Uitspraken

Het hof stelt het volgende voorop.

Artikel 424 Rv schrijft voor dat de rechter naar wie het geding is verwezen de behandeling daarvan voortzet en beslist met inachtneming van de uitspraak van de Hoge Raad. In een geding na verwijzing door de Hoge Raad is de rechter gebonden aan de beslissing van de Hoge Raad. Ook is de rechter gebonden aan beslissingen van, in dit geval, het hof Arnhem-Leeuwarden die in cassatie niet bestreden zijn.

Bindende eindbeslissing

De man stelt dat in het vonnis van de rechtbank en het arrest van het hof sprake is van bindende eindbeslissingen die als vaststaand moeten worden aangenomen. Hij beroept zich op het oordeel van de rechtbank in rov 4.8. van het vonnis:

‘Na ontvangst van deze brief en de jaarstukken waarin de aanspraken zijn verwerkt, kan …. (de vrouw) … (de man) niet meer verwijten dat hij onrechtmatig jegens haar heeft gehandeld door te zwijgen over de goodwill.’

en op het oordeel van het hof:

‘…(de vrouw,) althans haar adviseurs, hebben hiermee informatie ontvangen waaruit zij redelijkerwijze hadden kunnen en moeten begrijpen dat …(de man) omstreeks 1 januari 2005, naast het voorschot van € 600.000,-- nog meer goodwillaanspraken had. (…) In het voorgaande ligt al besloten dat het hof …(de vrouw) niet volgt in haar stelling dat de brief, beoordeeld naar de situatie van toen, wat betreft de hoogte van de toegekende goodwillaanspraken ook anders kan worden uitgelegd.’

Tegen deze oordelen heeft de vrouw geen (geslaagde) grief gericht, zodat deze beslissingen in kracht en gezag van gewijsde zijn gegaan en de man met het verstrekken van de brief van BDO van 12 juni 2008 in 2008 niet onrechtmatig heeft gehandeld door verzwijging.

De vrouw voert verweer.

Na verwijzing door de Hoge Raad liggen aan dit hof de volgende vragen voor:

i) heeft de man ten tijde van de echtscheiding onrechtmatig gehandeld jegens de vrouw door te verzwijgen dat hij op 30 december 2004 de aanspraak op (uittreders)goodwill van € 1.725.000,-- heeft verkregen en vervolgens opzettelijk bewerkstelligd dat deze buiten iedere verdeling en verrekening zou blijven?

ii) heeft de man de vrouw opzettelijk benadeeld door in het convenant schulden ten laste van het te verdelen vermogen te brengen?

iii) en, zo ja, is/zijn de onder i) en/of ii) genoemde vorderingen verjaard?

Ad i) Artikel 9 en artikel 10 huwelijkse voorwaarden en samenstel van rechtshandelingen

Partijen hebben in 1994 huwelijkse voorwaarden gemaakt en zijn daarin zowel een

periodiek als een finaal verrekenbeding voor het einde van het huwelijk respectievelijk door echtscheiding of door overlijden overeengekomen.

Op 1 september 2002 is in werking getreden de Wet regels verrekenbedingen van 14 maart 2002 tot wijziging van Boek 1 BW, titel 8 huwelijkse voorwaarden. Op grond van de overgangsbepalingen (lid 1 van Art. IV van de Wet regels verrekenbedingen) blijft het recht zoals dat gold onmiddellijk voorafgaande aan het tijdstip van de inwerkingtreding van deze wet van toepassing op huwelijkse voorwaarden die uitsluitend finale verrekening van vermogen bevatten. Ingeval van een combinatie van een finaal en een periodiek verrekenbeding, zoals in de huwelijkse voorwaarden van partijen, heeft de Wet regels verrekenbedingen onmiddellijke werking. Dit betekent dat huwelijkse voorwaarden met - mede - een periodiek of finaal verrekenbeding van vóór 1 september 2002 blijven gelden, ook indien zij zouden afwijken van bepalingen van regelend recht in de Wet regels verrekenbedingen. Voor zover dergelijke huwelijkse voorwaarden in strijd zijn met de in de Wet regels verrekenbedingen opgenomen dwingendrechtelijke bepalingen, gelden zij niet. Voor zover in huwelijkse voorwaarden met mede een periodiek of finaal verrekenbeding van vóór 1 september 2002 onderdelen van een verrekenbeding niet zijn geregeld, werkt de Wet regels verrekenbedingen aanvullend.

Volgens de vrouw hebben partijen met artikel 9 en 10 beoogd een systeem te creëren zodanig dat bij echtscheiding uiteindelijk een verdeling ontstaat alsof tijdens de huwelijkse periode een gemeenschap van goederen heeft bestaan met uitzondering van enkele specifieke kosten. Deze stelling van de vrouw is tegenover de betwisting door de man niet komen vast te staan. De man heeft immers onbetwist gesteld dat hij al voor het huwelijk (een) bedrijf(svermogen) had en daarmee goodwill had opgebouwd en dat deze is ingebracht in de maatschap De Egelantier/BDO. Dit bedrijf en deze goodwill zouden niet op grond van artikel 9 of artikel 10 worden verrekend. Dat partijen de uitleg van de vrouw niet voor ogen hadden, leest het hof ook in artikel 11 van de huwelijkse voorwaarden waarin partijen voor het geval het huwelijk wordt ontbonden door overlijden een finale verrekening zijn overeengekomen alsof zij in algehele gemeenschap van goederen waren gehuwd zonder goodwill e.d. uit te zonderen.

Het vorenstaande betekent niet dat artikel 9 bij echtscheiding geen rol had kunnen spelen. In artikel 9 lid d hebben partijen immers afgesproken dat vorderingen ter zake van verrekening niet verjaren en ook niet vervallen door tijdsverloop. Partijen stond daarbij kennelijk voor ogen dat het ieder vrijstond te allen tijde te vorderen dat (alsnog) periodiek zou worden verrekend. De vrouw verwijt de man in verband hiermee opzettelijk informatie te hebben achtergehouden door een samenstel van rechtshandelingen. Het hof volgt de vrouw niet in deze stelling om de volgende redenen.

Vast staat dat partijen tijdens hun huwelijk nooit periodiek hebben verrekend. Gesteld noch gebleken is dat partijen tijdens het huwelijk over periodieke verrekening hebben gesproken en/of dat een van hen heeft verzocht om over te gaan tot periodieke verrekening. Ook na ontbinding van het huwelijk heeft geen van hen verzocht om het periodieke verrekenbeding alsnog uit te voeren.

Dat de man bij het opstellen van het convenant ervan uitging dat alleen artikel 10 van de huwelijkse voorwaarden van toepassing was en uit praktische overwegingen en met het oog op kostenbesparing een collega advocaat heeft ingeschakeld voor het indienen van het verzoek tot echtscheiding, komt het hof voldoende aannemelijk voor. Het hof neemt hierbij naast voornoemde gedragslijn van partijen het volgende in aanmerking. In artikel 10, dat geldt bij ontbinding van het huwelijk door echtscheiding, zijn vermogensbestanddelen, waaronder goodwill, expliciet uitgezonderd van finale verrekening. Onbetwist is dat de man heeft voorgesteld om in goed onderling overleg de scheiding te regelen, dat hij geen specialist was op het gebied van echtscheiding en bij het opstellen van het convenant een voorbeeld van een bevriende advocaat heeft gebruikt. Onbetwist is eveneens dat het echtscheidingsconvenant na uitvoerige en meerdere gesprekken tussen de man, de vrouw en de vader van de vrouw tot stand is gekomen, dat de vader van de vrouw in ieder geval haar belangen heeft behartigd, en dat de vrouw noch haar vader op dat moment aanleiding heeft gezien om aan de bel te trekken, ook niet over de keuze van de peildatum 31 december 2003, omdat alleen die jaarcijfers ten tijde van het opstellen van het convenant gereed waren. De jaarcijfers 2004 waren pas in 2006 gereed. In het convenant wordt verwezen naar in de bijlage bij het convenant opgenomen vermogensbestanddelen en niet gesteld of gebleken is dat deze niet besproken zijn. Onbetwist is verder dat het de vrouw vrijstond om een deskundige in te schakelen en dat de vrouw bij de totstandkoming van het convenant een eigen inbreng heeft gehad (zie hierna over artikel 4.6 van het convenant) en dat daarin voor de vrouw ook gunstige (en voor de man nadelige) regelingen zijn opgenomen, waaronder de verdeling van de overwaarde van de eigen woning en partneralimentatie met behoud van eigen inkomsten, hetgeen niet gebruikelijk is. Het hof begrijpt hieruit dat de man oog heeft gehad voor belangen van de vrouw. Van belang is ook dat een door de man aan te vrouw te betalen bedrag bij toepassing van de periodieke verrekening de draagkracht van de man zou hebben beïnvloed, omdat het bedrijf en de daaraan verbonden goodwill, de bron van inkomen van de man vormden en nodig waren om inkomen voor alimentatie te kunnen genereren. Vanzelf zou een dergelijk bedrag de behoefte/behoeftigheid van de vrouw en daarmee de hoogte van alimentatie (kunnen) hebben beïnvloed, omdat niet alleen inkomen maar ook vermogen meewegen bij de vaststelling van behoefte en draagkracht voor alimentatie. Voor het oordeel dat de man zich ten tijde van de echtscheiding bewust was van het (niet uitgevoerde) periodieke verrekenbeding en (op die grond) opzettelijk heeft verzwegen dat afspraken zijn gemaakt over fixatie van de uittredersgoodwill heeft de vrouw in het licht van het vorenstaande en het navolgende te weinig gesteld, te meer omdat partijen ieder een andere uitleg geven aan artikel 9 van de huwelijkse voorwaarden. Al de overige door de vrouw vermeende hiermee samenhangende rechtshandelingen doen hieraan niet af.

Anders dan de vrouw meent, heeft de man niet erkend dat bij een correcte afwikkeling de waarde van de aanspraak van de man op BDO van € 1.725.000,- op grond van het periodiek verrekenbeding zou zijn verrekend. De man heeft blijkens het proces-verbaal van 17 november 2017 verklaard dat het in principe theoretisch mogelijk zou zijn geweest om de per 1 januari uitgekeerde goodwill tussentijds te verrekenen, maar dat er een latente verplichting tegenover stond en blijkens het proces-verbaal van 9 maart 2020 dat de goodwill aan hem is gekoppeld en geen waardevermeerdering van de vennootschap betreft. Volgens hem was dat al kenbaar in de jaarstukken, waarin de rest van de goodwill niet thuishoort. Als een waarde wordt vastgelegd in Capricorn dan is dat salaris. Het hof leest in deze verklaringen van de man geen erkenning dat bij een correcte afwikkeling de waarde van de aanspraak zou zijn verrekend op grond van het periodiek verrekenbeding. Het hof leest dit ook niet in de verklaring van de man in het proces-verbaal van 9 maart 2020 dat wanneer rekening wordt gehouden met het periodiek verrekenbeding, hij toch goodwill is verschuldigd, omdat de man zelf aangeeft dat deze verklaring is gegeven in antwoord op een vraag voor een hypothetische situatie die volgens hem niet aan de orde was.

Volgens de vrouw valt onder ‘waarde’ in artikel 5 van de huwelijkse voorwaarden goodwill.

De vrouw stelt (punt 6 van de dagvaarding eerste aanleg) het volgende. De man is in 1998 (middellijk) vennoot geworden van BDO en was oprichter van en werkzaam bij de tak Juridische Advisering. Als vennoot had de man participaties van aandelen in BDO verworven. Aan deze participaties was een bedrag aan goodwill verbonden dat aanvankelijk jaarlijks werd vastgesteld. In 2002 is dit kantoor verzelfstandigd. In 2004 heeft een herstructurering van BDO plaatsgevonden en zijn over de goodwillaanspraken daarin nieuwe afspraken gemaakt. In het kader van deze afspraken werd de goodwill per participant gefixeerd op een bedrag van € 1.725.000,--. Een voorschot van € 600.000,-- werd uitgekeerd en het restant van € 1.125.000,-- werd gereserveerd.

Het hof begrijpt uit de stellingen van de vrouw (zie onder meer punt 7 tot en met 9 en 56 van de dagvaarding en punt 16 en volgende van de memorie van grieven) dat de onrechtmatige verzwijging van de man zou zien op verzwijging van de fixatie van reeds opgebouwde goodwillaanspraken. In de stellingen van de vrouw ligt besloten dat de in 2004 gefixeerde waarde van de goodwill al in de jaren daarvoor is opgebouwd. Dat zou naar het hof begrijpt in de visie van de vrouw betekenen dat de goodwill op grond van artikel 5 lid b en artikel 9 lid a al onderdeel uitmaakte/kon maken van het te verrekenen inkomen. Nu vaststaat dat partijen nooit uitvoering hebben gegeven aan het periodieke verrekenbeding en daarover nooit hebben gesproken, valt niet goed in te zien dat de man op het moment van de fixatie onrechtmatig heeft gezwegen over goodwillaanspraken die al bestonden. Weliswaar heeft ten tijde van de fixatie een vooruitbetaling van € 600.000,-- plaatsgevonden, maar de vrouw heeft niet althans onvoldoende gemotiveerd betwist dat daartegenover een even grote schuld stond. Voor het resterende bedrag van € 1.125.000,-- geldt dat dit zou worden uitbetaald bij uittreding uit de maatschap en dat daarover een jaarlijkse rente zou worden vergoed. Uit de derde alinea van de brief van 12 juni 2008 (ix) blijkt dat de tot dat moment opgebouwde goodwill ook bij uittreding zou worden uitbetaald. In deze brief staat immers ‘zonder de herstructurering’. In zoverre is geen sprake van een wijziging.

Ad i) Artikel 4.6 echtscheidingsconvenant

De man voert tegenover deze stelling van de vrouw het volgende aan. De verplichting van de man in 4.6 van het convenant om, indien hij voor 1 oktober 2008 zou uittreden bij DVA, aan de vrouw 40% van de uittredersgoodwill te betalen, had als achtergrond een inkomenscomponent, niet een vermogensverdeling. De vrouw wilde voorkomen dat de man zou stoppen met werken, goodwill zou opstrijken en aldus gaan "rentenieren" zonder alimentatie te betalen wegens het wegvallen van inkomsten. De man was bereid om indien hij zou stoppen vóór 1 oktober 2008, de vrouw voor 40% in de netto opbrengst van de goodwill te laten delen. Het betrof dus een voorwaardelijk recht voor een situatie die zich niet heeft voorgedaan. De goodwill is bovendien nog steeds vervat in de bron van zijn inkomen, zijn B.V., die nog immer het inkomen genereert waarmee de riante kinder- en partneralimentatie worden betaald.

Daarnaast heeft de man tijdens de mondelinge behandeling in hoger beroep bij het hof Arnhem Leeuwarden nog toegelicht dat in artikel 4.6 van het convenant het uittreden van de man uit DVA wordt gerelateerd aan de goodwillaanspraak, omdat de man via zijn B.V. toentertijd zowel lid was van de maatschap BDO als van DVA, terwijl het splitsingsproces gelijk met de echtscheiding gaande was en pas in 2006 is voltooid, zoals blijkt uit de brief van 12 juni 2008 (prod. 4 cva). Voor het in artikel 4.6 van het convenant genoemde tijdstip gold dat alsdan de splitsing BDO voltooid zou zijn, waardoor als relevant criterium uitsluitend de uittreding uit DVA genoemd kon worden. Dat is opgenomen. Het benoemen van dit "event" voor de aanspraak van 40% op de goodwill, betekent evenwel niet dat het om andere goodwill zou gaan dan in verband met BDO. Aangezien in 2005 nog niet bekend was op welke wijze de(ze) goodwill zou worden afgewikkeld na de splitsing BDO/DVA, en hoe het goodwillsysteem van DVA eruit zou gaan zien, kon de regeling in het convenant niet concreter geformuleerd worden. Zoals opgemerkt is er uiteindelijk geen verdere goodwill in DVA opgebouwd.

Ad ii). Opzettelijke benadeling (Artikel 4.4 echtscheidingsconvenant en bijlage 1)

Ad i). misbruik van vertrouwen