Uitspraken

Deze conclusie gaat over belastingrente die de belanghebbende in rekening is gebracht over een periode waarin de belasting waarover rente is berekend, bij de fiscus stond. De conclusie heeft langer dan wenselijk op zich laten wachten omdat zij aanvankelijk niet in het vat zat, evenmin als de conclusie van vandaag in de zaak met rolnummer 20/04379, eveneens over belastingrente in rekening gebracht aan een vennootschapsbelastingplichtige over een periode waarin de belasting al bij de fiscus stond.

Het parket is alsnog de wens gaan koesteren gehoord te worden naar aanleiding van uw verzoek om een conclusie in deze twee zaken én in vier zaken met de rolnummers 20/03879, 21/03144, 21/03143 en 21/03147 over belastingrente berekend aan gemeenten over terugvordering van BTW-compensatie, terwijl aan hen c.q. aan hun gemeenschappelijke regeling geen rente werd vergoed over de corresponderende BTW-teruggaaf, respectievelijk aan een gemeente in rekening gebrachte belastingrente over nageheven omzetbelasting waarvoor een recht op bijdrage uit het BTW-compensatiefonds ontstond waarop veel minder rente is vergoed dan de rente die over die BTW-naheffing in rekening is gebracht.

Bij deze conclusie hoort een bijlage waarin de onderwerpen worden behandeld die voor alle zaken, met name voor de twee vennootschapsbelastingzaken van belang zijn. Ook bij de vier BTW(compensatie)-zaken gaat een gemene bijlage, die alleen nog ingaat op de achtergrond, werking en renteregeling van het BTW-compensatiefonds en de voor drie van die BTW-zaken relevante invorderingsrenteregeling, met name de Irimie-renteregeling van art. 28c Invorderingswet, en enige bepalingen uit de Wet gemeenschappelijke regelingen.

De Inspecteur heeft de belanghebbende op 30 januari 2016 een voorlopige aanslag (VA) vennootschapsbelasting (Vpb) 2016 opgelegd naar een belastbaar bedrag ad € 12.833.998 (VA1). De belanghebbende heeft die aanslag in 2016 betaald.

Op 5 maart 2018 heeft de belanghebbende aangifte Vpb 2016 gedaan naar een belastbaar bedrag ad € 11.455.622. De Inspecteur heeft haar op 24 maart 2018 conform die aangifte een nieuwe VA Vpb 2016 opgelegd (VA2) leidende tot een teruggave ad € 344.593 waarop geen belastingrente is vergoed.

Naar aanleiding van een rapport van een bij haar ingesteld boekenonderzoek heeft de belanghebbende op 5 september 2018 een herziene aangifte Vpb 2016 ingediend naar een belastbaar bedrag ad € 11.513.537. De Inspecteur heeft haar op 22 september 2018 conform die herziene aangifte een derde VA Vpb 2016 opgelegd (VA3) met een te betalen bedrag ad € 14.478. Bij beschikking heeft hij de belanghebbende daarnaast € 1.553 belastingrente in rekening gebracht over de periode vanaf 1 juli 2017 (zie art. 30fb(1) AWR) tot en met 3 november 2018 (einde zesweeksbetalingstermijn; zie art. 30fb(1)AWR).

Op een tijdbalk ziet het bovenstaande er als volgt uit

De Rechtbank constateerde dat volgens art. 30fb(1) AWR de belastingrente tot het juiste bedrag over de juiste periode is berekend; percentage en periode volgen rechtstreeks uit de wet. Redelijkheid en billijkheid noch doel en strekking van de wet bieden de rechter voldoende rechtsgrond om eenduidige formeel-wettelijke bepalingen over te berekenen belastingrente buiten toepassing te laten.2

De Rechtbank achtte evenmin het eigendomsgrondrecht van art. 1 Protocol I bij het Europese Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM) geschonden door de berekening van belastingrente over perioden waarin de belasting al is betaald. De nationale wetgever is op stelselniveau gebleven binnen de hem toekomende ruime beoordelingsmarge in aangelegenheden van sociaal-economische aard en niet aannemelijk is geworden dat de renteberekening over die periode voor de belanghebbende een individuele en buitensporige last opleverde.

Het Hof constateerde dat de berekening van belastingrente een gevolg is van het feit dat belanghebbendes aangifte Vpb van 5 maart 2018 een te laag belastbaar bedrag vermeldt. De Inspecteur heeft gehandeld overeenkomstig art. 30fb AWR en heeft daarom in beginsel terecht vanaf 1 juli 2017 belastingrente aan de belanghebbende in rekening gebracht.

Het Hof heeft belanghebbendes standpunt verworpen dat (bedrijfs)economisch geen sprake kan zijn van rente als er geen schuld is en dat berekening van belastingrente over de periode waarin het geld bij de Belastingdienst staat daarom onverenigbaar zou zijn met de tekst van art. 30fb AWR. De belastingrenteregeling in de Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR) (zie de onderdelen 2 en 3 van de bijlage) kent een juridisch begrip ‘belastingrente’ en bepaalt nauwkeurig wanneer de belastingplichtige c.q. de Inspecteur belastingrente is verschuldigd en hoe en over welke periode het bedrag ervan moet worden berekend. Of bedrijfseconomisch al dan niet sprake is van rente, is daarbij irrelevant.

Het Hof heeft ook belanghebbendes subsidiaire standpunt verworpen dat het begunstigende beleid niet zou zijn ingetrokken op 8 december 2017. De publicatie van het in 2.8 genoemde verslag bij brief van 8 december 2017 kan ook volgens het Hof worden beschouwd als bekendmaking van de intrekking van het begunstigende beleid.5

Het hoger beroep is gegrond. De belastingrente moet worden beperkt tot de periode 9 december 2017 tot en met 3 november 2018. Tussen partijen is niet in geschil dat dan € 1.047 belastingrente in rekening dient te worden gebracht.”

De Staatssecretaris van Financiën heeft tijdig en regelmatig cassatieberoep ingesteld. De belanghebbende heeft een verweerschrift ingediend, waarop de Staatssecretaris heeft gerepliceerd. Ik heb in het dossier geen dupliek principaal aangetroffen. De belanghebbende heeft ter gelegenheid van haar verweer in het principale beroep zelf incidenteel beroep in cassatie ingesteld, dat de Staatssecretaris schriftelijk heeft beantwoord. Ik heb in het dossier geen re- en dupliek in het incidentele beroep aangetroffen.

Volgens de Staatssecretaris heeft u met het door het Hof genoemde arrest HR BNB 2014/128 (zie onderdeel 9.4 van de bijlage) slechts uw arresten van 10 maart 1982, BNB 1982/114 en van 7 oktober 1992, BNB 1993/4 bevestigd, die zeggen dat beleid ex nunc kan worden ingetrokken en dat eerbiedigende werking alleen in bijzondere omstandigheden is geboden, namelijk als bij de intrekking onvoldoende rekening is gehouden met gerechtvaardigde verwachtingen van belanghebbenden. Dat betekent volgens de Staatssecretaris dat bij de belanghebbende vóór de intrekking van het beleid - dus van 1 maart 2017 tot 8 december 2017 - zaken hadden moeten lopen die onder het opgezegde beleid vielen, want daarzonder kon zij geen gerechtvaardigde verwachtingen hebben dat geen rente berekend zou worden over een periode waarin al betaald was. Het beleid is op 8 december 2017 ingetrokken. De teruggaaf (zonder vergoeding van belastingrente) die later deels teruggenomen moest worden, geschiedde pas op 24 maart 2018. Nu de causa van de belastingrente (de deels onterechte teruggave op 24 maart 2018) ligt ná de intrekking van het beleid, kunnen zich vóór die datum bij de belastingplichtige geen gerechtvaardigde verwachtingen voordoen met betrekking tot die teruggaaf, aldus de Staatssecretaris. Zonder nadere motivering is ’s Hofs andersluidende oordeel volgens hem niet begrijpelijk.

Bij repliek (zie hieronder) erkent de Staatssecretaris dat zijn subsidiaire middelonderdeel b. al is verworpen bij uw arrest HR BNB 2021/95 (zie onderdeel 7.11 van de bijlage): het aan het begunstigende beleid te ontlenen vertrouwen werd niet al beëindigd door de publicatie op 7 juni 2017 van antwoorden op Kamervragen.

Bij verweer (principaal) merkt ook de belanghebbende dat op. Zij meent verder dat de door de Staatssecretaris beschreven ex nunc intrekking van begunstigend beleid de vertrouwens- en rechtszekerheidsbeginselen schendt: belastingplichtigen mogen op begunstigend beleid blijven rekenen totdat het uitdrukkelijk is ingetrokken of gewijzigd, wat niet terugwerkend kan. Zij mocht er daarom op vertrouwen dat zij in elk geval tot 8 december 2017 geen belastingrente hoefde te betalen over de al in 2016 op VA1 betaalde belasting.

De belanghebbende stelt incidenteel twee middelen voor: (i) de artt. 30fb en 30fc AWR zijn geschonden door ’s Hofs oordeel dat redelijkheid en billijkheid noch doel en strekking van de wet in de weg kunnen staan aan toepassing van de wettelijke bepalingen over belastingrente op de periode waarin de belasting al was betaald en ter beschikking stond van de fiscus; (ii) het gelijkheidsbeginsel, het vertrouwensbeginsel en de vereiste redelijke wetstoepassing zijn geschonden door ‘s Hofs oordeel dat de publicatie van de brief van de Staatssecretaris van 8 december 2017 als bekendmaking van intrekking van het begunstigende beleid kan worden beschouwd. Dat is onjuist omdat dat niet uit (de bijlagen bij) die brief volgt, zoals onder meer blijkt uit de in onderdeel 7.11 van de bijlage geciteerde uitspraak van het Hof Arnhem-Leeuwarden, die dat gevolg niet trekt.

De Staatssecretaris repliceert ad incidenteel middel (i) dat het Hof terecht uiteenzet dat de belastingrenteregeling niet meer is gebaseerd op compensatie maar op verzuim. De keuze om (toch) rente in rekening te brengen over een tijdsspanne waarin verschuldigde belasting al bij de fiscus staat, valt binnen de ruime beoordelingsmarge die het EHRM de wetgever laat. Nationaalrechtelijk kan de rechter de innerlijke waarde of billijkheid van de wet niet beoordelen. Ad incidenteel middel (ii) constateert hij dat uit HR BNB 2021/95 (zie onderdeel 7.11 van de bijlage) volgt dat uitvoeringsbeleid bestond bij de Belastingdienst en dat dat pas met rechtsgevolg is ingetrokken met de in onderdeel 5 van de bijlage geciteerde brief van 8 december 2017 aan de Tweede Kamer. Daaruit volgt dat het bestaan van het beleid en de beëindiging ervan op dezelfde wijze bekendgemaakt, zodat niet gezegd kan worden dat dat beleid niet zou zijn ingetrokken.