Uitspraken

RECHTBANK HAARLEM

Sector Strafrecht

Parketnummer: 15/996542-06

Uitspraakdatum: 21 december 2012

Tegenspraak

Dit vonnis is gewezen naar aanleiding van het onderzoek op de openbare terechtzittingen van 7 maart 2012, 9 maart 2012, 16 oktober 2012, 1 november 2012, 2 november 2012,

6 november 2012, 9 november 2012, 13 november 2012 en 7 december 2012 in de zaak tegen:

[Verdachte],

geboren op [geboortedatum] te [geboortedatum],

wonende te [adresgegevens].

1. Tenlastelegging

Aan verdachte is, na wijziging van de tenlastelegging ter terechtzitting van 14 maart 2011, ten laste gelegd dat:

Feit 1:

(PROJECT EUROCENTER):

Hij in of omstreeks de periode van 1 juni 2004 tot en met 25 oktober 2004 te Hoevelaken en/of Amsterdam, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen,

een ongedateerde (aannemings)overeenkomst tussen [vennootschap 5] en

Bouwfonds Ontwikkeling BV (D-1069/D-2949)

Feit 2:

(PROJECT EUROCENTER):

Hij op of omstreeks 30 oktober 2003 te Hoevelaken en/of Haelen en/of Roermond, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met anderen of een ander, althans alleen,

Feit 3:

(PROJECT EUROCENTER):

Hij in of omstreeks de periode van 11 februari 2004 tot en met 3 mei 2004 te Muiderberg en/of Tilburg en/of IJsselstein en/of Rosmalen en/of Hoevelaken, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen,

in die raamovereenkomst (D-0061) vermeld dat de herontwikkeling van kavel 8&9 Drentepark te Amsterdam (ook bekend onder de projectnaam "Eurocenter"), zal worden uitgevoerd door [vennootschap 6] en/of Drentepark VOF tegen een (maximale) opdrachtsom van Euro 53.986.000,- (exclusief btw), althans woorden van die aard en/of strekking,

terwijl in werkelijkheid die opdrachtsom van Euro 53.986.000,- voor de herontwikkeling van kavel 8&9 Drentepark te Amsterdam niet geheel als tegenprestatie voor de werkzaamheden als omschreven in de overeenkomst is overeengekomen/kan gelden en/of niet (geheel) als opdrachtsom ten goede is/zal (ge)komen aan [vennootschap 6] en/of Drentepark VOF, maar in die opdrachtsom een vergoeding van circa Euro 4.036.547,- ten behoeve van [medeverdachte 14] en/of [medeverdachte 5] (ten bedrage van circa Euro 1.450.000,-) en/of [medeverdachte 23] en/of [medeverdachte 9] (ten bedrage van circa Euro 2.586.547,-) was begrepen

in die deelovereenkomst (D-0016) vermeld dat naast de werkzaamheden zoals genoemd in de raamovereenkomst (D-0061) Drentepark VOF eveneens zorg zal dragen voor de financiële afwikkeling van (bouw)claims die derden pretenderen te hebben jegens de opdrachtgever op (delen van) kavel 8&9 Drentepark (ook bekend onder de projectnaam "Eurocenter"), althans woorden van die aard en/of strekking,

terwijl in werkelijkheid geen (bouw)claim(s) van (een) derde(n) aanwezig was/waren op (delen van) kavel 8&9 Drentepark (ook bekend onder de projectnaam "Eurocenter"),

Feit 4:

(PROJECT EUROCENTER):

Hij op of omstreeks 8 april 2004 te Hoevelaken en/of Tilburg, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen,

terwijl in werkelijkheid geen (bouw)claim(s) van (een) derde(n) aanwezig was/waren op het project Eurocenter en/of er geen bemiddelingswerkzaamheden ten behoeve van de financiële afwikkeling van (een) bouwclaim(s) behoefden te worden verricht en/of die sloop- en/of asbestsaneringswerkzaamheden grotendeels al waren gedaan voor een bedrag van circa Euro 311.480,- en/of dat budget van Euro 3.891.000,- niet geheel ten goede is/zal (ge)komen aan

[vennootschap 6], maar voor een bedrag van circa Euro 2.841.000,- ten goed is/zal (ge)komen aan [medeverdachte 14] en/of [medeverdachte 5], althans een vergoeding betrof voor [medeverdachte 14] en/of [medeverdachte 5], en/of in dat bedrag van Euro 3.891.000,- een (extra) vergoeding van circa Euro 750.000,-, althans enig geldbedrag, voor [vennootschap 6] en/of hem, verdachte, was begrepen,

Feit 5:

(PROJECT EUROCENTER):

Hij in of omstreeks de periode van 20 mei 2004 tot en met 1 april 2005 te Hoevelaken, in elk geval in Nederland, anders dan als ambtenaar, immers als adjunct-directeur Kantoren in dienstbetrekking bij Bouwfonds Ontwikkeling BV, in elk geval als werknemer in dienstbetrekking bij Bouwfonds Ontwikkeling, naar aanleiding van hetgeen hij verdachte in zijn dienstbetrekking heeft gedaan of nagelaten dan wel zal doen of nalaten, een gift en/of een belofte heeft aangenomen, namelijk - zakelijk weergegeven-

Feit 6:

(PROJECT EUROCENTER):

Hij in of omstreeks de periode van 3 november 2003 tot en met 3 augustus 2004 te IJsselstein en/of Hoevelaken, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen,

Feit 7:

(PROJECT EUROCENTER):

Hij in of omstreeks de periode van 21 mei 2003 tot en met 26 september 2003 te Hoevelaken en/of Muiderberg, in elk geval in Nederland, tezamen en in vereniging met een ander of anderen, althans alleen,

Feit 8:

(PROJECT EUROCENTER/PHILIPS):

Hij in of omstreeks de periode van 1 januari 1998 tot en met 13 november 2007 te Eindhoven en/of Hoevelaken en/of Hoofddorp en/of Heemstede en/of Weert en/of Haelen en/of Roermond en/of Tilburg en/of Aerdenhout en/of Bloemendaal en/of Rosmalen en/of Den Bosch en/of Den Haag en/of Bilthoven en/of Haarlem en/of Aplhen aan den Rijn en/of Capelle aan den IJssel en/of IJsselstein en/of Waddinxveen, in elk geval in Nederland, tezamen en in verengiging met een ander of anderen, althans alleen, opzettelijk heeft deelgenomen heeft deelgenomen aan een organisatie,

-oplichting van Stichting Philips Pensioenfonds en/of Philips Real Estate Investment Management BV en/of Schootse Poort Onroerend Goed Beheer BV en/of Bouwfonds (artikel 326 WvSr);

-verduistering in dienstbetrekking bij Stichting Philips Pensioenfonds en/of Philips Real Estate Investment Management BV en/of Schootse Poort Onroerend Goed Beheer BV en/of Bouwfonds (artikel 322 WvSr);

-valsheid in geschrifte (artikel 225 WvSr);

-niet ambtelijke actieve en/of passieve omkoping (artikel 328ter WvSr);

-witwassen (artikel 420bis/420quarter WvSr);

het bedenken en/of plannen en/of voorbereiden van vorenbedoelde misdrijven

en/of

het uitdenken en/of vastleggen van constructies waarop de met vorenbedoelde misdrijven verkregen gelden worden verdeeld en/of aan het zicht worden onttrokken van derden

en/of

het ten behoeve van vorenbedoelde misdrijven oprichten van vennootschappen en/of aangaan van samenwerkingsverbanden en/of inrichten van de (eigendoms)verhoudingen binnen vennootschappen en/of op andere wijze betrekken van derden

en/of

het ten behoeve van vorenbedoelde misdrijven doen van giften en/of beloften aan andere deelnemers van die organisatie en/of aan anderen in ruil voor medewerking

en/of

het verzwijgen tegenover de werkgever (Bouwfonds en/of Stichting Philips Pensioenfonds en/of Philips Real Estate Investment Management BV en/of Schootse Poort Onroerend Goed Beheer BV) van (deze) giften en/of beloften

en/of

het aanwenden en/of gebruik maken van de positie en/of specifieke kennis en/of vaardigheden van (een) andere deelnemer(s) van de organisatie en/of van anderen

en/of

het voor rekening van en/of op naam van de werkgever (doen of laten) aangaan van valse of vervalste en/of onzakelijke overeenkomsten

en/of

het ten behoeve van het aangaan van valse of vervalste overeenkomsten overleggen van valse of vervalste KBA's en/of notities en/of andere stukken

en/of

het (doen of laten) verrichten van (frauduleuze) betalingen aan de contractpartijen ter uitvoering van valse of vervalste overeenkomsten

en/of

het (doen of laten) verstrekken van geheime of vertrouwelijke informatie aan andere deelnemers van de organisatie en/of aan anderen

en/of

het (doen of laten) opnemen van valse of vervalste overeenkomsten en/of facturen en/of brieven in bedrijfsadministraties (van de werkgever)

en/of

het (doen of laten) opmaken en/of samenstellen van valse of vervalste facturen en/of overeenkomsten en/of brieven ten behoeve van de verdere doorgeleiding van de door middel van vorenbedoelde misdrijven verkregen (frauduleuze) gelden

en/of

het doen of laten beheren van de door middel van vorenbedoelde misdrijven verkregen gelden door andere deelnemers van de organisatie en/of het beheren van de door middel van vorenbedoelde misdrijven verkregen gelden voor andere deelnemers van de organisatie

en/of

het (doen of laten) beheren van de door middel van vorenbedoelde misdrijven verkregen gelden middels buitenlandse vennootschappen en/of buitenlandse bankrekeningen

en/of

het beleggen of bijwonen van bijeenkomsten en/of vergaderingen met de andere deelnemers van de organisatie, zulks ten behoeve van besluitvorming over vorenbedoelde misdrijven

en/of

het werven en/of selecteren en/of opleiden en/of coachen van huidige leden en/of nieuwe leden van de organisatie

en/of

het feitelijk leiding geven aan vorenbedoelde misdrijven.

2.1. Geldigheid van de dagvaarding en bevoegdheid van de rechtbank

De rechtbank heeft vastgesteld dat de dagvaarding geldig is en dat zijzelf bevoegd is tot kennisneming van de zaak.

2.2. Ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie

De verdediging heeft bepleit dat het Openbaar Ministerie niet ontvankelijk dient te worden verklaard. Daartoe heeft de raadsman allereerst herhaald hetgeen hij eerder ten grondslag heeft gelegd aan het namens zijn cliënt ingediende bezwaarschrift tegen de inleidende dagvaarding voor de terechtzitting van 2 juli 2010, namelijk dat het Openbaar Ministerie in de fase van het gerechtelijk vooronderzoek ten onrechte de zaak heeft "weggedagvaard", zoals bedoeld in artikel 258, tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering. De raadsman stelt dat dit een schadelijk effect heeft gehad op de waarheidsvinding. Er zijn volgens de raadsman getuigen aanwezig geweest bij terechtzittingen, terwijl zij nog gehoord moesten worden, getuigen zijn beïnvloed door berichtgeving in de media, en verdachte heeft niet, althans onvoldoende, de mogelijkheid gehad om ontlastend bewijsmateriaal naar voren te brengen teneinde een lichtvaardige dagvaarding te voorkomen. Ten tweede heeft de raadsman herhaald hetgeen hij op de terechtzittingen in februari 2011 bij wijze van "preliminair verweer" met betrekking tot de voorfase van het strafrechtelijk onderzoek heeft aangevoerd, dat er - zakelijk weergegeven - in de kern op neerkomt dat doelbewust strafrechtelijk onderzoek is verricht onder het mom van belastingcontrole, waardoor de belangen van verdachte ernstig zijn geschaad.

2.3. Schorsing van de vervolging

De rechtbank heeft vastgesteld dat er geen redenen zijn voor schorsing van de vervolging.

3.1. Standpunt van de officieren van justitie

De officieren van justitie hebben gerekwireerd tot bewezenverklaring van de onder 1 tot en met 8 ten laste gelegde feiten, in al hun onderdelen.

3.2. Overwegingen omtrent het bewijs1

De rechtbank komt tot bewezenverklaring van de onder 1 tot en met 8 ten laste gelegde feiten op grond van het volgende.

Algemeen

Verdachte is met ingang van 1 januari 1998 in dienst getreden bij Bouwfonds Vastgoedontwikkeling als projectontwikkelaar.2 Met ingang van 1 januari 2002 is verdachte benoemd tot Adjunct-directeur kantoren.3 Per 1 januari 2003 is verdachte, als gevolg van een aantal integraties binnen Bouwfonds, werkzaam bij Bouwfonds Ontwikkeling, bedrijfsonderdeel Commercieel Onroerend Goed.4 Het dienstverband van verdachte bij Bouwfonds is per 1 april 2005 beëindigd.5

In de periode van 1 januari 1998 tot 1 augustus 2001, althans (formeel) 1 oktober 2001,6 was (mede-)verdachte [medeverdachte 1], in zijn functie van statutair directeur van Bouwfonds, de leidinggevende van verdachte.7 Na diens vertrek kwam er een directie met daarin (onder andere) [medeverdachte 7].8 Verdachte is ná het vertrek van [medeverdachte 1] bij Bouwfonds, contact met hem blijven houden, waarbij ook over zaken en projecten van Bouwfonds werd gesproken.9

Feit 2

Bij brief van 7 juni 2000 stuurt [medeverdachte 9], namens [medeverdachte 23], een bijgevoegde brief van 23 mei 2000 aan Bouwfonds, ter attentie van [medeverdachte 1], met het verzoek, als de inhoud van deze laatste brief de instemming van [medeverdachte 1] heeft, deze voor akkoord te tekenen en terug te sturen. Bijgevoegde brief van 23 mei 2000 betreft een brief van [betrokkene 1], namens [medeverdachte 23], gericht aan Bouwfonds, ter attentie van [medeverdachte 1], betreffende "Herontwikkeling de Boelelaan te Amsterdam".20 Deze brief houdt onder meer in:

"Aangaande opgemeld project hadden wij de afgelopen periode diverse gesprekken.

Naar aanleiding hiervan bevestigen wij hieronder de terzake overeengekomen afspraken.

(...)

Bij de oplevering van het project zal de gerealiseerde projectwinst worden vastgesteld.

(...)

Op het moment dat de projectwinst is vastgesteld zal het Bouwfonds een vergoeding aan ons verschuldigd zijn ter grootte van 25% van de vastgestelde projectwinst.

(...)

Onze diensten zullen hoofdzakelijk bestaan uit activiteiten op het gebied van de coördinatie en verhuur van het project. Alle kosten die verder nog door ons worden gemaakt worden geacht in genoemde vergoeding te zijn begrepen."

"Naar aanleiding van onze diverse gesprekken inzake het project Eurocenter, bevestigen wij hierbij graag de tussen ons gemaakte afspraken.

In uw brief d.d. 23 mei 2000, die wij destijds voor akkoord hebben ondertekend en geretourneerd, staan tussen ons overeengekomen afspraken vermeld ten behoeve van onze samenwerking voor het project Eurocenter, destijds nog genaamd herontwikkeling Boelelaan te Amsterdam. In de brief staat vermeld dat in ruil voor de samenwerking en uw inspanningen op dit project Bouwfonds Ontwikkeling een vergoeding verschuldigd is aan [medeverdachte 23] van 25% van de vastgestelde projectwinst.

In de tussenliggende tijd heeft de herontwikkeling van dit project onze voortdurende aandacht gehad. Dit heeft geresulteerd in een nieuwe herontwikkelingsovereenkomst tussen Bouwfonds en haar opdrachtgever waarin een nieuwe opzet en een definitieve start van de herontwikkeling is geregeld. Deze nieuwe overeenkomst heeft een (positief) gewijzigde opzet ten opzichte van de oorspronkelijke afspraken, aangezien de opdrachtgever nu een groot gedeelte van het huurrisico voor haar eigen rekening neemt.

Gezien deze gewijzigde situatie hebben wij de afspraken tussen [medeverdachte 23] en Bouwfonds Ontwikkeling, zoals verwoord in voornoemde brief, opnieuw met elkaar bekeken en het volgende afgesproken.

- [medeverdachte 23] draagt de verdere werkzaamheden en activiteiten inzake verhuur en coördinatie geheel over aan Bouwfonds Ontwikkeling;

- De vergoeding van 25% van de projectwinst van Bouwfonds Ontwikkeling aan [medeverdachte 23] vervalt in zijn geheel;

- Bouwfonds Ontwikkeling is een aanbreng- en verkoopcourtage verschuldigd aan [medeverdachte 23] voor de door haar verrichte bemiddeling en activiteiten op het gebied van de ontwikkelingsovereenkomst en verhuur ter hoogte van € 2.000.000,= exclusief BTW (...) te betalen bij start bouw (= start sloop van de bestaande opstallen) van het project. (...);

- Na betaling van de voornoemde courtage hebben partijen geen verplichting jegens elkaar en verlenen elkaar terzake over en weer finale kwijting."

Volgens [medeverdachte 1] kwam het project Eurocenter niet van de grond totdat [betrokkene 1] hem in 1999 het aanbod deed "om de deur bij Philips Pensioenfonds voor hem te openen". [betrokkene 1] wilde daar 25% van de projectwinst voor hebben. [medeverdachte 1] is op dit aanbod ingegaan. Volgens [medeverdachte 1] was het geen gekke vraag dat iemand zo'n groot deel van de winst wilde. "Er had ook een factuur van 5 miljoen kunnen komen omdat iemand één telefoontje had gepleegd", aldus [medeverdachte 1].34

Welke activiteiten [betrokkene 1] heeft verricht, wist [medeverdachte 1] niet, hij had geen flauw idee. "Ik vond dat hij instrumenteel was en moest verdienen aan het project. Dat heb ik bewaakt, ook na mijn vertrek bij Bouwfonds", aldus [medeverdachte 1]. Volgens [medeverdachte 1] dekte de overeenkomst van 23 mei 2000 op voorhand de lading niet. Er moest iets op papier worden gezet, de bewoordingen interesseerden [medeverdachte 1] niet.35

Dat het winstrecht van 25% is omgezet in een vast bedrag heeft [medeverdachte 1] tussen verdachte en de partijen geregeld. Daarbij hadden [medeverdachte 9] en [medeverdachte 5] volgens hem ook betrokkenheid.36

Verdachte heeft bevestigd dat hij met [medeverdachte 1] over - zakelijk weergegeven - de afwikkeling van het winstrecht van [medeverdachte 23] heeft gesproken, hetgeen ook uit de meergenoemde projectmap blijkt. Over de (juridische) titel waaronder dit zou moeten gebeuren, heeft hij zich niet bekommerd. Het ging verdachte erom dat de bestaande afspraak met [medeverdachte 23] werd nagekomen.37

Hieronder komt de rechtbank nog nader over het opzet van verdachte te spreken.

Feiten 3 en 4

Zoals hiervoor is weergegeven, hield de brief van 30 oktober 2003 in dat - na betaling van de in die brief genoemde courtage - Bouwfonds en [medeverdachte 23] geen verplichtingen meer jegens elkaar hebben en elkaar terzake over en weer finale kwijting verlenen. Echter nog geen twee maanden later, namelijk op 24 december 2003, stuurt verdachte, namens Bouwfonds, een brief aan [medeverdachte 23], ter attentie van [medeverdachte 9], met de volgende inhoud:38

"Met referte aan ons schrijven van 30 oktober 2003 en onze bespreking van gisterenmiddag 23 december, bevestigen wij hierbij het navolgende.

Wij kwamen overeen dat wij als projectcoördinator de bouwopdracht aan een nader door ons aan te wijzen aannemer en/of aannemerscombinatie zullen verstrekken. Niettemin zijn wij bereid de bij u nog in bezit zijnde bouwclaim met betrekking tot bovengenoemd project te respecteren.

Het heeft onze instemming dat u [medeverdachte 14] heeft verzocht om bij het tot stand komen van de bouwopdracht, te realiseren dat u aanspraken zult kunnen doen gelden op vergoedingen voor de over te dragen bouwclaim van en aan de alsdan door ons aangewezen aannemer en/of aannemerscombinatie."

"In het kader van bovengenoemd project zijn wij met u een voorovereenkomst (versie d.d. 2 december 2003) aangegaan. (...) Binnen de kaders van die afspraken willen wij u bij deze een vooropdracht verstrekken voor de nu noodzakelijke werkzaamheden.

(...)

Werkzaamheden:

- Alle voorbereidende (inrichtings-) werkzaamheden die nodig zijn om binnen 4 weken tot sanering en sloop van de opstallen te komen.

(...)

- Het (doen) opstellen van een saneringsplan voor de asbestsanering van de bestaande opstallen. (...)

- Het (doen) opstellen van een sloopplan en sloopveiligheidsplan. (...)

- Het (doen) verwijderen van het asbest in de opstallen en het onderliggende terrein conform het op te stellen plan.

- Het (doen) verwijderen van de opstallen en funderingen (...).

(...)

Opdrachtsom

- De maximale opdrachtsom voor deze werkzaamheden bedraagt € 4.250.000,- exclusief BTW.

(...)

- Zoals u weet zijn wij met u een absoluut maximale bouwsom overeengekomen van

€ 58.650.000,- exclusief BTW, inclusief afkoop claims en dergelijke.

Twee weken later, op 13 januari 2004, wordt er een afsprakendocument inzake "Bouw Eurocenter, Amsterdam" getekend tussen [medeverdachte 4], namens Bouwfonds, en Drentepark VOF i.o. ([vennootschap 6] en Heijmans IBC Bouw). In dit document is de aanneemsom bepaald op het bedrag van € 49.950.000,- exclusief BTW, exclusief afkoop bouwclaims derden en bijbehorende advieskosten.51

In vervolg op de afspraken in dit document bevestigt [medeverdachte 17], namens [medeverdachte 4], bij brief van 3 februari 2004 aan Drentepark VOF i.o., ter attentie van [getuige 20], het navolgende:52

"Inclusief afkoop bouwclaims hebben wij de aanneemsom voor de VOF vastgesteld op

€ 53.986.000,- exclusief BTW (...). Inmiddels zijn er, naar wij begrijpen, definitieve afspraken gemaakt tussen de VOF en [medeverdachte 23] c.s. voor de afwikkeling daarvan.

(...)

Inmiddels rekenen wij er op dat wij nog deze week uw schriftelijk akkoord op de Raamovereenkomst mogen ontvangen zodat deze kan worden geprint. Uiterlijk op dinsdag 10 februari a.s. dienen drie getekende exemplaren in bezit te zijn van de heer [betrokkene 31]. Hij zal zorgdragen voor ondertekening door de directie van Bouwfonds."

"De overeenkomst en de bijbehorende aanneemsom is conform de geaccordeerde KBA d.d. 26 september 2003 en past dan ook binnen het budget van € 62.910.000,=.

De overeenkomst is tevens getoetst en goedgekeurd door de juridische afdeling.

Gaarne verzoeken wij u de overeenkomst te ondertekenen."

De raamovereenkomst houdt in dat Bouwfonds, [vennootschap 6] en Drentepark VOF wenst te betrekken bij de verdere planvorming ten behoeve van de ontwikkeling van (kort gezegd) de locatie "Eurocenter" alsmede te belasten met de realisatie van het op deze locatie te ontwikkelen kantoren en woningen complex.

In artikel 1 van deze overeenkomst is het begrip "Opdrachtsom" als volgt gedefinieerd: "de in de Deelovereenkomsten op te nemen vergoeding, vast tot einde opdracht, die Opdrachtgever verschuldigd is als tegenprestatie voor de verrichting van de aan [vennootschap 6] respectievelijk Drentepark v.o.f. opgedragen werkzaamheden".

In artikel 6, onderdeel a, van de overeenkomst is vermeld dat de totale kosten, zijnde het totaal aan Opdrachtsommen van de opdrachten ter zake van Fase I tot en met Fase IV, nimmer meer zullen bedragen dan € 53.986.000,- exclusief BTW.

In de artikelen 4 en 7 tot en met 10 van de overeenkomst zijn Fase I tot en met Fase IV uitgewerkt. In deze artikelen wordt niet over (de afwikkeling dan wel afkoop van) bouwclaims gesproken.

Het hiervoor genoemde afsprakendocument van 13 januari 2004, waarin de aanneemsom is bepaald op een bedrag van € 49.950.000,- exclusief BTW, exclusief afkoop bouwclaims derden en bijbehorende advieskosten, maakt als bijlage 9 deel uit van de raamovereenkomst.

"Naar aanleiding van de vooropdracht d.d. 24 december 2004 (de rechtbank begrijpt: 2003) en de onlangs gesloten raamovereenkomst inzake het project Eurocenter te Amsterdam, stellen wij onderstaand volgens afspraak graag het volgende met u vast.

(...)

De opdracht

Wij hechten eraan het één en ander hierbij nogmaals vast te stellen. In gedeeltelijke afwijking van hetgeen is bepaald in de Raamovereenkomst en in de vooropdracht d.d. 24 december 2003 dragen wij ten aanzien van Fase II van het Project aan u op:

a. het opstellen van bestekken terzake van de asbestsanering en de daadwerkelijke uitvoering daarvan (...) alsmede het opstellen van een saneringsplan (de sanering);

b. het opstellen van bestekken terzake van de sloop van de bestaande bebouwing en de daadwerkelijke uitvoering daarvan (...) alsmede het opstellen van een sloopplan en sloopveiligheidsplan (de sloop);

c. het verrichten van bemiddelingswerkzaamheden ten behoeve van de financiële afwikkeling van (bouw)claims en het betalen van die claims die derden jegens Opdrachtgever pretenderen te hebben in het kader van de herontwikkeling van de locatie (...).

Budget

Het budget voor alle bovengenoemde werkzaamheden was in de vooropdracht gemaximeerd op € 4.250.000,- exclusief BTW. Na onze onderhandelingen stellen wij hiermee definitief vast dat het vaste budget terzake van de werkzaamheden (a), (b) en (c) € 3.891.000,- exclusief BTW bedraagt.

(...)

Blijkens het slot van deze overeenkomst, is op 3 mei 2004 te IJsselstein de deelovereenkomst tussen Bouwfonds Ontwikkeling BV als opdrachtgever en Drentepark VOF als opdrachtnemer, betreffende het Project Ontwikkeling en realisatie kavel 8&9 Drentepark, Fase I, II (deels), III en IV gesloten. Deze overeenkomst, die op het voorblad is gedateerd op 21 april 2004, is namens Bouwfonds door verdachte ondertekend.63

In artikel 3.1 van deze overeenkomst worden aan opdrachtnemer de werkzaamheden ten aanzien van Fase I, II (exclusief alle directe en indirecte sloop- en saneringswerkzaamheden), III en IV van het Project opgedragen, zoals omschreven in de raamovereenkomst.

Artikel 3.2. houdt in dat opdrachtgever aan opdrachtnemer tevens opdraagt om zorg te dragen voor de financiële afwikkeling van (bouw)claims die derden pretenderen te hebben jegens opdrachtgever op (delen van) kavel 8&9 Drentepark.

In de artikelen 4.1 en 4.2. is bepaald dat de opdrachtsom voor de werkzaamheden van opdrachtnemer € 53.986.000,- exclusief BTW bedraagt en dat in dit bedrag tevens de vergoedingen zijn opgenomen die door opdrachtnemer dienen te worden voldaan in verband met de genoemde (bouw)claims.

Volgens [getuige 20], die destijds als financieel manager dan wel financieel directeur was verbonden aan [vennootschap 6] (hierna: [vennootschap 6]), is [vennootschap 6] door [medeverdachte 4], in de persoon van [medeverdachte 17], benaderd voor het project Eurocenter. [medeverdachte 4] trad in dat verband op als gedelegeerd projectontwikkelaar voor Bouwfonds. De werkzaamheden zouden bestaan uit sloop, sanering en advieswerkzaamheden, en daarnaast de bouw. Omdat dit laatste voor [vennootschap 6] te groot was, is zij een vennootschap onder firma aangegaan met Heijmans bouwbedrijven. De naam van deze vennootschap was Drentepark VOF. [medeverdachte 17] vroeg hen om een paar bouwclaims af te handelen. Hun opdracht werd verhoogd met een bedrag van enige miljoenen, dat moest worden doorbetaald aan [medeverdachte 23] en [medeverdachte 14]. [vennootschap 6] en Drentepark VOF fungeerden daarbij als zogenoemd doorgeefluik. Volgens [getuige 20] zijn er drie bedragen doorbetaald.

De aanneemsom was € 49.950.000,-. Er is € 53.986.000,- gefactureerd. Het verschil bestond uit twee bouwclaims, te weten een claim van [medeverdachte 23] jegens Drentepark VOF van € 2.586.000,- en een claim van [medeverdachte 14] jegens Drentepark VOF van € 1.450.000,-, in totaal € 4.036.000,-.

Hierboven had [vennootschap 6] nog een bedrag van bijna vier miljoen euro gefactureerd voor (kort gezegd) sloopwerkzaamheden. In dit bedrag was een (derde) bouwclaim van € 2.841.000,- van [medeverdachte 14] jegens [vennootschap 6] begrepen.68

Al tijdens de eerste bespreking was door [medeverdachte 17] met [vennootschap 6] besproken dat zij voor haar werkzaamheden een commissie zou krijgen van € 600.000,-.69

De verklaring van [getuige 20] wordt ondersteund door die van [betrokkene 8], zowel wat betreft het doorbetalen van gelden vanwege de afkoop van bouwclaims als ten aanzien van de commissie van € 600.000,-.70,71

Bij overeenkomst van 30 maart 2004 en 15 april 2004 heeft [medeverdachte 23] een bouwclaim ter zake van het project Eurocenter jegens Drentepark VOF te gelde gemaakt ten bedrage van € 2.586.547,-.72

Bij overeenkomst van 9 en 15 april 2004 heeft [medeverdachte 14] een bouwclaim ter zake van het project Eurocenter jegens Drentepark VOF te gelde gemaakt ten bedrage van € 1.450.000,-.73

Bij overeenkomst van 9 april 2004 heeft [medeverdachte 14] een bouwclaim ter zake van het project Eurocenter jegens [vennootschap 6] te gelde gemaakt ten bedrage van € 2.841.000,-.74

Deze overeenkomsten vertonen grote gelijkenis. Een concept van een dergelijke overeenkomst werd reeds bij fax van 6 oktober 2003 door [medeverdachte 5] aan [medeverdachte 9] verzonden. In deze fax merkt [medeverdachte 5] op dat hij overleg met Jan (de rechtbank begrijpt: [medeverdachte 1]) heeft gehad.75 Hiervoor kwamen al diverse aantekeningen uit het notitieboek van [medeverdachte 5] ter sprake.

[medeverdachte 9] heeft betrokkenheid bij het bedrijf [medeverdachte 23].76 [medeverdachte 5] heeft betrokkenheid bij het bedrijf [medeverdachte 14].77

De sloop- en asbestsaneringswerkzaamheden zijn door [vennootschap 6] uitbesteed aan het bedrijf [bedrijfsnaam], die deze werkzaamheden daadwerkelijk heeft uitgevoerd.78 De kosten hiervan betroffen ruim driehonderdduizend euro,79 om precies te zijn € 311.480,-.80

De bouwwerkzaamheden zijn door Drentepark VOF81 opgedragen aan Heijmans IBC Bouw BV, voor de aanneemsom van € 49.950.000,-.82

Volgens [medeverdachte 1] had [betrokkene 1] voor het "openen van de deur bij Philips Pensioenfonds", naast 25% van de projectwinst (zie feit 2), tevens een zogenoemde bouwclaim bedongen.83 Hiervan is niets op papier gezet. Na zijn vertrek bij Bouwfonds is [medeverdachte 1] bij het project Eurocenter betrokken gebleven, omdat hij daaraan geld wilde verdienen. In 2003 heeft hij onderhandelingen gevoerd met verdachte en [betrokkene 1] om de bouwclaim meer hardheid te geven en om te zorgen dat hij zelf zijn aandeel zou krijgen. [medeverdachte 5] en [medeverdachte 9] zouden alle afspraken op papier zetten, waarbij [medeverdachte 5] het aandeel dat [medeverdachte 1] voor zichzelf had vastgesteld op papier zou zetten. Met [vennootschap 6] en Drentepark heeft [medeverdachte 1] geen contact gehad; in beginsel maakte hij afspraken met [medeverdachte 17].84

De bouwclaim van [betrokkene 1] is gesplitst in twee delen: richting [medeverdachte 14] respectievelijk richting [medeverdachte 23]. [medeverdachte 1] had zelf aanspraak gemaakt op een deel van het geld.85 Bij de afwikkeling van deze bouwclaim(s) was verdachte het eerste aanspreekpunt van [medeverdachte 1] bij Bouwfonds.86 Verdachte moest weten dat er bouwclaims bij de aannemers werden ingediend, en dat accorderen. Verdachte wist dat [medeverdachte 1] er zelf aan verdiende; [medeverdachte 1] heeft verdachte wel eens gezegd dat hij beoogde geld te verdienen.87

De verdiensten die [medeverdachte 1] vanuit Eurocenter zou krijgen, hebben vorm gekregen door middel van het geldbedrag dat via de bouwclaim bij [medeverdachte 14] terechtkwam. Dit was in zekere zin een potje. Van daaruit werden op verzoek van [medeverdachte 1] bepaalde betalingen gedaan.88

Het ging bij de bouwclaims volgens [medeverdachte 1] om partijen die via een titel die niet juist is, een winstdeel claimden. De termen "bemiddelingsfee" en "bouwclaim" dekken de lading niet.89

Op grond van het bovenstaande staat voor de rechtbank vast dat de bedragen voor de vooropdracht, met als datum van opdrachtverlening 24 december 2003, en de aanneming (de bouw) willens en wetens zijn opgehoogd met bepaalde geldbedragen ter zake van zogenoemde bouwclaims. In werkelijkheid was van bouwclaims echter geen sprake. Uit de aangehaalde verklaringen van [medeverdachte 1] - ook die ten aanzien van feit 2 - blijkt dat het hier ging om het betalen van smeergeld aan [betrokkene 1]/[medeverdachte 23] (zie feit 2) en het creëren van een potje bij [medeverdachte 14].

Dit maakt dat de inhoud van zowel de brief van 8 april 2004 als de deelovereenkomst van 21 april 2004/3 mei 2004, voor zover daarin aan [vennootschap 6] respectievelijk Drentepark VOF werkzaamheden zijn opgedragen in verband met de (financiële) afwikkeling van bouwclaims, vals is. De raamovereenkomst van 11/12 februari 2004 is naar het oordeel van de rechtbank eveneens vals nu daarin de maximale opdrachtsom in verband met de (tegen)prestaties van [vennootschap 6] en Drentepark VOF in Fase I tot en met Fase IV van het project Eurocenter is bepaald op een bedrag van € 53.986.000,- (exclusief BTW), terwijl - naar uit het voorgaande blijkt - in werkelijkheid deze maximale opdrachtsom € 49.950.000,- (exclusief BTW) bedroeg. Het verschil wordt gevormd door (de waarde van) valselijke bouwclaims.

Verdachte heeft bevestigd dat hij met [medeverdachte 1] over de bouwclaim van [betrokkene 1] heeft gesproken. Verdachte vond het geen probleem dat de bouwsom met het bedrag van de bouwclaim werd verhoogd, nu de bouwsom binnen het, in de Kosten Baten Analyse (KBA), vastgestelde budget bleef.94 Uit de in de woning van verdachte aangetroffen hangmap "Projectoverleg JvV" blijkt dat hij reeds begin 2003 met [medeverdachte 1] over een aannemer heeft gesproken en dat daarbij de namen van [vennootschap 6] en Heijmans zijn gevallen.95 Ook op latere data heeft verdachte met [medeverdachte 1] over de aannemer(s) gesproken.96

De bouwclaims die in rekening zijn gebracht, bedroegen enkele miljoenen euro's. Verdachte stemde hier namens Bouwfonds mee in, terwijl Bouwfonds en [medeverdachte 23] elkaar eerder over en weer finale kwijting hadden verleend. Verdachte wist, zoals gezegd, dat [medeverdachte 1], die al vanaf augustus-oktober 2001 niet meer voor Bouwfonds werkzaam was, beoogde hieraan geld te verdienen.

Feit 1

Zoals hiervoor is weergegeven, heeft Bouwfonds de sloopwerkzaamheden ten behoeve van het project Eurocenter bij brieven van 24 december 2003 en 8 april 2004 (de zogenoemde vooropdracht) opgedragen aan [vennootschap 6], die op haar beurt deze werkzaamheden heeft uitbesteed aan het bedrijf [bedrijfsnaam], die de werkzaamheden heeft uitgevoerd. De sloop is in ieder geval op 28 april 2004 klaar. Bij brief van deze datum deelt [betrokkene 31] aan Schootse Poort (Philips Pensioenfonds) mede, dat de benodigde sloopwerkzaamheden inmiddels zijn afgerond, dat op dit moment op het terrein de laatste grondwerkzaamheden plaatsvinden en dat op 18 mei a.s. de officiële start van de bouwactiviteiten zal plaatsvinden, welk 'starting point' door minister Dekker (VROM) zal worden ingeluid.97 Verdachte is bij deze officiële start - het slaan van de eerste paal - aanwezig geweest.98

Echter nadien sluit Bouwfonds Ontwikkeling BV als opdrachtgever een aannemingsovereenkomst met [vennootschap 5] (gevestigd te Amsterdam). In deze overeenkomst, die niet is gedateerd, draagt Bouwfonds aan [vennootschap 5] op: "het uitvoeren van voorbereidende- en waterbouwkundige werkzaamheden ten behoeve van het bouwrijp maken van een bouwterrein met opstallen in erfpacht uitgegeven aan Stichting Philips Pensioenfonds (...) aan (...) De Boelelaan te Amsterdam, belendend aan het Holiday Inn Hotel, (...) voor het ontwikkelingsproject Eurocenter. Alsmede het verrichten van werkzaamheden ter bescherming van de bedrijfsvoering van het Holiday Inn Hotel (...)".99

In artikel 4, onderdeel A, van deze overeenkomst is bepaald dat de aanvangsdatum van het werk zal plaatsvinden onmiddellijk na verlening van de onherroepelijke bouwvergunning en na ondertekening van de onderhavige overeenkomst. Daarbij is vermeld dat de voorbereidende werkzaamheden voor de start van de sloop inmiddels hebben plaatsgevonden.

In artikel 6, onderdeel A, van deze overeenkomst is bepaald dat de aannemingssom van het werk een vast bedrag groot € 2.368.000,- exclusief BTW bedraagt.

Bijlage 1 bij deze overeenkomst bevat een (werk-)omschrijving van de te verrichten werkzaamheden. Daarin zijn tevens grond- en sloopwerkzaamheden opgenomen.

Een concept van de aannemingsovereenkomst is op 24 juni 2004 door [betrokkene 33], die is verbonden aan [vennootschap 5], per mail verzonden aan [betrokkene 31].100 Blijkens een bij Bouwfonds aangetroffen overzicht van kluisstukken heeft [betrokkene 31], dan wel de administratie, de getekende aannemingsovereenkomst met [vennootschap 5] op 19 juli 2004 in de kluis gedeponeerd.101

Volgens [betrokkene 31] heeft verdachte hem tijdens een gesprek gezegd dat er wat werkzaamheden van [vennootschap 5] in een overeenkomst moesten worden vastgelegd. Dat betrof onder andere sloopwerkzaamheden en het gebeuren rond Holiday Inn. Met de hem, door [betrokkene 33], toe gemailde aannemingsovereenkomst is [betrokkene 31] naar verdachte gegaan met de vraag of deze overeenkomst aan zijn verwachtingen voldeed. [betrokkene 31] heeft de overeenkomst en de werkzaamheden uit de werkomschrijving met verdachte besproken en volgens verdachte voldeed de overeenkomst aan de verwachtingen. In opdracht van verdachte heeft [betrokkene 31] verdere uitvoering aan (de totstandkoming van) de overeenkomst gegeven. De overeenkomst is uiteindelijk door Bouwfonds getekend, waarna hij de administratie heeft gevraagd kopieën voor verdachte, zichzelf en de administratie te maken en het origineel in de kluis op te bergen.102

Een kopie van de getekende aannemingsovereenkomst met [vennootschap 5] is op het woonadres van verdachte aangetroffen.103

Volgens [betrokkene 7] heeft [vennootschap 5] niets met de grote sloop van het project van doen gehad.109 [medeverdachte 1] of één van zijn medewerkers had [betrokkene 7] benaderd en in een persoonlijk gesprek aangegeven "dat er gelden moesten worden doorgesluisd".110 [betrokkene 7] werd gevraagd om hieraan mee te werken, waarvoor zij een geldelijke vergoeding zou ontvangen. Volgens [betrokkene 7] is de aannemingsovereenkomst niet gelijk de werkelijkheid. Een deel van de werkzaamheden is uitgevoerd. De facturen zien deels op deze verrichte werkzaamheden - hoofdzakelijk werkzaamheden ter zake van het Holiday Inn Hotel - maar daarin zitten ook 'de aan Bouwfonds doorbelaste gelden' van Rooswyck, [medeverdachte 13] en de architect.111 Deze bedrijven zijn er tussen geschoven; [vennootschap 5] heeft gediend als doorgeefluik.112 Geen van deze bedrijven, noch Rooswyck,113 noch [medeverdachte 13],114 noch de architect,115 heeft namens [vennootschap 5] werkzaamheden in het kader van het project Eurocenter verricht.

Over een bij [vennootschap 5] aangetroffen handgeschreven overzicht met namen en bedragen,116 verklaart [betrokkene 7], dat dit overzicht door hem is opgemaakt en dat alle bedragen die op dit overzicht staan vermeld, betrekking hebben op de 2,1 miljoen euro die [vennootschap 5] in het project Eurocenter aan Bouwfonds heeft gedeclareerd.117 Naast Rooswyck (€ 250.000), [medeverdachte 13] (€ 75.000) en [betrokkene 4] (€ 300.000) (naar de rechtbank begrijpt: de architect), staan op dit overzicht ook de namen Geuzenvloot (€ 35.000, € 45.000 en € 100.000) en Beagle (€ 25.000) vermeld. Volgens [betrokkene 7] zijn ook deze namen aangedragen. De vermelde bedragen zijn daadwerkelijk betaald.118 [betrokkene 7] wist van [medeverdachte 1] en [medeverdachte 3] dat er facturen aan zouden komen, die [vennootschap 5] vervolgens moest betalen.119 Over de aannemingsovereenkomst verklaarde [betrokkene 7] dat [medeverdachte 1] tegen hem had gezegd "dat deze eraan zou komen".120

In de administratie van [vennootschap 5] zijn met betrekking tot het project Eurocenter onder meer de volgende facturen (exclusief BTW) aangetroffen:121

- een factuur op naam van [vennootschap 32] Ltd. d.d. 16 augustus 2004 van € 175.000,-;122

- een factuur op naam van [vennootschap 32] Ltd. d.d. 23 augustus 2004 van € 125.000,-;123

- een factuur van Rooswyck Property Services BV d.d. 10 september 2004 van

€ 125.000,-;124

- een factuur van Rooswyck Property Services NV d.d. 15 oktober 2004 van € 125.000,-;125

- een factuur van [medeverdachte 13] d.d. 21 februari 2005 van € 75.000,-;126

- een factuur van Geuzenvloot Vastgoed BV d.d. 23 oktober 2006 van € 35.000,-;127

- een factuur van Geuzenvloot Vastgoed BV d.d. 23 oktober 2006 van € 45.000,-;128

- een factuur van Geuzenvloot Vastgoed BV d.d. 23 oktober 2006 van € 100.000,-;129

- een factuur van Beagle management & consultancy services bv d.d. 24 oktober 2006 van

€ 25.000,-.130

Wat betreft de facturen op naam van [vennootschap 32] Ltd. geldt dat volgens deze facturen de gelden moeten worden overgemaakt naar [vennootschap 25] op rekeningnummer 422563364. Deze rekening staat ten name van "[voornamen] [betrokkene 4] D/B/A [vennootschap 25]".131

[medeverdachte 1]132 en [medeverdachte 16]133 zijn betrokken bij Rooswyck.134 [medeverdachte 13] is een bedrijf van [medeverdachte 6].135 [medeverdachte 3] is betrokken bij de bedrijven Geuzenvloot en Beagle.136

Partiële vrijspraak

De rechtbank zal verdachte van het onder 1 tenlastegelegde voor zover het betreft de vijf facturen van [vennootschap 5] aan Bouwfonds Ontwikkeling BV ten bedrage van in totaal € 2.100.000,- (exclusief BTW), vrijspreken.

Naar het oordeel van de rechtbank is geen bewijs voorhanden dat verdachte bij het valselijk opmaken van deze facturen enige betrokkenheid heeft gehad. Ook bevat het dossier onvoldoende bewijs om tot het medeplegen van het valselijk (doen of laten) opmaken van deze facturen te kunnen komen.

Feit 6

Het bedrijf [medeverdachte 4], dat hiervoor al ter sprake kwam, trad in het project Eurocenter op als gedelegeerd projectontwikkelaar.140 Daartoe had Bouwfonds op 28 augustus 2001 een zogeheten Total Engineeringsovereenkomst (TEO), gedateerd 6 juli 2001, met dit bedrijf gesloten.141 Deze overeenkomst houdt in dat Bouwfonds "het volledige ontwerp en management van het project" wenst uit te besteden aan [medeverdachte 4].

In artikel 1.10 van deze overeenkomst is "Fase I" als volgt omschreven: "de periode waarin [vennootschap 4] werkzaamheden verricht die leiden tot aanbestedingsgerede stukken (Bestekken en tekeningen)". In artikel 5.1 zijn de werkzaamheden van [medeverdachte 4] in deze fase omschreven. [medeverdachte 4] heeft/zal, achtereenvolgens, vervaardigd/(doen) vervaardigen: het Programma van Eisen, het Voorlopig Ontwerp, het Definitief Ontwerp en het Bestek met bijbehorende bestektekeningen. Artikel 7 van de overeenkomst verwijst voor wat betreft de planning van Fase I naar bijlage 3, waarin voor de "Bouwvoorbereiding (Bestek)" 65 dagen zijn ingepland. Artikel 8.2 van de overeenkomst houdt in dat [medeverdachte 4] in Fase II de aanbesteding van de Bestekken en tekeningen begeleidt.

Bijlage 6 bij de overeenkomst houdt een overzicht van de stichtingskosten in. In deze bijlage zijn deze kosten voor de Schets Ontwerp-, Voorlopig Ontwerp-, Definitief Ontwerp- en Bestek-fase begroot op respectievelijk fl. 354.000,-, fl. 2.332.500,-, fl. 4.242.500,- en fl. 7.072.500,-. Voor "Uitvoering" is een bedrag van fl. 6.318.500,- begroot, waardoor de totale stichtingskosten (exclusief het honorarium voor [medeverdachte 4]) uitkomen op fl. 20.320.000,-. In artikel 15.1 van de overeenkomst is bepaald dat dit bedrag vast is tot 1 januari 2005.

Ontwerp en engineering

Gedurende 2002 en 2003 is zowel de opzet van de ontwikkeling als het volledige ontwerp van de 3 gebouwen enkele keren fundamenteel aangepast. Tevens zijn de laatste maanden, op aangeven van Schootse Poort en welstand, de gevels en de constructie van de kantoorgebouwen meerdere keren opnieuw gewijzigd en ontworpen. Daarnaast is het woongebouw, toen het DO bijna gereed was, volledig opnieuw uitgelegd en ontworpen naar aanleiding van de gewijzigde wensen van Schootse Poort.

Wij zijn overeengekomen dat deze kosten vallen buiten de oorspronkelijke opdracht en u deze meerkosten voor ontwikkeling, ontwerp en management, met betrekking tot bovengenoemde aanpassing, zijnde € 1.900.000,- per 1 november 2003 aan ons kan factureren.

Aansprakelijkheid

Tussen ons is overeengekomen dat het Bestek door de aannemer zal worden uitgewerkt. [vennootschap 4] zal dit contractueel vastleggen met de beoogde bouwcombinatie en tevens de bijbehorende kosten verrekenen met deze bouwcombinatie.

In opdracht van [vennootschap 4] zal tevens de detailengineering door de Bouwcombinatie worden uitgewerkt. Hiervoor is een budget gereserveerd met een totaalsom van € 2.545.000,-. Met dit bedrag is rekening gehouden en maakt deel uit van het totale opgenomen budget in de kba van de bouwkosten."

Verdachte heeft, hoewel in vergelijking met de in de TEO van 6 juli 2001 overeengekomen, vaste stichtingskosten van fl. 20.320.000,- (omgerekend € 9.220.814,-) bij brief van 3 november 2003 een aanzienlijke aanvullende vergoeding van in totaal € 4.445.000,- (€ 1.900.000,- + € 2.545.000,-) wordt toegekend, geen documentatie van [medeverdachte 17] verlangd ter onderbouwing van de vermeende kosten van het verrichte meerwerk ter zake van ontwerp en engineering.

Evenmin heeft verdachte [medeverdachte 17] gevraagd of de werkzaamheden in verband met de uitwerking van het bestek en de detailengineering, waarover in de brief van 3 november 2003 wordt gesproken, niet al onderdeel uitmaakten van de in de TEO overeengekomen werkzaamheden.145

"Mijn commentaar op de eerste volzin: "Gedurende 2002 en 2003 is zowel de opzet van de ontwikkeling als het volledige ontwerp van de 3 gebouwen enkele keren fundamenteel aangepast." is het volgende:

Zoals het hier staat is het veel te zwaar aangezet. Er hebben weliswaar wijzigingen plaatsgevonden, maar het is onjuist dat het volledige ontwerp van de drie gebouwen enkele keren fundamenteel is aangepast. (...)

Mijn commentaar op de tweede volzin: "Tevens zijn de laatste maanden, op aangeven van Schootse Poort en welstand, de gevels en de constructie van de kantoorgebouwen meerdere keren opnieuw gewijzigd en ontworpen." is het volgende:

Wat hier staat klopt niet. Er hebben wel een paar wijzigingen plaatsgevonden op aangeven van de opdrachtgever en na overleg met welstand, maar dan heb je het over de verfijnde detaillering van de gevel. Denk daarbij aan de baksteenstructuur, sierlijsten en dakbeëindigingen. In de laatste maanden voor november 2003 hebben er géén structurele wijzigingen aan de gevel en aan de constructie plaatsgevonden. Dit is pertinent niet juist, er hebben wel verfijningen plaatsgevonden, maar dat moet u zien als het doorontwikkelen van het ontwerp.

Mijn commentaar op de derde volzin: "Daarnaast is het woongebouw, toen het DO bijna gereed was, volledig opnieuw uitgelegd en ontworpen naar aanleiding van de gewijzigde wensen van Schootse Poort." is het volgende:

Ook dit is niet waar. Er hebben weliswaar aanpassingen plaatsgevonden, maar het is niet zo dat de volledige gebouwstructuur opnieuw is ontworpen. Er is een tussenverdieping met bergingen bijgekomen, maar er is - toen het DO bijna gereed was - niets aan de constructie van het woongebouw veranderd."

Bij de in de werkkamer van [medeverdachte 17] aangetroffen "Snijvlees-aantekeningen" bevindt zich een pagina met daarop (naar de rechtbank begrijpt) de datum 19 januari 2004,161 kort gelegen na 8 en 15 januari 2004, de data waarop voornoemde facturen zijn verstuurd en bij Bouwfonds zijn "geboekt". Uit de aangetroffen agenda van [medeverdachte 17] blijkt dat hij op 19 januari 2004 een afspraak had met [medeverdachte 1].162

Op de achterzijde van deze pagina staan de bedragen van € 1.900.000,- en € 2.545.000,- vermeld.163 Deze bedragen maken onderdeel uit van een optelsom. Bij deze som is ook rekening gehouden met een bedrag van € 4.650.000, welk bedrag verband lijkt te houden met de zogenoemde bouwclaims.164 De uitkomst van deze som wordt - na aftrek van bedragen ter zake van "Fees (JON)" en "Vooruitbet. [medeverdachte 14]" - volgens een bepaalde verhouding in tweeën gesplitst. Vervolgens is onderaan de pagina het volgende vermeld:

Schuld (...) € 2.200.000

JON uit KBA (...) € 840.000

--------------

€ 1.360.000

-/- opdr. Detaileng. [VENNOOTSCHAP 32] € 1.360.000

--------------

0

Mede gelet op een andere pagina van de "Snijvlees-aantekeningen"165 leidt de rechtbank uit de hier bedoelde aantekeningen af dat de geldbedragen van € 1.900.000,- en € 2.545.000,-, als ook de gelden uit de zogenoemde bouwclaims - volgens een bepaalde verhouding - tussen [medeverdachte 4] en "JON" worden verdeeld, waarna er aan het einde van deze aantekeningen een bepaalde "verrekening" lijkt te zijn vormgegeven.

Uit onderzoek is gebleken dat met de afkorting "JON", [medeverdachte 1] ([voornaam medeverdachte 1]), [medeverdachte 3] ([voornaam medeverdachte 3]) en [medeverdachte 16] ([voornaam medeverdachte 16]) worden bedoeld.166

Zoals weergegeven, heeft verdachte geen documentatie van [medeverdachte 17] verlangd ter onderbouwing van de vermeende kosten van het verrichte meerwerk ter zake van ontwerp en engineering. Hij heeft [medeverdachte 17] evenmin gevraagd of de werkzaamheden in verband met de uitwerking van het bestek en de detailengineering niet al onderdeel uitmaakten van de in de TEO overeengekomen werkzaamheden. Dit had wel voor de hand gelegen, aangezien het gaat om aanzienlijke bedragen (bijna de helft van de in de TEO totale geraamde stichtingskosten). Uit de aangehaalde verklaringen van [medeverdachte 1] blijkt dat hij met verdachte over de detailengineering heeft gesproken en dat verdachte op zijn "verzoek" het budget heeft aangewend om een betaling naar [betrokkene 4] te laten gaan. Ook dit was weer een "potje".

Zoals aangegeven, komt de rechtbank hieronder nog nader over het opzet van verdachte te spreken.

Partiële vrijspraak

De rechtbank zal verdachte van het onder 6 tenlastegelegde voor zover het - zakelijk weergegeven - de afkoop van het winstrecht voor een bedrag van € 1.750.000,- in de brief van 3 november 2003 en de toekenning van een eenmalig en verhoogd winstaandeel van € 500.000,- in de brief van 3 augustus 2004 betreft, vrijspreken.

Het bedrag van € 1.750.000,- kan naar het oordeel van de rechtbank niet worden beschouwd als te zijn betaald op oneigenlijke gronden. [medeverdachte 4] had immers een in de TEO vastgelegd winstrecht van 25% met Bouwfonds afgesproken. Ook ten aanzien van de toekenning van het aanvullend winstrecht van € 500.000,- kan niet worden vastgesteld dat dit als onzakelijk moet worden beschouwd. Het enkele feit dat beide winstaanspraken opgenomen zijn in de in de "Snijvlees-aantekeningen" vastgelegde verdeling is - hoewel opmerkelijk - naar het oordeel van de rechtbank onvoldoende om tot onzakelijkheid/valsheid te concluderen.

Feit 7

Op 26 september 2003 is door Bouwfonds een Kosten Baten Analyse (KBA) met de projectnaam "Kavel 8 & 9 Drentepark te Amsterdam" opgesteld. Deze KBA is ondertekend door [betrokkene 31], verdachte, [medeverdachte 3] en [medeverdachte 7].173 De KBA bevat onder andere een overzicht van de verwachte, begrote stichtingskosten in het project Eurocenter.174

Bij deze stichtingskosten is onder de grondkosten (A) een post "Bemiddelingskosten bij verwerving" (1300) opgenomen ten bedrage van € 2.000.000,- met daarbij de opmerking "courtage [medeverdachte 23]". Volgens verdachte wordt hiermee de afwikkeling van het winstrecht van [medeverdachte 23] bedoeld.175 De rechtbank verwijst naar hetgeen ten aanzien van feit 2 is overwogen.

Bij de stichtingskosten zijn de totale bouwkosten (B) begroot op een bedrag van € 62.910.000,-. Zoals hiervoor is overwogen, schrijft verdachte in zijn brief van 3 november 2003 aan [medeverdachte 4] dat het gereserveerde budget ter zake van, kort gezegd, de detailengineering van € 2.545.000,- van dit (totaal-)bedrag deel uitmaakt. De rechtbank verwijst in dit verband naar hetgeen ten aanzien van feit 6 is overwogen.

Hiervoor is ten aanzien van de feiten 3 en 4 overwogen dat verdachte reeds vanaf begin 2003 met [medeverdachte 1] over een aannemer in het project Eurocenter heeft gesproken en dat daarbij de namen van [vennootschap 6] en Heijmans zijn gevallen.

Op de hiervoor genoemde pagina gedateerd 21 mei 2003 uit de hangmap "Projectoverleg JvV" van verdachte staat voorts "Aanneemsom" vermeld,187 waaruit de rechtbank afleidt dat verdachte ook hierover met [medeverdachte 1] heeft gesproken.

[medeverdachte 5] heeft in zijn notitieboek bij (naar de rechtbank begrijpt) de datum 12 juni 2003, in verband met het onderhavige project, geschreven over de bouwcombinatie [vennootschap 6]/Heijmans en stichtingskosten. Voorts noteert [medeverdachte 5] dat [medeverdachte 23] een aanbrengfee ontvangt van zes miljoen gulden.188 Dit bedrag komt terug in de notities van [medeverdachte 5] bij (naar de rechtbank begrijpt) de datum 7 augustus 2003.189 De rechtbank constateert - mede aan de hand van het overzichtschema Eurocenter190 - dat in het project Eurocenter via Drentepark VOF en [medeverdachte 14] in totaal een bedrag van € 2.722.681,-

(€ 2.586.547,- (feit 3) + € 136.134,-191) bij [medeverdachte 23] is terechtgekomen. Omgerekend in guldens betreft dit fl. 6.000.000,-. Kennelijk was reeds in juni-augustus 2003 bekend dat dit bedrag, via zogenoemde bouwclaims, naar [medeverdachte 23] zou (moeten) gaan.

Vooropdracht [vennootschap 6] 4.250.000

Aanbrengfee + afkoopsom [medeverdachte 23] 4.650.000

Aanneemsom VOF 49.750.000

Detail-engineering 2.545.000

Vooropdracht [vennootschap 6] 3.891.000

Aanneemsom VOF + afkoop 53.986.000

Detail-engineering 2.545.000

Tot slot is in de woning van verdachte, in dezelfde map, een memo van [betrokkene 31] van 13 februari 2004 aangetroffen, waarin wordt gesproken over het budget van

€ 62.910.000,-.199 Op deze memo is met pen een pijl getrokken van dit bedrag naar de volgende bijgeschreven aantekeningen:

60,8

€ 2,1 (...)

- AOV (53,8 (...))

- vooropdracht

- detailengineering

Feit 5

In 2004 sluit verdachte met [medeverdachte 13] (gevestigd te Bilthoven) een zogenoemde overeenkomst van geldlening, gedateerd 20 mei 2004.200 Uit conceptversies van deze overeenkomst201,202 en brieven van verdachte203 respectievelijk [medeverdachte 13]204 leidt de rechtbank echter af dat deze overeenkomst na 20 mei 2004 is opgemaakt. Bij brief van 22 juli 2004 deelt verdachte [medeverdachte 13], in de persoon van [medeverdachte 6], mede: "Bijgaand ontvang je de door mij ondertekende overeenkomst retour. Ik houd het tweede exemplaar volgens afspraak in mijn bezit." Als bijlage 1 wordt in deze brief "overeenkomst van geldlening" vermeld.205

De overeenkomst houdt (onder meer) in dat [medeverdachte 13] aan verdachte een bedrag van € 800.000,- leent, tegen een rente van 4,5% per jaar, welke steeds vóór het einde van het jaar dient te zijn voldaan. De lening wordt verstrekt ten behoeve van een investering van verdachte in "zelfbewoning op het per ca. 1 augustus 2004 te betrekken adres t.w.: [adres medeverdachte 13]."

Verdachte heeft verklaard dat hij, in verband met de aankoop van (een) stuk(ken) grond in Muiderberg en de ontwikkeling van een of meer huizen aldaar - naast zijn hypothe(e)k(en) - een bedrag nodig had van € 800.000,-. Verdachte heeft met [medeverdachte 6], maar ook met [medeverdachte 1] over het kunnen lenen van een dergelijk bedrag gesproken, en dat bleek mogelijk te zijn. Verdachte is ook naar zijn bank geweest, maar heeft "voor het gemak" via [medeverdachte 6] geld geleend.206

Volgens [medeverdachte 1] heeft verdachte het bedrag van € 800.000,- op zijn voorspraak van [medeverdachte 6] kunnen lenen. Het betrof geld dat voor [medeverdachte 1] uit Eurocenter was "geknipt" en dat tijdelijk bij [medeverdachte 6]/[medeverdachte 13] gestald stond.207 Het betrof een potje en daar is het geld voor de lening van verdachte uitgekomen.208 Volgens [medeverdachte 1] is er overigens eerst nog sprake van geweest dat het geld (direct) door [medeverdachte 14] zou worden uitgeleend aan verdachte.209

"[voornaam verdachte]: Heeft kavel van 700 m2 gekocht, bouwen in [plaats] naast hypotheek nog + 8 ton nodig om stuk buurman te kopen + uitbreiding woning. Hypotheek gaat bij Fortis lopen.

[medeverdachte 14] leent in r/c voor + max 2 jaar 8 ton

[medeverdachte 14] ontvangt van Eurocenter 1.230.769 (...) in 2004

welke in 2005 terug betaalt moet worden."

Op 3 juni 2004 maakt [medeverdachte 14] een bedrag van € 150.000,- over naar de rekening van [medeverdachte 13].214 Op diezelfde dag maakt [medeverdachte 13] een gelijk bedrag over naar de rekening van verdachte.215 Later maakt [medeverdachte 13] nog andere bedragen over naar die rekening:

- op 14 juni 2004 een bedrag van € 250.000,-;216

- op 28 juni 2004 drie bedragen van in totaal € 100.000,-;217

- op 1 september 2004 een bedrag van € 150.000,-;218

- op 31 maart 2005 een bedrag van € 150.000,-.219

In totaal is derhalve het overeengekomen bedrag van € 800.000,- vanaf de rekening van [medeverdachte 13] naar de rekening van verdachte overgemaakt.

Verdachte heeft de over de jaren 2004 en 2005, op grond van de overeenkomst, verschuldigde rente, na overleg met [medeverdachte 6], niet eerder hoeven te betalen dan in 2006.221

Eerst op 10 mei 2006 betaalt verdachte via zijn rekening een bedrag aan rente over de jaren 2004, 2005 en 2006, ten bedrage van € 70.814,-.222 Op 14 juli 2006 maakt verdachte vervolgens een bedrag van € 803.000,- over naar de rekening van [medeverdachte 13], onder de vermelding "aflossing + rente".223

Op de computer van verdachte is een document aangetroffen, genaamd "Overzicht stichtingskosten [adres]".224 Op dit document staat onder het kopje "Liquiditeiten" de totale hypotheek vermeld, en vervolgens - zakelijk weergegeven: "Aanvulling hypotheek € 500.000,- (aanvraag nieuwe hypotheek) en eigen geld € 300.000,-."

Uit een op de computer van verdachte aangetroffen "Overzicht financien 2004" blijkt dat de bank voor het verlenen van een extra hypotheek van 500.000 een extra borgstelling vraagt.225

Op een ander bij verdachte aangetroffen document, een soortgelijk "Overzicht stichtingskosten" zoals hiervoor bedoeld, is bij "Aanvulling hypotheek" geen bedrag ingevuld. Op dit overzicht is - zakelijk weergegeven - vermeld: "Extra lening JvV € 800.000,-".226

Verdachte heeft de onderhavige lening van € 800.000,- niet gemeld bij zijn werkgever.227 Zoals hiervoor, onder het kopje "Algemeen", is vermeld, was verdachte destijds Adjunct-directeur kantoren bij Bouwfonds Ontwikkeling BV.

Volgens verdachte was [medeverdachte 13] en/of [medeverdachte 6] betrokken bij projecten van Bouwfonds.228 [medeverdachte 6] heeft verklaard dat hij verdachte kent van Bouwfonds. Verdachte is betrokken geweest bij twee projecten in De Bilt, waarbij [medeverdachte 6] ook betrokkenheid had.229

Blijkens de "Business Principles" van Bouwfonds wordt het handelen van Bouwfonds onder andere bepaald door de competentie 'integriteit'. De "Business Principles" houden in dat kader het volgende in: "Medewerkers zijn verplicht privé en zakelijke belangen te scheiden en zijn gebonden aan regels inzake privé beleggingstransacties. Zij verrichten geen nevenactiviteiten die strijdig kunnen zijn met belangen van Bouwfonds. Elke schijn van corruptie, fraude of omkoping wordt vermeden. Het aanvaarden of aanbieden van betalingen of andere persoonlijke voordelen is niet toegestaan."230

Verdachte heeft door middel van het ondertekenen van een brief van Bouwfonds van 19 december 2002 tot uitdrukking gebracht, dat hij de "Business Principles" kent en dat hij ernaar zal handelen.231

Gift

Anders dan de verdediging heeft betoogd, is de rechtbank met de officieren van justitie van oordeel dat de lening van verdachte van € 800.000,- als een gift in de zin van artikel 328ter van het Wetboek van Strafrecht (Sr) dient te worden aangemerkt. Het begrip "gift" in deze strafbepaling heeft een autonome betekenis, die niet zonder meer op één lijn kan worden gesteld met de betekenis van de begrippen "gift" en/of "schenking" in het Burgerlijk Wetboek. Mede gelet op het door artikel 328ter Sr te beschermen rechtsbelang - dat blijkens de wetsgeschiedenis in de eerste plaats is gelegen in de zuiverheid van de dienstbetrekking232 - en indachtig de jurisprudentie van de Hoge Raad over het begrip "gift" in artikel 177 Sr,233 een verwante strafbepaling, dient naar het oordeel van de rechtbank onder het begrip "gift" in artikel 328ter Sr te worden verstaan: elke overdracht van iets dat waarde heeft voor de verkrijger. Daarbij is niet vereist dat de waarde objectiveerbaar is.

De geldlening van € 800.000,- had, zo blijkt uit het voorgaande, waarde voor verdachte. Hij heeft dit geldbedrag "voor het gemak" bij [medeverdachte 13] in plaats van bij zijn bank geleend. Uit een door de verdediging bij pleidooi overgelegde productie (bijlage 7) blijkt dat "snelheid" een belangrijk aspect voor verdachte was. Voorts blijkt uit deze productie dat de (eventuele) verhoging van de hypotheek van verdachte bij zijn bank (slechts) op een bedrag van € 493.742,- (in plaats van € 800.000,-) zag. Bevestiging hiervan is te vinden in het genoemde "Overzicht financien 2004", dat in de woning van verdachte is aangetroffen, waarin is vermeld dat de bank voor het verlenen van een extra hypotheek van 500.000 een extra borgstelling vraagt. Anders dan bij met name een bank te doen gebruikelijk is, heeft verdachte de door hem op basis van de overeenkomst verschuldigde rente niet maandelijks of jaarlijks hoeven te betalen. Eerst in het zicht van de totale aflossing van de lening, twee jaren na het aangaan daarvan, heeft verdachte rente betaald. Gelet op voornoemde omstandigheden, in onderling verband en samenhang beschouwd, is sprake van een gift in de zin van artikel 328ter Sr.

Feiten 1 tot en met 7 (opzet) en feit 8

Ten aanzien van het onder 8 ten laste gelegde feit - de verdenking dat verdachte heeft deelgenomen aan een criminele organisatie als bedoeld in artikel 140, eerste lid, van het Wetboek van Strafrecht - bezigt de rechtbank de hiervoor ten aanzien van de feiten 1 tot en met 7 weergegeven, redengevende feiten en omstandigheden eveneens tot het bewijs. Naar het oordeel van de rechtbank blijkt daaruit van een duurzaam en gestructureerd samenwerkingsverband tussen diverse natuurlijke en rechtspersonen, die zich (kort gezegd) met name bezig hielden met het (mede)plegen van valsheid in geschrift en het witwassen van de daardoor verkregen gelden. Voorts acht de rechtbank nog het volgende van belang.

Blijkens de inhoud van de in het voorgaande meermalen ter sprake gekomen hangmap "Projectoverleg JvV" heeft verdachte ná het vertrek van [medeverdachte 1] bij Bouwfonds in augustus - oktober 2001 nog veelvuldig contact met hem gehad, waarbij zij ook over zaken en projecten van Bouwfonds spraken.234

Uit verricht onderzoek aan de in het kader van het onderzoek Klimop in beslag genomen agenda's is gebleken dat tot het vertrek van [medeverdachte 1] bij Bouwfonds, er 2 afspraken stonden gepland tussen (onder meer) verdachte en [medeverdachte 1]. In de periode ná het vertrek van [medeverdachte 1] bij Bouwfonds, tot het vertrek van verdachte bij Bouwfonds per 1 april 2005, stonden er 128 van dergelijke afspraken gepland.235 Sommige van die afspraken waren met [medeverdachte 16] of [medeverdachte 17].236 Verdachte heeft tijdens zijn periode bij Bouwfonds overigens ook zonder [medeverdachte 1] afspraken gehad met [medeverdachte 16]237 en/of [medeverdachte 17].238 Ook sprak verdachte met [medeverdachte 3].239 En in de periode tussen 19 februari 2004 en 22 december 2004 stonden er in totaal 17 afspraken gepland tussen verdachte en de zogenoemde "JON"-groep,240 bestaande uit [medeverdachte 1], [medeverdachte 3] en [medeverdachte 16].

[medeverdachte 1] werkte met zogenoemde potjes. Bepaalde betalingen wilde hij niet rechtstreeks vanaf de rekening van Bouwfonds doen, maar vanuit projecten. Een bouwclaim was dan bijvoorbeeld een titel om ergens een geldbedrag te krijgen, dat wil zeggen een potje te creëren.241 De "moeilijke betalingen" welke uit deze potjes werden gedaan,242 waren onder andere betalingen waarmee [medeverdachte 1] iemand afkocht.243 [medeverdachte 1] had er ook geen moeite mee om steekpenningen te betalen.244

[medeverdachte 16] en [medeverdachte 3] wisten volgens [medeverdachte 1] van het bestaan van de potjes245 en dat geldt volgens [medeverdachte 1] ook voor verdachte. Verdachte wist van de potjes en de moeilijke betalingen. Verdachte kende die begrippen.246 Volgens [medeverdachte 1] is hij nooit iemand tegengekomen die bij de handelwijze van de potjes vraagtekens zette. Ook niet de partijen binnen Bouwfonds die er vanaf wisten.247

De filosofie van [medeverdachte 1] was: "we worden allemaal rijk. We runnen een onderneming binnen een onderneming en ik zorg dat het voor iedereen prettig is."248 Ook verdachte wist, vanaf 2002/2003, dat als je met [medeverdachte 1] zou werken, je dan op enig moment rijk kon worden.249

Euro Fl

BO 454.545 1.000.000

Paasheuvel 681.818 1.500.000

WH museum 545.455 1.200.000

Rijswijk 1.136.364 2.500.000

Plot J 11.364 25.000

Eurocenter 1.750.000 3.850.000

Den Haag 300.000 660.000

Scheldeplein 100.000 220.000

Symphony 500.000 1.100.000

------------

Totaal 5.479.545

hypotheek 1.000.000

lening 800.000

------------

schuld 1.800.000

De Ster 400.000

De Zon 400.000

De Maan 400.000

De Aarde 900.000

----------

Restant Cash 187.727

3.3. Bewezenverklaring

De rechtbank acht wettig en overtuigend bewezen dat verdachte de onder 1 tot en met 8 ten laste gelegde feiten heeft begaan, met dien verstande dat

Feit 1:

Hij in de periode van 1 juni 2004 tot en met 19 juli 2004 te Hoevelaken en Amsterdam, tezamen en in vereniging met anderen,

een ongedateerde aannemingsovereenkomst tussen [vennootschap 5] en

Bouwfonds Ontwikkeling BV,

Feit 2:

Hij omstreeks 30 oktober 2003 te Hoevelaken en Haelen en Roermond, tezamen en in vereniging met anderen,

Feit 3:

Hij omstreeks de periode van 11 februari 2004 tot en met 3 mei 2004 te Tilburg en IJsselstein en Rosmalen en Hoevelaken, tezamen en in vereniging met anderen,

in die raamovereenkomst vermeld of laten vermelden dat de herontwikkeling van kavel 8&9 Drentepark te Amsterdam (ook bekend onder de projectnaam Eurocenter), zal worden uitgevoerd door [vennootschap 6] en Drentepark VOF tegen een maximale opdrachtsom van Euro 53.986.000,- (exclusief btw),

terwijl in werkelijkheid die opdrachtsom van Euro 53.986.000,- niet geheel als tegenprestatie voor de werkzaamheden als omschreven in de overeenkomst kan gelden en niet geheel ten goede zou komen aan [vennootschap 6] en Drentepark VOF, maar in die opdrachtsom een vergoeding van Euro 4.036.547,- ten behoeve van [medeverdachte 14] en/of [medeverdachte 5] (ten bedrage van Euro 1.450.000,-) en [medeverdachte 23] en/of [medeverdachte 9] (ten bedrage van Euro 2.586.547,-) was begrepen

in die deelovereenkomst vermeld dat naast de werkzaamheden zoals genoemd in de raamovereenkomst Drentepark VOF eveneens zorg zal dragen voor de financiële afwikkeling van (bouw)claims die derden pretenderen te hebben jegens de opdrachtgever op (delen van) kavel 8&9 Drentepark,

terwijl in werkelijkheid geen (bouw)claims van derden aanwezig waren op (delen van) kavel 8&9 Drentepark,

Feit 4:

Hij omstreeks 8 april 2004 te Hoevelaken en Tilburg, tezamen en in vereniging met anderen,

Feit 5:

Hij in de periode van 20 mei 2004 tot en met 1 april 2005 te Hoevelaken, in elk geval in Nederland, anders dan als ambtenaar, immers als Adjunct-directeur Kantoren in dienstbetrekking bij Bouwfonds Ontwikkeling BV, naar aanleiding van hetgeen hij in zijn dienstbetrekking heeft gedaan of nagelaten dan wel zal doen of nalaten, een gift heeft aangenomen, namelijk - zakelijk weergegeven -

Feit 6:

Hij omstreeks 3 november 2003 te IJsselstein en Hoevelaken, tezamen en in vereniging met anderen,

Feit 7:

Hij in de periode van 21 mei 2003 tot en met 26 september 2003 te Hoevelaken, tezamen en in vereniging met anderen,

Feit 8:

Hij in de periode van 1 januari 1998 tot en met 13 november 2007 in Nederland opzettelijk heeft deelgenomen aan een organisatie, te weten een organisatieverband van natuurlijke personen en rechtspersonen, welke organisatie tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven, namelijk onder meer:

- valsheid in geschrift (artikel 225 Wetboek van Strafrecht);

- witwassen (artikel 420bis Wetboek van Strafrecht);

het voor rekening van en op naam van de werkgever (doen of laten) aangaan van valse overeenkomsten

en

het ten behoeve van het aangaan van valse overeenkomsten overleggen van valse KBA's en/of notities en/of andere stukken

en

het (doen of laten) verrichten van frauduleuze betalingen aan de contractspartijen ter uitvoering van valse overeenkomsten

en

het (doen of laten) opnemen van valse overeenkomsten en/of facturen en/of brieven in bedrijfsadministraties van de werkgever

en

het bijwonen van bijeenkomsten en/of vergaderingen met andere deelnemers van de organisatie, zulks ten behoeve van besluitvorming over vorenbedoelde misdrijven.

4. Kwalificatie en strafbaarheid van de feiten

Het bewezenverklaarde levert op:

5. Strafbaarheid van verdachte

Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van verdachte uitsluit. Verdachte is derhalve strafbaar.

6.1. Standpunt van de officieren van justitie

De officieren van justitie hebben gevorderd dat verdachte zal worden veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van vier jaren met aftrek van de tijd die verdachte in verzekering heeft doorgebracht.

6.2. Overwegingen van de rechtbank

Bij de beslissing over de straf die aan verdachte moet worden opgelegd, heeft de rechtbank zich laten leiden door de aard en de ernst van het bewezenverklaarde en de omstandigheden waaronder dit is begaan, alsmede de persoon van verdachte, zoals van een en ander uit het onderzoek ter terechtzittingen is gebleken.

7. Toepasselijke wettelijke voorschriften

De volgende wetsartikelen zijn van toepassing:

8. Beslissing

De rechtbank:

Samenstelling rechtbank en uitspraakdatum

Dit vonnis is gewezen door

mr. M.J.A. Plaisier, voorzitter,

mr. C.A. Boom en mr. S. Jongeling, rechters,

in tegenwoordigheid van de griffiers mr. L. Wessels en mr. A.P. de Klerk,

en uitgesproken op de openbare terechtzitting van 21 december 2012.

1 De door de rechtbank in de voetnoten als proces-verbaal aangeduide bewijsmiddelen zijn in de wettelijke vorm opgemaakt door personen die daartoe bevoegd zijn en voldoen ook overigens aan de daaraan bij wet gestelde eisen. Deze processen-verbaal zijn in de voetnoten verkort aangegeven. Door (mede-)verdachten afgelegde verklaringen zijn aangeduid met de letter "V", door getuigen afgelegde verklaringen met de letter "G" en processen-verbaal van ambtshandeling met de letters "AH" en "VERD".

Andere schriftelijke bescheiden zijn in de voetnoten aangeduid met de letter "D". Deze bescheiden zijn slechts tot het bewijs gebezigd in verband met de inhoud van de overige bewijsmiddelen.

2 D-2792

3 D-2790

4 D-2789

5 D-2788

6 D-0113

7 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

8 Proces-verbaal terechtzitting [verdachte] d.d. 14 maart 2011, pagina 4 (boven)

9 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

10 D-2379

11 D-2379, pagina 89

12 D-2379, pagina 3

De rechtbank gaat er, gelet op de inhoud van het dossier, van uit dat de datum van 24 september 2004 op pagina 1 van de hangmap berust op een typefout en dat hiervoor 24 september 2003 dient te worden gelezen. Blijkens de inhoud van de pleitaantekeningen (voetnoot 174) is ook de verdediging van deze datum uit gegaan.

13 D-2379, pagina's 90 en 92

14 D-2379, pagina 38

15 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

16 G39-01, pagina 4 (boven)

17 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

18 AH-0980, pagina 8

19 D-0229

20 D-1982

21 D-0620

22 D-1656

23 D-2379, pagina's 19, 11, 10 en 7

24 D-2379, pagina 8

25 D-2379, pagina 3

26 D-2402

27 D-0619

28 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

29 D-0626

30 D-2412, pagina's 77-78

31 D-0892, pagina 61

32 D-0892, pagina 65

33 Proces-verbaal terechtzitting [verdachte] d.d. 17 maart 2011, pagina 3 (onder)

34 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 13 mei 2011, pagina 22

35 Proces-verbaal verhoor van getuige [medeverdachte 1] bij de rechter-commissaris d.d. 5 september 2012, pagina 5

36 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 16 mei 2011, pagina 17

37 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

38 D-0621

39 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

40 D-2412, bijlage 11, pagina 6 (boven)

41 D-0873

42 D-0874

43 D-0892, pagina 69

44 D-0758

45 D-0763

46 D-2658

47 D-0167

48 D-0614

49 D-2319

50 D-2320

51 D-0617

52 D-0611

53 D-0061

54 Proces-verbaal terechtzitting [verdachte] d.d. 17 maart 2011, pagina 13 (onder)

55 D-3723

56 D-2396

57 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

58 D-0892, pagina 71

59 D-0892, pagina 73

60 D-0035

61 D-3461

62 G41-07, pagina 13 (midden)

63 D-0016

64 D-3459

65 D-3461

66 D-3461

67 D-3462

68 G41-01, pagina's 2-3

69 G41-02, pagina 3 (midden)

70 V21-01, pagina's 3-4

71 V21-04, pagina's 2 en 5 (boven)

72 D-0036

73 D-1066

74 D-1064

75 D-0626

76 AH-0016

77 AH-0023

78 G41-01, pagina 2 (onder)

79 G140, pagina's 2 (midden) en 4 (midden)

80 D-2545

81 D-0169

82 D-0165

83 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 3] d.d. 4 juli 2011, pagina 9 (onder)

84 Proces-verbaal terechtzitting Menke d.d. 8 juli 2011, pagina's 5-6

85 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 13 mei 2011, pagina 24 (onder)

86 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 3] d.d. 4 juli 2011, pagina 9 (onder)

87 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 19 mei 2011, pagina 11 (onder)

88 Proces-verbaal terechtzitting Menke d.d. 8 juli 2011, pagina 9 (onder)

89 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 16 mei 2011, pagina 16 (onder)

90 AH-0684, pagina 36

91 D-0832

92 D-0832, pagina's 2/6, 3/6 en 4/6 (voorzijde)

93 D-0832, pagina 4/6 (voorzijde)

94 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

95 D-2379, pagina 28

96 D-2379, pagina's 15, 13, 11 en 10

97 D-2496

98 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

99 D-1069

100 D-2543

101 D-2536

102 V99-02, pagina's 8-10

103 D-0601

104 D-2247-1

105 D-2248-1

106 D-2249-1

107 D-2250-1

108 D-2251-1

109 V47-03, pagina 2 (midden)

110 V47-05, pagina 2 (midden)

111 V47-05, pagina's 5-6

112 V47-03, pagina 3 (onder)

113 V47-03, pagina 4 (midden)

114 V47-04, pagina 2 (onder)

115 V47-03, pagina 4 (onder)

116 D-1080

117 V47-08, pagina 6 (boven)

118 V47-07, pagina 4 (onder)

119 V47-08, pagina 10 (midden)

120 V47-14, pagina 3 (onder)

121 AH-0665, pagina's 66-69

122 D-1255

123 D-1256

124 D-1071

125 D-1070

126 D-1037

127 D-1383

128 D-1385

129 D-1387

130 D-1384

131 AH-1343, pagina 4 (boven)

132 AH-0011, pagina 8 (onder)

133 AH-0012, pagina 4 (boven)

134 AH-0665, pagina's 70-71

135 AH-0110

136 AH-1058, pagina's 7-10

137 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 16 mei 2011, pagina's 22 (onder) - 23 (boven)

138 Proces-verbaal nader verhoor van getuige [medeverdachte 1] bij de rechter-commissaris d.d. 29 oktober 2012, pagina 8 (onder)

139 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 16 mei 2011, pagina 23 (boven)

140 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

141 D-0229

142 D-1013

143 D-2300-1

144 D-2301-1

145 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

146 G50-02, pagina 2

147 G50-02, pagina 8

148 G107-01, pagina 8

149 G107-01, pagina 5

150 G145-01, pagina 2

151 D-2875

152 D-2875, bijlage 8

153 G145-01, pagina 13

154 G145-01, pagina 12

155 Proces-verbaal verhoor van getuige [getuige 26] bij de rechter-commissaris d.d. 3 mei 2010, pagina 7

156 Proces-verbaal verhoor van getuige [getuige 28] bij de rechter-commissaris d.d. 21 september 2010, pagina 12

157 D-2021

158 D-2379, pagina 1

159 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 16 mei 2011, pagina 19 (boven)

160 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 19 mei 2011, pagina's 13 (onder) - 14 (boven)

161 D-0832, pagina 4/6 (voorzijde)

162 D-1807

163 D-0832, pagina 4/6 (achterzijde)

164 D-0832, pagina 4/6 (achterzijde), in samenhang bezien met D-0832, pagina 4/6 (voorzijde), en AH-0684, pagina's 38-50

165 D-0832, pagina 6/6

166 AH-0693

167 Proces-verbaal nader verhoor van getuige [medeverdachte 1] bij de rechter-commissaris d.d. 29 oktober 2012, pagina 2 (midden)

168 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 31 mei 2011, pagina 26 (onder)

169 Proces-verbaal nader verhoor van getuige [medeverdachte 1] bij de rechter-commissaris d.d. 29 oktober 2012, pagina 5 (midden)

170 D-1160

171 V92-04, pagina 3 (midden)

172 V92-04, pagina 2 (onder)

173 D-1764

174 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

175 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

176 D-2394

177 D-2395

178 D-3739

179 D-2379, pagina 1

180 D-2379, pagina 24

181 D-2379, pagina 21

182 D-2379, pagina 9

183 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 16 mei 2011, pagina 16 (boven)

184 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

185 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 3] d.d. 4 juli 2011, pagina 11 (boven)

186 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 3] d.d. 4 juli 2011, pagina 13 (midden)

187 D-2379, pagina 9

188 D-0892, pagina 58

189 D-0892, pagina 62 (boven)

190 D-3168

191 D-0860

192 D-2396

193 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

194 D-1984

195 Proces-verbaal nader verhoor van getuige [getuige 26] bij de rechter-commissaris d.d. 28 oktober 2010, pagina 2 (boven)

196 Proces-verbaal nader verhoor van getuige [getuige 26] bij de rechter-commissaris d.d. 28 oktober 2010, pagina 4 (boven)

197 D-3351

198 D-3721

199 D-3723

200 D-2962

201 D-0844

202 D-0513

203 D-0512

204 D-0622

205 D-0623

206 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

207 Proces-verbaal nader verhoor van getuige [medeverdachte 1] bij de rechter-commissaris d.d. 29 oktober 2012, pagina 10 (boven)

208 Proces-verbaal verhoor van getuige [medeverdachte 1] bij de rechter-commissaris d.d. 5 september 2012, pagina 5 (boven)

209 Proces-verbaal nader verhoor van getuige [medeverdachte 1] bij de rechter-commissaris d.d. 29 oktober 2012, pagina 10 (boven)

210 D-0892, pagina's 76-77

211 D-0960-1

212 D-0960

213 D-0892, pagina's 79-80

214 D-0960

215 D-0192

216 D-0193

217 D-0194

218 D-0195

219 D-0196

220 V30-12, pagina 3 (onder)

221 D-0624, D-0625 en D-2008

222 D-2689

223 D-2688

224 D-2693-1

225 D-2693-3

226 D-2693-2

227 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

228 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 1 november 2012

229 V30-11, pagina 2 (boven)

230 D-2347

231 D-2961

232 Kamerstukken II, 1965-1966, 8437, nummer 3 (Memorie van Toelichting), pagina 1 (onder)

233 Hoge Raad 25 april 1916, NJ 1916, pagina 551

234 D-2379

235 AH-0978, pagina 8

236 AH-0978, pagina 13

237 AH-0978, pagina 30

238 AH-0978, pagina 44

239 AH-0978, pagina 45

240 AH-0978, pagina 23

241 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 12 mei 2011, pagina 6 (onder)

242 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 13 mei 2011, pagina 3 (midden)

243 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 12 mei 2011, pagina 6 (onder)

244 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 19 mei 2011, pagina 9 (onder)

245 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 12 mei 2011, pagina 16 (onder)

246 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 19 mei 2011, pagina 11 (onder)

247 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 13 mei 2011, pagina 7 (onder)

248 Proces-verbaal terechtzitting [medeverdachte 1] d.d. 13 mei 2011, pagina 12 (midden)

249 Proces-verbaal nader verhoor van getuige [medeverdachte 1] bij de rechter-commissaris d.d. 29 oktober 2012, pagina 9 (midden)

250 D-2401

251 D-2686

252 Verklaring van verdachte ter terechtzitting van 2 november 2012

253 D-2379, pagina's 39, 10 en 3

254 Proces-verbaal nader verhoor van getuige [medeverdachte 1] bij de rechter-commissaris d.d. 29 oktober 2012, pagina 9 (onder)

255 VERD27-01