Uitspraken

Onderdeel 1 richt zich tegen rov. 2.6 waarin de rechtbank als volgt heeft overwogen.

“2.6 De officier heeft de rechtbank aanvullend verzocht om op grond van artikel 6:4 lid 4 Wvggz te bepalen dat betrokkene opgenomen blijft bij [verblijfplaats] tot het moment dat een overplaatsing naar een reguliere GGZ instelling mogelijk is. Dit is volgens de officier – en volgens de behandelaar – noodzakelijk om een veilige opname en behandeling te kunnen realiseren voor betrokkene, zijn behandelaars en anderen in de instelling. Uit de overgelegde stukken en de mondelinge behandeling is gebleken dat een overplaatsing naar een reguliere (hoog beveiligde) setting binnen de GGZ op dit moment (nog) niet mogelijk is gelet op de ernst en onvoorspelbaarheid van de agressie van betrokkene. Hoewel de voorziening in artikel 6:4 lid 4 Wvggz bedoeld is voor een zorgmachtiging en het hier gaat om een machtiging tot voortzetting van een crisismaatregel, ziet de rechtbank aanleiding om deze bepaling toe te passen in onderhavige situatie. De rechtbank betrekt hierbij de omstandigheid dat betrokkene al voorafgaand aan het verlenen van de crisismaatregel op strafrechtelijke titel verbleef in [verblijfplaats] , en dat het beveiligingsniveau van deze instelling passend is voor het huidige toestandsbeeld van betrokkene en de agressie die daarbij gepaard gaat. De rechtbank zal dit verzoek van de officier dan ook toewijzen, en bepaalt overeenkomstig artikel 6:4 lid 5 Wvggz dat voor de duur van de opname in een instelling als bedoeld in artikel 3.1, eerste lid, of artikel 3.3, eerste lid, van de Wet forensische zorg, de artikelen 7, eerste en derde lid, 42, vijfde lid, en 44, alsmede de hoofdstukken V, VI en VII van de Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden van toepassing zijn.”

Subonderdeel 1.2 betoogt dat niet in valt te zien waarom de bepalingen zoals genoemd in art. 6:4 lid 5 Wvggz van toepassing zouden zijn op het verblijf van verzoeker, die 18 jaar oud is en in de justitiële jeugdinrichting verblijft, mede gelet op art. 3 lid 1 IVRK - dat regelt dat de belangen van het kind de eerste overweging vormen - jo. Art. 5 IVRK - met betrekking tot de eerbiediging van de rechten van de ouders - alsmede art. 7 lid 2 VN Gehandicaptenverdrag dat eveneens bepaalt dat de belangen van het kind de eerste overweging vormen. Het subonderdeel verwijst naar de verklaring van de advocaat van betrokkene ter zitting:

“Advocaat:

Heb het al met moeder besproken. Is een vergaande maatregel om [betrokkene] hier te houden, in

een cel, met boeien en alles. Er zullen vast incidenten geweest zijn, maar had te maken met

de setting, manier waarop je met onbekenden om moet gaan, wellicht agressieve incidenten.

Maar hier blijven op deze afdeling met beperkingen is een vergaande maatregel waarbij met

name die artikelen bedoeld zijn voor een zorgmachtiging. De vraag is of het überhaupt met

een crisismaatregel kan worden toegepast. Heb gezocht, maar heb er geen jurisprudentie

over gevonden. Blijft uitzonderlijke situatie” 3

Nu de wet niet voorziet in een verblijf in een justitiële jeugdinrichting bij een voortzetting van een crisismaatregel wordt niet begrijpelijk waarom een en ander in strijd met de wet wel is opgelegd.

Alvorens ik tot behandeling van de klachten overga, schets ik het toepasselijke rechtskader bij art. 6:4 lid 4 en 5 Wvggz.

rechtskader: artikel 6:4 lid 4 Wvggz

Art. 6:4 lid 4 Wvggz voorziet in de mogelijkheid om in een zorgmachtiging dwangopneming in een FPC8 te bepalen:

“Indien de rechter een zorgmachtiging verleent tot opname in een accommodatie kan hij in de zorgmachtiging bepalen dat betrokkene wordt opgenomen in een instelling als bedoeld in artikel 3.1, eerste lid, of artikel 3.3, eerste lid, van de Wet forensische zorg, indien hij dit noodzakelijk acht vanwege de veiligheid binnen de accommodatie.”

Art. 6:4 lid 5 Wvggz voegt daaraan toe dat ten aanzien van de rechtspositie van betrokkene in een dergelijke accommodatie in beginsel het systeem van de Wvggz van toepassing is, maar door de rechter in de zorgmachtiging ook de beheersbevoegdheden van de Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden (Bvt) van toepassing moeten worden verklaard9:

“Indien de rechter een zorgmachtiging als bedoeld in de leden 3 en 4 verleent, behoudt betrokkene zijn rechtspositie op grond van deze wet. De rechter kan een zorgmachtiging als bedoeld in de leden 3 en 4 evenwel slechts verlenen indien hij in die zorgmachtiging, voor de duur van de opname in een instelling als bedoeld in artikel 3.1, eerste lid, of artikel 3.3, eerste lid, van de Wet forensische zorg, de artikelen 7, eerste en derde lid, 42, vijfde lid, en 44, alsmede de hoofdstukken V, VI en VII van de Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden van toepassing verklaart.”10

De toepassing van de Bvt-bevoegdheden is noodzakelijk voor de veiligheid van personeel en patiënten, omdat patiënten met een zorgmachtiging alleen in een tbs-kliniek worden geplaatst als zij zodanig gedrag vertonen dat zij in de reguliere instelling niet te handhaven zijn en alleen een FPC het noodzakelijke beveiligingsniveau kan bieden. Art. 6:4 lid 5 Wvggz biedt daarom een wettelijke grondslag om bevoegdheden toe te passen die verder gaan dan de bevoegdheden die op grond van art. 3:2 lid 2 Wvggz (vormen van verplichte zorg) in de zorgmachtiging kunnen worden opgenomen.11 Het resultaat is dat het FPC, een strafrechtelijke instelling, voor een betrokkene met een civiele Wvggz-titel geen uitzondering hoeft te maken voor wat betreft de gebruikelijke werkwijze, beperkingen en veiligheidsprocedures die gelden voor de tbs-patiënten.12

De mogelijkheid van opname in een FPC in de zin van art. 6:4 lid 4 en lid 5 Wvggz is bij Tweede nota van wijziging in de Wvggz opgenomen. In de nota is daarbij vermeld:

“Met het nieuw voorgestelde vierde lid wordt voorzien in het door de rechter afgeven van een zorgmachtiging waarmee betrokkene meteen in een instelling als bedoeld in artikel 3:1, eerste lid, of artikel 3.3, eerste lid, van de Wet forensische zorg kan worden ondergebracht. Dit is bedoeld voor een patiënt bij wie bij afgifte van de zorgmachtiging voorzienbaar is dat die dermate onhandelbaar is, dat deze met het oog op zijn eigen veiligheid, die van zijn medepatiënten en van het personeel niet in een reguliere GGZ-instelling kan worden geplaatst. Dit zal alleen in uitzonderlijke gevallen aan de orde zijn. Het is de bedoeling dat eerst wordt bezien of met de zorgmachtiging, bedoeld in het derde lid, kan worden volstaan voordat tot afgeven van een machtiging als bedoeld in het vierde lid wordt overgegaan.”13

Het derde lid van art. 6:4 Wvggz geeft de mogelijkheid tot een tijdelijke overplaatsing in een FPC om betrokkene tot rust te brengen, waarna deze weer terug naar de in het zorgplan opgenomen accommodatie kan worden geplaatst. De periode van tijdelijke overplaatsing waarin de zorgmachtiging kan voorzien, is beperkt tot maximaal acht weken. Het betreft hier personen die naar verwachting enkel tijdelijk moeten worden gestabiliseerd om het gevaar af te wenden. Een langer verblijf zou volgens de toelichting gelet op de aard van de afgegeven zorgmachtiging niet wenselijk zijn. Indien gedurende die acht weken blijkt dat een langer verblijf noodzakelijk is, dient de geneesheer-directeur zich tot de officier van justitie te wenden om de rechter te verzoeken de zorgmachtiging te wijzigen in een zorgmachtiging als bedoeld in art. 6:4 lid 4 Wvggz. In de toelichting wordt daarover nog opgemerkt:

“Overigens laat hetgeen hier is bepaald onverlet dat de tijdelijke overplaatsing gedurende de looptijd van de zorgmachtiging in voorkomende gevallen meerdere malen kan [worden] plaatsvinden. Belangrijke rechtswaarborg hierbij, is dat de mogelijkheid tot tijdelijke overplaatsing in de zorgmachtiging moet zijn opgenomen.

Gelet op de beginselen van subsidiariteit en proportionaliteit zal de rechter deze mogelijkheid alleen in de zorgmachtiging opnemen, wanneer – tot op zekere hoogte – voorzienbaar is dat tijdelijke doorplaatsing mogelijk noodzakelijk kan zijn. In het geval de zorgmachtiging niet in de mogelijkheid tot tijdelijke doorplaatsing voorziet, is een dergelijke doorplaatsing niet aan de orde. De potentiële noodzaak voor een dergelijke tijdelijke overplaatsing speelt voor de doelgroep van de Wvggz.

(…)

Voor hen die onder het vierde lid vallen (…) geldt dat, ook al zijn ze in eerste instantie te onhandelbaar voor opvang in een reguliere accommodatie, er wel wordt gewerkt aan herstel door een behandeling. Het doel daarvan is dat op termijn de zorg kan worden afgebouwd.”15

Het plaatsen van een betrokkene met een zorgmachtiging in een forensische setting is in de praktijk vaak lastig onder andere door een tekort aan plekken met een hoog beveiligingsniveau en financieringskwesties.16 In de Tweede nota van wijziging is dit probleem onderkend, maar afgedaan met de opmerking dat de geneesheer-directeur bij de voorbereiding van een zorgmachtiging erop toeziet dat de beoogde zorgaanbieder en accommodatie in het zorgplan worden opgenomen, zodat de zorgaanbieder zich al enige tijd zou kunnen voorbereiden op de komst van betrokkene. Ook zou een zorgmachtiging tijdelijk kunnen worden uitgevoerd in een FPC (in de toelichting aangeduid als een penitentiair psychiatrisch centrum (PPC) om continuïteit van zorg te waarborgen.

“Hoewel de zorgmachtiging dadelijk uitvoerbaar is, zou de situatie zich voor kunnen doen dat de in de zorgmachtiging genoemde zorgaanbieder een wachtlijst heeft of anderszins nog voorbereidingen moet treffen waardoor niet gegarandeerd is dat een verdachte die in het kader van zijn voorlopige hechtenis in een penitentiair psychiatrisch centrum (PPC) is geplaatst meteen aansluitend aan het vonnis bij de aangewezen zorgaanbieder terecht kan terwijl er op dat moment geen strafrechtelijke titel meer is om hem nog langer in het PPC te kunnen behandelen. Die situatie moet zich uiteraard niet kunnen voordoen, ook de regering is er alles aan gelegen dat te voorkomen. Wij menen echter dat die situatie zich binnen de huidige procedure ook niet voor hoeft te doen. De geneesheer-directeur ziet er reeds bij de voorbereiding van het verzoek om de zorgmachtiging op toe dat de beoogde zorgaanbieder, en zo nodig ook de beoogde accommodatie, in het zorgplan wordt opgenomen. Op het moment dat de zorgmachtiging daadwerkelijk wordt afgegeven, heeft de zorgaanbieder zich dus al enige tijd kunnen voorbereiden op de komst van betrokkene. Daarnaast is het zo dat de begrippen «zorgaanbieder» en «accommodatie» ruim gedefinieerd zijn. Door die ruime definities, valt ook de zorgverlening in een PPC onder de reikwijdte van deze begrippen. Mocht dat nodig zijn, dan is het dus mogelijk dat een zorgmachtiging tijdelijk ten uitvoer wordt gelegd in een PPC. Wanneer de strafrechter zich ervan wil vergewissen dat de continuïteit van zorg geborgd is, dan kan hij in de zorgmachtiging opnemen dat de zorgmachtiging tijdelijk ten uitvoer kan worden gelegd in het PPC waar betrokkene reeds verblijft. Daarbij is het uiteraard wel zaak dat alle betrokken partijen zich ten volle inspannen om betrokkene zo spoedig mogelijk in zorg te krijgen bij de beoogde zorgaanbieder. Het verblijf in het PPC dient niet langer te duren dan strikt noodzakelijk.”17

Op basis van het voorgaande zie ik drie mogelijkheden om een betrokkene onder het systeem van de Wvggz zorg te bieden in een FPC, namelijk:

1) een tijdelijke overplaatsing naar een FPC bij opname in een accommodatie in de zorgmachtiging op grond van art. 6:4 lid 3 Wvggz;

2) een permanente overplaatsing naar een FPC bij opname in een accommodatie in de zorgmachtiging op grond van art. 6:4 lid 4 Wvggz;

3) de beslissing tot tijdelijk verplichte zorg in noodsituaties op grond van art. 8:11 Wvggz, waarbij art. 8:12 lid 7 Wvggz bepaalt dat voor de duur van die tijdelijke verplichte zorg bij de opname in een FPC ook de beheersbevoegdheden van de Bvt van toepassing zijn.21

Behoudens tijdelijke crisisplaatsingen maakt de plaatsing in een FPC - en het daarbij behorende toepasselijke regime - dus onderdeel uit van de zorgmachtiging.22 Dijkers meent dat nu een overeenkomstige plaatsing op basis van een crisismaatregel niet in de wet is voorzien, die route is afgesloten. Alhoewel uit de parlementaire toelichting niet duidelijk blijkt dat de route van opname in een FPC bij een machtiging tot voortzetting van de crisismaatregel expliciet is afgesloten, meen ik dat nu de mogelijkheid tot plaatsing van een betrokkene in een FPC op grond van een voortzetting van een crisismaatregel (art. 7:7 Wvggz) niet in de wet is opgenomen, die mogelijkheid er niet is. Plaatsing in een FPC houdt immers toepassing van een ander regime met meestal een verdergaande beperking van de vrijheid van betrokkene in.