Uitspraken

In een meetbrief van het Kadaster met no. 457/1996 is het volgende geschreven over het perceel bedoeld onder 1.2:

“This parcel of land is situated on the Island of St. Maarten, Netherlands Antilles, in the disctrict of Cul de sac at the Marigot hill road and forms the parcel of land of the Heirs of [betrokkene 1].
It is bounded by the parcel of land of the Heirs of [betrokkene 4], the lands of [betrokkene 5], by lands in the French division of the Island and by the public road (namely Marigot hill road), as shown on the attached plan.

Aard van het terrein en de bebouwing house and yard.

Grensverzekering rockwalls and iron rods
Oppervlakte 8993 m² (…)

Zakelijk gerechtigde(n) The Heirs of [betrokkene 1]”

In een brief van het Kadaster van 7 mei 2008, gericht aan onder meer de erven [betrokkene 1] en de erven [betrokkene 2 en 3], is het volgende vermeld:

“Recently Kadaster put some effort in researching the ownership situation on Marigot Hill, Cul-de-Sac. The research focused mainly on the lands that are registered in two scabinal deed dated 14/8/1866 (#18 en #19). The lands that are transferred in this deed belong to [betrokkene 2 en 3] (#18, 10.5 acres) and [betrokkene 4] (#19, 2 acres).

Two issues are important and therefore we inform you on this:

Door het Kadaster is een nader onderzoek uitgevoerd naar de ligging van de grens tussen de gronden van de erven [betrokkene 1] en de erven [betrokkene 2 en 3]. In een hiervan op 1 juli 2009 opgemaakt rapport is het volgende vermeld:

“A research was carried out into the cadastral situation of the western part of the former plantation Golden Rock Retraeat on Marigot Hill.

In this report an overview is given of subsequent deeds that changed the juridical situation. (…)

Conclusion

The results of this research have been put on a map. Keep in mind that some information is not 100% clear and that deeds (especially from before 1869) could be missing.
Furthermore it is unclear what area the lands have that a.o. [betrokkene 1] has a share in. Originally it were 2 acres, later the deed referred to 3 acres.
It is important to determine what should be right, because [betrokkene 1]/Buntin bounds to the west by Arrow.”

Vooropstelling

Artikel 5:47 BW Sint Maarten

1. Indien de loop van de grens tussen twee erven onzeker is, kan ieder van de eigenaren te allen tijde vorderen dat de rechter de grens bepaalt.

2. In geval van onzekerheid waar de grens tussen twee erven ligt, geldt niet het wettelijk vermoeden dat de bezitter eigenaar is.

3. Bij het bepalen van de grens kan de rechter naar gelang van de omstandigheden het gebied waarover onzekerheid bestaat, in gelijkwaardige of ongelijkwaardige delen verdelen dan wel het in zijn geheel aan een van de partijen toewijzen, al dan niet met toekenning van een schadevergoeding aan een van de partijen.

De tekst is in overeenstemming met de tekst van het Nederlandse Burgerlijk Wetboek (hierna: BW).

Art. 5:47 BW maakt deel uit van titel 5.4 van het Burgerlijk Wetboek dat de bevoegdheden en verplichtingen van eigenaars van naburige erven regelt. Het gaat dus om regels van burenrecht. Uit de parlementaire geschiedenis blijkt dat de artt.. 5:46-47 BW in de plaats zijn gekomen van art. 678 BW (oud). De vordering tot afpaling als bedoeld in art. 5:46 BW kan slechts worden toegewezen indien de grens zeker is; de vordering tot grensbepaling als bedoeld in art. 5:47 BW veronderstelt juist dat de grens onzeker is. Art. 5:47 BW is dus (pas) toepasselijk, indien geen van beide partijen in staat is te bewijzen waar de grens loopt.4 In de parlementaire geschiedenis is hierover het volgende opgemerkt:

“Volgens dit artikel kan de rechter alleen dan tot een grensbepaling overgaan, als hem blijkt, dat de grens onzeker is. De stelling van een der partijen, dat de grens zeker is, doet dus een prealabele vraag rijzen, waarover de rechter uitspraak moet doen voordat hij een grensbepaling als in dit artikel bedoeld, kan geven. Deze prealabele vraag rijst, wanneer de eiser primair vordert, dat de rechter zal verstaan, dat de grens langs een door eiser aangegeven lijn ligt, en subsidiair, dan [dat – a-g] de rechter met toepassing van het onderhavige artikel de grensonzekerheid zal opheffen. Dezelfde vraag rijst ook, wanneer de gedaagde als verweer tegen een vordering tot grensbepaling aanvoert, dat hij zekerheid omtrent de grens kan verschaffen; slaagt hij er in de juiste grens aan te wijzen, dan moet de vordering worden afgewezen.

In geval van grensgeschil zal de feitelijke situatie veelal zo zijn, dat beide partijen op de grensstrook even veel of even weinig bezitsdaden verrichten, zodat geen van hen zich als bezitter kan beschouwen. Het is echter ook mogelijk, dat het grensgeschil juist is ontstaan doordat een van de buren de grensstrook, tezamen met de grond die onbetwist zijn eigendom is, in exploitatie heeft genomen en door het aanbrengen van een omheining zijn buurman van deze strook heeft geweerd. Kan hij dan stellen, dat hij door zijn bezit van de bewuste strook het bewijs van zijn eigendom heeft geleverd en dat er dus, behoudens tegenbewijs, geen onzekerheid over de grens bestaat? Bij het opstellen van het ontwerp is er van uitgegaan, dat in de verhouding tussen buren een daad van eigenrichting als de bovenvermelde een zo grote betekenis niet mag hebben. Om te voorkomen, dat het wettelijk vermoeden van art. 3.5.135 ook bij de berechting van grensgeschillen zou worden toegepast, is het tweede lid opgenomen. Dit tweede lid verbiedt de rechter niet, bij de beantwoording van de vraag of de grens zeker dan wel onzeker is, aan de bezitstoestand een vermoeden te ontlenen; het beoogt slechts om aan de rechter over te laten welke bewijskracht in een gegeven geval aan het bezit moet worden toegekend voor de vraag waar de grens van de eigendom loopt.

Een prealabel geschil over de eigendom van de grensstrook rijst ook, wanneer de gedaagde zijn eigendomsrecht op de grensstrook wil staven met een beroep op een afzonderlijke titel. Men denke aan het geval dat de grensstrook niet valt onder de omschrijving van het door gedaagde gekochte perceel maar naderhand door verjaring daaraan is toegevoegd, alsmede aan het geval, dat gedaagde zijn recht op de grensstrook en zijn recht op de rest van het terrein door afzonderlijke koopovereenkomsten heeft verworven. Voert gedaagde een verweer van deze aard, dan moet de rechter daarover uitspraak doen alvorens hij het onderhavige artikel kan toepassen.”6

Met betrekking tot de rechtspraak inzake art. 5:47 BW Sint Maarten geldt dat de bepaling van art. 1 lid 1 van de Rijkswet cassatierechtspraak meebrengt dat de Hoge Raad de burgerlijke zaken van (onder meer) Sint Maarten in overeenkomstige gevallen, op overeenkomstige wijze en met overeenkomstige rechtsgevolgen als burgerlijke zaken in Nederland behandelt en beslist voor zover in de Rijkswet cassatierechtspraak niet anders is bepaald.7 Op grond daarvan heeft rechtspraak van de Hoge Raad met betrekking tot art. 5:47 BW ook betekenis voor de uitleg en toepassing van art. 5:47 BW Sint Maarten.

Er is overigens weinig rechtspraak met betrekking tot art. 5:47 BW. In de regel staat hieraan in de weg dat de voorwaarde dat de loop van de grens onzeker is, niet is vervuld.8 In een door de Hoge Raad met art. 81 RO verworpen cassatieberoep, gaat advocaat-generaal Rank-Berenschot in op de motiveringsklacht tegen het oordeel dat geen van partijen een vordering tot grensbepaling heeft ingesteld op de voet van art. 5:47 lid 1 BW. Zij merkt in haar conclusie (onder punt 13) hierover op dat deze klacht faalt, omdat volgens het hof ieder van partijen heeft gevorderd voor recht te verklaren dat de erfgrens loopt zoals weergegeven op de door ieder van hen als productie aangeleverde schets dan wel tekening. De omstandigheid dat partijen het niet eens waren over de grens en dat eiser een tekening heeft aangeleverd op basis waarvan volgens hem de grens kon worden vastgesteld, kwalificeert de vorderingen niet als een vordering ex art. 5:47 BW.9

De literatuur is in overeenstemming met parlementaire geschiedenis en rechtspraak. De rechter kan alleen dan tot grensbepaling in de zin van art. 5:47 BW overgaan, indien de grens onzeker is. Als de grens vastgesteld kan worden, ook al is het na een langdurige en gecompliceerde bewijslevering, dan kan niet gezegd worden dat de grens onzeker is.10 De vordering tot grensbepaling kan volgens art. 5:47 BW ‘te allen tijde’ worden ingesteld, hetgeen betekent dat zij niet kan verjaren.

Op grond van art. 5:47 lid 2 BW geldt de regel van art. 3:119 BW niet. In art. 3:119 BW is bepaald dat de bezitter van een goed wordt vermoed rechthebbende te zijn. Het is derhalve voor de toewijzing van de vordering tot grensbepaling niet noodzakelijk dat beide partijen met betrekking tot de grensstrook bezitsdaden hebben verricht. Indien een van beide buren de grensstrook in bezit heeft genomen, dan is het aan de rechter om te beslissen welke bewijskracht in dat geval aan het bezit moet worden toegekend voor de vraag waar de grens loopt.11 Het in bezit hebben genomen van de onzekere grensstrook door daden van exploitatie of door het plaatsen van een omheining is hier dus voor iemands bewijspositie niet van belang. Wel blijft het van betekenis voor een eventueel beroep op verkrijgende verjaring.12

Voorts wordt in de literatuur opgemerkt dat er verschil is tussen de vordering tot grensbepaling en de vordering tot revindicatie. Dat komt onder meer naar voren bij het gegeven dat bij een vordering tot grensbepaling de grens tussen de erven onzeker moet zijn. Vordert iemand dus ontruiming van een stuk grond met een volgens hem duidelijke grens, dan is er sprake van een actie tot revindicatie en niet van een vordering tot grensbepaling. Het verdient aanbeveling om de actie tot grensbepaling en de actie tot revindicatie te combineren. Toewijzing van de vordering tot grensbepaling doet immers wel de grens vaststaan, maar verschaft eiser nog niet het bezit. Wordt de vordering tot grensbepaling toegewezen, dan kan de strook worden gerevindiceerd.13

Middelonderdeel 1

Middelonderdeel 2

Dit onderdeel slaagt eveneens. Art. 5:47 lid 2 BW heeft betrekking op de situatie waarin onzekerheid bestaat over de ligging van de grens tussen twee erven. Art. 5:47 BW beoogt daarmee niet een beroep op verkrijgende verjaring af te snijden (zie hiervoor bij punt 3.3 en 3.5). Voor de vraag of sprake is van verkrijgende verjaring van een strook grond, kan wel degelijk van belang zijn in hoeverre de erven [betrokkene 1] hebben gehandeld als bezitter. Het Hof is in zoverre uitgegaan van een onjuiste rechtsopvatting, althans is zijn oordeel onbegrijpelijk.

Overigens ligt in rov. 2.8, tweede volzin, geen oordeel besloten over de vraag of ten aanzien van de betwiste strook grond sprake is geweest van bezitsdaden van de erven [betrokkene 1]. Het Hof overweegt immers dat de vraag waaruit de bezitsdaden hebben bestaan niet meer behoeft te worden beantwoord.

Middelonderdeel 3

Slotsom

Conclusie

De conclusie strekt tot vernietiging van het vonnis van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba van 7 november 2014 en tot terugwijzing.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G