Uitspraken

[A] stelt zich, samengevat weergegeven, op het standpunt dat de verjaring van zijn vorderingen is gestuit door de collectieve acties. Er zijn door verschillende belangenbehartigers collectieve acties gevoerd. Volgens [A] vanaf eind 2003 tot maart 2019 door VCG en vanaf mei 2014 tot heden door Stichting PAL [kantonrechter: Stichting Platform Aandelenlease]/ConsumentenClaim voor alle belanghebbenden van de Sprintplanovereenkomsten (conform artikel 3:305a BW). [A] is lid van VCG en belanghebbende bij Stichting PAL, aldus [A] . [A] stelt voorts dat alle rechtszaken betrekking hadden op het onrechtmatige karakter van de gesloten Sprintplanovereenkomsten. Voor het stuiten van de verjaring wordt niet de eis gesteld dat de exacte feitelijke en juridische grondslag wordt genoemd, aldus [A] .

De kantonrechter stelt bij de beoordeling het volgende voorop. Artikel 3:310 lid 1 BW bepaalt, voor zover hier van belang, dat een rechtsvordering tot vergoeding van schade verjaart door verloop van vijf jaren na de aanvang van de dag, volgende op die waarop de benadeelde zowel met de schade als met de daarvoor aansprakelijke persoon bekend is geworden. De verjaringstermijn van art. 3:310 lid 1 BW begint pas te lopen op de dag na die waarop de benadeelde daadwerkelijk in staat is een rechtsvordering tot vergoeding van de door hem geleden schade in te stellen (zie: HR 24 januari 2003,ECLI:NL:HR:2003:AF0694).

Artikel 3:316 lid 1 BW bepaalt dat de verjaring van een rechtsvordering wordt gestuit door het instellen van een eis, alsmede door iedere andere daad van rechtsvervolging van de zijde van de gerechtigde, die in de vereiste vorm geschiedt. Dit betekent dat niet alleen de gerechtigde zelf de verjaring kan stuiten, maar dat ook anderen aan diens zijde handelingen kunnen verrichten die leiden tot stuiting van de verjaring van de aan de gerechtigde toekomende rechtsvordering. Indien de ingestelde eis niet leidt tot toewijzing is de verjaring op grond van artikel 3:316 lid 2 BW slechts gestuit indien binnen zes maanden nadat het geding door het in kracht van gewijsde gaan van een uitspraak of op een andere wijze is geëindigd, een nieuwe eis wordt ingesteld en deze alsnog tot toewijzing leidt.

In het arrest [B] /Dexia van 9 oktober 2015 (ECLI:NL:HR:2015:3018) oordeelde de Hoge Raad dat uit de strekking van artikel 3:305a BW en de parlementaire geschiedenis van deze bepaling voortvloeit dat het instellen van een collectieve actie op de voet van artikel 3:316 lid 1 BW de verjaring kan stuiten van vorderingen van belanghebbenden voor wie de rechtspersoon die de collectieve actie instelt opkomt. Tevens volgt daaruit dat ook aan een vordering tot verklaring voor recht stuitende werking kan toekomen, voor zover het gaat om de verjaring van individuele vorderingen die bij die verklaring voor recht aansluiten.

Over de mogelijkheid tot stuiting van de verjaring van individuele rechtsvorderingen door het instellen van een collectieve actie wordt in de parlementaire geschiedenis voorts opgemerkt dat de ratio van de stuitende werking van de collectieve actie is dat 'een gerechtigde individueel verder kan afzien van een daad van rechtsvervolging indien hij weet dat mede ten behoeve van hem een collectieve actie is ingesteld'. Verder wordt nog opgemerkt dat 'voor stuiting niet van belang is welke eis wordt ingesteld. Een vordering tot verklaring voor recht in een collectieve actie stuit derhalve de verjaringstermijn van een eventueel daarop aansluitende individuele rechtsvordering tot bijvoorbeeld schadevergoeding' (MvA, Kamerstukken II, 1992-1993, 22 486, nr. 5, p. 3-4).

De kantonrechter is van oordeel dat dit verweer van Aegon niet kan slagen. In de door VCG tegen Aegon aanhangig gemaakte collectieve procedure heeft VCG gesteld dat Aegon in strijd met de op haar rustende zorgplicht heeft gehandeld. In die procedure heeft het Gerechtshof Amsterdam onder meer geoordeeld (zie: ECLI:NL:GHAMS:2015:1229) dat Aegon haar zorgplicht heeft geschonden door niet te waarschuwen voor het restitutierisico dat optrad bij tussentijdse beëindiging van het Sprintplan of indien de deelnemer de belegging tussentijds verlaagde door verkoop van participaties. Het hof oordeelde verder dat Aegon haar zorgplicht had geschonden door geen inlichtingen in te winnen over de inkomens- en vermogenspositie van de aspirant-deelnemers. Het hof heeft op deze grond geoordeeld dat Aegon onrechtmatig heeft gehandeld jegens personen die met Aegon een Sprintplan-overeenkomst hebben gesloten en dientengevolge schade hebben geleden of zullen lijden. Gelet daarop, alsmede op het feit dat de schending van artikel 41 NR 1999 met name een rol speelt bij de billijkheidsafweging als bedoeld in artikel 6:101 BW (zie: Hoge Raad 12 oktober 2018, ECLI:NL:HR:2018:1935, rechtsoverweging 3.6.5) is de rechtbank van oordeel dat de thans ingestelde vordering van [A] wel degelijk aansluit op de door VCG ingestelde collectieve actie. De verjaring van de vordering van [A] is daarom gestuit door de collectieve procedure van VCG tegen Aegon.

Aegon heeft voorts aangevoerd dat de stuitende werking van de VCG-procedure is geëindigd bij de uitspraak van de Hoge Raad in die zaak op 29 januari 2016 (zie: ECLI:NL:HR:2016:157), zodat op grond van artikel 3:316 lid 2 BW de verjaring slechts is gestuit indien binnen zes maanden een nieuwe eis wordt ingesteld en deze alsnog tot toewijzing leidt. Een nieuwe eis diende volgens Aegon daarom voor 29 juli 2016 te worden ingesteld en [A] heeft dit nagelaten, aldus Aegon. Volgens Aegon kan de collectieve actie die de Stichting PAL is gestart (op 7 juli 2016) [A] evenmin baten, omdat een andere collectieve actie volgens Aegon niet kan meeliften op de stuitende werking van eerdere collectieve acties van andere partijen.

De kantonrechter is met [A] van oordeel dat de verjaring van zijn vorderingen wel degelijk is gestuit door de collectieve actie van Stichting PAL tegen Aegon. Onweersproken is door [A] gesteld dat hij belanghebbende is bij de collectieve actie van de Stichting PAL. Gelet daarop, alsmede op hetgeen hiervoor in r.o. 4.5. en 4.6. is overwegen en op het feit dat de procedure door Stichting PAL binnen de in artikel 3:316 lid 2 BW genoemde termijn van zes maanden na voornoemde uitspraak van de Hoge Raad van 29 januari 2016 aanhangig is gemaakt, is sprake van een tijdige stuiting van de verjaring door [A] . In de procedure van de Stichting PAL tegen Aegon is inmiddels uitspraak gedaan door het Gerechtshof Den Haag (zie: ECLI:NL:GHDHA:2020:102), maar de onderhavige procedure is voorafgaand aan het eindigen van die procedure ingesteld. De kantonrechter is daarom van oordeel dat van verjaring van de vorderingen van [A] geen sprake is.

[A] stelt, verkort weergegeven, dat Aegon onrechtmatig jegens hem heeft gehandeld door hem als cliënt te accepteren via [X] , terwijl het [X] als cliëntenremisier zonder vergunning op grond van de Wte 1995 (kantonrechter: artikel 7 Wet toezicht effectenverkeer 1995) niet was toegestaan om [A] te adviseren om de Sprintplan-overeenkomst met Aegon aan te gaan en Aegon dit wist omdat zij daartoe het initiatief had genomen. Aegon heeft deze stelling gemotiveerd betwist.

De kantonrechter stelt bij de beoordeling het volgende voorop. In 2016 heeft de Hoge Raad in zijn arrest van 2 september 2016 ( [C] /Dexia, ECLI:NL:HR:2016:2012) onder meer geoordeeld, samengevat weergegeven, dat indien een cliëntenremisier zich niet beperkt tot het aanbrengen van potentiële cliënten bij een beleggingsinstelling of effecteninstelling, maar hij die belegger tevens in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf adviseert, de aldus handelende cliëntenremisier over een vergunning dient te beschikken. Indien de cliëntenremisier geen vergunning heeft en zich niet heeft beperkt tot het aanbrengen van de cliënt, maar ook jegens de afnemer als financieel adviseur is opgetreden en de aanbieder van het effectenleaseproduct hiervan op de hoogte was of behoorde te zijn, schendt de aanbieder van het effectenleaseproduct niet alleen haar zorgplicht, maar handelt zij ook in strijd met artikel 41 NR 1999. Dit levert volgens de Hoge Raad een (extra) onrechtmatigheidsgrond op, die de aanbieder van het effectenleaseproduct zwaar wordt aangerekend. Dit komt doordat een cliënt die is geadviseerd door een dienstverlener (beleggingsadviseur) minder snel bedacht hoeft te zijn op en zich minder snel uit eigen beweging hoeft te verdiepen in niet vermelde risico's dan degene die zich wendt tot een aanbieder van een effectenleaseproduct. De Hoge Raad oordeelt daarnaast dat niet hoeft te worden aangetoond dat de aanbieder van het effectenleaseproduct wist of behoorde te weten dat de cliëntenremisier niet over een vergunning beschikte toen zij ten opzichte van de belegger mede als beleggingsadviseur optrad. De aanbieder van het effectenleaseproduct moet als professionele effecteninstelling (geacht worden te) weten dat een cliëntenremisier die tevens adviseert, de grenzen van de vrijstelling van artikel 12 Vrijstellingsregeling Wte 1995 overschrijdt. Daarom lag het ook op de weg van de aanbieder van het effectenleaseproduct om, als zij wist of behoorde te weten dat de tussenpersoon mede in de hoedanigheid van beleggingsadviseur was opgetreden, te onderzoeken of de tussenpersoon over de daartoe benodigde vergunning beschikte. Indien daarvan geen sprake was had de aanbieder van het effectenleaseproduct moeten weigeren met de particuliere belegger te contracteren. In zijn arrest van 12 oktober 2018 ( [D] /Dexia, ECLI:NL:HR:2018:1935) bevestigt de Hoge Raad het voorgaande nogmaals uitdrukkelijk.

Het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft in zijn arresten van (onder meer) 25 juni 2019 en 1 oktober 2019 (ECLI:NL:GHARL:2019:5342 en ECLI:NL:GHARL:2019:7954), samengevat weergegeven, geoordeeld dat bij het bepalen van het omslagpunt tussen adviseren in de zin van informeren (vanwege het bestaan van een inlichtingenplicht) en adviseren in de zin van het verstrekken van een beleggingsadvies onder meer de inhoud van het beleggingsadvies in aanmerking kan worden genomen, waarbij adviseren meer omvat dan een enkel aanprijzen van een product: het moet ten minste gaan om een ten behoeve van de afnemer gegeven advies waarin zijn persoonlijke situatie is meegewogen. In aanvulling daarop heeft het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden in zijn arrest van onder meer 11 februari 2020 (ECLI:NL:GHARL:2020:1157) geoordeeld - onder verwijzing naar de conclusie van AG Wissink van 15 november 2019 [kantonrechter: ECLI:NL:PHR:2019:1203] - dat dit veronderstelt dat tevens een waardeoordeel wordt gegeven over de door de individuele cliënt te nemen beslissing. Dit moet volgens het hof worden beoordeeld in het licht van alle omstandigheden van het geval.

Met inachtneming van het vorenstaande overweegt de kantonrechter als volgt. Niet in geschil is dat [X] is opgetreden als effectenbemiddelaar. Een effectenbemiddelaar die mogelijke cliënten aanbrengt bij een effecteninstelling wordt ook cliëntenremisier genoemd. Cliëntenremisiers zoals [X] waren uit hoofde van artikel 12 van de Vrijstellingsregeling Wte 1995 vrijgesteld van de vergunningplicht van artikel 7 lid 1 Wte 1995, om cliënten aan te brengen bij een effecteninstelling als Aegon. Op grond van artikel 21 lid 1 Wte 1995 moesten effectenbemiddelaars die van de vergunningplicht waren vrijgesteld, worden ingeschreven in het in dit artikel genoemde register. Het antwoord op de vraag of [X] stond ingeschreven in het register is, gegeven de grondslag van de vordering van [A] , niet relevant omdat de vrijstelling slechts beperkt was tot werkzaamheden als cliëntenremisier. De effecteninstelling die wist of behoorde te weten dat een cliëntenremisier een aangebrachte belegger vergunningplichtige diensten heeft verleend zonder over de noodzakelijke vergunning te beschikken en deze belegger niettemin als cliënt accepteert, handelt in strijd met artikel 41 NR 1999 en daarmee onrechtmatig jegens die belegger.

De kantonrechter zal voor het antwoord op de vraag of sprake is van schending van artikel 41 NR 1999 dienen te beoordelen of [X] haar vrijstelling te buiten is gegaan en vergunningplichtige diensten heeft verleend, alsmede of Aegon dit wist of behoorde te weten. Vast staat tussen partijen dat [X] niet over een vergunning ex artikel 7 lid 1 Wte 1995 beschikte.

[A] heeft ter onderbouwing van zijn stelling dat hij beleggingsadvies van Aegon heeft gekregen een brochure van Spaarbeleg overgelegd (r.o. 2.4.), het inschrijfformulier Sprintplan van Spaarbeleg waarop [X] staat vermeld als adviseur (r.o. 2.3.) en een bevestiging van de opdracht door [X] (r.o. 2.2.). [A] heeft voorts een kopie van de website van [X] overgelegd, waarop staat vermeld:

[A] heeft evenmin voldoende feiten of omstandigheden gesteld waaruit volgt dat [X] in de gegeven omstandigheden als orderremisier heeft gehandeld. In het recente arrest van de Hoge Raad van 24 april 2020 (ECLI:NL:HR:2020:809) heeft de Hoge Raad onder meer geoordeeld dat de doorgegeven 'order' uitvoerbaar moet zijn, hetgeen meebrengt dat de inhoud daarvan zodanig specifiek is dat daarop een of meer concrete transacties in bepaalde financiële instrumenten kunnen worden gebaseerd die voor rekening van de cliënt komen (r.o. 3.4.2.). Voorts heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de feitenrechter aan de hand van de omstandigheden van het geval zal moeten beoordelen of een aanvraagformulier voor het sluiten van een effectenleaseovereenkomst bij toepassing van het hiervoor (in r.o. 3.4.2. van het arrest) genoemde criterium kan worden beschouwd als een 'order'. Daartoe moet het formulier een voldoende duidelijke specificatie bevatten van het soort transactie dat moet worden verricht en van de effecten waarop de voorgenomen transactie betrekking heeft, zowel naar soort als naar aantal of naar het met de transactie in één bepaald effect gemoeide bedrag (r.o. 3.5.2.). Gesteld noch gebleken is dat hiervan sprake is geweest in het voorliggende geval, zodat naar het oordeel van de kantonrechter ook in zoverre geen sprake is geweest van een schending van artikel 41 NR 1999.

De kantonrechter zal de vorderingen van [A] daarom als onvoldoende adequaat onderbouwd afwijzen.

[A] zal als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De proceskosten aan de zijde van Aegon worden vastgesteld op: