Uitspraken

Get Moving c.s. exploiteren ieder een transportbedrijf gericht op pakketbezorging aan huis. DPD voert een expeditiebedrijf.

In dat kader zijn er tussen DPD en Get Moving c.s. diverse raamovereenkomsten gesloten. De laatste overeenkomst tussen DPD en Bosch Transport is op 19 december 2012 ondertekend en in werking getreden. De laatste overeenkomst tussen DPD en Get Moving is op 1 januari 2013 ondertekend en in werking getreden. Beide overeenkomsten “tot vervoer van pakketten” hebben dezelfde inhoud.

Zowel de Expediteur als de Ondernemer kan de Overeenkomst opzeggen. Opzegging dient schriftelijk te geschieden tegen het einde van de maand en met een opzegtermijn van één maand.”

Ondanks e-mailcorrespondentie, waarin Get Moving c.s. aan DPD hebben verzocht het besluit tot opzegging te herzien, heeft DPD volhard bij dit besluit. Op 31 december 2018 heeft DPD aan Get Moving c.s. de laatste opdrachten verstrekt.

Get Moving c.s. hebben DPD daarop gedagvaard in kort geding. Get Moving c.s. hebben in kort geding primair gevorderd de opzegging ongedaan te maken en DPD te veroordelen de overeenkomsten na te komen. Subsidiair hebben zij gevorderd aan de opzegging een langere opzegtermijn te verbinden en meer subsidiair hebben zij gevorderd DPD te veroordelen tot betaling van een voorschot op schadevergoeding.

Get Moving heeft gevorderd DPD te veroordelen tot het betalen van

i. € 111.155,44 voor loonkosten;

v. € 4.839,75 voor mobiele telefoonkosten;

Get Moving c.s. hebben verder gevorderd DPD te veroordelen in de proces- en nakosten, te vermeerderen met de wettelijke handelsrente.

DPD heeft verweer gevoerd.

Bij tussenvonnis van 21 oktober 2020 heeft de rechtbank een mondelinge behandeling bevolen. Bij het bestreden eindvonnis van 2 februari 2022 heeft de rechtbank de vorderingen van Get Moving c.s., gebaseerd op de redelijkheid en billijkheid (artikel 6:248 leden 1 en 2 BW), afgewezen, met veroordeling van Get Moving c.s. in de proceskosten, vermeerderd met de wettelijke rente.

Get Moving c.s. handhaven hun vorderingen uit de eerste aanleg, zoals hiervoor onder 3.9 en 3.10 weergegeven. Dit met dien verstande dat Get Moving c.s. hun eis verminderen in die zin dat zij in hoger beroep wettelijke rente vorderen over de gevorderde schadevergoeding in plaats van de in eerste aanleg gevorderde wettelijke handelsrente over deze bedragen. Verder vorderen Get Moving c.s. DPD te veroordelen in de kosten van beide instanties, waaronder de nakosten, te vermeerderen met de wettelijke rente.

DPD heeft incidenteel hoger beroep ingesteld. Ter gelegenheid van de mondelinge behandeling heeft de advocaat van DPD namens DPD het incidenteel hoger beroep ingetrokken.

Primair stellen Get Moving c.s. zich op het standpunt dat aan de opzegging op grond van de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid (artikel 6:248 lid 1 BW) nadere eisen gesteld hadden moeten worden, in die zin dat aan de opzegging een langere opzeggingstermijn verbonden had moeten worden. De tekortkoming in de wijze van opzeggen vertaalt zich volgens Get Moving c.s. in de verplichting tot het voldoen van schadevergoeding door DPD. Subsidiair nemen Get Moving c.s. het standpunt in dat de opzegging naar maatstaven van de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid (artikel 6:248 lid 2 BW) onaanvaardbaar was. Ook dit verplicht DPD volgens Get Moving c.s. tot betaling van de daardoor ontstane schade.

In zijn arrest van 2 februari 2018 (ECLI:NL:HR:2018:141 (Goglio/SMQ Group)) heeft de Hoge Raad, onder verwijzing naar zijn arrest van 10 juni 2016 (ECLI:NL:HR:2016:1134 (Alcatel-Lucent)), de regels inzake de al dan niet opzegbaarheid van duurovereenkomsten uiteengezet. Voor zover in de onderhavige zaak van belang, heeft het volgende te gelden. Als een duurovereenkomst voorziet in een regeling van de opzegging, kunnen, indien de wet en hetgeen tussen partijen is overeengekomen daarvoor ruimte laten, de eisen van de redelijkheid en billijkheid in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval op grond van artikel 6:248 lid 1 BW meebrengen dat aan de opzegging nadere eisen gesteld worden. De eisen van redelijkheid en billijkheid kunnen meebrengen dat de opzegging slechts mogelijk is indien een voldoende zwaarwegende grond voor opzegging bestaat, een bepaalde opzegtermijn in acht wordt genomen of dat de opzegging gepaard gaat met een aanbod tot betaling van een (schade)vergoeding. Een beroep op een uit een overeenkomst voortvloeiende bevoegdheid om de overeenkomst op te zeggen kan op grond van artikel 6:248 lid 2 BW onder omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn.

In zoverre fungeren de redelijkheid en billijkheid als correctiemechanisme op het beginsel van de contractsvrijheid.

Voor de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid op de voet van artikel 6:248 lid 1 BW is plaats indien een overeenkomst ter zake van een bepaald onderwerp, zoals in dit geval: de contractuele opzeggingsregeling, een leemte bevat. Of de overeenkomst een leemte bevat, moet worden bepaald door uitleg van de overeenkomst.

Uit de in de overeenkomsten opgenomen opzeggingsregeling volgt niet onder welke omstandigheden de overeenkomsten opgezegd mogen worden. Aan de opzegging zijn geen eisen gesteld, anders dan dat opzegging schriftelijk moet geschieden en met inachtneming van een opzegtermijn van een maand.

Vast staat dat de omvang van de samenwerking tussen partijen in de loop der tijd is uitgebreid. Get Moving c.s. hebben onweersproken gesteld dat zij aanvankelijk vier touren (postcodegebieden waarin pakketten worden bezorgd) voor DPD reden, dat zij eind 2012 achttien touren voor DPD reden, dat zij medio 2016 vierenveertig touren (met ongeveer 55 chauffeurs en 48 bestelbussen) voor DPD reden en dat zij aan het eind van de samenwerking dertig touren (met ongeveer 44 chauffeurs en 33 bestelbussen) voor DPD reden.

Vast staat dat Get Moving in 2008 in opdracht van DPD pakketten is gaan vervoeren en dat Bosch Transport vanaf 2011 pakketten voor DPD is gaan vervoeren. Dit betekent dat de samenwerking tussen DPD en Get Moving elf jaar heeft geduurd en dat DPD en Bosch Transport acht jaar hebben samengewerkt.

Vast staat ook dat de samenwerking tussen partijen in de loop der jaren sterk is geïntensiveerd als hiervoor onder 3.24 weergegeven.

Volgens Get Moving c.s. waren Get Moving en Bosch Transport voor ongeveer 90% respectievelijk ongeveer 25% van hun omzet afhankelijk van de opdrachten van DPD en was DPD hiervan op de hoogte. DPD betwist zowel de gestelde percentages als ook haar bekendheid met deze mate van afhankelijkheid, maar op zichzelf staat als niet voldoende gemotiveerd bestreden vast dat er een zekere mate van afhankelijkheid was bij Get Moving c.s. van de opdrachten die zij kregen van DPD, en de in de loop van de jaren sterk uitgebreide touren duiden daarop ook. Hoe groot die afhankelijkheid precies was, kan dan in het midden blijven. Ter gelegenheid van de mondelinge behandeling heeft DPD aangevoerd dat zij wist dat de houdstermaatschappij van de groep waarvan Get Moving c.s. deel uitmaken voor ongeveer 25 à 30% van de opdrachten van DPD afhankelijk was.

De omstandigheden dat DPD aan Get Moving c.s. alle vrijheid heeft gelaten om ook voor andere partijen te werken, dat DPD nooit enige volumegarantie heeft gegeven, dat Get Moving c.s. de afhankelijkheid zelf hebben laten ontstaan, dat Get Moving c.s. ook zelf gebruik hebben gemaakt van de door de overeenkomsten geboden vrijheid om te onderhandelen over tarieven en touren en touren af te stoten en dat ook DPD in die zin van Get Moving c.s. afhankelijk was, doen niet af aan het bestaan van een afhankelijkheid en de wetenschap daarvan bij DPD zoals hiervoor besproken. Ook de omstandigheid dat een deel van de chauffeurs werd ingeleend van een zustervennootschap van Get Moving c.s. en dat de bestelbussen werden gehuurd van een aan de directie van Get Moving gelieerde vennootschap, doen niet af aan het bestaan van de afhankelijkheid en de wetenschap daarvan bij DPD.

Uit de door partijen in het geding gebrachte stukken (e-mailcorrespondentie, gespreksverslagen) maakt het hof op dat partijen bijna voortdurend, veelal op instigatie van Get Moving c.s., onderhandelden over de te hanteren tarieven en de te rijden touren (zie bijvoorbeeld producties 8, 9 en 14 tot en met 17 bij inleidende dagvaarding). Verder maakt het hof uit deze stukken op dat de onderhandelingen veelal tot nabetalingen en/of betaling van hogere tarieven door DPD aan Get Moving c.s. hebben geleid. Nergens in de door partijen in het geding gebrachte stukken leest het hof een verwijt van DPD aan Get Moving c.s. over (de kwaliteit van) de uitvoering van de opdrachten. Bovendien heeft DPD ter gelegenheid van de mondelinge behandeling te kennen gegeven dat de kwaliteit van de chauffeurs van Get Moving c.s. nooit ter discussie heeft gestaan.

Ook in 2018 hebben partijen onderhandeld over de te hanteren tarieven en de te rijden touren (zie bijvoorbeeld producties 14 tot en met 25 bij conclusie van antwoord). Dit heeft geleid tot nabetalingen van DPD en tot het afstoten van enkele touren door Get Moving c.s. Ook in de door partijen in het geding gebrachte stukken over 2018 leest het hof nergens een verwijt van DPD aan Get Moving c.s. over (de kwaliteit van) de uitvoering van de opdrachten.

Op 27 november 2018 hebben partijen voor het laatst persoonlijk met elkaar gesproken. Hoewel partijen van mening verschillen over de inhoud en de uitkomst van dit gesprek, is duidelijk dat bij die gelegenheid op het scherpst van de snede is gesproken over de tarieven en de touren. In de beleving van DPD hebben Get Moving c.s. tijdens dit gesprek op de vraag of zij de samenwerking nog wel voort wilden zetten niet bevestigend geantwoord. In de beleving van Get Moving c.s. was het gesprek gericht op verdere samenwerking in 2019. Na dit gesprek heeft DPD de overeenkomsten met Get Moving c.s. opgezegd per 1 januari 2019, zonder daar overigens een concrete reden voor te geven.

Uit de verklaringen van partijen ter gelegenheid van de mondelinge behandeling maakt het hof op dat DPD in haar opvatting meermaals in de loop van de tijd aan Get Moving c.s. te kennen heeft gegeven dat zij te veel en/of te hoge financiële eisen stelden en dat Get Moving c.s. dit niet als zodanig hebben opgevat. Gelet op de bijna voortdurende onderhandelingen, de hieruit voortvloeiende resultaten en de omstandigheid dat Get Moving c.s. geen verwijten werden gemaakt over de uitvoering van de opdrachten was een uitdrukkelijke waarschuwing van DPD aan Get Moving c.s. dat zij bezig waren hun hand te overspelen voorafgaand aan de opzegging op zijn plaats geweest. Een dergelijke uitdrukkelijke waarschuwing is echter niet gegeven. Onder die omstandigheden hebben Get Moving c.s. in november 2018 naar het oordeel van het hof niet zonder meer bedacht hoeven zijn op een opzegging.

Tegen de achtergrond van de langdurige, in de loop van de jaren sterk geïntensiveerde samenwerking tussen partijen, de wijze waarop partijen aan de samenwerking uitvoering gaven, de daardoor bij Get Moving c.s. ontstane redelijke verwachtingen en de afhankelijkheid van Get Moving c.s. van de met de opdrachten van DPD te realiseren omzet is DPD door een opzegtermijn van een maand in acht te nemen naar het oordeel van het hof onvoldoende tegemoetgekomen aan het gerechtvaardigde belang van Get Moving c.s. bij een opzegging tegen een langere termijn.

Het belang van Get Moving c.s. bij opzegging tegen een langere termijn ligt daarin dat zij haar bedrijfsvoering, mede gelet op de afhankelijkheid van DPD als hiervoor omschreven, op een termijn van een maand niet of nauwelijks kon afstemmen op het door Get Moving c.s. op zo korte termijn niet voorziene wegvallen van DPD als opdrachtgever, bijvoorbeeld door het zoeken van andere opdrachtgevers en om haar chauffeurs en bestelbussen aan het werk/rijden te houden.

DPD heeft ter gelegenheid van de mondelinge behandeling te kennen gegeven dat haar belang om met inachtneming van een opzegtermijn van een maand de samenwerking met Get Moving c.s. te beëindigen is gelegen in het argument dat de kwaliteit van de uitvoering van de opdrachten door Get Moving c.s. na opzegging ‘niet zou verbeteren’. Een langere opzegtermijn zou dan ook nadelig voor DPD zijn geweest.

Wat er ook zij van het belang van DPD bij opzegging conform de in de overeenkomsten opgenomen opzegtermijn, dit belang weegt minder zwaar dan het aan de continuïteit van hun ondernemingen rakende belang van Get Moving c.s. bij een opzegging op een wat langere termijn dan een maand.

Op grond van de hiervoor onder a. tot en met d. genoemde feiten en omstandigheden in onderling verband en samenhang bezien, brengt de redelijkheid en billijkheid met zich dat DPD bij de opzegging een langere termijn in acht had moeten nemen. Dit geldt ook als opzegtermijnen - zoals DPD betoogt - naar hun aard niet zijn bedoeld om te voorkomen dat de opgezegde partij nadeel ondervindt als gevolg van de opzegging. In zoverre is een correctie op de in de overeenkomsten opgenomen opzegregeling gerechtvaardigd. Het hof acht gelet op al het voorgaande (en met name de duur van de samenwerking tussen partijen en de door Get Moving c.s. zelf geschetste afhankelijkheid) een opzegtermijn van drie maanden redelijk jegens Get Moving en een opzegtermijn van twee maanden jegens Bosch Transport.

Het voorgaande betekent dat DPD toerekenbaar is tekortgeschoten jegens Get Moving c.s. door conform de opzegregeling de overeenkomsten op te zeggen met inachtneming van een opzegtermijn van een maand. Op basis van deze toerekenbare tekortkoming kunnen Get Moving c.s. aanspraak maken op vergoeding van de hieruit voor hun voortvloeiende schade (artikel 6:74 BW).

De gehanteerde opzegtermijn van één maand afgezet tegen het probleem voor Get Moving c.s. om op zo korte termijn (van één maand) hun bedrijfsvoering af te moeten stemmen op het onvoorziene wegvallen van DPD als opdrachtgever, betekent dat de mogelijkheid dat Get Moving c.s. schade hebben geleden aannemelijk is.

Uitgangspunt van het schadevergoedingsrecht is dat de benadeelde zoveel mogelijk in de toestand moet worden gebracht waarin hij zou hebben verkeerd indien de schadeveroorzakende gebeurtenis zou zijn uitgebleven (Hoge Raad 5 december 2008, ECLI:NL:HR:2008:BE9998). De omvang van de schade wordt dan ook bepaald door een vergelijking van de toestand zoals deze in werkelijkheid is met de toestand zoals die (vermoedelijk) zou zijn geweest indien de schadeveroorzakende gebeurtenis niet zou hebben plaatsgevonden (Hoge Raad 26 maart 2010, ECLI:NL:HR:2010:BL0539).

Get Moving c.s. hebben hun vordering echter niet gebaseerd op de vereiste vermogensvergelijking, maar op een opsomming van kosten die volgens Get Moving c.s. voortvloeien uit de opzegging op termijn van een maand. Daarmee beschikt het hof niet over voldoende gegevens om de schade die Get Moving c.s. hebben geleden als gevolg van de tekortkoming door DPD te begroten (artikel 6:97 BW). Het hof zal partijen voor het begroten van de schade dan ook naar de schadestaatprocedure verwijzen (Hoge Raad 10 december 2021, ECLI:NL:HR:2021:1842).

Ook de vordering tot veroordeling van DPD in de buitengerechtelijke incassokosten dient in de schadestaatprocedure aan de orde te komen. Het Besluit vergoeding voor buitengerechtelijke incassokosten is niet van toepassing op de onderhavige situatie, zodat de vraag of buitengerechtelijke incassokosten verschuldigd zijn, getoetst dient te worden aan de eisen geformuleerd in het Rapport BGK-integraal. De hoogte van de mogelijke vergoeding voor buitengerechtelijke incassokosten is volgens dit rapport afhankelijk van de hoogte van het toewijsbaar bedrag aan hoofdsom en rente, zodat het hof hierover thans geen beslissing kan nemen.

Aan bewijslevering wordt thans niet toegekomen, nu beide partijen daarvoor onvoldoende concreet feitelijke stellingen hebben aangevoerd, die indien zij komen vast te staan, tot een andere beslissing aanleiding geven.

De conclusie luidt dat het principaal hoger beroep slaagt. Het hof zal het bestreden vonnis vernietigen en de zaak naar de schadestaatprocedure verwijzen, ter begroting van de schade en buitengerechtelijke incassokosten.

Het hof maakt uit de intrekking van het incidenteel hoger beroep op dat DPD haar grief niet langer handhaaft. Dit betekent dat DPD niet-ontvankelijk verklaard dient te worden in het incidenteel hoger beroep.

Als de in het ongelijk te stellen partij zal het hof DPD in de kosten van beide instanties veroordelen.

De kosten voor de procedure in eerste aanleg aan de zijde van Get Moving c.s. worden vastgesteld op:

De kosten voor de procedure in principaal hoger beroep aan de zijde van Get Moving c.s. worden vastgesteld op:

Het instellen van incidenteel hoger beroep door DPD was onnodig. De vorderingen van Get Moving c.s. zijn door de rechtbank immers afgewezen en de devolutieve werking van het hoger beroep brengt met zich dat DPD de aard van de overeenkomsten ook zonder incidenteel hoger beroep aan de orde had kunnen stellen. DPD heeft het incidenteel hoger beroep ter gelegenheid van de mondelinge behandeling ingetrokken. Een kostenveroordeling blijft in een dergelijk geval achterwege.

Als niet weersproken, zal het hof ook de gevorderde wettelijke rente over de proceskosten toewijzen zoals hierna vermeld.

De veroordelingen in deze uitspraak kunnen ook ten uitvoer worden gelegd als een van partijen de beslissing van het hof voorlegt aan de Hoge Raad (uitvoerbaarheid bij voorraad).