Uitspraken

Artikel 2.1, eerste lid, van de Wabo luidt, voor zover van belang:

a. het bouwen van een bouwwerk,

(…)

het gebruiken van gronden of bouwwerken in strijd met een bestemmingsplan, een beheersverordening, een exploitatieplan, de regels gesteld krachtens artikel 4.1, derde lid, of 4.3, derde lid, van de Wet ruimtelijke ordening of een voorbereidingsbesluit voor zover toepassing is gegeven aan artikel 3.7, vierde lid, tweede volzin, van die wet,

(…)

f. het slopen, verstoren, verplaatsen of in enig opzicht wijzigen van een rijksmonument of het herstellen, gebruiken of laten gebruiken van een rijksmonument op een wijze waardoor het wordt ontsierd of in gevaar gebracht, […].”

Artikel 2.12, eerste lid, aanhef en onder a, van de Wabo luidt:

Artikel 2.15 van de Wabo luidt:

Ter invulling van zijn bevoegdheid om omgevingsvergunning te verlenen voor het wijzigen van een monument heeft verweerder het Beleidskader opgesteld. Als algemeen uitgangspunt is onder meer opgenomen dat een ingreep ten koste van monumentale waarden alleen mogelijk is wanneer dit voor het functioneren van het monument noodzakelijk is en er geen redelijk alternatief is dat geen of minder gevolgen voor de monumentale waarden heeft.

Het bestuursorgaan mag op het advies van een deskundige afgaan, nadat het is nagegaan of dit advies op zorgvuldige wijze tot stand is gekomen, de redenering daarin begrijpelijk is en de getrokken conclusies daarop aansluiten. Deze verplichting is neergelegd in artikel 3:9 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de Awb) voor de wettelijk adviseur en volgt naar het oordeel van de rechtbank uit artikel 3:2 van de Awb voor andere adviseurs.

De rechtbank stelt voorop dat verweerder het aangevraagde bouwplan toetst. Het bouwplan dat ter beoordeling aan verweerder is voorgelegd bevat onder meer een samenvoeging van gebouwdelen A en E, waarbij de Schuttersgallerij in de huidige vorm verdwijnt. De beroepsgronden van eisers richten zich met name tegen deze samenvoeging en hebben zowel betrekking op de afwijking van het bestemmingsplan, als op de goedkeuring vanuit het oogpunt van monumentenzorg. Wat eisers hieraan ten grondslag leggen hangt zodanig met elkaar samen, dat de rechtbank dit hierna als geheel zal bespreken. Daarbij staat de vraag centraal of verweerder van de positieve eindadviezen van de CRK en de RCE mocht uitgaan, nu deze de basis vormen van de motivering van beide onderdelen van het bestreden besluit.

De rechtbank overweegt dat verweerder daarbij niet over één nacht ijs is gegaan, maar zich acht keer heeft laten adviseren door deskundigen op het gebied van onder meer monumentenzorg. De aanvankelijk negatieve adviezen hebben geleid tot aanpassing van het bouwplan en uiteindelijk tot positieve adviezen. De rechtbank is van oordeel dat verweerder met de onderliggende stukken, het verweerschrift en de toelichting op de zitting inzichtelijk heeft gemaakt op welke wijze tot aanpassing van het bouwplan is gekomen en waarom dit uiteindelijk door de adviserende instanties aanvaardbaar is geacht. Tijdens de zitting en de descente is onder meer toegelicht dat bij de samenvoeging van bouwdelen A en E weliswaar bouwdelen worden doorbroken en samengevoegd, maar dat de structuur van de Schuttersgalerij en daarmee ook de voormalige Begijnensloot, afleesbaar blijft door het verkleinen van de grote zaal. Daardoor blijft aan de kopse kanten de structuur van de Schuttersgallerij zichtbaar en blijft een deel van de oorspronkelijke kappen behouden (zie afbeeldingen 2 en 3 op pagina 7, achtereenvolgens het bouwplan van de aanvraag en de aanpassing van dat bouwplan tijdens de aanvraagprocedure).

Op grond van de door eisers overgelegde stukken en wat zij verder hebben aangevoerd kan naar het oordeel van de rechtbank niet worden geconcludeerd dat bij de totstandkoming van de adviezen waarop verweerder zich heeft gebaseerd niet de vereiste zorgvuldigheid in acht is genomen, dan wel dat de in de adviezen gevolgde redenering of de daarop volgende conclusie onvoldoende begrijpelijk is. Dit betekent dat verweerder zich op basis van de door de CRK, M&A en RCE uitgebrachte adviezen in redelijkheid op het standpunt heeft kunnen stellen dat het belang van de monumentenzorg zich niet tegen vergunningverlening verzet en heeft kunnen afwijken van het bestemmingsplan. Uit de door eisers overgelegde stukken, waaronder de hiervoor genoemde brieven, een artikel en de second opinion van Mooi Noord Holland, blijkt dat hier anders over kan worden gedacht, maar dat betekent niet dat de adviezen van de CRK, M&A en RCE onzorgvuldig tot stand zijn gekomen of onbegrijpelijk zijn en dat verweerder hier dus niet van mocht uitgaan. Verder is niet gebleken dat bij het opstellen van de adviezen van onjuiste uitgangspunten is uitgegaan. Eisers hebben in dit verband, onderbouwd met het rapport van [naam 4] en [naam 5] en de second opinion van Mooi Noord Holland, aangevoerd dat de bouwhistorische verkenning van Meijers onjuist, althans onvolledig is. Volgens verweerder is deze bouwhistorische verkenning evenwel niet aan de advisering ten grondslag gelegd. Verweerder heeft toegelicht dat M&A, conform de in het Beleidskader beschreven werkwijze, het pand heeft bezocht en een waardestelling heeft gemaakt. Deze waardestelling is neergelegd in de ‘Verkenning van de ontwikkelmogelijkheden van het Amsterdam Museum’ van 25 november 2016, dat onderdeel uitmaakt van het advies van M&A aan de SIRK van 7 juli 2020, en is als zodanig uitgangspunt geweest voor de verdere advisering. De rechtbank stelt vast dat de waardestelling inderdaad onderdeel uitmaakt van de advisering en dat de bouwhistorische verkenning van Meijer in de advisering niet terugkomt. Dat de waardestelling van M&A op relevante onderdelen onjuistheden bevat of onvolledig is, is de rechtbank niet gebleken.

Anders dan eisers stellen, volgt uit artikel 2.15 van de Wabo niet dat wijziging van een monument alleen is toegestaan wanneer dit noodzakelijk is voor het gebruik.10 Verweerder moet een belangenafweging maken, waarbij het erom gaat of de aantasting van het monument, gelet op alle omstandigheden en belangen – waaronder uitdrukkelijk ook het gebruik van het monument – aanvaardbaar is. Uit de onderliggende stukken en de toelichting op zitting blijkt dat is gezocht naar een optimale balans tussen enerzijds behoud van het monument en anderzijds het gewenste gebruik. Bij het spanningsveld tussen de gebruiksfunctie aan de ene kant en de aantasting van de monumentale waarden aan de andere kant en de afweging tussen beide belangen, is het aan verweerder om die belangenafweging inzichtelijk te maken en de daaraan verbonden conclusies te onderbouwen. Bij deze afweging heeft verweerder de noodzaak voor het realiseren van grote zalen als uitgangspunt genomen, zoals in het bouwplan omschreven. De rechtbank is van oordeel dat de gestelde noodzaak voor het inpassen van grotere museumzalen als wezenlijk onderdeel van de vernieuwing aannemelijk is gemaakt. Weliswaar volgt die noodzaak, zoals eisers terecht aanvoeren, niet letterlijk uit het Programma van Uitgangspunten (PvU), maar de rechtbank vindt het aannemelijk dat de architect die inschatting heeft kunnen maken op basis van de voorwaarden waaraan het ontwerp moest voldoen. Dat niet iedere architect die noodzaak zo heeft ingeschat, is onvoldoende om te concluderen dat grote zalen niet nodig zijn om de doelstellingen van het Amsterdam Museum te realiseren, waaronder het op een toegankelijke wijze tentoonstellen van de Schutterscollectie. Omdat het Amsterdam Museum niet beschikt over een andere locatie met een grote museumzaal, bestaat er in zoverre geen alternatief om de Schutterscollectie tentoon te stellen. De haalbaarheid van de voorstellen die door andere architecten zijn ingediend en de vraag of daarmee de doelstellingen van het Amsterdam Museum zouden kunnen worden behaald, kunnen in deze procedure niet worden beoordeeld. Die voorstellen vallen buiten de omvang van dit geding. Verweerder is dan ook van de juiste uitgangspunten uitgegaan.

Evenmin ziet de rechtbank aanleiding voor het oordeel dat samenvoegen van bouwdelen A en E in strijd is met het in het Beleidskader geformuleerde algemene uitgangspunt dat een ingreep ten koste van monumentale waarden alleen mogelijk is wanneer dit voor het functioneren van het monument noodzakelijk is en er geen redelijk alternatief is dat geen of minder gevolgen voor de monumentale waarden heeft. Verweerder heeft op de zitting toegelicht dat alternatieven wel degelijk in de beoordeling zijn betrokken. Dat blijkt uit de aanpassing van het bouwplan om de grote zaal te verkleinen zodat de structuur van de Schuttersgallerij afleesbaar blijft en de monumentale kappen gedeeltelijk bewaard blijven. De onderzoeksplicht van verweerder gaat niet zover dat verweerder de alternatieve plannen van de overige architectenbureaus bij de beoordeling had moeten betrekken. Voldoende is dat verweerder bij de inpassing van de grote zaal gemotiveerd heeft gesteld dat met het verkleinen van de grote zaal een optimale balans tussen gebruik en behoud van het monument kan worden gewaarborgd.

Voor zover eisers verwijzen naar de dubbelbestemming cultuurhistorie en daarmee betogen dat verweerder moet motiveren hoe de beoogde verbouwing zich verhoudt tot het gewenste behoud, herstel en versterking van de met het beschermde stadsgezicht verbonden cultuurhistorische en architectonische waarden verwijst de rechtbank naar de overwegingen omtrent de advisering en de belangenafweging die verweerder daarbij heeft gemaakt. De rechtbank betrekt daarbij de omstandigheid dat verweerder de omgevingsvergunning mede voor planologisch strijdig gebruik heeft verleend en dat de advisering en de daarbij gemaakte afwegingen ook van toepassing zijn op de beoordeling van het planologisch strijdig gebruik.

Ten slotte overweegt de rechtbank dat, voor zover eisers met een beroep op het Charter van Venetië betogen dat van belang is dat ook latere wijzigingen in het monument van monumentale waarde en daarom beschermingswaardig zijn, het Charter van Venetië niet voor toepassing door de rechter vatbaar is.11 Reeds daarom slaagt deze beroepsgrond niet.