Uitspraken

In 1.1.a van subonderdeel 1.1 wordt aangevoerd dat het hof heeft miskend dat ook bij het toepassen van de Haviltex-norm bij het uitleggen van een schriftelijk contract(5) van groot belang is, althans vaak, de taalkundige betekenis van de bewoordingen van het schriftelijk contract, gelezen in de context van dat geschrift, en dat dat te meer geldt wanneer het bij de uitleg gaat om een scenario waarmee partijen bij het sluiten van het contract geen rekening hebben gehouden.

In 1.1.b van subonderdeel 1.1 wordt er over geklaagd dat het hof heeft miskend dat uit het gegeven dat partijen geen rekening hebben gehouden met een doorverkoop voordat de garanties waren uitgewerkt, sec niet volgt dat het hof dus niet (verder/langer) aan de hand van de Haviltexmaatstaf zou hebben hoeven te onderzoeken welke zin Iprem en Flexabram in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de huurgarantiebepaling in artikel 2.i.2 mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien van elkaar mochten verwachten. Aansluitend wordt een beschrijving gegeven van de zin die Flexabram ondanks genoemd gegeven aan de huurgarantiebepaling mocht toekennen. Dan volgt nog de klacht dat het hof miskent dat het bij uitleg van een contract eindelijk aankomt op “de zin die pp in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten.”

Deze klachten treffen geen doel wegens gemis aan feitelijke grondslag. Rov. 2.6.2 geeft geen aanleiding om aan te nemen of te veronderstellen dat het gegeven dat partijen geen rekening hebben gehouden met een doorverkoop voordat de garanties waren uitgewerkt, het hof ertoe heeft gebracht om niet (verder/langer) conform de Haviltexmaatstaf te onderzoeken welke zin Iprem en Flexabram in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de huurgarantiebepaling in artikel 2.i.2 mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien van elkaar mochten verwachten.

In 1.1.c van subonderdeel 1.1 worden in verband met s’-hofs verwijzing in rov. 2.6.2 naar par. 4 van de conclusie van repliek van Flexabram twee klachten aangevoerd, waarvan de eerste gelijk is aan de hiervoor in 2.4.1 vermelde tweede klacht. Voor die eerste klacht geldt dan eveneens dat zij wegens gemis aan feitelijke grondslag geen doel treft.

De tweede klacht in 1.1.c van subonderdeel 1.1 is een motiveringsklacht, die reeds faalt omdat zij niet voldoet aan de eis dat voldoende duidelijk dient te worden gemaakt waarin het tekort in motivering is gelegen.

Na in rov. 2.6.2 geconstateerd te hebben dat partijen bij de koop van het pand geen rekening hebben gehouden met een doorverkoop voordat de garanties waren uitgewerkt (op de wijze als in artikel 2.i.2 van de koopovereenkomst verwoord), overweegt het hof verder “dat, indien zij dat wel hadden gedaan, de gegeven garanties zouden eindigen op het moment van de doorverkoop, omdat op dat moment de positie van Flexbram een geheel andere zou zijn geworden.” In subonderdeel 1.2 wordt aan deze passage de conclusie verbonden dat het hof hiermee een juridisch hypothetische uitleg resp. juridisch normatieve uitleg toepast. En dat geeft aanleiding om wederom te klagen over miskenning door het hof van de Haviltex-maatstaf. Bij de toepassing van die maatstaf, zo wordt betoogd, gaat het nu eenmaal niet erom datgene te achterhalen wat partijen met elkaar zouden hebben afgesproken als zij rekening zouden hebben gehouden met iets waarmee zij geen rekening hebben gehouden. Wat partijen hebben afgesproken, hangt immers niet af van wat zij afgesproken zouden hebben in een hypothetisch, zich niet voorgedaan hebbend geval.

Zoals hierboven in 2.2 al is opgemerkt, is de in 2.6.1 geciteerde passage uit rov. 2.6.2 op te vatten als een duiding van het hof van de bedoeling die bij partijen al bij het aangaan van de koopovereenkomst aanwezig was. In het in artikel 6 sub d van de koopovereenkomst vastgelegde oogmerk van Flexabram bij de aankoop van het pand om dat pand als belegging aan te houden en de bekendheid van Iprem met dat oogmerk ligt de bedoeling van partijen opgesloten dat de huurgarantie ook zou vervallen bij doorverkoop door Flexabram van het pand. Omdat toen geen rekening met doorverkoop werd gehouden, is die al bij de aankoop aanwezige bedoeling niet met zoveel woorden in een afzonderlijke bepaling tot uitdrukking gebracht, maar dat zou wel zijn gebeurd indien de mogelijkheid van doorverkoop bij de aankoop al aan de orde zou zijn geweest. Een en ander brengt mee dat de klacht in subonderdeel 1.2 faalt wegens gemis aan feitelijke grondslag.

De klacht in subonderdeel 1.3 houdt, zo komt het althans voor, het volgende in. Nu het hof ervan uitgaat dat partijen bij het aangaan van de koopovereenkomst geen rekening met de doorverkoop hebben gehouden, is die doorverkoop te beschouwen als een onvoorziene omstandigheid in de zin van artikel 6:258 lid 1 BW. Bij die stand van zaken heeft het hof miskend dat de aan de doorverkoop te verbinden rechtsgevolgen niet zijn vast te stellen op de voet van een juridisch hypothetische of juridisch normatieve uitleg maar aan de hand van de maatstaf of Flexabram wel of niet naar maatstaven redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst (de huurgarantie) mag verwachten.

Ook deze klacht treft geen doel. In de eerste plaats niet omdat, zoals hierboven in 2.6.2 uiteengezet, het hof in rov. 2.6.2 geen juridisch hypothetische of juridisch normatieve uitleg toepast. Bovendien kan de vaststelling van de rechtsgevolgen van een gebeurtenis, die na het sluiten van een overeenkomst is ingetreden, geschieden op de voet van uitleg van die overeenkomst, ook al hebben partijen met dat intreden ten tijde van het sluiten geen rekening gehouden. Immers uit het bij het sluiten van de overeenkomst gebleken doel van die overeenkomst kan aan de hand van de Haviltex-maatstaf een reeds bij het sluiten van de overeenkomst aanwezige bedoeling van partijen worden afgeleid welke gevolgen zijn te verbinden aan een omstandigheid die optreedt na het sluiten van de overeenkomst en waarmee partijen ten tijde van het sluiten van de overeenkomst nog geen rekening hebben gehouden.(7) Deze weg van uitleg volgt het hof te dezen.

Deze klacht slaagt niet wegens gemis aan feitelijke grondslag. Genoemd oordeel van de rechtbank is niet onbestreden gebleven. Een bestrijding van dat oordeel door Iprem vindt plaats sub 64 van haar memorie van grieven.

Deze klacht slaagt om de volgende reden niet. Uit rov. 2.6.2 blijkt duidelijk dat het hof de verandering van de positie van Flexabram na de doorverkoop van het pand gelegen acht in het niet langer zijn van belegster in het pand en daarmee ook niet van genietster voor langere tijd van verdere opbrengsten uit het pand en dat hiermee Flexabram het belang bij de huurgarantie had verloren. De huurgarantie was haar immers volgens het hof verstrekt in haar hoedanigheid van belegster van het pand en daarmee ter verzekering van de belangen die Flexabram in die hoedanigheid bij het pand had.

Met haar klachten in 2.3 van de conclusie van antwoord in het principale cassatieberoep tevens incidenteel cassatieberoep gaat Iprem in verband met het dictum van het arrest voor drie ankers liggen:

1. indien het dictum in die zin valt te begrijpen dat het hof in het dictum mede vordering 1. toewijst, dan heeft het hof miskend dat het tevens het bedrag van € 491.194,- had moeten vermelden; Iprem heeft recht op en belang bij het met zoveel woorden vastleggen van dat bedrag in het dictum; door dat na te laten heeft het hof niet voldoende inzicht in zijn gedachtegang gegeven en is er sprake van een onbegrijpelijk (eind)oordeel;

2. indien moet worden aangenomen dat in het dictum geen beslissing omtrent vordering 1. is opgenomen, dan heeft het hof daarmee in strijd met artikel 23 Rv gehandeld;

3. voor zover moet worden aangenomen dat in de in het dictum voorkomende beslissing tot bekrachtiging van het vonnis van de rechtbank een afwijzing van vordering 1. ligt besloten, is er sprake van een onjuist en onbegrijpelijk oordeel.

Dat het hof vordering 1. zou hebben afgewezen, komt met name in het licht van wat het hof in rov. 2.6.2 naar aanleiding van de door Iprem voorgedragen grief 3 overweegt niet aannemelijk voor. De klachten die uitgaan van een afwijzing door het hof van vordering 1. falen dan ook wegens gemis aan feitelijke grondslag.

De veroordeling van Flexabram tot terugbetaling aan Iprem begrenst het hof in het dictum met: “indien en voor zover deze meer aan Flexabram heeft voldaan dan zij verplicht was uit hoofde van het vonnis en dit arrest”. Is de veroordeling met deze begrenzing aldus te verstaan dat daarmee ook vordering 1. wordt toegewezen? Zoals hierboven al ter sprake is gekomen, komt het hof bij de behandeling in rov. 2.6.2 van de door Ibrem aangevoerde grief 3 voor wat de duur van de huurgarantie betreft tot een uitleg die meebrengt dat de door Iprem in de periode 28 juni 2007 tot 1 juli 2010 uit hoofde van de huurgarantie aan Flexabram betaalde bedragen onverschuldigd zijn betaald. Dat brengt mee dat vordering 1. voor toewijzing in aanmerking komt. Aan het slot van de derde grief concludeert het hof: “De derde grief slaagt derhalve en het hof zal de desbetreffende vorderingen alsnog afwijzen.” Aangezien het hof alleen spreekt van afwijzing van de desbetreffende vorderingen en vordering 1. bij het slagen van grief 3 voor toewijzing in aanmerking kwam, moet worden aangenomen dat de conclusie geen betrekking heeft op vordering 1. Van een alsnog voor toewijzing in aanmerking komen van vordering 1. rept het hof daarnaast niet. In de eerste volzin van rov. 2.9 geeft het hof te kennen dat het gedeeltelijk slagen van de principale grieven – waaronder grief 3 – hem aanleiding geeft alsnog de betreffende vorderingen van Flexabram af te wijzen. De slotzin van rov. 2.9 luidt: “Voorts dient Flexabram aan Ibrem terug te betalen hetgeen deze op grond van het vonnis [van de rechtbank] meer aan Flexabram heeft voldaan dan waartoe zij thans is gehouden, met rente zoals gevorderd.” Hierin valt ook geen referte aan vordering 1. te onderkennen. Wat zojuist omtrent de rov. 2.6.2 en 2.9 is opgemerkt wijst erop dat het hof in de hiervoor vermelde veroordeling in het dictum vordering 1. niet heeft betrokken. Dit zo zijnde is de klacht over schending van artikel 23 Rv gegrond te achten en komt het arrest op dit punt voor vernietiging in aanmerking.

Bij de in 3.3.3 bereikte slotsom, geldt voor de klacht die hierboven in 3.3.1 in het verband van het eerste anker wordt vermeld, dat deze geen doel treft bij gemis aan feitelijke grondslag. Bij die klacht wordt ten onrechte verondersteld dat de bestreden veroordeling in het dictum mede op vordering 1. betrekking heeft.

In 2.5 van de conclusie van antwoord in het principale cassatieberoep tevens incidenteel cassatieberoep wordt er over geklaagd dat het hof weliswaar toewijst de vordering van Iprem om Flexabram te veroordelen om aan haar te betalen hetgeen zij uit hoofde van het vonnis van de rechtbank Amsterdam aan Flexabram heeft betaald, maar het ten onrechte heeft nagelaten daarbij te vermelden het door Flexabram te betalen bedrag, te weten € 396.852,-. Hierdoor is ’s-hofs oordeel niet met voldoende redenen omkleed.

Leest men de door Iprem in appel ingediende stukken er op na dan treft men daarin niet vermeldt dat het bedrag dat zij een Flexabram uit hoofde van het vonnis van de rechtbank heeft betaald, in totaal € 396.852 is geweest. Dit reeds staat er aan in de weg om het hof euvel te duiden dat bedrag niet in de veroordeling te hebben vermeld.

In haar vonnis van 23 mei 2012 veroordeelt de rechtbank Iprem in de proceskosten in conventie omdat de vorderingen van Flexabram grotendeels worden toegewezen, en in reconventie omdat Iprem in het ongelijk is gesteld. Deze beslissingen bestrijdt Iprem in appel; zij vordert dat Flexabram alsnog in de proceskosten van beide instanties wordt veroordeeld, dus ook in die van de eerste aanleg zowel in conventie als in reconventie. In rov. 2.9 geeft het hof te kennen hiertoe geen aanleiding te zien. Het overweegt daartoe: “De principale grieven slagen gedeeltelijk zodat het hof het vonnis voor zover in conventie gewezen eveneens gedeeltelijk zal vernietigen als hierna te doen en alsnog de desbetreffende vorderingen van Flexabram zal afwijzen. Het incidenteel beroep faalt. Het hof ziet bij deze uitkomst geen aanleiding de kostenveroordeling van de eerste aanleg te wijzigen.”

In lid 1 van artikel 237 Rv is onder meer bepaald: “De partij die bij vonnis in het ongelijk is gesteld, wordt in de kosten veroordeeld. De kosten mogen echter geheel of gedeeltelijk worden gecompenseerd (…) indien partijen over en weer op enkele punten in het ongelijk zijn gesteld.” De woorden ‘in het ongelijk zijn gesteld’ zien op dat wat de betrokken uitspraak voor een procespartij op grond van een vergelijking van zijn vorderingen en het dictum in materieel opzicht heeft opgeleverd. Het woord ‘mogen’ wijst op een ruime beleidsvrijheid van de rechter te dezen, maar onbegrensd is die vrijheid niet. De kostenbeslissing kan in cassatie met rechtsklachten worden bestreden maar ook met motiveringsklachten, zij het dat er voor dit laatste type klachten minder ruimte is. Vanwege genoemde beleidsvrijheid vormt uit cassatietechnisch oogpunt de beslissing inzake de proceskosten immers een in sterke mate aan de feitenrechter voorbehouden beslissing waaraan geen hoge motiveringseisen zijn te stellen. (10)

Van de vier door Flexabram in conventie ingestelde vorderingen – (drie daarvan bestonden uit deelvorderingen) – oordeelde de rechtbank een vordering ten bedrage van € 157.780,- ongegrond en drie vorderingen gegrond. Dit laatste leidde tot een veroordeling van Iprem tot betaling aan Flexabram van een bedrag van € 49.157,41, respectievelijk € 204,825,- en € 91.890,-, te vermeerderen met wettelijke rente en, wat de laatste twee vorderingen betreft, ook nog met BTW. In appel hielden de beslissingen inzake de twee eerstgenoemde vorderingen stand, maar die inzake de twee laatstgenoemde vorderingen werden vernietigd. In dat licht bezien maakt het hof niet voldoende duidelijk waarom de veroordeling van Iprem in de proceskosten in conventie niet voor wijziging in aanmerking komt. Het principaal appel resulteert hierin dat de vorderingen van Flexabram grotendeels worden afgewezen.

De drie door Iprem bij de rechtbank in reconventie ingestelde vorderingen – één strekkende tot vergoeding aan haar van makelaarscourtage ten bedrage van € 39.032,- en twee terzake van de door Iprem in de periode van 28 juni 2007 tot 1 juli 2010 uit hoofde van de huurgarantie aan Flexabram gedane betalingen voor een bedrag van in totaal € 461.194,- – wijst de rechtbank af omdat naar haar oordeel de huurgarantie niet per 28 juni 2007 is komen te vervallen. Het beroep van Iprem tegen de afwijzing van de eerstgenoemde vordering slaagt niet. Daarentegen impliceert het gegrond bevinden door het hof van de door Iprem in appel voorgedragen grief 3 dat de twee laatstgenoemde vorderingen voor toewijzing in aanmerking komen en dus ten onrechte door de rechtbank zijn afgewezen. Tegen deze achtergrond gezien valt Iprem niet meer te beschouwen als de partij die in reconventie geheel in het ongelijk is gesteld en in de proceskosten in reconventie dient te worden veroordeeld, zoals de rechtbank oordeelt en beslist. Integendeel, in financieel opzicht levert het appel haar veel baat op ten koste van Flexabram.

Uit hetgeen hiervoor in 3.5.3 en 3.5.4 is opgemerkt, volgt dat het oordeel van het hof in rov. 2.9 dat het geen aanleiding ziet de kostenveroordeling van de eerste aanleg te wijzigen, in ieder geval ongenoegzaam is gemotiveerd. De daartoe strekkende klacht in 2.4 van de conclusie van antwoord in het principale cassatieberoep tevens incidenteel cassatieberoep treft derhalve doel.