ingenomen standpunten al veel eerder, namelijk in het verzoekschrift, had moeten innemen, dat er door fouten in het rapport verwarring is ontstaan, dat er na de prewash nog volop residuen in de tanks zitten, dat uit niets blijkt dat de sloptanks nog zijn gewassen, dat allerlei stukken ontbreken en dat NCC alle voor een oordeel benodigde stukken voor de zitting had moeten overleggen.

Namens Jaegers c.s. is onder meer betoogd dat niet door de beugel kan dat NCC veel nieuwe stellingen heeft ingenomen, het rapport heeft aangevuld en op veel punten onvolledig is terwijl ook de nieuwe stellingen niet zijn onderbouwd en niet controleerbaar zijn. Ook Jaegers c.s. noemt het rapport en de toelichting daarop een zoekplaatje, dat bovendien conclusies verbindt aan indirecte waarnemingen.

Namens Aluchemie c.s. is onder meer betoogd dat de mededeling van NCC ter zitting dat de situatie niet zodanig ernstig werd ingeschat dat direct onderzoek is opgedragen naar de toestand van de ladingtanks wordt weersproken door hetgeen Van Ameyde Marine over datum en strekking van haar opdracht in haar rapport heeft vermeld. Ook wordt medegedeeld dat Aluchemie begrijpt dat bijlage 2 bij het rapport van Van Ameyde Marine pas na het incident is opgemaakt.

Namens De Klerk c.s. is onder meer betoogd dat uit de ‘Santa Anna’ uitspraak volgt dat ‘routine tank cleaning would rarely remove every trace of persistent oil residues’ zodat hetgeen NCC over de wijze van schoonmaken betoogt niet voldoende is om tot de conclusie residuvrij te komen.

Namens Uni-Tankers c.s., Vopak c.s., Elsa Essberger, Dari c.s. en Remie Tankvaart c.s. is aangesloten bij de door de andere partijen gevoerde verweren.

Namens ISB c.s. is gezegd dat zij mogelijk later verweer zal voeren.

NCC heeft veel van de gemaakte verwijten weersproken en ook de heer [persoon 1] van Van Ameyde Marine (de totstandkoming van) het rapport laten toelichten. Ook nadien hebben verweerders en belanghebbenden volgehouden dat NCC te weinig informatie heeft verstrekt, en dat de stukken die zij heeft verstrekt niet compleet zijn en te laat zijn verstrekt, waardoor haar stellingen niet kunnen worden gecontroleerd.

Een aantal partijen heeft verzocht om aanhouding om nadere informatie-uitwisseling en onderzoek mogelijk te maken, een aantal partijen heeft betoogd dat de onzekerheid voor risico van NCC moet blijven en het verzoek moet worden afgewezen.

Evenals verweerders en belanghebbenden is de rechtbank van mening dat de door NCC overgelegde stukken geen voldoende compleet en duidelijk beeld bieden om vast te kunnen stellen dat de ‘Bow Jubail’ geen residuen van vervoer van olie in bulk aan boord had ten tijde van het incident, zoals voorzien in artikel I aanhef en onder 1 van het CLC-Verdrag (1992).

In een verzoekschriftprocedure als de onderhavige, waarin een verzoek moet leiden tot een beslissing met werking jegens iedere mogelijke belanghebbende, dient de verzoeker voldoende feitelijke informatie te verstrekken om de rechtbank in staat te stellen te beslissen over het verzoek en het daarop toe te passen juridisch kader. Voorts mag van een verzoeker in het algemeen worden verwacht dat hij zijn verzoek zo tijdig, duidelijk en voldoende onderbouwt dat verweerders, belanghebbenden en de rechtbank daarover ter zitting een deugdelijk en goed voorbereid debat kunnen voeren en de rechtbank daarop vervolgens kan beslissen.

Wanneer een verzoek om aansprakelijkheid te mogen beperken wordt afgewezen, kan daartegen in hoger beroep worden opgekomen.

Wanneer een verzoek om aansprakelijkheid te mogen beperken is toegewezen, kan in een later stadium en met name in renvooiprocedures alsnog worden geoordeeld dat geen recht op beperking van aansprakelijkheid bestaat, zoals ook op andere specifieke geschilpunten een nader inhoudelijk debat kan worden gevoerd.

De beperkingsprocedure leent zich, gelet op haar aard en gelet op de mogelijkheid van nader debat in renvooi dan wel in hoger beroep, niet goed voor bewijslevering in de eerste fase van de procedure.

Voor aanvulling van haar standpunt heeft NCC reeds door de brief van de rechtbank van 18 juli 2018 expliciet gelegenheid gekregen. De rechtbank voelt niet voor een (of meer) aanhoudingen totdat NCC afdoende heeft aangetoond dat het CLC-Verdrag (1992) toepassing mist. Dit zou immers evenzeer het systeem doorkruisen waarin in de beginfase spoedig wordt beslist en verder debat in renvooi of hoger beroep wordt gevoerd.

Het ligt niet voor de hand om het verzoek (desnoods voorlopig of voorwaardelijk) toe te wijzen op grond van het Bunkerverdrag zolang (nog) geen duidelijkheid bestaat over de vraag of toepassing van het Bunkerverdrag wordt uitgesloten door het CLC-Verdrag (1992).

NCC beoogt uitdrukkelijk niet om haar verzoek subsidiair - of zelfs zo nodig primair - tot beperking conform het CLC-Verdrag (1992) te laten strekken. De rechtbank kan dus ook niet voorlopig uitgaan van het meerdere (de limiet van het CLC-Verdrag (1992)) en - indien later blijkt dat dit niet geldt - zo nodig terugvallen op het mindere (de limiet van het Bunkerverdrag). Welk verdrag geldt, leidt overigens tot nog andere consequenties dan alleen de hoogte van de aansprakelijkheidslimiet, en ook dat pleit tegen het scheppen van een situatie van voorlopige of voorwaardelijke toepassing van het Bunkerverdrag.

Van belang is nog dat aan de indiening van een verzoek tot beperking van aansprakelijkheid geen tijdslimiet is verbonden. Het komt voor dat een dergelijk verzoek pas jaren na het schadeveroorzakend voorval wordt ingediend. Het tijdstip van indiening heeft - bijzondere bijkomende omstandigheden daargelaten - geen consequenties voor de behandeling of de toewijsbaarheid van het verzoek. NCC kon als verzoekster dus alle tijd nemen die zij nodig had om haar verzoek voor te bereiden en met stukken te onderbouwen. Zij had overigens, zelfs indien zij pas na indiening van haar verzoek besefte dat aan het CLC-Verdrag (1992) zou worden getoetst, een aanhouding van de mondelinge behandeling kunnen vragen of haar verzoek kunnen intrekken om het na aanvulling opnieuw in te dienen. Ook dit heeft NCC niet gedaan.

Om al deze redenen laat de rechtbank de nog bestaande incompleetheid van de stukken en de onduidelijkheid over het al dan niet aanwezig zijn van residuen van olie in de zin van het CLC-Verdrag (1992) voor rekening van NCC en zal zij NCC geen gelegenheid meer bieden voor het aanvullen van haar standpunt.

Bij deze stand van zaken moet de rechtbank aannemen dat de ‘Bow Jubail’ kwalificeert als een schip als bedoeld in het CLC-Verdrag (1992), zodat aan NCC geen beroep toekomt op het Bunkerverdrag.

NCC zal als in de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld tot betaling van de proceskosten van de belanghebbenden die verweer hebben gevoerd en/of ter zitting zijn verschenen.

De kosten aan de zijde van ACC, Jaegers c.s. en De Klerk c.s. worden (steeds) begroot op € 626,- aan griffierecht en € 1.086,- aan salaris advocaat (1 punt voor verweerschrift, 1 punt voor mondelinge behandeling, in totaal 2 punten tegen € 543,- per punt).

De kosten aan de zijde van Uni-Tankers c.s. worden begroot op € 626,- aan griffierecht en € 1.086,- aan salaris advocaat (1 punt voor verweerschrift, 1 punt voor mondelinge behandeling, in totaal 2 punten tegen € 543,- per punt). Daarbij geldt dat de proceskosten van Brødnere Klovning, die geen verweerschrift heeft ingediend maar voor wie mr. Van Leeuwen wel de zitting heeft bijgewoond, inbegrepen worden geacht in de € 543,- die aan Uni-Tankers c.s. voor deze zitting worden toegewezen.

De kosten aan de zijde van Aluchemie, Unitas c.s., Esso c.s., Vopak c.s., ISB c.s., de Staat, Elsa Essberger, en Dari B.V. tezamen met Remie Tankvaart c.s., worden (steeds) begroot op € 543,- aan salaris advocaat (1 punt voor mondelinge behandeling, € 543,- per punt).