Uitspraken

[eiser] heeft bij akte zijn eis gewijzigd. Nu het AD en De Stichting geen bezwaar hebben tegen de eiswijziging en de wijziging niet in strijd is met de eisen van een goede procesorde, wordt op de gewijzigde eis recht gedaan.

[eiser] legt aan zijn vordering ten grondslag dat het AD door de publicaties op 6 en 8 oktober 2012 in het Algemeen Dagblad (zie onder 2.3.1 t/m 2.3.4) jegens hem onrechtmatig heeft gehandeld, waardoor hij (reputatie)schade heeft geleden. [eiser] stelt hiertoe het volgende.

Zoals ter gelegenheid van de comparitie is toegelicht richten de bezwaren van [eiser] zich hoofdzakelijk tegen de publicatie op 6 oktober 2012, waarin meerdere (deels anonieme) getuigen aan het woord worden gelaten die verklaren dat [eiser] in de jaren ’80 contact had met [persoon1], een jongenspooier, en minderjarige jongens uit diens omgeving. De publicatie op 8 oktober 2012 is een vervolgartikel en heeft voornamelijk betrekking op de onderzoeken die zijn verricht naar aanleiding van eerdere beschuldigingen, aangiften en geruchten omtrent pedofiele contacten van [eiser]. [eiser] heeft geen concrete bezwaren geformuleerd tegen de wijze waarop deze onderzoeken door het AD zijn beschreven; wel heeft hij bezwaar tegen het publiceren van het vervolg op het door hem onrechtmatig geachte artikel van 6 oktober 2012, omdat het onderwerp daardoor extra aandacht heeft gekregen.

Het AD betwist zowel de onrechtmatigheid van de gewraakte publicaties als de gestelde daaruit voortvloeiende schade. Het standpunt van het AD komt erop neer dat de beschuldigingen die in de gewraakte publicaties besloten liggen voldoende steun vinden in de feiten en dat de publicatie van de gewraakte artikelen is geschied na een zorgvuldige afweging, waarbij zowel de persoonlijke belangen van [eiser] als het publieke belang zijn betrokken en ook hoor en wederhoor is toegepast. Het AD betoogt hiertoe het volgende.

Aan het verweer van het AD heeft De Stichting toegevoegd dat de litigieuze beschuldigingen uit de gewraakte publicaties over contacten van [eiser] met [persoon1], een jongenspooier, en met minderjarige jongens uit diens omgeving moeten worden bezien tegen de achtergrond van een periode van meer dan tien jaar waarin [eiser] uit verschillende hoeken, zowel in Nederland als daarbuiten, is geconfronteerd met een lange reeks aan beschuldigingen van pedofiele contacten met minderjarige jongens. In deze periode is [eiser] door opeenvolgende Ministers van Justitie voortdurend de hand boven het hoofd gehouden, terwijl de verdenkingen tegen hem steeds serieuzer werden. Dat laatste voedt de gedachte dat pogingen zijn gedaan deze kwestie in de doofpot te stoppen, hetgeen een zelfstandige ernstige maatschappelijke misstand is, aldus De Stichting.

Uitgangspunt is dat toewijzing van de vordering van [eiser] in beginsel een beperking zou inhouden van het in artikel 10 lid 1 van het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM) neergelegde grondrecht van een ieder op vrijheid van meningsuiting en de daarvan afgeleide (en in de grondwet verankerde) persvrijheid van het AD.

[eiser] stelt dat de uitlatingen onrechtmatig zijn omdat zij op ontoelaatbare wijze inbreuk maken op zijn grondrecht op bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer en een aantasting vormen van zijn eer en goede naam. Bij de beoordeling van de vordering moet de rechtbank derhalve een afweging maken tussen twee grondrechten. Voor het antwoord op de vraag welk recht in dit geval zwaarder weegt, moeten de wederzijdse belangen worden afgewogen, waarbij als uitgangspunt heeft te gelden dat publieke figuren meer hebben te dulden dan andere personen, maar niet vogelvrij zijn.

De beoordeling door de rechtbank van alle omstandigheden en belangen in dit concrete geval begint, gelet op de stellingen van partijen over en weer, bij de inkleding van de gewraakte artikelen, en meer in het bijzonder de daarin gebezigde woorden. Vervolgens komen de aan de artikelen ten grondslag liggende bronnen en de betrouwbaarheid daarvan aan de orde, zulks in het kader van een beoordeling van het onderzoek dat voorafging aan de gewraakte publicaties en de mate van steun in het beschikbare feitenmateriaal, en de vraag of hoor en wederhoor in voldoende mate is toegepast. Hierna worden, aan de hand van de onder 4.8.2 genoemde gezichtspunten, de belangen van [eiser] en het AD nader beoordeeld.

In de tekst van de gewraakte artikelen (in het bijzonder de tekst van het artikel van 6 oktober 2012), als geheel en in hun onderlinge samenhang bezien, komen slechts waarnemingen en conclusies van de door het AD voor de artikelen gebezigde bronnen voor (de rechtbank duidt, in navolging van partijen, hierna met “bronnen” personen aan met wie [gedaagde] heeft gesproken; als sprake is van documenten wordt dat vermeld). Dat volgt uit het gebruik van woorden als “dat zeggen meerdere getuigen”, “meerdere ooggetuigen stellen”, “drie ooggetuigen vertellen” en het gebruik van citaten met aanhalingstekens. De omgang met [persoon1] en met minderjarige jongens uit diens omgeving is door het AD niet als feit gepresenteerd. De gewraakte publicaties bevatten feitelijk niet meer dan een weergave van hetgeen meerdere (al dan niet anonieme) bronnen hebben verklaard. Het AD houdt daarmee gepaste afstand van de verklaringen van zijn bronnen en laat de lezer ruimte zelf een oordeel te vormen over het gewicht dat aan de verklaringen moet worden gehecht. Deze inkleding kan dan ook de toets der kritiek doorstaan.

Ten aanzien van het bezwaar van [eiser] tegen de kop van de gewraakte publicaties wordt overwogen dat die kop niet meer dan een pakkende samenvatting omvat. Bovendien staat het een nieuwsmedium als het Algemeen Dagblad tot op zekere hoogte vrij zijn eigen (in zijn visie wervende) bewoordingen te kiezen. De gekozen bewoordingen zijn, gegeven het onderwerp, niet bijzonder scherp, beledigend of negatief gekleurd. [eiser] heeft ook geen specifieke bezwaren geuit tegen de in de kop en/of de artikelen gebruikte formuleringen. Dat gebruik gemaakt is van een grote kop op de voorpagina en een zogenoemde spread over twee bladzijdes, met foto, in het katern brengt weliswaar mee dat de artikelen veel aandacht trokken, maar een dergelijke vormgeving is voor een groot artikel niet uitzonderlijk.

Het AD heeft voldoende inzicht verschaft in de wijze waarop de gewraakte artikelen tot stand zijn gekomen en de manier waarop hij gebruik heeft gemaakt van de uit (deels anonieme) bronnen verkregen informatie. Door het AD is duidelijk gemaakt dat hij zich er terdege van bewust is geweest dat met betrekking tot de verstrekte informatie grote zorgvuldigheid in acht genomen moest worden.

Het AD heeft voldoende aannemelijk gemaakt dat op basis van de voorhanden zijnde informatie, gevoegd bij het feit dat tegen [eiser] vier keer aangifte is gedaan en bezien in samenhang met alle overige destijds beschikbare documentatie, een deugdelijke grondslag bestond voor hetgeen hij in de gewraakte artikelen aan de orde heeft willen stellen. Het gaat in dit geval om informatie die (ten dele) verwijst naar eerdere door andere nieuwsmedia geuite ernstige beschuldigingen aan het adres van [eiser]. De beschuldigingen zijn ingebed in verklaringen van ooggetuigen. Dat hierbij deels van anonieme bronnen gebruik is gemaakt, is geen reden om anders te oordelen, te meer niet nu er ook bronnen wel met naam en toenaam worden genoemd en de gewraakte publicaties zijn voorzien van informatie die de lezer in staat stelt zelf een oordeel te vormen over de betrouwbaarheid van de betreffende bron(nen). Het enkele feit dat de leeftijd van één getuige niet is genoemd, maakt dit niet anders. Die getuige was ten tijde van de door hem beschreven voorvallen in zijn late tienerjaren; dat is niet zodanig jong dat zijn verklaring reeds om die reden buiten beschouwing zou moeten blijven. [gedaagde] heeft voorts te kennen gegeven dat hij zich van dit aspect bewust is geweest en daarmee rekening heeft gehouden. Niet aannemelijk is geworden dat de leeftijd opzettelijk niet in de gewraakte artikelen is vermeld om de lezer te misleiden.

Het geheel overziende is niet gebleken dat het AD onbetrouwbare bronnen heeft gebruikt of bronnen ten aanzien waarvan zoveel twijfels bestonden dat hij daarover meer verantwoording zou hebben moeten afleggen dan in de artikelen is gedaan of zou hebben moeten afzien van het gebruik. Zijn onderzoeksplicht heeft het AD dan ook voldoende nageleefd.

Uit het voorgaande volgt voorts dat er voor de gewraakte krantenartikelen voldoende fundament bestond in de vorm van serieus te nemen aanwijzingen en bronnen die de geuite beschuldigingen konden (en kunnen) dragen. Er bestond mitsdien voldoende steun in het ten tijde van de publicatie beschikbare feitenmateriaal. De ontwikkelingen nadien geven ook geen grond om daarover thans anders te denken.

Daarmee heeft het AD geen oordeel gegeven over de gerelateerde feiten, doch een potentiële misstand gesignaleerd. Aldus heeft het AD zorgvuldige journalistiek bedreven. Hij mocht, wat betreft de inhoud van de gewraakte publicaties, afgaan op hetgeen ten tijde van de publicaties bij hem bekend was. Dat jegens [eiser], zoals hij betoogt en door het AD en de Stichting niet wordt betwist, animositeit bestaat, die door de artikelen is verergerd, doet aan het voorgaande niet af.

Dan dient ten slotte nog de vraag te worden beantwoord of belangen worden gediend dan wel geschaad met de publicaties, en welke dan, en of en in hoeverre daar rekening mee moet worden gehouden.

Het AD heeft met zijn publicaties aan de orde willen stellen dat [eiser] contacten had met een beruchte jongenspooier en met minderjarige jongens uit diens omgeving en voorts dat deugdelijk onderzoek van bevoegde zijde daaromtrent tot dusver was uitgebleven. Het onderwerp dat aan de kaak wordt gesteld is niet alleen ernstig, maar ook van wezenlijk maatschappelijk belang (zie onder 4.8.2, i en ii). Daarvoor mag in de media aandacht worden gevraagd. De vorm van grote artikelen in een dagblad is daarvoor geëigend.

[eiser], die nooit is veroordeeld voor delicten in deze sfeer en die voor het moment van de publicaties ook niet als verdachte van dergelijke delicten was aangemerkt, heeft recht op het respecteren van zijn persoonlijke levenssfeer. Hij heeft er belang bij dat dergelijke berichten, die naar hun aard sterk diffamerend zijn, niet in een grote landelijke krant gepubliceerd worden. Dat gold in het bijzonder begin oktober 2012, toen hij afscheid nam als Secretaris-Generaal, omdat die berichten toen extra aandacht kregen en de afsluiting van zijn ambtelijke loopbaan overschaduwden.

De belangen van het AD bij deze publicaties over dit onderwerp van maatschappelijk belang moeten zwaarder wegen dan die van [eiser] bij het achterwege laten daarvan. Dit wordt als volgt toegelicht.

Aan het voorgaande doet niet af dat de gewraakte artikelen door [eiser] als kwetsend worden ervaren. De beschuldigingen jegens [eiser] zijn door het AD met het grootst mogelijk publicitair effect gebracht. Dat het AD met de gewraakte publicaties een publicitair effect voor ogen had, is op zichzelf niet onrechtmatig jegens [eiser]. Zoals al is overwogen stellen de publicaties potentieel ernstige misstanden aan de orde, waarvoor voldoende feitelijke grondslag bestond. Bij de uitoefening van het in artikel 10, eerste lid EVRM gewaarborgde recht moet een zekere mate van overdrijving of provocatie toelaatbaar geacht worden. Het AD heeft daarbij met deze twee artikelen de grenzen niet overschreden.

Resumerend en concluderend: de gewraakte publicaties van het AD zijn niet onrechtmatig. Daarmee komt de grondslag aan de vordering te ontvallen, zodat deze moet worden afgewezen. De andere verweren van het AD en De Stichting kunnen onbesproken blijven.

[eiser] zal als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de proceskosten in de hoofdzaak.