HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
Nummer 20/03441
Zitting 18 december 2020
[verzoekster] ,
wonende te [woonplaats] ,
verzoekster tot cassatie,
advocaat: G.E.M. Later,
Tegen
Centrum Indicatiestelling Zorg,
gevestigd te Utrecht,
verweerder in cassatie,
hierna: het CIZ.
Als belanghebbenden zijn aangemerkt:
1. [de mentor] h.o.d.n. [A] Bewindvoering,
hierna: de mentor;1
2. [de zoon] ,
hierna: de zoon,
3. [de dochter] ,
hierna: de dochter.2
In deze zaak is aan de orde of het indienen van een verzoek tot het verlenen van een opvolgende machtiging als bedoeld in art. 24 Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (hierna: Wzd) jo art 39 lid 5 Wzd na het verstrijken van de geldigheidsduur van de voorafgaande machtiging die was verleend op grond van de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) (oud) gevolgen heeft voor de geldigheidsduur.
2 Bespreking van het cassatiemiddel
Overgangsrecht
2.1
Bij beschikking van 6 juli 2018 heeft de rechtbank een machtiging tot voortgezet verblijf van betrokkene in een verpleeginrichting verleend voor de duur van twee jaar, tot en met 6 juli 2020. Bij de bestreden beschikking heeft de rechtbank over het overgangsrecht in rov. 3.1, tweede alinea, het volgende overwogen.
“Met ingang van 1 januari 2020 is de Wzd in werking getreden en de Wet Bopz komen te vervallen. Ingevolge het overgangsrecht is de Wet Bopz gedurende de overgangstermijn in volle omvang van toepassing op lopende machtigingen die onder de Wet Bopz zijn afgegeven, hetgeen met zich meebrengt dat ook de vaste jurisprudentie van de Hoge Raad op het gebied van nawerking van toepassing blijft op dergelijke machtigingen. Indien het CIZ dus vóór het verstrijken van de geldigheidsduur van de lopende machtiging een verzoek tot het verlenen van een rechterlijke machtiging heeft ingediend, blijft de machtiging die is verleend onder de Wet Bopz geldig tot de rechtbank op dit verzoek heeft beslist.”8
2.2
Art. 76 Wzd regelt het overgangsrecht. Een machtiging tot voortgezet verblijf zoals bedoeld in art. 15 lid 1 Wet Bopz9, wordt gelijkgesteld met een machtiging tot opname en verblijf als bedoeld in art. 24 lid 1 Wzd (art. 76 lid 2 Wzd). De wetgever heeft hiermee willen voorkomen dat bij inwerkingtreding van de wet reeds lopende machtigingen10 zouden moeten worden vervangen door machtigingen11 in de zin van de Wzd.12
2.3
Het voorgaande betekent dat, anders dan de rechtbank heeft overwogen, de op grond van art. 15 van de Wet Bopz bij beschikking van 6 juli 2018 verleende machtiging tot voortgezet verblijf van betrokkene, op grond van art. 76 lid 2 Wzd met ingang van 1 januari 2020 is gelijkgesteld met een machtiging tot opname en verblijf als bedoeld in art. 24 Wzd.
2.4
Het cassatiemiddel bestrijdt het oordeel van de rechtbank in rov. 3.3 en 3.8. Daarin overweegt de rechtbank als volgt.
“3.3. De aanvraag voor de machtiging is gedaan op 1 juli 2020, voor het einde van de lopende machtiging tot voortgezet verblijf. Het verzoek is door het CIZ ingediend op 8 juli 2020, twee dagen na het verstrijken van de geldigheidsduur van de lopende machtiging. Het CIZ heeft verzocht desondanks een machtiging te verlenen voor twee jaar, omdat het niet in het belang van betrokkene is om over een halfjaar opnieuw met een rechterlijke procedure te worden geconfronteerd en haar toestandsbeeld de komende jaren naar verwachting niet zal verbeteren.”
“3.8 Gelet op het voorgaande is voldaan aan de criteria voor verlening van een rechterlijke machtiging tot opname en verblijf als bedoeld in de Wzd. De machtiging zal met ingang van heden worden verleend voor de (verzochte) duur van twee jaar, en geldt dus tot en met 24 juli 2022. De rechtbank acht daarbij van belang dat de lopende machtiging weliswaar twee dagen was verstreken op het moment van indiening van het verzoek, maar het is in het belang van betrokkene - zoals ook benadrukt door de mentor - alsmede in lijn met de bedoeling van de wetgever de machtiging aan te merken als opvolgende machtiging in de zin van de Wzd.”
2.5
Betrokkene klaagt in de kern dat de rechtbank ten onrechte een machtiging tot opname en verblijf heeft verleend tot en met uiterlijk 24 juli 2022. Zij stelt dat sprake is van strijd met de artt. 24, 26 in verbinding met art. 39 lid 4 Wzd en art. 5 lid 1 aanhef en onder e EVRM en art. 5 lid 4 EVRM. Betrokkene betoogt daartoe het volgende. Het CIZ heeft buiten de daarvoor geldende termijn een machtiging verzocht. Betrokkene is daardoor in de periode van 7 juli 2020 tot 24 juli 2020 tegen haar wil onrechtmatig van haar vrijheid beroofd. De rechtbank had dan ook niet een opvolgende maar een eerste machtiging met een maximale duur van zes maanden moeten verlenen. Daarnaast had de rechtbank de termijnoverschrijding in mindering moeten brengen op de duur van de verleende machtiging. Het belang van betrokkene kan geen aanleiding kan zijn om af te wijken van de eisen van art. 5 lid 1 aanhef en onder e EVRM.13
Tijdstip indienen aanvraag bij het CIZ en indienen verzoekschrift bij rechtbank
2.6
Op grond van art. 24 lid 1 Wzd is onvrijwillige opname en verblijf of voortzetting van het verblijf van de betrokkene alleen mogelijk met een rechterlijke machtiging. De in art. 25 lid 1 Wzd genoemde personen kunnen het CIZ vragen een verzoek om een rechterlijke machtiging als bedoeld in art. 24 lid 1 Wzd in te dienen.
2.7
Indien de betrokkene al op grond van een machtiging tot opname en verblijf in een accommodatie verblijft, zoals in dit geval, wordt de aanvraag bij het CIZ gedaan in de negende of achtste week voor het einde van de geldigheidsduur van deze machtiging (art. 25 lid 3, eerste volzin, Wzd). Binnen één week na de dag van verzending van de aanvraag bedoeld in art. 25 lid 1 Wzd, doet het CIZ het verzoek tot het verlenen van een machtiging bij de rechter (art. 26 lid 1, tweede volzin, Wzd). De rechter beslist in elk geval binnen drie weken na de datum van de indiening van het verzoekschrift (art. 39 lid 1, tweede volzin, Wzd).
2.8
In dit geval was de geldigheidsduur van de machtiging tot voortgezet verblijf verstreken op 7 juli 2020. Het verzoekschrift tot het verlenen van een machtiging tot opname en verblijf op grond van art. 24 Wzd voor de duur van twee jaar is op 8 juli 2020, dus buiten de daarvoor geldende termijn ingediend.
2.9
De vraag is wat het gevolg is van deze termijnoverschrijding. Had de rechtbank een opvolgende machtiging tot opname en verblijf wel mogen verlenen voor de duur van twee jaar of kon alleen een eerste machtiging van maximaal zes maanden worden verleend?
Termijnen van de te verlenen machtigingen onder de Wzd14
2.10
De geldigheidsduur van een eerste machtiging tot opname en verblijf is ten hoogste zes maanden (art. 39 lid 4 Wzd). De wetgever heeft gekozen voor de termijn van zes maanden vanuit het oogpunt van rechtsbescherming van de betrokkene. Na een eerste besluit tot vrijheidsbeneming dient er binnen een redelijke termijn te worden getoetst of er inmiddels een verbetering van de situatie is opgetreden. Daarbij heeft de wetgever in eerste instantie gedacht aan mensen met een (lichte) verstandelijke beperking, die soms op het randje kunnen zitten van intra- en extramurale zorg. Maar ook bij mensen met dementie gebeurt het in een enkel geval dat de omstandigheden verbeteren, waardoor gedwongen opname niet langer nodig is, aldus de wetgever.15
2.11
Indien de betrokkene al op grond van een machtiging tot opname en verblijf in een accommodatie verblijft, zoals in dit geval, kan de rechter op grond van art. 39 lid 5, eerste volzin, Wzd, een eerstvolgende machtiging tot opname en verblijf verlenen met:
een geldigheidsduur van ten hoogste twee jaren ten aanzien van de betrokkenen met een verstandelijke handicap, en
een geldigheidsduur van ten hoogste vijf jaren ten aanzien van betrokkenen met een psychogeriatrische aandoening.
De reden voor dit onderscheid is volgens de wetgever dat zich in de situatie van mensen met een verstandelijke beperking nog wel verbeteringen kunnen voordoen die kunnen vragen om een andere afweging. Volgens de wetgever ligt bij psychogeriatrische betrokkenen, gezien het progressieve verloop van deze aandoening, een zodanige verbetering minder voor de hand.16
Daarop volgende machtigingen kunnen telkens opnieuw door de rechter verleend worden voor een periode van ten hoogste vijf jaren (art. 39 lid 5, tweede volzin, Wzd).
2.12
Een uitzondering op deze regel heeft de wetgever gemaakt voor betrokkenen bij wie het duidelijk is dat hun situatie niet zal wijzigen. Voor deze categorie betrokkenen kan na de eerste machtiging van maximaal zes maanden een aansluitende (in de wet aangeduid als eerstvolgende) machtiging worden verleend voor een periode van ten hoogste vijf jaren indien kennelijk duidelijk is dat er geen wijziging zal optreden in de voldoening aan de criteria voor opname en verblijf als bedoeld in art. 24 lid 3 Wzd en de betrokkene al op grond van een machtiging tot opname en verblijf in een accommodatie verblijft (art. 39 lid 6 Wzd).17
2.13
Zoals hiervoor aangegeven onder rov. 2.3 is op grond van het overgangsrecht de op grond van art. 15 van de Wet Bopz bij beschikking van 6 juli 2018 verleende machtiging tot voortgezet verblijf van betrokkene, op grond van art. 76 lid 2 Wzd met ingang van 1 januari 2020 gelijkgesteld met een machtiging tot opname en verblijf als bedoeld in art. 24 Wzd. Dat betekent dat er dus geen sprake is van een eerste machtiging tot opname en verblijf op grond van art. 39 lid 4 Wzd, maar van een machtiging tot opname en verblijf op grond van art. 39 lid 5 Wzd met een maximum duur van twee respectievelijk vijf jaar. Noch uit de wettekst, noch uit de toelichting daarop volgt dat het de bedoeling van de wetgever is dat met de inwerkingtreding van de Wzd, dan wel bij een termijnoverschrijding van de geldigheidsduur van de machtiging, onder de Wzd een eerste machtiging tot opname en verblijf zou moeten worden verleend in plaats van een aansluitende machtiging.18 Dat de rechtbank er -in cassatie onbestreden - van uitgaat dat de Wet Bopz gedurende de overgangstermijn nog in volle omvang van toepassing is op de lopende machtigingen die onder de Wet Bopz zijn afgegeven, maakt dit niet anders.
Dit onderdeel van de klacht faalt.
Bekorting in duur van de te verlenen machtiging
2.14
Op grond van art. 48 lid 1, aanhef en onder b, Wzd verleent de zorgaanbieder ambtshalve of op verzoek van of namens de betrokkene ontslag uit de accommodatie, indien de geldigheidsduur van de rechterlijke machtiging, dan wel van de beschikking tot inbewaringstelling is verstreken, tenzij voor het einde van de termijn een verzoek is gedaan tot het verlenen van een aansluitende machtiging. In dat geval verleent de zorgaanbieder ontslag zodra op het verzoek afwijzend is beslist, of de termijn voor het geven van een beslissing is verstreken.
2.15
Art. 48 lid 1, aanhef en onder b, Wet Bopz (oud) bevatte een vergelijkbare bepaling. De Hoge Raad heeft ten aanzien van deze bepaling in verbinding met art. 31 lid 2 Wet Bopz (oud) geoordeeld dat, indien het verzoek tot het verlenen van een machtiging is ingediend na het verstrijken van de geldigheidsduur van de voorafgaande machtiging, de termijnoverschrijding niet eraan in de weg staat dat de machtiging alsnog wordt verleend, mits aan de voor verlening van de machtiging geldende voorwaarden wordt voldaan. In dat geval dient de rechter, gelet op het door de wettelijke termijnen beschermde belang van de betrokkene, de termijnoverschrijding in mindering te brengen op de geldigheidsduur van de aansluitende machtiging.19 Uw Raad heeft recent geoordeeld dat de zojuist genoemde rechtspraak haar gelding onder de Wzd heeft behouden. 20
2.16
Dit betekent dat betrokkene in de periode van 7 juli 2020 tot 24 juli 2020 zonder de vereiste rechterlijke machtiging in de accommodatie opgenomen is geweest. Deze termijnoverschrijding stond niet in de weg aan de verlening van de verzochte machtiging, maar de rechtbank diende wel de duur van de periode dat betrokkene zonder rechterlijke machtiging in de accommodatie verbleef op de geldigheidsduur van de machtiging tot voortgezet verblijf in mindering brengen. De klacht is in zoverre gegrond. Dit betekent dat de rechtbank een machtiging had moeten verlenen voor de duur van twee jaren, gerekend vanaf de datum waarop de voorgaande machtiging verstreek, in dit geval tot en met 6 juli 2022. Uw Raad kan, na vernietiging van de bestreden beschikking op dit punt, de zaak zelf afdoen door de geldigheidsduur van de machtiging opnieuw te bepalen.
2.17
Dit betekent dat het cassatiemiddel deels slaagt.
3 Conclusie
De conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking voor zover daarin een machtiging tot opname en verblijf is verleend tot en met 24 juli 2022 en tot afdoening van de zaak door de Hoge Raad door de machtiging te verlenen tot en met 6 juli 2022.
De Procureur-Generaal bij de
Hoge Raad der Nederlanden
.jpg?width=50&height=55)
.jpg?width=50&height=55)
