Uitspraken

[eisers] zijn werkzaam (geweest) als ambulancechauffeur dan wel -verpleegkundige in dienst van UAZ. UAZ onderhoudt een ambulancedienst in Noord-Nederland, waaronder op Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog. Bij UAZ wordt onder meer gewerkt met 24-uursdiensten. Op de Waddeneilanden bestaan die diensten – vanaf 1 juli 2020 – uit twaalf uur ‘parate dienst’ (tussen 8.00 uur en 20.00 uur) en aansluitend twaalf uur ‘bereikbaarheidsdienst’ (van 20.00 uur tot 8.00 uur), waarbij de medewerker op oproep beschikbaar dient te zijn. Bij een oproep voor een geval met grote spoed moet de medewerker onmiddellijk reageren en zich in uniform naar de ambulance begeven, waarbij een streeftijd van twee minuten geldt. De 24-uursdiensten op de Waddeneilanden worden verricht zowel door medewerkers die daar woonachtig zijn (zij kunnen de bereikbaarheidsdienst thuis doorbrengen en doen dat veelal ook) als door medewerkers die woonachtig zijn op de vaste wal (zij kunnen tijdens de bereikbaarheidsdienst op de eilanden terecht in een appartement of hotelkamer nabij de ambulancepost).

Op de vaste wal worden ook 24-uursdiensten verricht. Het tijdvak van 20.00 uur tot 8.00 uur moeten de werknemers daar doorbrengen op de ambulancepost. Daarom wordt de dienst tijdens dat tijdvak ‘aanwezigheidsdienst’ genoemd en geldt deze dienst als ‘arbeidstijd’ in de zin van Richtlijn 2003/88/EG (hierna: de Arbeidstijdenrichtlijn).1 Dat betekent onder meer dat deze dienst moet worden gevolgd door een rustperiode van minimaal 11 uur. [eisers] , die ieder woonachtig zijn (geweest) op [plaats 1] of [plaats 2] , worden ook ingeroosterd voor 24-uursdiensten op de vaste wal. In dat geval geldt ook voor hen het tijdvak van 20.00 tot 8.00 uur als een aanwezigheidsdienst.

[eisers] stellen zich op het standpunt dat de bereikbaarheidsdiensten die zij op de eilanden verrichten ook als ‘arbeidstijd’ moeten worden aangemerkt gelet op de beperkingen voor hun privéleven die zij daarvan ondervinden. Anders dan de kantonrechter is het hof daarin niet meegegaan. Het hof heeft het in de Europese rechtspraak ontwikkelde criterium toegepast, namelijk of de aan de werknemer opgelegde verplichtingen ‘een objectieve en aanzienlijke impact’ hebben op de mogelijkheid van de werknemer om zijn tijd tijdens het wachten op een eventuele oproep vrij in te vullen. Het hof heeft beslist dat in dit geval niet aan dat criterium is voldaan. In cassatie komen [eisers] daartegen op, ik meen tevergeefs.

In cassatie kan van de volgende feiten worden uitgegaan.2

UAZ onderhoudt een ambulancedienst met diverse standplaatsen in de provincies Friesland en Drenthe, en op de Waddeneilanden Vlieland, Terschelling en Schiermonnikoog. Ongeveer 120 medewerkers zijn werkzaam in de zogenoemde Waddenpool. Dit zijn de medewerkers die ook diensten draaien op de Waddeneilanden. Op Terschelling zijn altijd twee ambulances 24/7 paraat met een bezetting van een chauffeur en een verpleegkundige. Op Vlieland en op Schiermonnikoog is één ambulance 24/7 paraat.

Bij de 24/7-beschikbaarheid en -bereikbaarheid van een ambulancedienst geldt een landelijke (plan)norm, die erop neerkomt dat een ambulance bij grote spoed in 92,4% van de gevallen binnen 15 minuten ter plekke aanwezig moet zijn.

[eisers] zijn werkzaam bij UAZ en draaien mee in de Waddenpool. [eiser 1] , [eiseres 2] , [eiser 3] en [eiser 4] wonen op [plaats 1] , [eiseres 6] woont op [plaats 2] . [eisers] doen diensten op zowel Terschelling (en Vlieland) als op de vaste wal. Dat geldt niet meer voor eiseres sub 4, [eiseres 5] . Zij is verhuisd naar de vaste wal en in 2021 met pensioen gegaan.

Binnen UAZ wordt gewerkt met aanwezigheidsdiensten en bereikbaarheidsdiensten. Een aanwezigheidsdienst kent twee vormen. De eerste is een parate dienst van 8 dan wel 9 uur. Deze vorm wordt voornamelijk gebruikt bij drukke ambulanceposten in meer bevolkte gebieden (daarop ziet deze zaak niet). De tweede vorm van aanwezigheidsdienst is een 24-uursdienst, die wordt ingezet in minder drukke gebieden (daarop ziet deze zaak wel).

Op de vaste wal verblijven de medewerkers van UAZ tijdens een 24-uursdienst op de ambulancepost, voor zover ze niet met de ambulance onderweg zijn. De 24-uursdienst bestaat uit 12 uur parate dienst en aansluitend 12 uur aanwezigheidsdienst (in de vorm van een wachtdienst). De 24-uursdienst op de vaste wal wordt als één aanwezigheidsdienst beschouwd als bedoeld in artikel 6.9 van de cao en geldt maximaal voor 17,7 uur als arbeidstijd. Daarom heeft een medewerker van UAZ voorafgaand en volgend op deze dienst op de vaste wal een onafgebroken rusttijd van minimaal 11 uur.3

Sinds 1 juli 2020 geldt voor de Waddeneilanden een rooster waarbij de 12 uur tussen 08.00 uur en 20.00 uur als arbeidstijd wordt aangemerkt. De aansluitende 12 uren tussen 20.00 uur en 08.00 uur worden als bereikbaarheidsdienst in de zin van artikel 6.10 van de cao aangemerkt. Met [eisers] is de afspraak gemaakt dat zij, indien ingeroosterd voor een bereikbaarheidsdienst, gedurende deze uren bereikbaar zijn en in staat zijn snel bij een oproep beschikbaar te zijn. Zij kunnen de bereikbaarheidsdienst thuis doorbrengen.

Tot 1 juli 2020 gold voor [eisers] op de Waddeneilanden een rooster van 9 uur parate dienst, daarna tot 24 uur aangevuld met een dienst waarin men kon worden opgeroepen. Sinds 1 juli 2020 geldt een rooster waarbij de 12 uur tussen 08.00 uur en 20.00 uur als arbeidstijd wordt aangemerkt en de aansluitende 12 uren tussen 20.00 uur en 08.00 uur als bereikbaarheidsdienst.4 De wijziging per 1 juli 2020 is een voorlopig besluit van UAZ. Met de ondernemingsraad is afgesproken dat deze wijze van roosteren zal worden geëvalueerd. Vooralsnog is in verband met onderhavige procedure deze wijze van roosteren voortgezet.

Het cassatiemiddel bestaat uit twee delen. Deel A bevat één onderdeel en klaagt erover dat het hof enkel de situatie ná 1 juli 2020 en niet ook de situatie daarvóór heeft beoordeeld. Deel B richt zich tegen de afweging die het hof heeft gemaakt voor de situatie ná 1 juli 2020.

Onderdeel 1 stelt voorop dat het hof zich heeft beperkt tot een beoordeling van de situatie sinds 1 juli 2020, terwijl de gevorderde verklaring voor recht ook op de situatie vóór 1 juli 2020 zou zien. Subonderdeel 1.1 klaagt dat het hof art. 24 Rv heeft geschonden door niet te beslissen op de volledige grondslag van de vorderingen. Subonderdeel 1.2 klaagt dat het hof de devolutieve werking heeft miskend. Nu de kantonrechter de verklaring voor recht had toegewezen voor de periode voor en na 1 juli 2020, had het hof – nu naar zijn oordeel de grieven van UAZ slagen gelet op de situatie na 1 juli 2020 – op grond van de devolutieve werking alsnog afzonderlijk moeten beoordelen of de verklaring voor recht wel toewijsbaar was voor de periode vóór die datum. Subonderdeel 1.3 klaagt tot slot over het ontbreken van een (toereikende) motivering voor zover het hof de situatie vóór 1 juli 2020 wél zou hebben beoordeeld.

Het middel leest het arrest terecht zo dat het hof enkel de situatie na 1 juli 2020 in zijn beoordeling heeft betrokken; zie onder meer rov. 6.5.2.8 Dat is echter, anders dan het middel betoogt, niet onjuist en evenmin onbegrijpelijk.

[eisers] hebben zich in hun inleidende dagvaarding op het standpunt gesteld dat de roosterwijze van UAZ, zowel vóór 1 juli 2020 als na die datum, in strijd is met de dwingendrechtelijke bepalingen van de Arbeidstijdenwet en het Arbeidstijdenbesluit. Daarbij hebben zij naar voren gebracht (mijn onderstrepingen):9

[eisers] hebben in algemene zin gevorderd dat voor recht wordt verklaard dat de aan hen opgedragen 24-uursdiensten op de Waddeneilanden hebben te gelden als arbeidstijd10 en hebben die vordering niet op een bepaalde periode toegespitst. Hun vordering tot nabetaling van loon hebben [eisers] beperkt tot de periode vanaf 1 juli 2020. Daarbij hebben zij opgemerkt zich nog te beraden over een eventuele loonvordering met terugwerkende kracht (waaronder zij kennelijk verstaan: over de periode vóór 1 juli 2020).11

[eisers] hebben in hoger beroep het belang bij hun vordering als volgt verwoord:12

[eisers] hebben hun loonvordering (de financiële component van het gestelde belang) ook in hoger beroep niet uitgebreid tot de periode vóór 1 juli 2020.

Met betrekking tot de overige twee componenten van het belang die [eisers] onder de aandacht hebben gebracht – de gevolgen die de kwalificatie arbeidstijd heeft voor de rusttijd en voor de arbeidsinzet – valt niet goed in te zien hoe deze punten voor het verleden kunnen worden geredresseerd. [eisers] hebben zulks ook niet toegelicht.13 Kennelijk is het hof ervan uitgegaan dat het belang in zoverre enkel zit in het voorlopige karakter van de wijziging per 1 juli 2020 en de mogelijkheid dat UAZ weer zou overgaan op de ‘oude’ manier van inroosteren. Het hof heeft in rov. 6.8 van zijn arrest overwogen dat UAZ heeft beaamd dat de voor 1 juli 2020 bestaande wijze van inroosteren niet voldoende evenwichtig was.14

Het hof is aldus klaarblijkelijk van oordeel geweest dat het de gevorderde verklaring voor recht niet hoefde te beoordelen naar de stand van zaken vóór 1 juli 2020, nu (i) de loonvordering is beperkt tot de periode na 1 juli 2020, en (ii) het belang bij de gevorderde verklaring voor recht voor het overige erin is gelegen dat het rooster in de toekomst conform de geldende wet- en regelgeving wordt opgesteld, terwijl (iii) ervan uit wordt gegaan dat de roostersystematiek van vóór 1 juli 2020 niet wordt hernomen.

Genoemd oordeel, dat betrekking heeft op de uitleg van de vordering, is aan het hof als feitenrechter voorbehouden en is gelet op het voorgaande niet onbegrijpelijk. Uitgaande van deze uitleg is van schending van art. 24 Rv of van miskenning van de devolutieve werking geen sprake.

De klachten van onderdeel 1 kunnen niet tot cassatie leiden.

De onderdelen 2 tot en met 6 zijn gericht tegen de rov. 6.3-6.6, waarin het hof heeft geoordeeld dat de bereikbaarheidsdienst niet is aan te merken als arbeidstijd in de zin van de arbeidstijdenregelgeving. Alvorens de klachten te bespreken schets ik het juridisch kader.

De Arbeidstijdenrichtlijn15 strekt ertoe minimumvoorschriften vast te stellen om de levens- en arbeidsomstandigheden van werknemers te verbeteren door de nationale regelingen inzake met name de duur van de arbeidstijd te harmoniseren. Daartoe schrijft de Arbeidstijdenrichtlijn dagelijkse en wekelijkse minimumrusttijden voor en stelt zij aan de wekelijkse arbeidstijd een maximumgrens. Wegens het belang van deze voorschriften inzake maximale arbeidstijd en minimale rusttijd die in de Arbeidstijdenrichtlijn zijn neergelegd, mag de naleving daarvan niet aan overwegingen van zuiver economische of organisatorische aard ondergeschikt worden gemaakt.16

De Arbeidstijdenrichtlijn bevat een nadere regeling van artikel 31 lid 2 van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie (het Handvest), waarin het fundamentele recht van iedere werknemer wordt erkend op “een beperking van de maximumarbeidsduur en op dagelijkse en wekelijkse rusttijden”.17 De bepalingen van de Arbeidstijdenrichtlijn moeten worden uitgelegd in het licht van die bepaling.

De Arbeidstijdenrichtlijn is gebaseerd op art. 153 lid 2 VWEU. In art. 153 lid 5 VWEU is bepaald dat dit artikel niet van toepassing is op onder meer de beloning. Dat geldt daarom ook voor de Arbeidstijdenrichtlijn.18

De Arbeidstijdenrichtlijn is ingevolge art. 1 lid 3 ervan (onverminderd de artikelen 14, 17, 18 en 19) van toepassing op alle particuliere of openbare sectoren in de zin van art. 2 van Richtlijn 89/391/EEG (hierna: de Kaderrichtlijn Arbeidsveiligheid).19 Het HvJEU heeft geoordeeld dat de werkzaamheid van ambulancehulpverlener die wordt uitgeoefend in het kader van een dienst voor medische spoedhulp, binnen de werkingssfeer van de Arbeidstijdenrichtlijn en de Kaderrichtlijn Arbeidsveiligheid valt.20

Op grond van de Kaderrichtlijn Arbeidsveiligheid mogen werkgevers geen zodanig lange of frequente perioden van wachtdienst/oproepdienst invoeren dat een risico ontstaat voor de veiligheid of gezondheid van de werknemer. In het arrest in de zaak Radiotelevizija Slovenija (dat hierna uitvoerig ter sprake komt) heeft het Hof dit als volgt verwoord:21

De zorgplicht van de werkgever die volgt uit de regels van de Kaderrichtlijn Arbeidsveiligheid vullen de regels van de Arbeidstijdenrichtlijn aan. Dat is in algemene zin ook relevant voor ambulancepersoneel, mede gelet op het inspannende werk.

In art. 2 lid 1 van de Arbeidstijdenrichtlijn is het begrip 'arbeidstijd’ als volgt gedefinieerd:

Zoals de Europese Commissie opmerkt in haar recent geactualiseerde Interpretatieve mededeling over de Arbeidstijdenrichtlijn (hierna: de Interpretatieve mededeling),22 bestaat deze definitie uit drie cumulatieve criteria: de werknemer moet (1) werkzaam zijn, (2) ter beschikking van de werkgever staan en (3) zijn werkzaamheden of functie uitoefenen.

Op grond van art. 2 lid 2 van de Arbeidstijdenrichtlijn is rusttijd de tijd die die geen arbeidstijd is. Het HvJEU heeft herhaaldelijk overwogen dat de begrippen arbeidstijd en rusttijd elkaar uitsluiten en dat in een tussencategorie niet is voorzien.23 Is gedurende een bepaalde periode aan de drie voorwaarden niet voldaan, dan moet deze periode daarom worden beschouwd als rusttijd.24 In de literatuur is erop gewezen dat onder andere als gevolg van de digitalisering het onderscheid tussen arbeidstijd en rusttijd dreigt te vervagen.25

De begrippen arbeidstijd en rusttijd zijn volgens vaste rechtspraak van het Hof begrippen van Unierecht die autonoom moeten worden uitgelegd en waarvan de strekking daarom niet eenzijdig door de lidstaten kan worden bepaald.26 Het staat lidstaten ingevolge art. 15 van de Arbeidstijdenrichtlijn wel vrij om in hun nationale recht gunstigere bepalingen op te nemen voor werknemers, in die zin dat wordt voorzien in gunstigere arbeidstijden en rusttijden dan waarin de Arbeidstijdenrichtlijn (in het bijzonder de hoofdstukken 2 en 3 daarvan) voorziet. De richtlijn bevat dus minimumvoorschriften. Anderzijds is het lidstaten ook toegestaan om bepaalde afwijkingen en uitzonderingen op te nemen op onder meer de richtlijnbepalingen over dagelijkse rusttijd (art. 3) voor werkzaamheden waarbij de continuïteit van de dienst moet worden gewaarborgd, onder andere in het geval van “diensten van ambulances, brandweer en civiele bescherming.”27

De nationale regelgeving inzake arbeidstijden is verdeeld over de Arbeidstijdenwet en het Arbeidstijdenbesluit. Begrippen daaruit moeten, zo nodig, richtlijnconform worden uitgelegd.

Art. 1:7 lid 1 Arbeidstijdenwet luidt, voor zover hier van belang:

Art. 5:3 Arbeidstijdenwet heeft betrekking op de dagelijkse onafgebroken rusttijd. Het tweede lid luidt:

Art. 5:7 Arbeidstijdenwet heeft betrekking op de maximale arbeidstijd. Ingevolgde het tweede lid, onder a, bedraagt die voor een volwassene ten hoogste “12 uren per dienst”.

In de regelgeving worden verschillende soorten wachtdiensten onderscheiden. Als op de werkplek moet worden gewacht op een oproep is sprake van een ‘aanwezigheidsdienst’, die in art. 1:1 Arbeidstijdenbesluit als volgt wordt gedefinieerd:

Als de werknemer buiten de werkplek (bijvoorbeeld thuis) mag wachten op een oproep is sprake van een ‘bereikbaarheidsdienst’ of van een ‘consignatiedienst’.

De nationale regelgeving blinkt niet uit in overzichtelijkheid, ook omdat begrippen en normatieve regels nu eens in de Arbeidstijdenwet en dan weer in het Arbeidstijdenbesluit staan. Dat zal zo zijn redenen hebben, maar is wel een extra reden om in deze zaak de terminologie helder te krijgen. De dienst waar deze zaak op ziet is een ‘consignatiedienst’ in de zin van de Arbeidstijdenwet, maar tegelijkertijd een ‘bereikbaarheidsdienst’ in de zin van de cao (zie hiervoor, 2.5). Dat maakt het risico op spraakverwarring niet minder. Ik zal deze dienst blijven aanduiden als ‘bereikbaarheidsdienst’ conform de cao-terminologie (in de gedingstukken spreken [eisers] ook wel kortweg van een ‘b-dienst’). Als generieke term gebruik ik, in navolging van de Interpretatieve mededeling, de term ‘wachtdiensten’. De hier aan de orde zijnde bereikbaarheidsdiensten zijn van dat genus een species.29

In cassatie wordt grotendeels aan het nationale rechtskader voorbijgegaan. Ook wordt niet betoogd, zoals in de literatuur op onderdelen wel wordt gedaan, dat de wetgever Europeesrechtelijke steken zou hebben laten vallen.30 De discussie spitst zich volledig toe op de uitleg van het Unierechtelijke begrip ‘arbeidstijd’ in het licht van de Europese rechtspraak over dit onderwerp. Op die rechtspraak zal ik nu ingaan.

In grofweg de afgelopen twintig jaar heeft het Hof richting gegeven aan de uitleg van het begrip arbeidstijd (en daarmee ook van het begrip rusttijd) in het geval van wachtdiensten. Daarbij heeft het Hof vooropgesteld dat een periode waarin de werknemer niet daadwerkelijk activiteiten uitoefent voor zijn werkgever (de inactieve uren tijdens een wachtdienst), niet noodzakelijkerwijs rusttijd vormt voor de toepassing van de Arbeidstijdenrichtlijn.31

In de eerste uitspraken van het Hof over wachtdiensten ging het om werknemers die tijdens hun wachtdienst fysiek aanwezig dienden te zijn op de werkplek. Het Hof oordeelde dat een dergelijke aanwezigheidsdienst de kenmerken van het begrip ‘arbeidstijd’ vertoont.32 De werknemer is dan gescheiden van zijn gezin en sociale omgeving en heeft weinig vrijheid om de tijd te besteden waarin geen beroepswerkzaamheden van hem worden verlangd. Daarom moet deze periode integraal als ‘arbeidstijd’ worden aangemerkt.

In zijn arrest in de zaak Matzak, uit 2018, oordeelde het Hof dat ook in een geval waarin de werknemer tijdens zijn wachtdienst niet op de werkplek aanwezig hoeft te zijn, sprake kan zijn van arbeidstijd.33 Matzak was als brandweervrijwilliger op oproepbasis werkzaam bij de brandweer van de Belgische stad Nijvel. In die hoedanigheid verrichtte hij zogeheten thuiswachtdiensten. Hij was verplicht om thuis te blijven en moest binnen acht minuten na een oproep ter plaatse arriveren.34 Het Hof overwoog (mijn onderstreping):

Waar de redenering van het HvJEU in de zaak Matzak nog altijd mede lijkt te steunen op de verplichte fysieke aanwezigheid op een door de werkgever aangewezen plek (zij het dat het daar ging om de woning van de werknemer), heeft het Hof op 9 maart 2021 uitspraak gedaan in twee zaken waarin een dergelijke verplichting niet aan de orde was omdat de werknemers hun verblijfplaats tijdens de wachtdienst (in beginsel) vrij konden kiezen. Het Hof heeft zijn rechtspraak op het punt van de kwalificatie als arbeidstijd in die beide arresten nader gepreciseerd.

Kort na deze arresten heeft het Hof nog twee andere uitspraken gedaan over wachtdiensten.

Ik zal nu trachten duiding te geven aan deze rechtspraak, met in het achterhoofd de hier voorliggende casus.

Daarnaast kunnen andere omstandigheden in de beoordeling worden betrokken. Zo is voorstelbaar dat van de oproepbaarheid als zodanig al een zekere druk uitgaat op de werknemer die ’s nachts permanent bereikbaar moet zijn en dat dit tot psychosociale belasting kan leiden.45 Wanneer echter het aantal oproepen gemiddeld klein is en de werknemer daarom naar verhouding niet vaak ‘zijn bed uit moet’, lijkt aannemelijk dat die druk minder sterk ervaren wordt dan wanneer de kans op een oproep gemiddeld genomen een stuk groter is. Verder vereisen bepaalde maatschappelijke diensten nu eenmaal dat een 24/7-dienst beschikbaar is. In algemene zin mag ook worden verwacht dat een werknemer die ervoor heeft gekozen dat type werk te doen, daar mentaal en fysiek op is ingesteld en – wellicht meer op jonge leeftijd dan op latere leeftijd – daar juist professionele voldoening uit put. Hoe de oproepbaarheid persoonlijk wordt ervaren, is echter in hoge mate een kwestie van subjectieve beleving.

Het vorenstaande komt in de kern overeen met de samenvatting die de Commissie in de Interpretatieve Mededeling geeft van de rechtspraak over wachtdiensten zonder verplichte fysieke aanwezigheid. Gemakshalve citeer ik de betrokken passage op p. 30 integraal:

Daarmee ben ik toegekomen aan de bespreking van de klachten in deel B van het middel.

De beoordeling of de verplichtingen die een werknemer tijdens perioden van oproepdienst zijn opgelegd een objectieve en aanzienlijke impact hebben op zijn mogelijkheden om tijdens die perioden de tijd waarin van hem geen beroepswerkzaamheden worden verlangd, vrij in te vullen, dient te worden verricht in het licht van alle omstandigheden van het geval,60 en is dus feitelijk van aard.61 Dit stelt beperkingen aan de toetsing in cassatie van het door het hof gegeven kwalificatieoordeel.62 Vanuit dit vertrekpunt zal ik de klachten bespreken.

Onderdeel 2 klaagt vanuit verschillende invalshoeken dat het hof bij de beoordeling van de impact van de verplichtingen die tijdens een bereikbaarheidsdienst op de werknemer rusten, onvoldoende gewicht heeft toegekend aan de druk die uitgaat van de reactietijd van twee minuten.

De subonderdelen lenen zich voor gezamenlijke bespreking nu zij alle draaien om de betekenis van de reactietijd van twee minuten voor de beoordeling van de bereikbaarheidsdienst van [eisers] onder de Arbeidstijdenrichtlijn. Zoals toegelicht, vergt dit van de rechter een totaalbeoordeling van alle relevante omstandigheden van het geval.66 Daarbij komt onder meer aan twee factoren betekenis toe (zie hiervoor, 4.36.4).

Ik meen niettemin dat de subonderdelen 2.1 en 2.2 uitgaan van een onjuiste rechtsopvatting waar zij stellen dat er een ‘harde subregel’ respectievelijk een ‘vuistregel’ is om de gehele wachttijd als arbeidstijd aan te merken als de werknemer een korte reactietijd heeft. Ik kan een dergelijke regel niet uit de hiervoor weergegeven rechtspraak van het Hof opmaken. Blijkens die rechtspraak dient juist een totaalbeoordeling te worden gemaakt.72 Harde subregels en vuistregels hanteert het HvJEU niet, net zo min als bijvoorbeeld vermoedens.

Anders dan het middel verder ingang wil doen vinden, is de rechter ook niet gehouden de reactietijd ‘sec’ – in isolatie van andere factoren – te beoordelen. Uit de hiervoor besproken rechtspraak kan dan ook niet een regel worden afgeleid73 dat de rechter éérst afzonderlijk moet beoordelen in hoeverre de korte duur van de reactietijd de bedoelde impact heeft (vgl. subonderdeel 2.3.1-slot). Een door de werkgever opgelegde korte reactietijd is een relevant gezichtspunt, waarvan de impact in concreto en in samenhang met andere factoren moet worden onderzocht, onder meer met het aantal interventies dat een werknemer tijdens een wachtdienst gemiddeld moet uitvoeren.74

Heeft het hof de factor ‘(korte) reactietijd’ onvoldoende onder ogen gezien, zoals het middel betoogt? Ik meen van niet.

Om genoemde redenen faalt onderdeel 2, dat het zwaartepunt vormt van het beroep, in al zijn subonderdelen.

Onderdeel 3 stelt voorop dat het hof in rov. 6.5.2 (en in rov. 6.5.7) de privé-activiteiten inventariseert die [eisers] wel of niet kunnen ontplooien tijdens een bereikbaarheidsdienst:
(1) de dienst ziet steeds op de uren tussen 20.00 uur en 8.00 uur;
(2) zij mogen tijdens zo’n dienst slapen;
(3) zij worden niet beperkt bij het doen van inkopen;
(4) zo’n dienst beperkt hun deelname aan sociale activiteiten in de avonduren, en er geldt een alcoholverbod;
(5) een werknemer moet tijdens een bereikbaarheidsdienst in de nabijheid blijven van de piketfiets of -auto om bij een oproep snel de standplaats of de met de collega afgesproken plaats van samenkomst te bereiken. Daardoor zijn (lange) strandwandelingen e.d. niet mogelijk, evenals het ondernemen van een activiteit met jonge kinderen waarbij geen andere verzorger aanwezig is;
(6) andere privé-activiteiten zijn wel mogelijk, aldus het hof;
(7) de werknemers zijn niet verplicht tijdens een bereikbaarheidsdienst hun uniform te dragen. Zij dragen dat doorgaans wel om bij een oproep sneller te kunnen reageren. Gesteld noch gebleken is dat het dragen van een uniform op zichzelf (fysiek) belastend of beperkend is bij voorgenomen privé-activiteiten.

Subonderdeel 3.1 klaagt dat de overwegingen die zojuist zijn weergegeven onder (6) en (7) feitelijk onjuist, en daarom onbegrijpelijk zijn, omdat [eisers] (herhaaldelijk) hebben gesteld75 (a) dat een uniform waarin zij spoedeisende hulp verlenen, geur- en virusvrij moet zijn, en dat er na een oproep tijdens een bereikbaarheidsdienst geen tijd is om een douche te nemen en zich te verkleden; (b) dat dit de handelingen beperkt die [eisers] in uniform in de wachttijd tijdens een b-dienst kunnen uitvoeren. Zij moeten opletten met eten bereiden of consumeren en kunnen niet (uitgebreid) gaan koken of barbecueën, zij kunnen zich niet in het zweet werken door te gaan sporten, zij kunnen niet aan een auto of motorfiets sleutelen en het is niet mogelijk om het huis te schilderen of te tuinieren. Het subonderdeel klaagt dat het hof ongemotiveerd aan deze gestelde beperkingen voorbijgaat, terwijl indien deze stellingen juist zijn, daaruit onmiskenbaar volgt dat er méér beperkingen voor [eisers] gelden in de wachttijd van een bereikbaarheidsdienst dan het hof aanneemt. Met name blijkt daaruit dat zij óók beperkt worden “bij gewone dagelijkse dingen in en om het huis”.

Dit subonderdeel stuit mijns inziens hierop af dat het hof – onbestreden – heeft geoordeeld dat de werknemers niet verplicht zijn tijdens een bereikbaarheidsdienst hun uniform te dragen. Beperkingen die zij ondervinden omdat zij tijdens het wachten het uniform dragen, zijn niet het gevolg van door UAZ opgelegde verplichtingen, en kunnen reeds daarom niet bijdragen aan de slotsom dat sprake is van arbeidstijd. Dat er wel een plicht geldt om het uniform te dragen bij een oproep, dat [eisers] verplicht zijn bij een oproep binnen twee minuten in uniform in de ambulance dienen te zijn, en dat om die reden het uniform tijdens een bereikbaarheidsdienst wel wordt gedragen, zoals [eisers] bij schriftelijke repliek onder 3.6 hebben benadrukt, maakt dit alles niet anders.

Subonderdeel 3.2 klaagt voorts dat het hof ongemotiveerd voorbij is gegaan aan de stelling van [eisers] dat zij vanwege de korte reactietijd alleen activiteiten kunnen ontplooien die acuut gestaakt kunnen worden. Ook om die reden kunnen zij niet het huis schilderen of tuinieren en niet alleen op de hond passen.76 Indien die stelling juist is, volgt volgens het subonderdeel ook daaruit onmiskenbaar dat er méér beperkingen voor [eisers] gelden dan het hof aanneemt en dat zij óók worden beperkt “bij gewone dagelijkse dingen in en om het huis”.

Ik stel vast dat rov. 6.5.2 onder meer ingaat op de door [eisers] gestelde beperkingen (door)dat zij “tijdens een bereikbaarheidsdienst in de nabijheid moeten blijven van een piketfiets of -auto om zo bij een oproep snel de standplaats of de afgesproken plaats van samenkomst te bereiken”. Het snel kunnen bereiken van de ambulance speelt daarbij in de ogen van het hof kennelijk een zelfstandige rol, getuige ook de bespreking door het hof van de praktische implicaties van die beperkingen. Het hof noemt daarbij immers niet alleen dat (lange) strandwandelingen e.d. niet mogelijk zijn, maar ook het ondernemen van een activiteit met jonge kinderen waarbij geen andere verzorger aanwezig is. Laatstgenoemd voorbeeld maakt duidelijk dat het hof hier mede op het oog heeft dat de werknemer snel ter plaatse moet kunnen zijn en daarom zijn activiteit acuut moet kunnen afbreken.

Ik lees de betreffende overweging ook niet in die zin dat het hof heeft beoogd een uitputtende opsomming te geven van concrete activiteiten die [eisers] niet kunnen ondernemen tijdens een bereikbaarheidsdienst. Ook de toevoeging “andere privé-activiteiten [zijn] wel [mogelijk]” rechtvaardigt die lezing niet, omdat het hof hiermee niet doelt op de activiteiten die hij concreet benoemt, maar op privé-activiteiten die niet worden belemmerd door de genoemde beperkingen van nabijheid bij het piketvoertuig én (de verplichting van) het snel bereiken van plaats van samenkomst. Het hof is derhalve niet voorbijgegaan aan de stelling van [eisers] dat zij enkel activiteiten kunnen ontplooien die acuut gestaakt kunnen worden.

In rov 6.5.7, tweede volzin, gaat het (opnieuw) over de concrete beperkingen die [eisers] ervaren doordat zij onmiddellijk op een oproep moeten reageren. Het hof overweegt dat de stellingen van [eisers] in dit kader niet gaan over beperkingen bij gewone dagelijkse dingen in en om het huis, wat het hof vervolgens concretiseert door te spreken over (activiteiten als) koken en eten met gezinsleden, thuis of in de nabijheid ervan de avond doorbrengen en slapen. Deze overweging, waarin het hof niet over gewone dagelijkse dingen in en om het huis in zijn algemeenheid spreekt, is aldus evenmin gemankeerd in het licht van meergenoemde stelling van [eisers] , zodat ook dit subonderdeel faalt.

Subonderdeel 4.1 klaagt dat het hof in 6.5.7 voorbijgaat aan de stelling van [eisers] dat zij niet alleen onder druk staan doordat zij de streeftijden willen halen, maar dat zij zich ook intrinsiek verplicht voelen onmiddellijk op een oproep te reageren, omdat bij een oproep letterlijk iedere minuut het verschil kan maken tussen leven en dood.77 Het subonderdeel klaagt dat het hof ongemotiveerd voorbijgaat aan de stelling dat zij daardoor tijdens een bereikbaarheidsdienst geen privé-activiteiten kunnen en willen ondernemen.78

De klacht van subonderdeel 4.1 faalt omdat het bij de kwalificatie van een wachtdienst als arbeidstijd erop aankomt of de verplichtingen die aan de werknemer worden opgelegd van dien aard zijn dat zij een objectieve en aanzienlijke impact hebben op zijn mogelijkheden om tijdens de wachtdienst zijn tijd vrij in te vullen en aan zijn eigen interesses te besteden. De intrinsieke druk die [eisers] stellen te ervaren, vormt niet een objectieve beperking in de zin van de hiervoor aangehaalde rechtspraak van het Hof.

Mij lijkt het overigens ook niet goed mogelijk feitelijk een onderscheid te maken tussen beperkingen die de werknemers ervaren doordat zij de korte reactietijd van twee minuten willen halen tegenover beperkingen als gevolg van intrinsieke druk. In dat verband wijs ik erop dat de privé-activiteiten waarvan [eisers] stellen daar als gevolg van deze druk van af te zien, ook al in rov. 6.5.2 aan de orde zijn geweest (klaarblijkelijk omdat de genoemde activiteiten ook als gevolg van de korte reactietijd niet mogelijk zijn).

Subonderdeel 4.2 is gekant tegen de overweging van het hof over de ‘pieperdruk’ waar [eisers] last van zeggen te hebben: de wetenschap dat zij tijdens een bereikbaarheidsdienst opgepiept kunnen worden (zonder te weten of en wanneer er een melding komt). Volgens het hof gaat het hierbij om een ‘subjectieve beleving’ van de werknemers. Die beleving is onvoldoende geobjectiveerd en daarom niet doorslaggevend bij de vraag of de impact van een bereikbaarheidsdienst op de invulling van vrije tijd zodanig aanzienlijk is dat van arbeidstijd gesproken moet worden.

Het subonderdeel klaagt onder 4.2.1 dat het hof ten onrechte geen of weinig gewicht toekent aan deze pieperdruk omdat die niet voldoende geobjectiveerd zou zijn en wijst daarbij op het arrest Dopravní podnik hl. m. Prahy.79 Voorts klaagt het subonderdeel onder 4.2.2 dat het hof onvoldoende heeft gemotiveerd zijn oordeel dat deze pieperdruk, die volgens [eisers] tot gevolg heeft dat zij géén activiteiten kunnen en willen ondernemen,80 “niet doorslaggevend” is. Wat het hof afdoet als onvoldoende geobjectiveerde beleving, is volgens het HvJEU een wél voldoende objectiveerbare permanente staat van paraatheid die objectief tot gevolg kan hebben dat de werknemer verdergaand wordt beperkt in het vrijelijk beheren van zijn wachttijd. In de derde plaats klaagt het subonderdeel (onder 4.2.3) dat het oordeel onbegrijpelijk is, voor zover het hof door te verwijzen naar rov. 6.5.2 heeft gemotiveerd dat de pieperdruk in dit geval niet voldoende geobjectiveerd is en/of [eisers] niet voldoende beperkt in de vrije besteding van de wachttijd. Dat [eisers] gelet op de reactietijd wellicht enkele van de in rov. 6.5.2 genoemde activiteiten zouden kunnen ontplooien, neemt immers niet weg dat zij dat door de permanente staat van paraatheid die het gevolg is van de onvoorspelbaarheid van mogelijke oproepen tóch niet (kunnen) doen, zodat het door [eisers] gestelde “bijkomend beperkend effect” zich voordoet.81 Tot slot klaagt het subonderdeel (onder 4.2.4) dat het oordeel onbegrijpelijk is voor zover het hof door te verwijzen naar rov. 6.5.4 heeft gemotiveerd dat de pieperdruk in dit geval niet voldoende geobjectiveerd is en/of [eisers] niet voldoende beperkt in de vrije besteding van de wachttijd. [eisers] hebben er ook op gewezen dat het feit dat er mogelijk minder vaak oproepen zijn dan op de vaste wal, niet wegneemt dat de druk van die mogelijke oproepen tijdens de diensten op beide locaties er voortdurend is. En volgens [eisers] kan het wachten op een oproep net zo intens zijn als het krijgen van een oproep,82 aldus het subonderdeel.

De klachten van subonderdeel 4.2 lijken terug te voeren op de onder 4.35.2 geciteerde overweging in het arrest Dopravní podnik hl. m. Prahy. Het Hof spreekt daar van een mogelijk bijkomend beperkend effect ( ‘kan hebben’) van de onvoorspelbaarheid van onderbrekingen van de pauzes (door oproepen) op de mogelijkheid van de werknemer om zijn tijd vrijelijk te beheren. Dat de enkele onvoorspelbaarheid van oproepen en de daarmee gepaard gaande onzekerheid alleen niet voldoende is om de kwalificatie arbeidstijd te kunnen dragen, zou vanzelf moeten spreken. Anders zou bij iedere wachtdienst, waaraan inherent is dat de werknemer in onzekerheid verkeert of er een oproep komt, sprake zijn van arbeidstijd. Uit de rechtspraak van het Hof blijkt dat dit niet het geval is. Het criterium in dit verband blijft of sprake is van een objectieve en aanzienlijke impact op de mogelijkheden van de werknemer om tijdens de wachtdienst zijn tijd vrij in te vullen.

Ik lees de bestreden rov. 6.5.7, gelet op de verwijzing daarin naar rov. 6.5.4, zo dat het hof van oordeel is dat mede gelet op de gemiddelde – relatief lage – frequentie van (A1 spoed-)inzetten tijdens bereikbaarheidsdiensten op de eilanden, de onvoorspelbaarheid van de mogelijke oproepen en de daaruit voortvloeiende onzekerheid in dit geval niet tot gevolg heeft dat de werknemer in een permanente staat van paraatheid verkeert. Dat oordeel acht ik voldoende gemotiveerd en niet onbegrijpelijk. Hoe hoger de gemiddelde frequentie van de oproepen is (dus hoe reëler de kans op een oproep), hoe meer gewicht de hier bedoelde onvoorspelbaarheid in de schaal zou moeten leggen. Maar andersom geldt dan dat bij een lage kans op een oproep het minder voor de hand ligt om aan te nemen dat de werknemer werkelijk in een permanente staat van paraatheid verkeert.

De in het middel aangehaalde stellingen van [eisers] die erop neerkomen dat de pieperdruk er voortdurend is, net zo intens is als het daadwerkelijk krijgen van een oproep en de keuzevrijheid tot het minimale beperkt, maakt dit niet anders, wat van die stellingen ook zij.

Subonderdeel 4.3 klaagt onder 4.3.1, zakelijk weergegeven, dat het hof in rov. 6.5.2 en 6.5.7 (en rov. 6.6) ten onrechte meeweegt dat het [eisers] tijdens een bereikbaarheidsdienst is toegestaan te slapen. Volgens het subonderdeel gaat het er niet zozeer om of het [eisers] is toegestaan te slapen, maar of zij (ondanks de druk van de reactietijd, de intrinsieke druk en de ‘pieperdruk’) daartoe ook daadwerkelijk in staat zijn. Onder 4.3.2 klaagt het onderdeel vervolgens dat het hof met de hiervoor bedoelde overweging onvoldoende gemotiveerd is voorbijgegaan aan de stellingen van [eisers] dat zij (i) tijdens een bereikbaarheidsdienst door (pieper)druk minder goed slapen en continu ‘aan staan’,83 en (ii) bij een oproep een gebroken nacht hebben met slaaptekort en vermoeidheid tot gevolg.84 Volgens het subonderdeel is de overweging eveneens onvoldoende gemotiveerd, nu (iii) het een feit van algemene bekendheid is dat reeds het vooruitzicht dat slaap kan worden onderbroken door een oproep de kwaliteit van de slaap vermindert,85 zelfs als er uiteindelijk geen oproep komt. Dit pleit er sterk tegen de bereikbaarheidsdienst aan te merken als rusttijd, ook al kunnen werknemers slapen.

Uit de rechtspraak van het HvJEU volgt dat als de werknemer fysiek aanwezig moet zijn op de hem door de werkgever aangewezen plek en zich daar ter beschikking van hem moeten houden om indien nodig onmiddellijk zijn diensten te kunnen verlenen, het enkele gegeven dat de werknemer mag slapen niet betekent dat toch sprake is van rusttijd.86 Daaruit valt evenwel niet af te leiden dat het gegeven dat de werknemer mag slapen, niet – als één van de omstandigheden van het geval – mag meewegen bij de totaalbeoordeling die (in gevallen waarin van verplichte fysieke aanwezigheid geen sprake is) moet worden gemaakt om vast te stellen of de verplichtingen die de werknemer worden opgelegd tijdens de bereikbaarheidsdienst een objectieve en aanzienlijke impact hebben op zijn mogelijkheden om zijn tijd vrij in te vullen. Er bestaat ook geen goede reden om aan te nemen dat de omstandigheid dat het een werknemer is toegestaan om te slapen niet mag meewegen, al was het maar omdat daarmee vaststaat dat een verplichting om wakker te blijven (in ieder geval) niet deel uitmaakt van de verplichtingen die in het kader van de bereikbaarheidsdienst worden opgelegd.

Voor het overige zien de klachten eraan voorbij dat van belang is of er objectief bezien belemmeringen zijn voor de nachtrust.

Daarmee faalt onderdeel 4.

Onderdeel 5 is gericht tegen de overweging van het hof in rov. 6.5.4 dat een werknemer op Terschelling gemiddeld ééns per vier (kalender)weken een nachtelijke oproep voor een inzet krijgt, en een werknemer op Vlieland eens per zes (kalender)weken, en de overweging in rov. 6.6 dat de kans dat de werknemer tijdens zo’n dienst niet wordt opgeroepen voor een inzet daarbij vele malen groter is dan dat hij in de avond en/of nacht wel wordt opgeroepen.

Subonderdeel 5.1 klaagt dat deze overwegingen feitelijk onjuist en daarom onbegrijpelijk zijn gelet op het volgende:
(a) het hof rekent het aantal inzetten uitsluitend uit aan de hand van een A1-inzet (spoedinzet bij een levensbedreigende situatie), terwijl vaststaat dat [eisers] ook worden opgeroepen voor A2-inzetten (spoedinzet zonder levensbedreigende situatie);
(b) volgens UAZ is de helft van het aantal inzetten een A2-inzet (waarvoor een plannorm van 30 minuten geldt). Daaruit volgt dat [eisers] twee keer zo vaak moeten uitrukken als het hof aanneemt, ook al geldt voor die A2-inzetten een langere aanrijtijd;
(c) [eisers] hebben bovendien gesteld dat het niet zelden voorkomt dat een oproep bij hen start als A1-inzet, en later alsnog wordt geregistreerd als A2-inzet;
(d) omdat [eisers] tevoren niet weten of zij worden opgeroepen voor een A1-melding of een minder spoedeisende melding, staan zij altijd paraat wanneer zij worden opgepiept. Ook het in piepereffect is dus in werkelijkheid twee keer zo groot als het hof aanneemt.

Ik merk op dat het hof heeft in rov. 6.5.4 niet heeft overwogen dat op Terschelling gemiddeld eens per vier weken en op Vlieland eens per zes weken een nachtelijke oproep voor een inzet binnenkomt, zoals de procesinleiding – mogelijk onbedoeld – suggereert (onder 5.1). Het hof heeft alleen de A1-inzetten in de beoordeling betrokken. De bestreden overweging is niet reeds feitelijk onjuist of onbegrijpelijk omdat er daarnaast ook A2-inzetten zijn.

De klacht dat onbegrijpelijk is dat het hof uitsluitend rekening heeft gehouden met A1-oproepen acht ik ongegrond. [eisers] hebben in eerste aanleg weliswaar genoemd dat de spoedeisende ambulancezorg twee urgentieklassen (A1-urgentie en A2-urgentie) kent, maar hebben vervolgens hun betoog toen en in hoger beroep toegespitst op de A1-gevallen en de daarbij horende reactietijd.87 Tegen die achtergrond past niet het verwijt aan het hof dat het de A2-inzetten niet heeft meegenomen. De klacht onder (a) en (b) falen om die reden.

De klachten onder (c) en (d) is hetzelfde lot beschoren. [eisers] hebben in hoger beroep naar voren gebracht dat de verhouding tussen de A1- en A2-uitrukken dient te worden genuanceerd, omdat de status van een oproep nog tijdens de oproep kan wijzigen. In dat verband hebben zij gesteld:88

[eisers] hebben hier volstaan met algemeenheden als ‘gebeurt (…) vaker’ en ‘niet zelden’. Zij hebben hun stelling dat het in de praktijk voorkomt dat oproepen die bij aanvang status A1 hebben, later als A2 worden aangemerkt, niet met cijfers of anderszins geconcretiseerd. Mijns inziens hebben zij het hof daarmee te weinig aanknopingspunten gegeven om met deze gevallen rekening te houden. Daarom falen de klachten onder (c) en (d).

Met het falen van subonderdeel 5.1 loopt ook de voortbouwklacht van subonderdeel 5.2 stuk.

Onderdeel 6 is gericht tegen rov. 6.5.1, 6.5.3, 6.5.7 en 6.6 waar het hof overweegt dat (i) [eisers] niet al hun contracturen op de eilanden maken, (ii) een werknemer gemiddeld maximaal twee bereikbaarheidsdiensten per week maakt, en (iii) dat hij die zo veel mogelijk diensten zelf kan inplannen. Volgens het hof moet daardoor de mate waarin [eisers] bereikbaarheidsdiensten hebben waarbinnen zij beperkingen ondervinden voor hun sociale leven en met name sociale activiteiten buitenshuis, worden genuanceerd.

Subonderdeel 6.1 klaagt dat het hof bij de beoordeling of de wachttijd in een bereikbaarheidsdienst arbeidstijd vormt. ten onrechte de hiervoor onder (i)-(iii) genoemde omstandigheden meeweegt. Het hof had zich ertoe moeten beperken te beoordelen of de verplichtingen die de werknemers worden opgelegd van dien aard zijn dat zij een objectieve en aanzienlijke impact hebben op hun mogelijkheden om tijdens de bereikbaarheidsdienst de wachttijd vrij in te vullen en aan hun eigen interesses te besteden. Dat [eisers] hun diensten kunnen inplannen op andere avonden dan hun te plannen sociale activiteiten buitenshuis, betekent immers niet dat zij in mindere mate gehinderd worden in hun mogelijkheden om de wachttijd vrij in te vullen. Subonderdeel 6.2 klaagt dat ‘die overweging’ onbegrijpelijk is, nu het hof in feite overweegt dat [eisers] hun sociale activiteiten buitenshuis maar op andere avonden dan de bereikbaarheidsdienst moeten inplannen, waaruit slechts kan volgen dat zij daarin tijdens zo’n dienst dus wél zijn beperkt.

Ik wijs erop dat het hof niet heeft geoordeeld dat [eisers] tijdens een bereikbaarheidsdienst in het geheel geen beperkingen ondervinden voor hun sociale leven buitenshuis. Het hof heeft geoordeeld dat die beperkingen niet van dien aard zijn dat zij een objectieve en aanzienlijke impact hebben op hun mogelijkheden om tijdens de bereikbaarheidsdienst de wachttijd vrij in te vullen.89 Reeds daarom faalt subonderdeel 6.2.

Ook subonderdeel 6.1 faalt. Zowel het gemiddelde maximale aantal diensten per week (omstandigheid (ii) genoemd in 4.73) als het feit dat de werknemers die diensten zelf kunnen inplannen zijn relevant voor de vraag of [eisers] voldoende rusttijd krijgen en tevens voor de vraag of zij voldoende ruimte hebben hun activiteiten buitenshuis om die diensten heen te plannen. Als die mogelijkheid er niet zou zijn, bestaat er een grotere kans dat een bereikbaarheidsdienst een objectieve en aanzienlijke impact heeft op de mogelijkheden van de werknemer om zijn vrije tijd naar eigen inzicht in te delen.

Subonderdeel 6.3 klaagt ten eerste dat het hof met het noemen van de omstandigheid onder (i) ongemotiveerd voorbijgaat aan de reden waarom [eisers] deels op de wal moeten werken, namelijk dat dit de enige mogelijkheid voor hen is om hun contractuele uren vol te kunnen maken doordat de bereikbaarheidsdiensten op de eilanden niet volledig als arbeidstijd worden aangemerkt. Ten tweede klaagt dit subonderdeel dat het hof hiermee volledig voorbijgaat aan de stelling van [eisers] dat eilanders door het feit dat zij gedwongen zijn ook op de wal te werken, óók beperkt worden in hun sociale leven, nu zij inclusief reistijd 24-26 uur van huis zijn om 7-8 uur op de wal te werken.

Het gegeven dat [eisers] hebben gesteld dat zij op de wal moeten werken omdat dat de enige mogelijkheid is om hun contractuele uren vol te maken doordat de bereikbaarheidsdiensten niet volledig als arbeidstijd worden aangemerkt, behoefde het hof niet ervan te weerhouden het gemiddelde aantal bereikbaarheidsdiensten in de beoordeling te betrekken. Dat als gevolg van de bootverbinding tussen de vaste wal en de eilanden een dienst op de vaste wal een extra tijdsbeslag betekent – wat omgekeerd evenzeer geldt voor medewerkers van de wal die op de eilanden een parate dienst en daar aansluitend tussen 20.00 en 8.00 uur een bereikbaarheidsdienst hebben –, betekent niet dat het hof had moeten oordelen dat die omstandigheid, die niet als zodanig het gevolg is van door de werkgever opgelegde verplichtingen, leidt tot een objectieve en aanzienlijke impact op de mogelijkheid van [eisers] hun tijd tijdens de inactieve uren van die dienst in te richten. Eventuele beperkingen voor het sociale leven die het gevolg zijn van de reistijd vormen geen beperkingen die verband houden met het feit dat [eisers] bereikbaarheidsdiensten op de eilanden verrichten. Die beperkingen zijn daarom niet relevant voor de vraag of die bereikbaarheidsdiensten als arbeidstijd moeten worden aangemerkt.

Om deze redenen falen de klachten van subonderdeel 6.3.

De slotsom is dat geen van de aangevoerde klachten slaagt.

In het voorwaardelijk incidenteel beroep klaagt UAZ dat het hof de in rov. 6.5.6 van het arrest genoemde prestatienorm – waaruit de reactietijd van twee minuten is afgeleid – ten onrechte heeft meegewogen bij beantwoording van de vraag of de bereikbaarheidsdienst als arbeidstijd moet worden aangemerkt. Die norm richt zich tot UAZ en is daarom geen aan [eisers] opgelegde verplichting.

Met het falen van het principaal beroep is de voorwaarde waaronder het incidentele cassatieberoep van UAZ is ingesteld, niet vervuld. Ik zie geen aanleiding om dit beroep voor de volledigheid toch te bespreken.