Uitspraken

Het middel van belanghebbende is gericht tegen het hiervoor in 3.4 bedoelde oordeel van het Hof. Het betoogt onder meer dat het Hof een onjuiste maatstaf heeft gehanteerd door te beoordelen of op het moment van aangaan van de huwelijkse voorwaarden sprake was van enigszins gelijke levens- en sterftekansen. Verder herhaalt het middel het door belanghebbende voor de Rechtbank en het Hof gehouden betoog dat voor toepassing van fraus legis in dit geval geen grond bestaat, omdat erflater op het moment van aangaan van de huwelijkse voorwaarden weliswaar al jarenlang ernstig ziek was, maar dat belanghebbende onweersproken heeft aangevoerd dat erflater toen niet terminaal ziek was, dat onbekend was hoe lang de ziekte nog zou duren en dat het ook mogelijk was dat zij voor erflater zou overlijden.

Het Hof is terecht ervan uitgegaan dat het aangaan van huwelijkse voorwaarden als de onderhavige geen schenking inhoudt. Daarmee heeft zich immers nog niet een eenzijdige vermogensverschuiving uit het vermogen van de ene, in het vermogen van de andere echtgenoot voltrokken, die kenmerkend is voor een schenking.4 Dit is niet anders als de echtgenoten, zoals in dit geval, volgens de huwelijkse voorwaarden voor ongelijke delen zullen zijn gerechtigd tot de goederen die tot de huwelijksgemeenschap behoren.

Het incidentele beroep in cassatie is ingesteld onder de voorwaarde dat het cassatiemiddel in het principale beroep slaagt. Uit hetgeen hiervoor in 4.4 is geoordeeld, volgt dat deze voorwaarde is vervuld.

Het middel richt zich tegen het hiervoor in 3.2 weergegeven oordeel van het Hof dat het aangaan van de huwelijkse voorwaarden niet is aan te merken als een schenking. Hetgeen hiervoor in 4.2 is overwogen, brengt mee dat dit middel faalt.

Het middel is terecht voorgesteld voor zover het betoogt dat het Hof op een onjuiste grond artikel 11, lid 4, SW niet toepasselijk heeft geacht. Deze bepaling stelt namelijk niet de voorwaarde dat het beding in de huwelijkse voorwaarden uitsluitend geldt bij het overlijden van een van de echtgenoten.

Het middel kan echter niet tot cassatie leiden vanwege het volgende. In de voorloper6 van de bepaling die thans is opgenomen in artikel 11, lid 4, SW was bepaald dat tot de erfenis wordt geacht te behoren hetgeen aan de langstlevende echtgenoot bij overlijden van de eerststervende echtgenoot op grond van een in de huwelijkse voorwaarden gemaakt en van het overlijden van de eerststervende afhankelijk beding (verblijvensbeding) méér verblijft dan “de helft in de gemeenschappelijke goederen”. De tekst van deze bepaling zou zo kunnen worden opgevat dat als erfrechtelijke verkrijging wordt aangemerkt al hetgeen de langstlevende echtgenoot op grond van huwelijkse voorwaarden bij overlijden van de eerststervende echtgenoot méér toekomt dan de helft van de gemeenschappelijke goederen. Een dergelijke uitleg kan echter niet worden aanvaard. Bij het opstellen van de bepaling in 1869 is de wetgever kennelijk uitgegaan van de toen gebruikelijke situatie dat ieder van de echtgenoten voor de helft gerechtigd is tot de gemeenschappelijke goederen, in welk geval het (thans) in artikel 11, lid 4, SW bedoelde beding meebrengt dat aan de langstlevende echtgenoot méér verblijft dan overeenkomt met dat aandeel in de gemeenschappelijke goederen. Uit de tekst van de bepaling en de wetsgeschiedenis kan niet worden afgeleid dat de wetgever heeft beoogd om ook een erfrechtelijke verkrijging in de zin van de successiewetgeving aan te nemen voor zover aan de langstlevende echtgenoot na het overlijden van de andere echtgenoot het aandeel in de gemeenschappelijke goederen toekomt waartoe hij reeds was gerechtigd op grond van de huwelijkse voorwaarden, ook niet indien dat aandeel méér dan de helft is.

Er zijn geen aanwijzingen dat de hiervoor in 5.5 weergegeven bedoeling van de wetgever in de loop van de tijd is gewijzigd. Daarom moet ervan worden uitgegaan dat ook op grond van artikel 11, lid 4, SW slechts is belast wat een echtgenoot bij overlijden van de andere echtgenoot méér verkrijgt dan overeenkomt met zijn eigen aandeel in de huwelijksgoederengemeenschap vóór de ontbinding ervan. Dit sluit ook aan bij de regeling in artikel 11, lid 2, SW, voor zover deze betrekking heeft op verblijvensbedingen, omdat ook daarin een gelijkstelling met een erfrechtelijke verkrijging slechts wordt aangenomen voor zover een deelgenoot als gevolg van dat beding bij het overlijden van een andere deelgenoot méér verkrijgt dan waarop hij recht zou hebben op grond van zijn aandeel in het gemeenschappelijk goed.

Aangezien belanghebbende bij het overlijden van haar echtgenoot niet méér uit de huwelijksgoederengemeenschap heeft verkregen dan overeenkomt met haar aandeel van 90 procent daarin, heeft het Hof terecht geoordeeld dat artikel 11, lid 4, SW in dit geval niet van toepassing is, wat er ook zij van de gronden waarop het Hof die beslissing heeft gebaseerd.