Uitspraken

Het gaat in deze zaak om de vraag of de arbeidsovereenkomst van [verweerder] kan worden ontbonden. Uit artikel 7:669 lid 1 BW volgt dat de arbeidsovereenkomst alleen kan worden ontbonden als daarvoor een redelijke grond is en herplaatsing van de werknemer binnen een redelijke termijn niet mogelijk is, of niet in de rede ligt. In artikel 7:669 lid 3 BW is uitgewerkt wanneer sprake is van een redelijke grond.

KLM verzoekt primair ontbinding op grond van verwijtbaar handelen (de e-grond). Daarvoor is vereist dat de werknemer zodanig verwijtbaar heeft gehandeld, dat van de werkgever niet kan worden gevergd de arbeidsovereenkomst te laten voortduren.

Naar het oordeel van de kantonrechter zijn de feiten die KLM aan het verzoek ten grondslag heeft gelegd onvoldoende om een ontbinding op deze grond te dragen. Hieronder wordt dit verder toegelicht.

Voorop wordt gesteld dat het onderzoek dat KLM Security Services heeft gedaan niet ondeugdelijk was. Hoewel [verweerder] de integrale verklaringen van zijn collega’s eerst bij verzoekschrift heeft ontvangen, zijn de verwijten in het onderzoek voldoende concreet aan hem voorgelegd. Daar heeft hij ook adequaat op kunnen reageren.

Niet kan worden vastgesteld dat [verweerder] op een koosjere maaltijd heeft gespuugd. Ook kan niet worden vastgesteld dat hij discriminerende of antisemitische opmerkingen over een Joodse passagier heeft gemaakt. [verweerder] heeft dat gemotiveerd betwist. Op grond van artikel 150 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) rusten de stelplicht en bewijslast ten aanzien van deze verwijten op KLM. Zij heeft in dat kader verwezen naar de verklaringen van Cabin Attendants [getuige 1] en [getuige 2] , maar die verklaringen zijn tegenstrijdig:

• -

  [getuige 1] benoemt dat zij op enig moment achterin kwam en bij [verweerder] haar beklag deed over een lastige Joodse passagier. Daarop zou [verweerder] hebben gezegd dat hij een hekel had aan Joden (“Ik haat dat volk. Ik haat Joden”) en zou hij een spugende beweging hebben gemaakt op een broodje. Volgens deze verklaring haalde hij vervolgens de velletjes van de maaltijden. Volgens [getuige 1] zou de Senior Purser [getuige 3] de opmerkingen van [verweerder] hebben gehoord en hem daarop hebben aangesproken. In deze verklaring wordt niet genoemd dat [getuige 2] tijdens het voorval ook in de galley aanwezig was.

• -

  [getuige 2] benoemt in haar verklaring juist dat zijzelf op enig moment naar achter kwam en dat [verweerder] , om haar te provoceren, een koosjere maaltijd pakte, die open maakte en er vervolgens op spuugde. Dit deed hij volgens [getuige 2] om te laten merken dat zij ‘trash’ was, aangezien [getuige 2] zelf Joods is. Vervolgens veegde hij de maaltijd schoon met zijn mouw. [getuige 2] verklaart dat zij gelooft dat [getuige 1] op dat moment niet in de galley aanwezig was, omdat zij in de cockpit mocht zitten. De Senior Purser wordt in deze verklaring niet genoemd.

• -

  Senior Purser [getuige 3] heeft niet verklaard dat hij bij het incident aanwezig was, of dat hij [verweerder] antisemitische opmerkingen heeft horen maken. Ook benoemt hij niet dat hij [verweerder] daarop in de galley heeft aangesproken. Hij heeft verklaard dat hem achteraf over het incident is verteld, toen hij er niets meer aan kon doen.

Deze verklaringen, die niet op elkaar aansluiten, leggen tegenover de gemotiveerde betwisting van [verweerder] onvoldoende gewicht in de schaal. Deze verwijten spelen bij de beoordeling daarom verder geen rol.

Het is op basis van de overgelegde verklaringen wel voldoende aannemelijk dat [verweerder] tijdens de vluchtcyclus veelvuldig expliciet seksuele en vrouwonvriendelijke opmerkingen heeft gemaakt. Verschillende leden van de cabin crew hebben daarvan onafhankelijk van elkaar gedetailleerde voorbeelden gegeven.

Het verweer van [verweerder] dat de verklaringen van de cabin crew niet betrouwbaar zijn, omdat de Cabin Attendants hem in een kwaad daglicht willen plaatsen, overtuigt niet. Naast de cabin crew heeft namelijk ook de gezagvoerder (die duidelijk geen eigen belang bij de situatie heeft) verklaard over het gedrag van [verweerder] . In zijn verklaring staat het volgende: “Het was denigrerend tegen vrouwen in het algemeen, wel heel expliciet seksueel. Dat deed hij in het algemeen alsmaar. Ik heb hem niet expliciet seksuele opmerkingen horen maken tegen een van de stewardessen. Wel dat het gesprek altijd over seks ging als hij erbij was. Je kreeg het idee dat zijn enige doel waarom hij rondliep was om seks te hebben de hele tijd. Het ging over pijpen en neuken de hele tijd. Het ging soms ook specifiek over hoe hij vond dat het specifiek bij hem moest gaan.” De gezagvoerder heeft zich dermate aan het gedrag van [verweerder] gestoord, dat hij hem daarop in de taxi heeft aangesproken. Dat heeft [verweerder] niet betwist.

Naar het oordeel van de kantonrechter is het op basis van de combinatie van de verschillende verklaringen voldoende aannemelijk dat [verweerder] tijdens de vlucht veelvuldig expliciet seksuele en vrouwonvriendelijke opmerkingen heeft gemaakt. De door de cabin crew genoemde voorbeelden laten weinig aan de verbeelding over. Terecht stelt KLM dat [verweerder] zich hiermee op onacceptabele wijze heeft gedragen. [verweerder] heeft als Purser een voorbeeldfunctie. In zijn rol geeft hij aansturing aan veelal veel jongere en minder ervaren Cabin Attendants. Tijdens een shift wordt er langdurig intensief samengewerkt op een beperkte ruimte. In die setting had [verweerder] zich bewust moeten zijn van de invloed die zijn opmerkingen zouden hebben op de werksfeer en het gevoel van veiligheid aan boord. Hij had moeten begrijpen dat zijn expliciet seksuele en seksistische opmerkingen – ook al waren deze mogelijk als grap bedoeld – daaraan ernstig afbreuk deden. Het is terecht dat KLM dit gedrag niet duldt.

Voor een ontbinding op de e-grond is het gedrag van [verweerder] echter onvoldoende. Dit moet namelijk worden geplaatst tegen de achtergrond van zijn lange staat van dienst bij KLM. Daarin is zijn functioneren altijd positief beoordeeld, terwijl [verweerder] (zoals hij onbetwist heeft aangevoerd) zich in voorgaande jaren niet anders heeft gedragen dan tijdens de vluchtcyclus van en naar [bestemming] . Ook heeft KLM niet betwist dat hij zijn gedrag al had aangepast na de informele opmerkingen van de gezagvoerder.

KLM stelt dat niet van haar kon worden gevergd dat zij het gesprek met [verweerder] aan zou gaan, omdat het op basis van informatie in de personeelsportal, berichten in de interne nieuwsapp en de cao duidelijk moest zijn dat dergelijk gedrag onacceptabel was. Op dit punt gaat de kantonrechter niet met KLM mee. [verweerder] heeft namelijk gemotiveerd aangevoerd dat er in de praktijk een vrije, ongedwongen sfeer heerste, waarbinnen over en weer vaker grappen werden gemaakt, ook over seks. KLM heeft dat onvoldoende gemotiveerd betwist. De kantonrechter ziet bovendien steun voor het standpunt van [verweerder] in de verklaring van [getuige 1] . Zij benoemt daarin namelijk: “Er werden eigenlijk al heel veel seksuele grappen gemaakt. Zelf heb ik drie jaar KLM Flight academy gedaan dus ben ik best wat gewend, ik ben best wel gehard.”. Daarnaast blijkt uit de verklaring van [getuige 2] dat de Senior Purser in reactie op een opmerking van [verweerder] over seks met vier prostituees hem niet heeft aangesproken op zijn gedrag, maar enkel heeft gezegd: “ben je dan niet bang? Doe je het met condoom? Zonder condoom?”. [getuige 2] heeft ook verklaard: “Het is allemaal vrouwonterend, het ging maar door en lachen. Maar ja, de SP [Senior Purser, red. ktr] reageerde eigenlijk niet.(…)”.

Het is (tot op zekere hoogte) voorstelbaar dat binnen een dergelijke cultuur voor een werknemer de grenzen van wat toelaatbaar is kunnen vervagen. Er ligt dan een grotere rol voor de werkgever om duidelijk te maken wat acceptabel is en wat niet. Verwijzen naar algemene informatie zoals in een personeelsportal is dan onvoldoende.

Tegen deze achtergrond mocht van KLM worden verwacht dat zij, voordat zij zou aansturen op beëindiging van het dienstverband, eerst met [verweerder] in gesprek zou gaan en hem een officiële waarschuwing zou geven. Dat is (afgezien van het informele moment in de taxi) niet gebeurd. Het ontbindingsverzoek op de e-grond wordt daarom afgewezen.

Subsidiair verzoekt KLM ontbinding op de g-grond. Daarvoor moet sprake zijn van een ernstig en duurzaam verstoorde arbeidsverhouding. Bovendien moet herplaatsing van de werknemer binnen een redelijke termijn niet mogelijk zijn, of niet in de rede liggen.

KLM stelt dat zij naar aanleiding van de gebeurtenissen haar vertrouwen in [verweerder] is verloren. Zij vreest dat zij haar werknemers geen veilige werkomgeving kan bieden als zij met [verweerder] op een vlucht worden ingepland. Naar het oordeel van de kantonrechter is daarmee voldoende onderbouwd dat sprake is van een verstoorde arbeidsverhouding. Daarmee is echter niet gezegd dat deze verstoring ook duurzaam is, in die zin dat er geen verbetering kan worden verwacht. [verweerder] heeft aangevoerd dat hij naar aanleiding van de zitting inziet dat hij beter geen grappen of opmerkingen over seks kan maken. Mogelijk was dat inzicht eerder gekomen als KLM eerder het gesprek met hem was aangegaan. [verweerder] heeft zowel in het kader van het onderzoek (zie overweging 2.8, laatste zin) als op de zitting aangegeven dat hij bereid is om zijn gedrag te veranderen en dat hij in dat kader ook open staat voor begeleiding. Daarnaast heeft [verweerder] onbetwist aangevoerd dat het binnen het systeem van KLM eenvoudig te realiseren is om hem niet meer met de collega’s van de besproken vluchtcyclus in te plannen.

Naar het oordeel van de kantonrechter rechtvaardigt deze situatie geen ontbinding op de g-grond, zoals door KLM meer subsidiair is verzocht.

Gelet op hetgeen hiervoor in het kader van de e- en g-grond is besproken, wordt ook het ontbindingsverzoek op de i-grond afgewezen. Er is geen sprake van een combinatie van omstandigheden van de e- en g-grond die maakt dat de arbeidsovereenkomst niet langer voort kan duren.

Het voorgaande leidt ertoe dat het verzoek om ontbinding van de arbeidsovereenkomst wordt afgewezen.

Bij wijze van tegenverzoek verzoekt [verweerder] veroordeling van KLM om hem toe te laten tot de overeengekomen werkzaamheden, onder verbeurte van een dwangsom.

Deze vordering wordt toegewezen. Daarbij wordt opgemerkt dat van [verweerder] mag worden verwacht dat hij een duidelijke gedragsverandering laat zien en dat hij begeleiding vanuit KLM daarbij met beide handen aangrijpt. Deze begeleiding zou bijvoorbeeld kunnen bestaan uit frequente feedback, waarbij KLM de cabin crew bevraagt over hoe de vluchten met [verweerder] zijn verlopen. Nu het gedrag van [verweerder] op de zitting uitgebreid besproken is, is hij inmiddels een gewaarschuwd man.

Om op een goede manier vorm te kunnen geven aan de terugkeer van [verweerder] op de werkvloer, zal een termijn van twee weken worden geboden. Die tijd kunnen partijen gebruiken om afspraken met elkaar te maken. Eerst daarna zal de verzochte dwangsom ingaan. De dwangsom wordt bovendien beperkt en gemaximeerd op de in het dictum vermelde wijze.

KLM wordt, als de overwegend in het ongelijk gestelde partij, veroordeeld in de proceskosten. Deze worden aan de zijde van [verweerder] tot op heden begroot op proceskosten aan de zijde van [verweerder] worden begroot op € 881,50 (€ 814,00 aan salaris gemachtigde en € 67,50 aan nakosten), plus de kosten van betekening zoals vermeld in de beslissing.