Uitspraken

Ingevolge artikel 3:40, eerste lid, van de Awb treedt een besluit niet in werking voordat het is bekendgemaakt.

Het betoog van eisers komt erop neer dat verweerder het consulaat-noodbevel en de verlenging daarvan op een wijze die in het eerste lid van artikel 3:41 van de Awb staat voorgeschreven, namelijk door middel van uitreiking aan de personen die aanwezig waren in de omgeving van het Turks consulaat, bekend had kunnen maken. Aan bekendmaking op een andere geschikte wijze, zoals bedoeld in het tweede lid van artikel 3:41 van de Awb kan volgens eisers in dit geval dus niet worden toegekomen. Ook zijn de noodbevelen niet bekendgemaakt op andere geschikte wijze. Hierdoor zijn de noodbevelen niet op de juiste manier bekendgemaakt en daardoor niet in werking getreden, aldus eisers.

Gelet op de geschiedenis van haar totstandkoming (Kamerstukken II 1994-1995, 23700, nr. 5, p. 4) is met de in artikel 3:41, tweede lid, van de Awb neergelegde bekendmakingsregeling beoogd een regeling te geven voor het geval de gebruikelijke bekendmaking door toezending of uitreiking aan de belanghebbende niet mogelijk is. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn omdat de identiteit of het adres van de belanghebbenden onbekend is (zie ook de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Afdeling) van 13 juli 2016, ECLI:NL:RVS:2016:1919).

Verweerder heeft ter zitting toegelicht dat op het moment dat de noodbevelen werden genomen, de identiteit van de belanghebbenden niet bekend was bij verweerder. Verweerder was hierdoor niet in staat om de noodbevelen toe te zenden dan wel uit te reiken. Bekendmaking op grond van artikel 3:41, eerste lid, van de Awb is dan ook niet aan de orde.

De rechtbank stelt vast dat het consulaat-noodbevel, de verlenging daarvan en het centrumgebied-noodbevel door burgemeester Aboutaleb zijn genomen en ondertekend. Er is dus geen sprake van delegatie of mandaat. Schending van het mandaatverbod als bedoeld in artikel 177, tweede lid, van de Gemeentewet is dan ook niet aan de orde.

Ter zitting is gebleken dat de stelling van eisers dat in plaats van een noodbevel een noodverordening afgekondigd had moeten worden, enkel betrekking heeft op het centrumgebied-noodbevel. Door verweerder is toegelicht dat het centrumgebied-noodbevel dient te worden beschouwd als een uitbreiding van het consulaat-noodbevel. Het noodbevel is afgegeven toen, gelet op de ontwikkelingen gedurende de avond, de vrees ontstond dat buiten het directe gebied van het Turks consulaat in het centrumgebied toeloop zou komen van mensen die uit zouden zijn op wanordelijkheden. Dit noodbevel is dan ook een logisch vervolg op het consulaat-noodbevel en moet in samenhang daarmee worden bezien. Verder blijkt uit de tekst van het centrumgebied-noodbevel dat dit noodbevel niet geldt voor alle mensen in het centrum, maar voor een specifieke groep mensen die bijvoorbeeld door gedrag, uitlatingen, kleding, aanwezigheid in een bepaalde groep of meegevoerde voorwerpen stoffen aanleiding geeft tot het redelijke vermoeden dat hij of zij zal deelnemen aan wanordelijkheden of verstoringen van de openbare orde. De rechtbank is van oordeel dat artikel 175, eerste lid, van de Gemeentewet in deze omstandigheden de grondslag biedt voor dit noodbevel. Dit betekent dat eisers niet worden gevolgd in hun stelling dat verweerder voor het centrumgebied een noodverordening had moeten afkondigen.

Het criterium “ernstige vrees voor het ontstaan van ernstige wanordelijkheden”, neergelegd in artikel 175, eerste lid, van de Gemeentewet, impliceert naar zijn strekking dat aan verweerder beoordelingsruimte toekomt. De rechter kan de aanwending daarvan slechts terughoudend toetsen. Dit betekent dat de rechtbank beoordeelt of verweerder, op het moment dat hij de noodbevelen gaf in redelijkheid tot het oordeel kon komen dat sprake was van ernstige vrees voor het ontstaan van ernstige wanordelijkheden. Bij deze beoordeling gaat de rechtbank uit van de informatie die verweerder op het moment van het geven van de noodbevelen ter beschikking stond (zie ook de uitspraak van de Afdeling van 9 augustus 2006, ECLI:NL:RVS:2006:AY5898).

Op verweerder rust de verantwoordelijkheid om de veiligheid van inwoners en bezoekers van Rotterdam te beschermen. In dit kader dient hij ervoor te zorgen dat zich geen wanordelijkheden voordoen. Bij het nemen van een besluit als hier voorligt is altijd sprake van een inschatting door het bevoegde orgaan op basis van de hem op het moment van het nemen van dat besluit ter beschikking staande informatie. Uit het dossier blijkt dat sinds de mislukte coup in Turkije op 15 juli 2016 de spanningen binnen de Turkse gemeenschap in Nederland sterk zijn toegenomen. De rapportage van de directeur van de directie Veiligheid van de gemeente Rotterdam van 10 maart 2017 bevat een opsomming van incidenten binnen de Turkse gemeenschap in Rotterdam, waaruit blijkt dat sprake is geweest van gewelddadige confrontaties tussen voor- en tegenstanders van president Erdogan. Tevens blijkt uit een advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) van 10 maart 2017 dat de controverse die is ontstaan over bezoeken aan Nederland door Turkse bewindspersonen in het kader van de referendumcampagne heeft geleid tot een onvoorspelbare situatie, waardoor de constatering van het NCTV dat er op 10 maart 2017 nog geen aanwijzingen bekend zijn voor een concrete dreiging voor de openbare orde en veiligheid, zeer snel kan omslaan en dat er rekening moet worden gehouden met (spontane) demonstraties bij alle vormen van Turkse diplomatieke vertegenwoordiging in Nederland. Gelet vervolgens op de ontwikkelingen op 11 maart 2017, zoals het besluit van de Nederlandse regering om de landingsrechten van het vliegtuig van de Turkse minister van Buitenlandse zaken, Çavuşoğlu, in te trekken, kon verweerder ervan uitgaan dat grote groepen mensen naar Rotterdam zouden komen om aldaar te protesteren. Dit kon verweerder opmaken uit de oproepen op sociale media om naar Rotterdam te komen in reactie op dit besluit van de Nederlandse regering en de berichten op de Facebookpagina van AK Parti Hollanda waaruit blijkt dat mensen voornemens zijn om te protesteren tegen dit besluit. Aan het enkele bericht op sociale media van de organisator van de bijeenkomst met Çavuşoğlu, waarin mensen zijn verzocht niet te gaan protesteren en thuis te blijven, heeft verweerder niet het gevolg hoeven verbinden dat deze protestacties niet zouden plaatsvinden. Gelet op de ervaring dat voor- en tegendemonstranten zich eerder, een dag na de Turkse couppoging, op zeer korte termijn grote groepen demonstranten wisten te mobiliseren, mocht verweerder er rekening mee houden dat eenzelfde situatie opnieuw zou kunnen ontstaan in reactie op de gebeurtenissen van 11 maart 2017.

Dit betekent dat de rechtbank oordeelt dat verweerder gelet op de hiervoor genoemde informatie in samenhang bezien op het moment dat hij de noodbevelen gaf in redelijkheid tot het oordeel kon komen dat sprake was van ernstige vrees voor het ontstaan van ernstige wanordelijkheden. De stelling van eisers dat de turbulente situatie die is ontstaan op 11 maart 2017 eerst het gevolg is van de uitgevaardigde noodbevelen, volgt de rechtbank niet. De vrees van verweerder voor ernstige wanordelijkheden op 11 maart 2017 is gebaseerd op het totaalbeeld van gebeurtenissen dat voorafging aan het consulaat-noodbevel. Eisers betoog dat vergelijkbare bijeenkomsten in andere landen niet tot wanordelijkheden hebben geleid gaat niet op, aangezien verweerder bij zijn inschatting dient uit te gaan van de specifieke feiten en omstandigheden die zich op 11 maart 2017 voordeden in Rotterdam.

Ten aanzien van de verlenging van het consulaat-noodbevel en het centrumgebied-noodbevel acht de rechtbank daarbij verder van belang dat uit de stukken in het dossier volgt dat ten tijde van het afkondigen van deze noodbevelen zich een alsmaar toenemende groep mensen voor het Turks consulaat had verzameld, dat de politie er steeds minder in slaagde de rust te bewaren, dat de aanwezige personen zich minder op het Turks consulaat richtten en steeds meer op de aanwezige politie en de Mobiele Eenheid en dat er bovendien rond 23:00 uur door een extreemrechtse Turkse groepering ‘De Grijze Wolven’ op het internet werd opgeroepen tot demonstraties.

Gelet op alle hierboven opgesomde feiten en omstandigheden omtrent de dreigende en turbulente situatie heeft verweerder zich in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat gewone middelen zoals de aanwezige afzetting rond het consulaat en de aanwezigheid van de politie en Mobiele Eenheid ter plaatse niet toereikend waren om de ernstige vrees voor ernstige wanordelijkheden weg te nemen. Dit rechtvaardigde het op 11 maart 2017 afgekondigde noodbevel voor de omgeving van het Turks consulaat en de verlenging daarvan. Toen de situatie rond het Turks consulaat niet stabiliseerde maar escaleerde kon verweerder in redelijkheid oordelen dat het op 11 maart 2017 vanaf 22:45 uur tot 08:00 uur de volgende ochtend geldende noodbevel voor het centrumgebied noodzakelijk was. Naar het oordeel van de rechtbank heeft verweerder door de uitvaardiging van de noodbevelen het subsidiariteitsbeginsel niet geschonden.

De stelling dat verweerder met het consulaat-noodbevel het motief voor ogen had de gestelde vergadering met minister Kaya te verbieden of onmogelijk te maken, wordt door de rechtbank niet gevolgd. Gelet op wat hiervoor is overwogen is de directe aanleiding voor het consulaat-noodbevel de vrees voor ernstige wanordelijkheden geweest, doordat een onbeheersbare situatie zou kunnen ontstaan door de toestroom van een groep mensen van onbekende omvang naar het Turks consulaat. Die vrees voor ernstige wanordelijkheden is overigens ook achteraf werkelijkheid geworden. Gelet op die vrees acht de rechtbank de omstandigheid dat het consulaat-noodbevel het voor potentiële bezoekers feitelijk onmogelijk maakte om een eventuele vergadering in het Turks consulaat bij te wonen, onvoldoende voor het oordeel dat verweerder dit niet had mogen uitvaardigen. Ter zitting is bovendien gebleken dat alleen eiser 9 in de omgeving van het Turks consulaat aanwezig was met het doel om de bijeenkomst met minister Kaya bij te wonen. Door verweerder is ter zitting toegelicht dat het voor hem niet duidelijk was dat er een vergadering met minister Kaya zou zijn en dat tevens niet bekend was wat de omvang van de groep te verwachten aanwezigen zou zijn. Op 11 maart 2017 is door een stafmedewerker van verweerder meerdere malen contact gezocht met de Turkse consul, waarbij deze geen bijzonderheden heeft gegeven over een mogelijk bezoek van minister Kaya of een mogelijke vergadering. De oproep op sociale media van 18:39 uur om naar het Turks consulaat te komen biedt geen aanknopingspunten om uit te gaan van de stelling van eisers dat sprake zou zijn van een vergadering van beperkte omvang. Het was voor verweerder niet mogelijk een inschatting te maken welke personen doorgelaten moesten worden, of welke middelen ingezet zouden kunnen worden om ervoor te zorgen dat zich geen ernstige wanordelijkheden zouden voordoen. Eisers worden dan ook niet gevolgd in hun betoog dat verweerder de mensen die de vergadering met minister Kaya op het consulaat wilden bijwonen, het gebied rondom het Turks consulaat binnen had kunnen laten. De rechtbank acht de door verweerder afgekondigde noodbevelen niet disproportioneel.

Verder is de rechtbank van oordeel dat – voor zover met het consulaat-noodbevel een eventuele vergadering in het Turks consulaat is verhinderd – uit het voorgaande volgt dat het recht van vrijheid van vergadering mocht worden beperkt. De rechtbank ziet dan ook geen aanleiding het verzoek van eisers om door hen getuigen te laten horen over de vraag naar het motief van het consulaat-noodbevel in te willigen, omdat het horen van de door eisers genoemde personen redelijkerwijs niet kan bijdragen aan de beantwoording van de in deze procedure voorliggende vraag of verweerder in redelijkheid van zijn bevoegdheid gebruik heeft kunnen maken om de in deze zaak voorliggende noodbevelen af te geven.

Door eisers is verder aangevoerd dat hun recht van vrijheid van meningsuiting is beperkt door de afgekondigde noodbevelen, doordat zij niet in de omgeving van het Turks consulaat mochten demonstreren. Verweerder heeft in een apart besluit van 11 maart 2017 op grond van de Wom plekken aangewezen waar voor- en tegenstanders van de grondwetswijziging in Turkije en de komst van Turkse bewindslieden naar Nederland en overige groepen demonstranten mochten demonsteren. Door verweerder is in het verweerschrift toegelicht dat het Turks consulaat vanwege zijn ligging aan een druk verkeerspunt en nabij een druk uitgaansgebied een moeilijk beheersbare locatie is, die fysiek ongeschikt is voor grote bijeenkomsten of een toestroom van grote groepen mensen. Verweerder heeft naar het oordeel van de rechtbank bij het afkondigen van het noodbevel dan ook voldoende oog gehad voor het recht van demonstratie. Van strijd met dit grondrecht is de rechtbank niet gebleken.

Artikel 31 van het Verdrag van Wenen inzake consulaire betrekkingen houdt in dat consulaire gebouwen onschendbaar zijn en niet door de ontvangende staat mogen worden betreden of onteigend. De rechtbank stelt vast dat daar in dit geval geen sprake van is geweest.

Uit artikel 36, eerste lid, aanhef en onder a, van het Verdrag van Wenen inzake consulaire betrekkingen volgt dat consulaire ambtenaren zich voor de uitoefening van hun consulaire werkzaamheden vrijelijk in verbinding met hun onderdanen moeten kunnen stellen en dat onderdanen dezelfde vrijheid moeten genieten met betrekking tot het contact met en het bezoeken van consulaire ambtenaren van de zendstaat. Voor de definitie van consulaire werkzaamheden dient aangesloten te worden bij de opsomming in artikel 5 van het Verdrag. Niet is gebleken dat eisers in de omgeving van het Turks consulaat aanwezig waren vanwege dergelijke consulaire werkzaamheden. De enkele stelling ter zitting van eiser 9 dat hij een persoonlijke afspraak had bij het Turks consulaat is onvoldoende om dit aan te nemen.

Naar het oordeel van de rechtbank is dan ook geen sprake van een schending van de artikelen 31 en 36, eerste lid, van het Verdrag van Wenen inzake consulaire betrekkingen.

11. Uit het voorgaande volgt dat de beroepen van eisers ongegrond zijn.

12. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding.