Uitspraken

Voorop staat dat YouTube en FvD c.s. private partijen zijn. FvD c.s. hebben bij het aanmaken van hun YouTube-accounts de Servicevoorwaarden aanvaard. Tussen partijen is een overeenkomst tot stand gekomen, op basis waarvan FvD c.s. in beginsel zijn gebonden aan de Servicevoorwaarden, de Communityrichtlijnen en het Covid-beleid.

Google stelt zich terecht op het standpunt dat de onder 2.9 geciteerde uitlatingen van [eiser 3] op gespannen voet staan met verschillende (onder 2.7 vermelde) bepalingen uit het Covid-beleid en als schending daarvan kunnen worden aangemerkt. Dit geldt met name voor de bepalingen die zien op mondkapjes, social distancing en de vergelijking met griep, alsmede de bepalingen die verbieden te beweren dat vaccins het risico op Covid-19 niet verkleinen en te claimen dat ivermectine of hydroxychloroquine effectieve behandelingen zijn voor Covid-19. Ook als rekening wordt gehouden met de provocatieve stijl die [eiser 3] eigen is, kan het gebruik van termen als “een collectieve psychose” “een griepvariatie”, “volstrekt onzinnige afstandsregels”, “experimentele injecties” tegenover “prima eerstelijns medicijnen, zoals ivermectine”, niet anders dan als een schending van die bepalingen worden gezien. Anders dan FvD c.s. stellen, kunnen deze uitingen niet (evident) als ’beeldspraak’ worden gezien. Dat [eiser 3] , zoals FvD c.s. bepleiten, “de doeltreffendheid van de afstandsregels strikt genomen niet in twijfel trekt”, kan – mede in het licht van zijn eigen stellingen, houding in het openbaar en andere publieke optredens – nauwelijks serieus worden genomen.

Dit leidt tot de (tussen)conclusie dat de uitlatingen van [eiser 3] in de Video voorshands in strijd zijn met het Covid-beleid, en het verwijderen door YouTube in lijn is met de Servicevoorwaarden en dus niet in strijd is met de overeenkomst tussen partijen.

Het voorgaande neemt niet weg dat gronden aanwezig kunnen zijn om de verwijdering van de Video naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar, dan wel onrechtmatig te achten. In dat verband hebben FvD c.s. zich beroepen op hun vrijheid van meningsuiting.

Zoals in eerdere vonnissen van de voorzieningenechter van deze rechtbank1 is overwogen, kan artikel 10 EVRM, waarin het recht op vrijheid van meningsuiting is vastgelegd, doorwerken in privaatrechtelijke verhoudingen, bijvoorbeeld door de invulling van open privaatrechtelijke normen, zoals de verplichting bij de uitvoering van een overeenkomst te handelen naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. Datzelfde geldt voor de open norm die in artikel 6:162 BW (onrechtmatige daad) is opgenomen: als onrechtmatige daad wordt tevens aangemerkt een doen of nalaten in strijd met “hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt”. De rechter moet beoordelen of aan deze normen is voldaan. Bij die beoordeling geldt het volgende als uitgangspunt.

Het recht van een ieder op vrijheid van meningsuiting is niet onbegrensd en betekent niet dat Google zonder meer gehouden is de uitlatingen van FvD c.s. die in strijd zijn met haar Covid-beleid op haar platform te dulden. Op grond van haar eigendomsrecht en het recht op vrijheid van onderneming mag Google in beginsel zelf regels stellen die op haar platform YouTube van toepassing zijn, waaronder de regel dat content die in strijd is met haar Covid-beleid wordt verwijderd. Google heeft toegelicht dat het Covid-beleid ten doel heeft de verspreiding van schadelijke en gevaarlijke medische misinformatie op YouTube tegen te gaan. Omdat Google niet zelf in medische discussies kan treden, richt zij zich hierbij naar de wetenschappelijke consensus zoals die wordt uitgedragen door de WHO en door nationale organisaties als het RIVM. Het Covid-beleid is mede gebaseerd op een mededeling van de Europese Unie van 10 juni 2020 die ten doel had misinformatie over Covid-19 te bestrijden, alsmede op de Code of Practice van de Europese Commissie van oktober 2018 die gaat over de bestrijding van online desinformatie. Nu Google met haar Covid-beleid de richtlijnen van dergelijke gezondheidsorganisaties en verschillende overheden volgt, moet uitgangspunt zijn dat zij niet onredelijk handelt, maar integendeel, dat zij juist handelt op een manier die “volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt”.

Het recht op vrijheid van meningsuiting voor een ieder impliceert voorts niet een recht op het forum van zijn of haar keuze. FvD c.s. erkent dat op zich wel, maar heeft de nadruk gelegd op de omstandigheid dat YouTube een enorm bereik heeft en dat uit onderzoek blijkt dat een substantieel deel van het publiek dat kanaal ook gebruikt voor de nieuwsvoorziening. Volgens dit onderzoek geldt dit met name voor jongere mensen, die een belangrijk deel vormen van het (potentiële) electoraat van FvD en [eiser 3] . Volgens FvD c.s. is YouTube in feite onmisbaar om de kritische geluiden zoals verwoord in de Video bij dat publiek onder de aandacht te kunnen brengen. Andere sociale media zijn daartoe minder geschikt vanwege de inrichting (van Facebook moet je lid zijn) en/of het vluchtige karakter ervan (Twitter, Instagram), of zijn relatief onbekend (Bitchute en Utreon).

Aan FvD c.s. kan worden toegegeven dat het gebruik kunnen maken van een kanaal als YouTube in de huidige maatschappij van groot belang is om een boodschap te kunnen uitdragen. Dit betekent echter niet dat YouTube voor kritische geluiden/politieke uitingen een maatschappelijke ‘must-carry’-verplichting heeft. Een dergelijke verplichting is ook niet opgenomen in het (Europese) voorstel voor de Wet inzake digitale diensten (de Digital Service Act). In het licht van het Appleby-arrest van het EHRM van 6 mei 20032 ligt de lat voor ingrijpen door de overheid, of de rechter, in de vrijheid van internetplatforms om de door hen gepubliceerde content te modereren overheid hoog. Alleen indien de belemmeringen “any effective excercise” van de vrijheid van meningsuiting onmogelijk maken, of als “the essence of the right has been destroyed”, is de overheid(srechter) gehouden in te grijpen. Het komt er dus op neer, dat pas als elke effectieve uitoefening van de uitingsvrijheid wordt tegengegaan, of als de essentie van het recht op vrijheid van meningsuiting wordt vernietigd, er aanleiding is om in te grijpen. Die hoge lat wordt hier niet gehaald.

Van belang is dat eisers hun meningen en standpunten via tal van andere kanalen onder de aandacht van het publiek kunnen brengen. Zij beschikken over de website www.fvd.nl, een eigen FvD-app, maken gebruik van Facebook, Twitter, Instagram, LinkedIn en Telegram en van diverse andere websites. De Video – de uiting waar het hier over gaat – is een speech die [eiser 3] als volksvertegenwoordiger van FvD heeft gehouden in de Tweede Kamer. FvD stelt terecht dat politieke uitlatingen een hoog beschermingsniveau genieten, maar [eiser 3] heeft voldoende mogelijkheden om zijn politieke standpunt naar voren te brengen, in het bijzonder op het ‘platform’ dat daarvoor is bedoeld, de Tweede Kamer. FvD c.s. stellen terecht dat [eiser 3] in de Tweede Kamer parlementaire immuniteit geniet en dat hij daar in beginsel alles mag zeggen wat hij in de speech op de Video zegt en ook op de wijze waarop hij dat wil en doet, maar dat betekent nog niet dat dat ook op YouTube geldt. In de Tweede Kamer gelden andere regels, kunnen over zijn uitspraken vragen worden gesteld en kunnen andere volksvertegenwoordigers hem van repliek dienen. De Video is ook nog steeds integraal te vinden op het videokanaal van de Tweede Kamer: www.debatdirect.tweedekamer.nl. FvD c.s. hebben gelijk dat niet iedereen – en zeker het publiek dat zij willen bereiken – waarschijnlijk zonder meer de weg naar het debat-directkanaal zal weten te vinden. Zij kunnen echter eenvoudig via een van de vele social media waarvan zij gebruik maken hun volgers wijzen op het bestaan van de Video en hun een link naar de Video sturen. Zij kunnen dit zelfs via YouTube doen. YouTube heeft immers ter zitting verklaard er geen bezwaar tegen te hebben als eisers via hun YouTube kanalen wijzen op de kritische speech van [eiser 3] met een link naar het debat-directkanaal. Wat YouTube niet wil is als spreekbuis – ‘megafoon’ – dienen voor de directe verspreiding van de met haar beleid strijdige uitingen (en nu er geen ‘must-carry’-verplichting bestaat, hoeft zij dat ook niet). Dit alles brengt met zich dat FvD c.s. voldoende mogelijkheden hebben om de uitingen in de Video onder de aandacht van het (voor hen relevante) publiek te brengen. Daarbij komt dat ook overigens gebruikmaking van YouTube voor hen nog steeds een reële optie is, ook om hun kritische boodschap verder onder de aandacht te brengen. Zij zijn niet van YouTube geweerd: er staan nog steeds tal van kritische video’s op hun kanalen. Aldus kan moeilijk worden volgehouden dat door de verwijdering van en het niet terugplaatsen van de Video door Google “elke effectieve uitoefening van de uitingsvrijheid” wordt belemmerd of dat daardoor “de essentie van het recht op vrijheid van meningsuiting wordt vernietigd” (of – in de woorden van FvD c.s. zelf – dat de mening van [eiser 3] “onhoorbaar” wordt gemaakt, hetgeen “het einde inluidt van het kritische geluid van FvD en [eiser 3] ”). Ten slotte kan het beroep van FvD c.s. op uitspraken van rechters in andere Europese landen FvD c.s. niet baten: in de zaken die zij aanhalen lijkt steeds sprake te zijn van de verwijdering van het volledige account van een gebruiker (een ‘ban’) en niet van een enkele uiting.

Dat sprake is van discriminatie – dat YouTube, zoals FvD c.s. lijken te betogen, de Video heeft verwijderd omdat deze is geplaatst door FvD en is verwijderd omdat FvD c.s. een bepaalde politieke gezindheid vertegenwoordigen en niet vanwege de inhoud – is niet gebleken. Google heeft toegelicht dat filmpjes in beginsel alleen worden verwijderd nadat een gebruiker YouTube erop heeft gewezen dat mogelijk sprake is van strijdigheid met de Community-richtlijnen (het filmpje heeft ‘geflagd’) en dat vervolgens alleen naar de inhoud wordt gekeken voordat tot verwijdering wordt overgegaan. Van ‘filteren’ op de naam van FvD of [eiser 3] is geen sprake. Het feit dat talrijke andere kritische geluiden van FvD c.s. en [eiser 3] nog steeds op YouTube te vinden is daarvoor illustratief. Deze toelichting wordt plausibel geacht.

Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen, kan het beroep van FvD c.s. op de vrijheid van meningsuiting niet leiden tot de conclusie dat het verwijderen van de Video naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, dan wel onrechtmatig. Van YouTube kan evenmin worden gevergd dat zij minder ingrijpende maatregelen neemt, door bijvoorbeeld niet de gehele video te verwijderen, maar alleen bepaalde niet toegestane fragmenten, of door het plaatsen van een banner of disclaimer. Zoals Google ter zitting heeft toegelicht, is haar beleid – en in de overeenkomst vastgelegde afspraak – nu eenmaal dat een video (in zijn geheel) wordt verwijderd als deze content bevat die in strijd is met de overeenkomst. YouTube heeft haar bedrijfsvoering niet zo ingericht dat zij banners kan plaatsen en/of in video’s van haar klanten gaat snijden en er bestaat voorshands ook geen (rechts)grond om haar te dwingen dit te wijzigen (zeker niet in kort geding).

Nu de verwijdering van de Video niet onrechtmatig wordt geacht en Video 2 geen onderwerp is van dit kort geding, bestaat onvoldoende basis om Google te veroordelen tot opheffing van de ‘first strike’. Zoals ter zitting is toegelicht, kunnen ‘strikes’ ertoe leiden dat iemand volledig van YouTube wordt geweerd. Eisers hebben erop gewezen dat er een ‘chilling effect’ uitgaat van deze ‘strikes’, omdat zij door het risico een ‘strike’ te krijgen, voorzichtiger zullen (moeten) zijn met het uiten van hun mening op YouTube. FvD c.s. stellen dat fractieleden van FvD zich door dit risico in de Tweede Kamer mogelijk zullen matigen. Hierin worden zij niet gevolgd. Zoals hiervoor is overwogen, kunnen zij in de Tweede Kamer in beginsel alles zeggen, blijven die uitlatingen beschikbaar op het debatdirect-kanaal, en kunnen zij hun volgers daar – ook via YouTube – op attenderen. Van een (reëel) risico op ‘deplatforming’ voor volksvertegenwoordigers is dus geen sprake.

Evenmin bestaat enige (rechts)grond om YouTube op voorhand te verbieden om zonder vooraankondiging in de toekomst beperkingen of maatregelen aan FvD op te leggen, of om haar Covid-beleid aan te passen. Google heeft terecht aangevoerd dat dat dit een te vergaande doorkruising van haar eigendomsrecht, vrijheid van onderneming, beleidsvorming en bedrijfsprocessen zou zijn.

De slotsom is dat de gevraagde voorzieningen worden geweigerd, met veroordeling van eisers in de proceskosten.