Uitspraken

In middel I wordt een beroep gedaan op hetgeen door het Hof van Justitie is geoordeeld in het arrest Commissie/Finland. De retributie waarover die zaak gaat, werd geheven ter zake van het verlenen van rechtsbijstand. De hoogte ervan was afhankelijk van het inkomen en het vermogen van degene aan wie de rechtsbijstand werd verleend, en niet bepaald bijvoorbeeld door het aantal uren dat aan de rechtsbijstand is besteed of de moeilijkheidsgraad van de betrokken zaak (het arrest Commissie/Finland, punt 48). In het onderhavige geval zijn de ‘bijdragen’ die [B] aan belanghebbende heeft betaald, bepaald door de aard en omvang van de door het bevoegd gezag van [B] met belanghebbende overeengekomen werkzaamheden. Daarmee onderscheidt het onderhavige geval zich wezenlijk van het geval waarover werd geoordeeld in het arrest Commissie/Finland. De onderhavige bijdragen houden, zoals volgt uit hetgeen hiervoor in 4.3.3 is overwogen, rechtstreeks verband met de werkzaamheden. Het beroep op het arrest Commissie/Finland treft daarom geen doel.

Middel I betoogt voorts dat de onderhavige bijdragen niet (mede) zijn bepaald door de (omvang van de) kosten van de werkzaamheden, in die zin dat deze bijdragen niet de volledige kosten van de verbouwingen dekken en enkel betreffen dat deel van de kosten van de overeengekomen verbouwingen, dat niet volgens het wettelijke bekostigingsstelsel door belanghebbende moet worden gedragen. Dit betoog stuit af op hetgeen het Hof van Justitie heeft geoordeeld in zijn arrest van 21 september 1988, 50/87, Commissie tegen Frankrijk, BNB 1994/306, in het bijzonder punt 21, te weten dat de omstandigheid dat een vergoeding lager is dan de kostprijs niet eraan in de weg staat dat economische activiteiten in de zin van de Zesde richtlijn worden verricht, behoudens ingeval van vrijgevigheid. Laatstbedoelde uitzondering van vrijgevigheid is in het onderhavige geval niet aan de orde, naar volgt uit ’s Hofs in cassatie niet bestreden vaststelling dat de Inspecteur in hoger beroep niet heeft gesteld dat belanghebbende voor de werkzaamheden in wezen geen of slechts een symbolische vergoeding heeft bedongen of ontvangen.

Voorts is van belang dat uit ’s Hofs uitspraak of uit de stukken van het geding niet blijkt dat is gesteld dat de verbouwingswerkzaamheden zijn te splitsen in te onderscheiden diensten en dat de ontvangen vergoeding slechts betrekking heeft op sommige nader aangeduide diensten.

Op grond van het vorenstaande faalt middel I.

Zoals middel II terecht naar voren brengt heeft de omzetbelasting (btw) een zeer ruime werkingssfeer, die zich uitstrekt tot alle stadia van de productie, de distributie en de dienstverrichting. Zie onder meer de arresten van het Hof van Justitie van 26 maart 1987, Commissie tegen Nederland, 235/85, FED 1987/341, punt 7, 15 juni 1989, Stichting Uitvoering Financiële Acties, 348/87, FED 1989/559, punt 10, 4 december 1990, Van Tiem, C-186/89, BNB 1991/352, punt 17, en 19 juli 2012, Redlihs, C-263/11, V-N 2012/51.19, punt 24. Deze werkingssfeer strekt zich overigens niet uit tot slechts bij gelegenheid verrichte activiteiten (zie HvJ 26 september 1996, Renate Enkler, C-230/94,
V-N 1997, blz. 653, punt 20).

Samengevat is er, in het algemeen, sprake van een economische activiteit wanneer de activiteit plaatsvindt in het kader van duurzaam verrichte werkzaamheden en voor de activiteit een vergoeding wordt betaald aan de persoon die deze verricht (zie HvJ 13 december 2007, Franz Götz, C-408/06, V-N 2008/3.21, punt 18).

Voorts heeft het begrip ‘economische activiteit’ in de zin van de Zesde richtlijn en van BTW-richtlijn 2006 mede betrekking op een activiteit die, hoewel zij slechts incidenteel wordt verricht, onder de algemene – in artikel 4, lid 2, van de Zesde richtlijn en artikel 9, lid 1, van BTW-richtlijn 2006 weergegeven - definitie van dit begrip valt en wordt verricht door een belastingplichtige die tevens andere, in artikel 4, lid 2, eerste volzin, van de Zesde richtlijn en artikel 9, lid 1, tweede volzin, van BTW-richtlijn 2006 bedoelde economische activiteiten op duurzame wijze uitoefent (zie HvJ 13 juni 2013, Galin Kostov, C-62/12, V-N 2013/32.23, punt 30, alsmede HR 10 oktober 2008, nr. 41570, ECLI:NL:HR:2008:BF7176, BNB 2009/26).

Zoals hiervoor in 4.3.3 is overwogen heeft belanghebbende de verbouwingswerkzaamheden jegens [B] verricht tegen betaling van een overeengekomen vergoeding. Uit hetgeen het Hof in cassatie onbestreden heeft vastgesteld volgt dat deze werkzaamheden niet op zichzelf staan, maar plaatsvinden naast andere activiteiten met betrekking tot de voorziening in de huisvesting van scholen, waarvoor vergoedingen worden bedongen. Voorts is van algemene bekendheid dat publiekrechtelijke lichamen als belanghebbende met betrekking tot onroerende zaken duurzaam ook andere economische activiteiten verrichten, zoals onder meer de levering van bouwterreinen. De hiervoor vermelde activiteiten zijn werkzaamheden bedoeld in artikel 4, lid 2, eerste volzin, van de Zesde richtlijn en artikel 9, lid 1, tweede volzin, van BTW-richtlijn 2006. Tegen deze achtergrond en gelet op hetgeen hiervoor is overwogen in 4.4.2 getuigt het door het Hof gehanteerde uitgangspunt dat de verbouwingen moeten worden aangemerkt als economische activiteiten in de zin van de Zesde richtlijn en van BTW-richtlijn 2006 niet van een onjuiste rechtsopvatting.

Mitsdien faalt ook middel II.

Middel III richt zich met rechts- en motiveringsklachten tegen het hiervoor in 4.5.1 weergegeven oordeel van het Hof. Het middel betoogt, onder verwijzing naar jurisprudentie van het Hof van Justitie, dat belanghebbende ter zake van de verbouwingswerkzaamheden in de hoedanigheid van overheid is opgetreden en dat zij mitsdien te dezer zake niet als belastingplichtige in de zin van de Zesde richtlijn en van BTW-richtlijn 2006 kan worden aangemerkt en evenmin als ondernemer in de zin van de Wet. Naar het middel betoogt is de Hoge Raad in het hiervoor in 4.5.1 vermelde arrest uitgegaan van de toepasselijkheid van artikel 3, aanhef en letter a, van de Uitvoeringsbeschikking omzetbelasting 1968 en gold deze bepaling niet meer in de periode waarin de diensten (de verbouwingswerkzaamheden) hebben plaatsgevonden.

Middel III betoogt voorts dat belanghebbende ter zake van de verbouwingswerkzaamheden is opgetreden in het kader van het specifiek voor haar als publiekrechtelijk lichaam geldende juridische regime, aangezien zij de werkzaamheden heeft verricht op grond van een taak die haar door de hogere (onderwijs)wetgever is opgedragen. Belanghebbende is verplicht om binnen specifieke kaders volgens genormeerde bedragen te voorzien in bekostiging van huisvesting van scholen, aldus het middel.

Aan de conclusie dat belanghebbende aldus optreedt als overheid, doet, naar het middel vervolgens betoogt, niet af dat belanghebbende en [B] zijn overeengekomen dat belanghebbende de voorziening tot stand brengt op grond van een aannemingsovereenkomst en tegen betaling van een vergoeding die verband houdt met de specifieke wensen van het bevoegd gezag, die niet voor bekostiging in aanmerking komen. Het gaat naar het middel aanvoert niet om een aannemingsovereenkomst die een private ondernemer ook zou kunnen aangaan, aangezien belanghebbende bij het verrichten van de werkzaamheden gebruik heeft gemaakt van overheidsprerogatieven, die een private ondernemer niet toekomen.

In ’s Hofs in cassatie niet bestreden vaststellingen ligt besloten dat belanghebbende de onderwerpelijke verbouwingen (uitbreidingen) tot stand heeft gebracht als voorziening in de huisvestingskosten in de zin van de Wpo en dat zij deze ingevolge een met het bevoegd gezag gesloten privaatrechtelijke aannemingsovereenkomst heeft opgeleverd aan het bevoegd gezag en daarmee heeft voldaan aan artikel 103, lid 2, van de Wpo.

Hiervan uitgaande geeft ’s Hofs oordeel dat belanghebbende aldus handelende niet is opgetreden als overheid in de zin van artikel 4, lid 5, van de Zesde richtlijn en artikel 13, lid 1, van BTW-richtlijn 2006, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Dit oordeel is ook niet onbegrijpelijk of onvoldoende gemotiveerd. Uit deze vaststellingen volgt dat belanghebbende de verbouwingen niet aan het bevoegd gezag heeft opgeleverd in het kader van het specifiek voor haar als publiekrechtelijk lichaam geldende juridische regime (vgl. HvJ 17 oktober 1989, Carpaneto Piacentino, C-231/87 en C-129/88, FED 1990/312), maar ter uitvoering van een privaatrechtelijke overeenkomst van aanneming van werk. Anders dan middel III betoogt kan onder de door het Hof onbestreden vastgestelde omstandigheden niet worden gezegd dat de gemeente gebruik heeft gemaakt van specifiek aan haar als publiekrechtelijk lichaam toekomende voorrechten. De overeengekomen vergoeding moet worden beschouwd als het resultaat van onderhandelingen tussen de gemeente en het bevoegd gezag.

Aan het vorenstaande doet niet af dat belanghebbende heeft gehandeld ter uitvoering van een taak die haar door de wetgever is opgedragen. Het maakt voor de toepassing van de Wet verschil op welke wijze een publiekrechtelijk lichaam uitvoering geeft aan een door de wetgever opgedragen taak. Alleen indien het lichaam dit doet in het kader van een specifiek voor hem geldend juridisch regime en (aldus) gebruik maakt van specifiek voor de overheid geldende voorrechten, en juridisch niet op dezelfde wijze optreedt als een private ondernemer, kan gezegd worden dat het lichaam handelt als overheid.

Voorts doet aan het vorenstaande niet af dat belanghebbende een aanneemsom heeft bedongen en ontvangen die lager is dan de kostprijs van de verbouwingen, en dat – anders dan bij private ondernemers – de prijsvorming met betrekking tot het overdragen van voorzieningen in de huisvesting aan het bevoegd gezag van scholen voor primair onderwijs wordt beïnvloed door de wijze waarop de Wpo voorziet in de bekostiging daarvan, te weten dat de gemeente zelf de kosten geheel dan wel gedeeltelijk draagt.

Op grond van het voorgaande faalt eveneens middel III.

5. Beoordeling van het in het principale beroep van belanghebbende voorgestelde middel