Uitspraken

Op grond van artikel 7:658 lid 2 BW is de werkgever jegens de werknemer aansprakelijk voor de schade die de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt, tenzij hij aantoont dat hij de in lid 1 genoemde verplichtingen (de zogenoemde zorgplicht) is nagekomen of dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer.

De kantonrechter is van oordeel dat op grond van de beschikbare medische informatie voldoende is komen vast te staan dat [eiser] aan RSI-klachten lijdt. Daarbij wordt in aanmerking genomen dat mevrouw [naam 2] in haar medisch advies van 2 april 2021 op basis van de beschikbare medische gegevens heeft geconcludeerd dat [eiser] is uitgevallen als gevolg van KANS-klachten, die tot voor kort als RSI-klachten werden aangeduid. Zij heeft toegelicht dat het daarbij gaat om klachten als pijn, stijfheid, tintelingen of verlies van kracht aan arm, nek en schouder. Sorgdrager heeft in het deskundigenbericht verklaard dat de overwegingen en conclusies van [naam 2] overeenkomen met de conclusies van hemzelf, Reneman en Hofman . De kantonrechter leidt daaruit af dat ook Sorgdrager zich op het standpunt stelt dat bij [eiser] sprake is van KANS/RSI-klachten. De conclusie van [naam 2] sluit ook aan bij de door Sorgdrager gestelde diagnose, te weten aspecifieke klachten bovenste extremiteit (nek, schouder, arm).

Ten aanzien van de stelling van [naam 1] dat Sorgdrager in zijn deskundigenbericht ten onrechte veel belang heeft gehecht aan het SALTSA rapport, is de kantonrechter - met [eiser] - van oordeel dat [naam 1] onvoldoende heeft onderbouwd waarom dit rapport niet bruikbaar zou zijn bij een onderzoek naar beperkingen bij personen met aangeboren afwijkingen. Bovendien wordt in de vraagstelling van de kantonrechter onder 2g naar dit rapport verwezen en had het op de weg van [gedaagde] had gelegen om haar bezwaar tegen deze vraagstelling eerder kenbaar te maken en daarmee niet te wachten tot na het uitbrengen van het deskundigenbericht. [naam 1] heeft ten slotte niet concreet gemaakt aan welke onderzoeksbevindingen het gebruik van dit rapport volgens hem precies afbreuk doet en wat de consequenties daarvan zouden moeten zijn voor de conclusies van Sorgdrager . De kantonrechter gaat daarom aan deze stelling van [naam 1] voorbij.

Naar het oordeel van de kantonrechter staat ook voldoende vast dat [eiser] als gevolg van deze RSI-klachten (gezondheids)schade heeft geleden. Hij heeft na zijn ziekmelding op 28 april 2015 immers niet meer kunnen werken. Het UWV heeft hem na twee jaar ziekte per 25 april 2017 een loongerelateerde WGA-uitkering toegekend op basis van een arbeidsongeschiktheidspercentage van 100% en per 15 juli 2019 een IVA-uitkering. [eiser] is dus als gevolg van de RSI-klachten door het UWV volledig arbeidsongeschikt verklaard. Hij heeft gesteld dat dit bij hem heeft geleid tot een fors verlies aan verdienvermogen, omdat hij niet meer het salaris zal kunnen verdienen zoals hij dat bij [gedaagde] deed en ook geen promoties met bijbehorende salarisverhogingen meer zal kunnen maken. [eiser] stelt verder dat hij onder meer medische kosten en reiskosten heeft moeten maken en sinds het ontstaan van zijn klachten hulp nodig heeft in onder andere de huishouding. Hij maakt verder aanspraak op een billijke smartengeldvergoeding. De kantonrechter is van oordeel dat [eiser] hiermee voldoende aannemelijk heeft gemaakt dat hij als gevolg van de RSI-klachten (gezondheids)schade heeft geleden. [gedaagde] heeft ook niet gemotiveerd betwist dat dit het geval is geweest.

Naar het oordeel van de kantonrechter staat verder voldoende vast dat de RSI-klachten bij [eiser] in de uitoefening van zijn werkzaamheden voor [gedaagde] zijn ontstaan. Daarbij wordt in aanmerking genomen dat door Sorgdrager geen alternatieve oorzaken voor de RSI-klachten zijn vastgesteld. Sorgdrager heeft opgemerkt dat [eiser] weliswaar een aangeboren beperking heeft (eenhandigheid), maar dat hij met deze beperking tot 2014-2015 zijn werk vrijwel probleemloos heeft kunnen doen. Volgens Sorgdrager zijn de RSI-klachten van [eiser] in 2014-2015 ontstaan door een risicovolle werkhouding, onvoldoende doseren van taken, activiteiten en pauzes en negatief beïnvloed door externe druk met intensivering van taken. De kantonrechter deelt gelet hierop niet de opvatting van [naam 1] dat Sorgdrager heeft verzuimd een analyse te maken wat de gevolgen van de aangeboren afwijkingen van [eiser] zijn in relatie tot de klachten die hij ervaart. Hij heeft dit wel degelijk in zijn beoordeling betrokken.

[gedaagde] heeft er nog op gewezen dat [eiser] in zijn cv vermeldt dat hij als hobby’s onder meer snooker en basketbal heeft en dat deze sporten ook invloed kunnen hebben gehad op zijn gezondheidsklachten. [eiser] heeft in reactie hierop gesteld dat hij deze sporten alleen op tv bekeek. Dit is door [gedaagde] verder niet betwist. Er zijn daarom geen aanwijzingen dat de RSI-klachten door sportbeoefening zijn veroorzaakt. Anders dan [gedaagde] lijkt te veronderstellen, kan het enkele feit dat zij betwist dat [eiser] in het half jaar voor zijn uitval drie tot vier avonden per week thuis achter zijn computer voor [gedaagde] werkzaam was, op zichzelf niet leiden tot de conclusie dat [eiser] in plaats daarvan de computer gedurende die tijd voor privédoeleinden gebruikte. Er zijn geen concrete aanwijzingen dat dit het geval was.

Ten aanzien van de werkhouding staat naar het oordeel van de kantonrechter voldoende vast dat deze inderdaad risicovol is geweest. Uit het werkplekonderzoek van [naam 3] is immers gebleken dat tot april 2015 de stoel van [eiser] niet goed stond afgesteld, zijn bureaublad niet op de goede hoogte stond, hij scheef voor zijn bureau zat, en hij een gewone muis gebruikte terwijl een aangepaste muist beter voor hem was. Dit is tussen partijen ook niet in geschil.

Verder staat tussen partijen vast dat het werk van [eiser] voor 90% uit het analyseren en uitwerken van cijfers en voor 10% uit overleg bestond. Tussen partijen is wel in geschil of die 90% geheel of hoofdzakelijk uit beeldschermwerk bestond.

[gedaagde] stelt dat dit niet het geval was en dat het analyseren en beoordelen plaatsvond in alle soorten van omstandigheden: [eiser] nam deel aan vergaderingen, voerde (telefonische) overleggen en las de financiële stukken uit kranten (in hardcopy). Er waren bovendien speciale printers waarmee Exceloverzichten en andere rapportages in A3-formaat konden worden uitgeprint om medewerkers in staat te stellen hun eventuele fysieke belasting van beeldschermwerk te beperken.

[eiser] stelt zich op het standpunt dat zijn werk voor die 90% uit beeldschermwerk bestond. Hij heeft toegelicht dat hij met name werkte met het digitale boekhoudsysteem Exact. Verder werd gewerkt in Word en Excel en er werden op een dag vele e-mails gewisseld met collega’s en derden. Het was volgens [eiser] praktisch niet mogelijk alle documenten uit te printen. Voor Excel sheets geldt dat je dan de formules niet ziet. Het analyseren, invoeren en verwerken van de verschillende gegevens kon niet anders dan via en achter de computer plaatsvinden. Binnen de verschillende spreadsheets en documenten kon niet (effectief) anders worden gewerkt dan met veelvuldig gebruik van de muis en toetsenbord. Mondeling overleg met collega’s vond voornamelijk plaats vanachter zijn bureau.

[gedaagde] heeft deze stellingen van [eiser] onvoldoende gemotiveerd betwist in de zin dat het merendeel van het werk van [eiser] uit beeldschermwerk bestond. Gelet op de beperkingen voor [eiser] om zich fysiek te verplaatsen (zie hiervoor ook nr. 4.13 hierna) ligt dit ook voor de hand. Gelet hierop staat naar het oordeel van de kantonrechter voldoende vast dat het werk van [eiser] in ieder geval hoofdzakelijk uit beeldschermwerk bestond en dat ook een groot deel van zijn overige werkzaamheden - het overleg met collega’s - vanaf zijn werkplek plaatsvonden. De deskundige heeft kennelijk de exacte tijd aan beeldschermwerk niet relevant geoordeeld, wel dat het de normen overschreed. Dit laatste is niet concreet door [gedaagde] bestreden.

Verder staat naar het oordeel van de kantonrechter voldoende vast dat [eiser] niet regelmatig pauzes hield. Tussen partijen is niet in geschil dat er sinds zijn indiensttreding tot april 2015 geen pauzesoftware op zijn computer was geïnstalleerd, waardoor hij niet werd geïnstrueerd om korte pauzes te nemen. Niet is gebleken dat [eiser] los daarvan regelmatig pauzes inlaste. [eiser] stelt dat dit te maken had met de werkdruk die hij ervoer, maar ook dat het voor hem lastig was om vaak van zijn plek te gaan en pauzes te houden in verband met zijn lichamelijke beperkingen, waardoor hij gedurende dag maximaal één uur kan lopen of staan. Dit is door [gedaagde] onvoldoende betwist. De enkele omstandigheid dat hij tussen de middag meestal ten minste een half uur pauze nam, is onvoldoende om van regelmatige pauzes te kunnen spreken. Zoals in het tussenvonnis van 30 juni 2021 is overwogen, is ook niet komen vast te staan dat [eiser] op zijn werkplek dagelijks een krant las en dat dit als tweede pauzemoment kan worden aangemerkt.

Ten aanzien van de stelling van [gedaagde] dat Sorgdrager er in zijn deskundigenbericht ten onrechte van uitgaat dat sprake was van veel overwerk of toenemende werkdruk, merkt de kantonrechter het volgende op. Sorgdrager maakt in zijn deskundigenbericht inderdaad melding van toenemende externe druk/werkdruk, terwijl tussen partijen in geschil is of hiervan sprake is geweest. Uit de reactie van Sorgdrager van 20 juni 2022 op de brief van de gemachtigde van [gedaagde] blijkt echter dat hij het oorzakelijk verband met het ontstaan van de RSI-klachten vooral aan een gespannen houding en de door [eiser] ervaren werkdruk koppelt en niet aan overwerk.

De kantonrechter overweegt dat ervaren werkdruk een subjectief element bevat waardoor er niet per se sprake hoeft te zijn van veel overwerk of een objectief hoge werkdruk. [eiser] stelt over de door hem ervaren werkdruk dat [gedaagde] eind 2014/begin 2015 financieel in moeilijk vaarwater raakte. Doordat het gas in de Noordzee opraakte, de discussie over de gaswinning in Groningen ging lopen met afnemende gaswinning en voorzieningen wegens aardbevingsschade als gevolg en onder andere de gasopslag in Bergermeer minder rendeerde, namen de winsten van [gedaagde] fors af. Dit leidde tot veel extra vragen en verzoeken voor tussentijdse rapportages en analyses vanuit de Raad van Commissarissen, de CFO van [gedaagde] en het Ministerie. Het bleek bovendien een uitdaging om enerzijds aan de wensen en eisen vanuit het Ministerie te voldoen en anderzijds de eisen van de International Financial Reporting Standards na te leven. Hij erkent dat hij niet verplicht was in de avonduren zij e-mail te controleren en te beantwoorden en/of door te werken, maar dat dit door leidinggevenden wel impliciet werd aangemoedigd omdat zij vaak ’s avonds laat e-mails verstuurden waarop de volgende dag al een reactie moest volgen. Eind 2014/begin 2015 werd op hem de nodige druk gelegd om rapportages en analyses tijdig, binnen korte deadlines, aan te leveren.

[gedaagde] betwist dat sprake was van een (ongezonde) hoge werkdruk die niet bij de functie en verantwoordelijkheden van [eiser] paste en stelt dat ook door andere collega’s binnen zijn team geen hoge werkdruk werd ervaren. Indien een medewerker binnen het team te veel werk had, werd dit opgevangen door collega’s binnen het team, dat uit 10 personen bestond. [gedaagde] betwist dat [eiser] lange dagen maakte, dat van hem werd verwacht dat hij in de avonduren beschikbaar was en dat hij drie tot vier avonden per week thuis achter de computer voor [gedaagde] werkzaam was. [gedaagde] betwist dat de werkdruk eind 2014/begin 2015 hoger was dan gebruikelijk en stelt dat alleen de accenten in het werk in die periode wat verschoven. Zij verkeerde toen ook niet in moeilijk vaarwater en heeft ook in 2014 en 2015 financieel goede jaren gedraaid. Een afname van de winst heeft volgens [gedaagde] geen invloed op de werkdruk.

Nu voldoende vaststaat dat [eiser] (gezondheids)schade heeft geleden als gevolg van RSI-klachten en deze klachten in de uitoefening van zijn werkzaamheden voor [gedaagde] zijn ontstaan, geldt dat [gedaagde] in beginsel aansprakelijk is voor deze schade, tenzij zij aantoont dat zij heeft voldaan aan haar zorgplicht om de gezondheidsschade in de vorm van RSI-klachten bij [eiser] te voorkomen. Dit zal hierna worden beoordeeld.

De kantonrechter is van oordeel dat [gedaagde] niet heeft aangetoond dat zij heeft voldaan aan haar zorgplicht om de door [eiser] geleden gezondheidsschade in de vorm van RSI-klachten te voorkomen. Partijen zijn het erover eens dat [eiser] door zijn aangeboren beperking (eenhandigheid) een verhoogde kans heeft op het ontwikkelen van RSI-klachten. Daar komt nog bij dat voldoende vaststaat dat het werk van [eiser] grotendeels uit beeldschermwerk bestond, hij uit zichzelf geen regelmatige pauzes nam en hij gezien zijn beperkte mobiliteit niet in staat is zijn werkplek regelmatig te verlaten. [eiser] stelt dat hij gedurende de gehele dag maximaal één uur kan lopen of staan en dat overschrijding van deze belastbaarheid leidt tot extra klachten en een nog mindere belastbaarheid voor de volgende dag. De kantonrechter ziet geen aanleiding om hieraan te twijfelen. Sorgdrager vermeldt in zijn deskundigenbericht weliswaar dat [eiser] beperkte afstanden kan lopen en kan staan (maximaal 15-30 minuten), maar heeft geen maximale duur per dag aangegeven. De stelling van [eiser] dat hij maximaal één uur per dag kan lopen of staan, is dus niet in strijd met de bevindingen van Sorgdrager .

Gelet op de aangeboren beperking van [eiser] , het feit dat hij voornamelijk beeldschermwerk verrichte en zijn werkplek moeilijk kon verlaten, was er een verhoogd risico dat [eiser] RSI-klachten zou ontwikkelen. Het lag daarom op de weg van [gedaagde] om specifieke, op [eiser] gerichte maatregelen te treffen om RSI-klachten te voorkomen en niet te volstaan met algemene maatregelen die voor al haar medewerkers golden. Niet is gebleken dat [gedaagde] dit heeft gedaan.

Op grond van artikel 5 van de Arbeidsomstandighedenwet (hierna: de Arbowet) en artikel 5.9 lid 1 van het Arbeidsomstandighedenbesluit (hierna: het Arbobesluit) rustte op [gedaagde] de verplichting een risico-inventarisatie en -evaluatie (hierna: RI&E) op te stellen waarin specifiek aandacht is besteed aan de gevaren voor het gezichtsvermogen en die van de fysieke en psychische belasting als gevolg van arbeid aan een beeldscherm. Daarbij had gelet op de Parlementaire Geschiedenis van artikel 5 van de Arbowet aandacht moeten worden besteed aan bijzondere categorieën werknemers, waaronder gehandicapten. [gedaagde] heeft gesteld dat zij RI&E’s heeft opgesteld, maar heeft deze niet in het geding gebracht. Zij heeft niet gesteld dat zij ook een RI&E voor de specifieke situatie van [eiser] of voor werknemers met een beperking heeft opgesteld, zodat de kantonrechter ervan uitgaat dat [gedaagde] dit niet heeft gedaan en dat [gedaagde] daarom ook niet, zoals vereist in lid 2 van het Arbobesluit, op basis van de uitkomsten van deze RI&E doeltreffende maatregelen heeft genomen om de desbetreffende gevaren te ondervangen.

Verder is in artikel 5.10 van het Arbobesluit bepaald dat de arbeid aan een beeldscherm zodanig is georganiseerd dat deze arbeid op gezette tijden wordt afgewisseld door andersoortige arbeid of door een rusttijd, zodanig dat de belasting van het verrichten van de arbeid aan een beeldscherm wordt verlicht. [gedaagde] heeft ook niet aangetoond dat zij aan dit voorschrift heeft voldaan.

[gedaagde] heeft gesteld dat [eiser] vóór het werkplekonderzoek door [naam 3] in april 2015 heeft meegedaan aan ten minste twee eerdere werkplekonderzoeken, die op dezelfde wijze waren ingericht. Volgens [gedaagde] is [eiser] tijdens deze werkplekonderzoeken door [naam 3] geadviseerd over een goede werkhouding, een optimaal ingestelde werkplek en om te zorgen voor voldoende rustmomenten tijdens de dag. Gelet op de eerdere adviezen was hij dus al vóór het ENGRY-onderzoek in 2015 op de hoogte van wat in zijn geval de optimale instellingen waren. Het was aan [eiser] om dit advies blijvend op te volgen. [gedaagde] stelt dat zij hier ook op heeft toegezien en dat medewerkers in het voorkomende geval daarop werden aangesproken om hen hierop scherp te houden. [gedaagde] heeft hiervan getuigenbewijs aangeboden.

[eiser] betwist dat al vóor 22 april 2015 door [gedaagde] een met het onderzoek van 22 april 2015 vergelijkbaar (voldoende uitgebreid) werkplekonderzoek is uitgevoerd. Hij stelt dat voor de eerdere onderzoeken voor alle werknemers niet meer dan 20 minuten beschikbaar waren en dat dit niet toereikend was om een op maat en aan zijn individuele behoeftes toegesneden onderzoek uit te voeren. [eiser] stelt dat [naam 3] alleen onderzoek heeft gedaan naar de werkplek, maar niet naar de overige arbeidsomstandigheden (mogelijkheid tot vertreden, inkleding van de werkzaamheden, werkdruk etc.) waaronder het werk diende te worden uitgevoerd en die mede hebben geleid tot het ontstaan en voortduren van zijn gezondheidsklachten.

De kantonrechter laat in het midden of de eerdere twee werkplekonderzoeken vergelijkbaar waren met het werkplekonderzoek dat [naam 3] in april 2015 heeft uitgevoerd. Ook als [eiser] tijdens deze werkplekonderzoeken duidelijke instructies heeft gekregen om RSI-klachten te voorkomen, geldt dat het aan de werkgever is om erop toe te zien dat deze instructies worden nageleefd. [gedaagde] heeft niet voldoende onderbouwd dat zij dat ten aanzien van [eiser] daadwerkelijk heeft gedaan. Zij stelt weliswaar dat zij medewerkers in het voorkomende geval aansprak op - kort gezegd - een juiste werkhouding, maar heeft niet gesteld dat zij ook [eiser] hierop heeft aangesproken en wanneer en hoe vaak dat is gebeurd. Zij heeft haar stelling daarmee onvoldoende onderbouwd en wordt daarom niet toegelaten tot bewijslevering.

Hetzelfde geldt voor de pauzesoftware. [gedaagde] stelt dat de pauzesoftware in april 2015 naar aanleiding van het verzoek van [eiser] direct is geïnstalleerd en geactiveerd, maar dat deze ruim voor de ziekmelding al als applicatie werd aangeboden aan alle medewerkers die daarvoor belangstelling toonden. [eiser] stelt echter terecht dat [gedaagde] niet aannemelijk heeft gemaakt dat adequaat werd toegezien op het gebruik van deze software en dat dit ten aanzien van hem wel mocht worden verwacht, omdat hij door zijn beperkingen zijn werkplek moeilijker kon verlaten om pauzes te houden.

De conclusie luidt gelet hierop dat [gedaagde] niet heeft voldaan aan haar zorgplicht om de gezondheidsschade in de vorm van RSI-klachten bij [eiser] te voorkomen. Dat [eiser] , zoals [gedaagde] heeft gesteld, met het oog op zijn beperkingen geen specifieke eisen of wensen bij [gedaagde] heeft geuit ten aanzien van zijn werkplek en werkomstandigheden, maakt dit niet anders. [gedaagde] had uit oogpunt van goed werkgeverschap preventieve maatregelen moeten nemen en had niet mogen wachten tot [eiser] zich van zijn RSI-klachten bewust werd en daarvan melding maakte.

Gezien het voorgaande is aan de voorwaarden voor aansprakelijkheid op grond van artikel 7:658 BW voldaan. De gevorderde verklaring voor recht wordt daarom in die zin toegewezen, dat [gedaagde] aansprakelijk is voor de door [eiser] geleden en te lijden schade als gevolg van zijn RSI-klachten en dat deze klachten zijn veroorzaakt door de omstandigheden waaronder hij bij [gedaagde] heeft moeten werken.

[gedaagde] zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan de zijde van [eiser] worden begroot op:

- dagvaarding € 106,35

- griffierecht € 83,00

- kosten deskundige € 4.133,36

- salaris gemachtigde € 1.485,00 (4,5 punt x tarief € 330,00)

Totaal € 5.807,71

De gevorderde nakosten en de wettelijke rente over de proceskosten en de nakosten zullen worden toegewezen zoals in de beslissing is bepaald.