Uitspraken

Deze zaak gaat over de omvang van de schade die de koper heeft geleden als gevolg van het tekortschieten van de verkopers in de nakoming van de verplichting tot levering van een perceel. De koper heeft het perceel gekocht met de bedoeling het te verhuren aan de eenmanszaak van zijn zoon. Voor zover in cassatie relevant, vordert de koper vergoeding van de huurinkomsten die hij derft over de tijd waarin de verkopers in gebreke zijn gebleven met de levering van het perceel. De rechtbank heeft de vordering van de koper voor een belangrijk deel afgewezen. Het hof heeft de grieven van de verkopers tegen het oordeel van de rechtbank verworpen (op één grief na, die in cassatie geen rol speelt).

In hoger beroep (en ook in cassatie) gaat het vooral om twee kwesties. De eerste is het tijdstip waarop het verzuim van de verkopers is ingetreden. Het hof heeft geoordeeld dat de verkopers, hoewel de koper uit een op zichzelf duidelijke mededeling van de verkopers kon afleiden dat zij in de nakoming van de verbintenis tekort zouden schieten (als bedoeld in art. 6:83 aanhef en onder c BW), toch niet in verzuim waren, omdat de koper aan die mededeling niet de gevolgen van art. 6:83 aanhef en onder c BW heeft verbonden. Het hof verwijst in dit verband naar (onder meer) de brief van de advocaat van de koper waarbij hij de verkoper een termijn heeft gesteld om te laten weten dat hij alsnog bereid was om na te komen. De tweede kwestie is de hoogte van de door de koper geleden schade.

Het middel richt klachten tegen ’s hofs oordeel over (elk van) beide kwesties. Wat betreft de ingangsdatum van het verzuim treft het cassatieberoep doel.

Het cassatiemiddel bestaat uit vier onderdelen.3

Kort na 10 september 2016 bleek dat [verweerder] meenden dat de loods niet onder de verkoop viel. Mede om die reden is [verweerder 1] met de zoon van [eiser] in onderhandeling getreden, in een poging een nieuwe overeenkomst te sluiten. Daaruit kon [eiser] echter niet afleiden dat [verweerder] in de nakoming van de met [eiser] gesloten overeenkomst tekort zouden schieten. Partijen zijn immers op 16 januari 2017 nog naar de notaris gegaan, tijdens welk gesprek [verweerder 1] expliciet heeft meegedeeld dat de loods niet bij de koop was inbegrepen. Partijen hebben geprobeerd tot een minnelijke regeling te komen, waarbij [eiser] heeft aangeboden om € 20.000,– meer te betalen voor het perceel met inbegrip van de loods, maar dit aanbod is niet aanvaard door [verweerder] Op 19 januari 2017 volgt dan de brief van [verweerder 1] aan [eiser] waarin hij bevestigt dat op 16 januari 2017 geen overeenstemming was bereikt en dat [verweerder] afzagen van een verdere verkoop aan [eiser] . Hoewel [eiser] uit deze op zich duidelijke mededeling van [verweerder 1] kon afleiden dat [verweerder] in de nakoming van de verbintenis tekort zouden schieten, heeft [eiser] daar niet de gevolgen van artikel 6:83 aanhef en onder c BW aan verbonden, omdat [de zoon van eiser] op 20 januari 2017 nog een brief stuurde waarin hij namens zijn vader schreef dat deze zijn eerdere aanbod verlengde tot 24 januari 2017, 12.00 uur. Daarna volgde de ingebrekestelling van [verweerder] van 1 februari 2017 van de advocaat van [eiser] , waarbij [verweerder] een termijn tot 3 februari 2017 wordt gegeven om te bevestigen dat de koopovereenkomst wordt nagekomen. Omdat deze bevestiging is uitgebleven, is het verzuim van [verweerder] ingetreden op 3 februari 2017.’

Wat het hof hier overweegt, laat zich mijns inziens op tweeërlei wijze lezen. Wat er op het eerste oog lijkt te staan is dat voor het intreden van verzuim op grond art. 6:83 aanhef en onder c BW nodig is dat de schuldeiser expliciet of impliciet dat rechtsgevolg inroept. Het hof verbindt immers aan de omstandigheid dat [eiser] aan de mededeling van [verweerder 1] niet de gevolgen van art. 6:83 aanhef en onder c BW heeft verbonden, de gevolgtrekking dat die gevolgen niet zijn ingetreden. Maar mogelijk heeft het hof het anders bedoeld, namelijk in de zin dat met de brieven van 20 januari en 1 februari 2017 [eiser] afstand heeft gedaan van de gevolgen van art. 6:83 aanhef en onder c BW, zoals die (mogelijk) aanvankelijk waren ingetreden. Bij deze tweede lezing past dat de redenering van het hof niet halt houdt nadat het hof heeft geconstateerd dat [eiser] aan de mededeling van [verweerder 1] niet de gevolgen van art. 6:83 aanhef en onder c BW heeft verbonden, maar op de inhoud van beide brieven ingaat. Die inhoud, in het bijzonder de in de brief van 1 februari 2017 gestelde nieuwe termijn om te bevestigen dat zal worden nagekomen, is voor het hof kennelijk wezenlijk.

Eerst de eerstbedoelde lezing. Dat voor het intreden van verzuim op grond art. 6:83 aanhef en onder c BW nodig zou zijn dat de schuldeiser expliciet of impliciet dat rechtsgevolg inroept, is niet het stelsel van de wet. Volgens art. 6:81 BW is de schuldenaar in verzuim gedurende de tijd dat de prestatie uitblijft nadat zij opeisbaar is geworden en aan de eisen van art. 6:82 en 6:83 BW is voldaan. En volgens art. 6:83 aanhef en onder c BW treedt verzuim zonder ingebrekestelling in wanneer4 de schuldeiser uit een mededeling van de schuldenaar moet afleiden dat deze in de nakoming van de verbintenis zal tekortschieten. Voor het intreden van het verzuim van de schuldenaar is dus niet nodig dat de schuldeiser expliciet of impliciet zich op dat verzuim beroept. Het verzuim treedt van rechtswege in en op de gevolgen daarvan kan de schuldeiser zich ook voor het eerst in een later gevoerde procedure beroepen.

Een andere opvatting komt erop neer dat ook in het geval dat de schuldeiser uit een mededeling van de schuldenaar moet afleiden dat deze in de nakoming van de verbintenis zal tekortschieten, het verzuim door ingebrekestelling intreedt, zij het dat niet nodig is dat de schuldeiser nog een redelijke termijn voor nakoming stelt. De schuldeiser zou het verzuim in deze opvatting namelijk wel moeten constateren (in de woorden van het hof: daaraan gevolgen moeten verbinden). Een dergelijk stelsel heeft de wetgever gekozen voor de gevallen dat de schuldenaar tijdelijk niet kan nakomen of uit zijn houding blijkt dat aanmaning nutteloos zou zijn. Zie art. 6:82 lid 2 BW.5 Maar in de gevallen van art. 6:83 BW geldt dat stelsel niet. Lezen we het arrest van het hof in de zin dat voor het intreden van verzuim op grond art. 6:83 aanhef en onder c BW nodig is dat de schuldeiser expliciet of impliciet dat rechtsgevolg inroept, dan is dat dus onjuist. Het hof heeft dan het stelsel van art. 6:81, 6:82 en 6:83 BW miskend.

Zoals gezegd is nog een andere lezing mogelijk. Het hof kan ook bedoeld hebben dat [eiser] met de beide door het hof aangeduide brieven afstand heeft gedaan van zijn rechten uit hoofde van art. 6:83 aanhef en onder c BW. Ook dat is dan echter mijns inziens onjuist, in ieder geval indien we op de inhoud van die brieven letten (zie hierna naar aanleiding van de klachten van het onderdeel). Het is een constante in de rechtspraak van uw Raad dat een zodanige afstand van recht niet spoedig behoort te worden aangenomen. De achtergrond daarvan ligt mijns inziens voor de hand. Het is zowel begrijpelijk als loffelijk dat een schuldeiser poogt met zijn in verzuim verkerende wederpartij zover mogelijk te komen. Daarvoor behoort hij niet te worden afgestraft door zulke pogingen uit te leggen als een afstand van de rechten die de wet aan hem toekent.6

Op de derde plaats noem ik het arrest Poloshirts uit 2018.12 Volgens dat arrest geldt dat als een schuldenaar in verzuim is en aan zijn schuldeiser aanbiedt om alsnog na te komen, zónder daarbij tevens volledige vergoeding van de in verband met het verzuim verschuldigde schadevergoeding aan te bieden, de schuldeiser dit aanbod veilig kan aanvaarden: uit die aanvaarding kan volgens de door uw Raad in het arrest uitdrukkelijk aanvaarde regel namelijk op zichzelf niet worden afgeleid dat hij zijn aanspraak op volledige schadevergoeding prijsgeeft.13 Welnu, spiegelbeeldig kan dan uit pogingen van de schuldeiser om zijn wederpartij alsnog tot nakoming te bewegen evenmin worden afgeleid dat de schuldeiser daarmee rechten prijsgeeft.

Men lette er in dit verband op dat de schuldeiser zijn recht op nakoming tijdens het verzuim van de schuldenaar vanzelfsprekend behoudt, terwijl nakoming niets afdoet aan de verschuldigdheid daarnaast van schadevergoeding. We kunnen het dus eventueel ook héél eenvoudig houden: wie naast elkaar twee rechten heeft en een van beide rechten actief uitoefent, geeft daarmee nog niet zijn andere recht prijs. Een uitleg die in een verklaring van de schuldeiser of van zijn advocaat tóch een zodanige afstand van recht leest, is dus niet zomaar iets, maar behoeft mijns inziens een motivering aan de hand van voldoende specifiek te omschrijven feiten die een zodanige uitleg kunnen rechtvaardigen. Ik merk nog op dat een uitleg die wél een afstand van recht in de verklaring van de schuldeiser leest, op zichzelf nog niet tot rechtsverlies leidt. Afstand van een vorderingsrecht is een tweezijdige rechtshandeling en behoeft dus een expliciete of impliciete aanvaarding (art. 6:160 BW). Beweegt de schuldenaar naar aanleiding van een herhaalde aanmaning om na te komen niet, dan kan van een voltooide afstand van recht dus hoe dan ook geen sprake zijn.

Ik merk nog op dat het vaak voorkomt dat een voorstel met zoveel woorden wordt gedaan ‘ter voorkoming van een procedure’. Met een zodanige formulering onderstreept de schuldeiser dat in zijn verklaring niet mag worden gelezen, wat volgens het voorgaande ook zonder die woorden daarin niet mag worden gelezen.

Zo principieel als ik het hiervoor benaderde, steekt de steller van het middel zijn klachten niet in. Niettemin slagen mijns inziens diverse klachten van het eerste onderdeel.

Deze klachten slagen. Mijns inziens laat deze brief zich niet anders lezen dan dat [eiser] zich beriep op het intreden van het verzuim door medewerking te weigeren aan de levering tegen de overeengekomen prijs (eerste alinea van het citaat), terwijl de termijnstelling (laatste alinea) even onmiskenbaar slechts bedoeld was om zo mogelijk alsnog een procedure te voorkomen. De uitleg die het hof aan de brief van 1 februari 2017 heeft gegeven is onbegrijpelijk.

Ook in deze brief is onmiskenbaar dat slechts een aanbod is gedaan ter voorkoming van een procedure.

Ook de klacht die onder 2 van het onderdeel is te lezen, slaagt. Volgens die klacht heeft het hof onder 3.8 ten onrechte of onbegrijpelijk geoordeeld dat de brief van 20 januari 2017 en de ingebrekestelling van 1 februari 2017 meebrengen dat [eiser] zijn rechten heeft verwerkt of afstand heeft gedaan van zijn recht om aan de mededeling van [verweerder] van 19 januari 2017 de gevolgen van art. 6:83 aanhef en onder c BW te verbinden.

In de bedoelde brieven kan slechts worden gelezen dat [eiser] ‘ter voorkoming van een procedure’ [verweerder] tot nakoming probeerde te bewegen en daarvoor termijnen stelde. Wel is in de brief van 20 januari 2017 (onder 3.15 aangehaald) door [eiser] bovendien aangeboden € 20.000 extra te betalen. Mijns inziens is het op zichzelf niet onmogelijk om in deze brief óók te lezen dat [eiser] impliciet mede aanbood om van vergoeding van vertragingsschade af te zien. Door het hof is echter niet vastgesteld dat [verweerder] dit aanbod hebben aanvaard. Het hof heeft juist met zoveel woorden vastgesteld dat dit aanbod niet is aanvaard (arrest van het hof onder 2.3, vierde volzin; hiervoor 2.1 onder iii). Door aan te nemen dat de brief, tezamen met de brief van 1 februari 2017, niettemin leidt tot het opschuiven van de ingangsdatum van het verzuim, heeft het hof blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, dan wel zijn beslissing niet begrijpelijk gemotiveerd.

Volgens de klacht onder 5 is het oordeel van het hof onbegrijpelijk, omdat uit de brief van 20 januari 2017 volgens [eiser] duidelijk blijkt dat [de zoon van eiser] zijn verlengde aanbod tot nakoming heeft gedaan zonder terug te komen op zijn ‘eerder ingenomen standpunten’.

In het verlengde van de hiervoor besproken klachten, slaagt ook deze klacht.

De overige klachten van het onderdeel behoeven geen bespreking meer.

Onderdeel 2 richt zich tegen het oordeel van het hof (in de eerste volzin onder 3.14) dat [eiser] zijn stellingen (i) dat de andere units op het perceel (dan de units 1 en 8) ingeval van correcte nakoming ook aan derden zouden zijn verhuurd en (ii) dat [verweerder 1] het onmogelijk heeft gemaakt om een reële huuropbrengst te genereren door verhuur aan derden, onvoldoende heeft onderbouwd in het licht van de gemotiveerde betwisting van die stellingen door [verweerder]

De klachten onder 1 en 2 van dit onderdeel lenen zich voor gezamenlijke bespreking. Zij komen erop neer dat het hof ten onrechte of onbegrijpelijk heeft geoordeeld dat [verweerder] de hiervoor genoemde stellingen (i) en (ii) gemotiveerd hebben betwist.

Aldus richten de klachten zich tegen de door het hof aan de gedingstukken gegeven uitleg. Die uitleg is het domein van de rechter die over de feiten oordeelt. De klachten falen dan ook. Het oordeel van het hof is niet onbegrijpelijk. Probeer ik de gedachtegang van het hof na te gaan, dan vergt dit een enigszins uitvoerige uiteenzetting van de wijze waarop het partijdebat is verlopen.

De rechtbank had in het vonnis van 16 juni 2021 overwogen dat op 31 mei 2018 (de datum van levering van het perceel door [verweerder] aan [eiser] ) een gelijke situatie is ontstaan als waarin [eiser] waarschijnlijk zou hebben verkeerd indien [verweerder] het perceel tijdig aan hem zouden hebben geleverd. De rechtbank heeft bij de begroting van de schade aansluiting gezocht bij de wijze waarop [eiser] en [de eenmanszaak] (de onderneming van de zoon van [eiser] ) in werkelijkheid uitvoering hebben gegeven aan de tussen hen geldende huurovereenkomst na 31 mei 2018. Tussen partijen was niet in geschil dat [verweerder] in de periode tussen 3 februari 2017 (de datum van intreden van het verzuim volgens de rechtbank) en 31 mei 2018 € 6.500,00 aan huurinkomsten had ontvangen, die ingeval van tijdige nakoming aan [eiser] zouden zijn toegekomen. Voor het overige kwam het rechtbankoordeel erop neer dat [eiser] de door hem gestelde gederfde huurinkomsten onvoldoende had onderbouwd.

[eiser] heeft in hoger beroep betoogd dat de rechtbank ten onrechte alleen de (door [verweerder] erkende) misgelopen feitelijke huur van de units 1 en 8 aan derden in de periode van 3 februari 2017 tot 31 mei 2018 als door [eiser] geleden schade in aanmerking heeft genomen.16[eiser] beriep zich hiervoor op een afspraak tussen hem en [de eenmanszaak] die inhield dat [de eenmanszaak] aan hem een marktconforme huur van € 2.354,68 per maand zou betalen voor de units 2 tot en met 7. De rechtbank had deze vordering afgewezen – kort gezegd – (i) omdat [eiser] tegenstrijdige uitlatingen had gedaan over de inhoud van de afspraken tussen [eiser] en [de eenmanszaak] en (ii) omdat [eiser] niet had aangetoond dat [de eenmanszaak] in de periode na 31 mei 2018 daadwerkelijk een marktconforme huur aan [eiser] heeft betaald, terwijl de rechtbank als gezegd bij de begroting van de schade aansluiting heeft gezocht bij de wijze waarop [eiser] en [de eenmanszaak] in die periode in werkelijkheid uitvoering hebben gegeven aan de huurovereenkomst.

[eiser] is in hoger beroep voor twee ankers gaan liggen. In de eerste plaats heeft hij (opnieuw) betoogd dat [de eenmanszaak] in de periode na 31 mei 2018 een marktconforme huur aan hem hééft betaald, zij het met een tussen hen overeengekomen uitstel van betaling. Onder 3.13 van het bestreden arrest heeft het hof geoordeeld dat [eiser] niet heeft aangetoond dat [de eenmanszaak] betalingen aan [eiser] heeft gedaan uit hoofde van de verplichting om aan [eiser] een marktconforme huur te betalen.

In de tweede plaats heeft [eiser] betoogd dat de periode na 31 mei 2018 niet representatief is voor de huuropbrengsten die met het perceel zouden zijn gerealiseerd in het hypothetische geval waarin [verweerder] het perceel tijdig aan [eiser] zouden hebben geleverd. De relevantie van dit betoog lijkt mij echter beperkt, mede in het licht van het hiervoor behandelde (eerste) betoog. De verhuur van units op het perceel aan derden zou geschieden door [de eenmanszaak] . Die verhuur betreft dus in feite onderverhuur en is in ieder geval niet rechtstreeks van belang voor de begroting van de door [eiser] gederfde huurinkomsten: [eiser] ontving immers naar eigen zeggen slechts de marktconforme huur van [de eenmanszaak] . De (onder)verhuur door [de eenmanszaak] aan derden kan wel indirect van belang zijn, omdat [eiser] heeft gesteld dat de verplichting van [de eenmanszaak] tot betaling van de marktconforme huur ervan afhankelijk was of [de eenmanszaak] (de units op) het perceel rendabel kon exploiteren. Met andere woorden: ingeval van eventuele leegstand van de units 2 tot en met 7 zou [de eenmanszaak] de marktconforme huur mogelijk niet verschuldigd zijn geweest aan [eiser] . Maar omdat [eiser] heeft gesteld dat [de eenmanszaak] de marktconforme huur aan hem hééft betaald in de periode na 31 mei 2018, terwijl de rechtbank aansluiting heeft gezocht bij de werkelijke uitvoering van de huurovereenkomst in die periode, is de relevantie van de mogelijkheid tot onderverhuur door [de eenmanszaak] aan derden in de hypothetische situatie waarin [verweerder] het perceel tijdig zouden hebben geleverd slechts beperkt.

De als productie 5 overgelegde e-mail van [de zoon van eiser] [waaruit volgens de stellingen van [eiser] volgde dat het niet lukte om met [verweerder 1] tot een werkbare verhouding te komen, AG]18 is van 4 september 2019. [eiser] was op dat moment al lang geen eigenaar meer van het bedrijventerrein. [de zoon van eiser] is geen partij in deze procedure zodat deze e-mail buiten beschouwing kan blijven. [verweerder 1] ontkent en betwist overigens ten stelligste hetgeen hem wordt tegengeworpen. Hij herkent zich niet in de geschetste omstandigheden waarin hem wordt verweten een hem onbekende aspirant huurder te hebben gesproken. Het overgelegde e-mail bericht is te onduidelijk, ongedateerd en zo anoniem dat [verweerder 1] zich daartegen niet kan verweren. Het is duidelijk bedoeld als stemmingmakerij, temeer het bericht dateert van 4 september 2019 en pas nu voor het eerst onder de aandacht van [verweerder 1] wordt gebracht. Daarvoor is [verweerder 1] er nooit eerder op aangesproken.’

De klacht onder 3 betoogt dat het hof de betwisting van de stellingen van [eiser] door [verweerder] , zoals neergelegd in 3.19 en 3.20 van de memorie van antwoord (geciteerd hiervoor 3.30), niet aan zijn oordeel ten grondslag mocht leggen. Omdat het hof [eiser] niet in de gelegenheid heeft gesteld op die betwisting te reageren, zou het hof het beginsel van hoor en wederhoor hebben miskend.

De klacht mist feitelijke grondslag, omdat het hof de inhoud van 3.19 en 3.20 van de memorie van antwoord van [verweerder] niet aan zijn beoordeling van de stellingen van [eiser] (onder 3.14) ten grondslag heeft gelegd. Het hof heeft op basis van die twee alinea’s uit de memorie van antwoord enkel overwogen dat de stellingen van [eiser] gemotiveerd zijn betwist (hiervoor 3.30). Het is dus niet zo dat het hof enige stelling van [verweerder] als door [eiser] onbestreden voor waar heeft aangenomen. In plaats daarvan heeft het hof de kwestie afgedaan op de grond dat [eiser] zijn stellingen onvoldoende heeft onderbouwd en het ontbreken van een bewijsaanbod. Ik voeg nog toe dat de enkele omstandigheid dat [eiser] ten tijde van de memorie van grieven nog niet de reactie van [verweerder] op zijn stellingen kende, niet betekent dat het hof een extra debatronde diende in te lassen. [eiser] diende immers reeds bij memorie van grieven te anticiperen op de voorzienbare reactie op zijn stellingen van [verweerder]

Volgens de klacht onder 4 is het oordeel van het hof onbegrijpelijk in het licht van de stelling van [eiser]19 dat sinds rust is ontstaan op het perceel, de units uitstekend verhuurbaar blijken en er veel vraag is naar dergelijke ruimtes in Hilversum.

De klacht faalt. Opnieuw is hier van belang dat units 2 tot en met 7 ten tijde van de levering van het perceel op 31 mei 2018 niet werden verhuurd (arrest van het hof onder 3.15), terwijl de rechtbank is uitgegaan van de veronderstellingen dat op 31 mei 2018 een gelijke situatie is ontstaan als de situatie waarin [eiser] waarschijnlijk zou hebben verkeerd als [verweerder] tijdig zouden hebben geleverd en dat bij het beoordelen van de schade aansluiting moet worden gezocht bij de wijze waarop [eiser] en [de eenmanszaak] in werkelijkheid na 31 mei 2018 aan de tussen hen geldende huurovereenkomst uitvoering hebben gegeven. [eiser] heeft in appel betoogd dat de situatie na 31 mei 2018 niet representatief was voor de hypothetische situatie waarin [verweerder] hun verbintenis tijdig zouden zijn nagekomen, (onder meer) omdat in de periode na 31 mei 2018 nog het door [verweerder] gestarte hoger beroep aanhangig was tegen het rechtbankvonnis waarin [verweerder] waren veroordeeld tot medewerking aan de levering van het perceel. Om die reden kon [eiser] aan potentiële huurders geen zekerheid bieden over de duur van de huurovereenkomst. Het hof heeft onder 3.14 overwogen dat uit de door [eiser] overgelegde facturen uit maart 2022 bleek dat het na het arrest in hoger beroep van 19 november 2019 nog lang heeft geduurd voordat (een aantal van de) units 2 tot en met 7 zijn verhuurd. Vanwege het lange tijdsverloop tussen beide data is het hof niet meegegaan met de stelling van [eiser] dat de periode na 31 mei 2018 niet representatief was. Dat is niet onbegrijpelijk.

Volgens de klacht onder 1 is het hof met zijn oordeel buiten de grenzen van de rechtsstrijd getreden, omdat [verweerder] bij de bespreking van grief 2 van [eiser] niet zijn ingegaan op de facturen waarnaar het hof verwijst.

Met ‘de huidige door [de zoon van eiser] gerealiseerde omzet uit (onder)huuropbrengsten’ hebben [verweerder] onmiskenbaar gedoeld op de huuropbrengsten van [de zoon van eiser] waarvan de door [eiser] overgelegde facturen blijk geven. [verweerder] zijn dus wel degelijk bij de bespreking van grief 2 ingegaan op de facturen waarnaar het hof onder 3.14 verwijst.

Volgens de klacht onder 2 is het oordeel van het hof onbegrijpelijk, omdat de facturen dienden als bewijs voor de stelling van [eiser] dat uit onderhuur een huuropbrengst van € 2.209,65 wordt gegenereerd en daarmee een momentopname betreft.

De klacht faalt. Het hof werd door de bedoeling van [eiser] met het overleggen van de facturen niet beperkt in wat het binnen de grenzen van het geschil uit die facturen mocht afleiden. De klacht berust op een karikaturale opvatting van de lijdelijkheid van de burgerlijke rechter, alsof de rechter niet alleen gebonden zou zijn aan de inhoud van de eis (art. 23 Rv) en aan de feitelijke grondslag van vordering en verweer (art. 24 Rv), maar ook aan de bedoeling waarmee een procespartij producties overlegt, in de zin dat het hem niet vrij zou staan uit die producties andere gevolgtrekkingen te maken dan die partij. Het is anders: binnen de grenzen van de rechtsstrijd mag de rechter alle behoorlijk te zijner kennis gebrachte en ten processe gebleken feiten en omstandigheden in zijn beschouwingen betrekken en hij heeft de vrijheid daaraan zijn eigen conclusies te verbinden.22

De klachten van het onderdeel kunnen geen doel treffen. Ik lees deze overweging als ten overvloede gegeven. Vergelijk het woordje ‘verder’ waarmee de overweging begint. Direct voorafgaand, eveneens in rechtsoverweging 3.14 (zie de aanhaling zowel hiervoor 3.22 als hiervoor 3.35) heeft het hof uit het tijdsverloop tussen het arrest in hoger beroep van 19 november 2019 en de totstandkoming van huurovereenkomsten eerst vanaf 14 maart 2022 (dus meer dan twee jaar later) afgeleid dat, kort gezegd, niet opgaat dat onzekerheid over de afloop van het hoger beroep de oorzaak was dat de units niet eerder werden verhuurd. Welnu, de beweerde contacten van [verweerder] met aspirant-huurders staan hiermee in rechtstreeks verband. De strekking van die contacten was immers klaarblijkelijk dat als [verweerder] het hoger beroep zouden winnen, die huurders het gebruik van de units zouden moeten beëindigen. Daarom is een redelijke uitleg van het arrest van het hof dat het hof ook de stelling met betrekking tot het gedrag van [verweerder] op de bedoelde grond heeft verworpen. De tegen die verwerping gerichte klachten van onderdeel 3 falen.