Uitspraken

Het hof zal thans op basis van de nader verstrekte informatie en hetgeen partijen over en weer hebben aangevoerd in aanvulling op hun eerder standpunten de resterende geschilpunten beoordelen.

Het hof acht zich overigens voldoende geïnformeerd om thans te beslissen en zal geen nieuwe mondelinge behandeling bepalen, zoals door [betrokkene 2] c.s. verzocht.

De polis als uitgekeerd door ASR.

“ (pagina 1)

Hieronder geven wij u onze reactie op de door het Hof gestelde vraag. Ons inziens is de conclusie van het Hof onjuist.

(pagina 2)
De verzekering van wijlen de heer [erflater] en mevrouw [betrokkene 2] had een ingangsdatum van 25 juni 2004, zoals ook op de polis staat vermeld. Om de verzekering te kunnen sluiten diende er eerst een aanvraagformulier te worden ingevuld en ondertekend. Wij hebben de indruk dat het Hof niet over dit aanvraagformulier beschikt (mevrouw [betrokkene 2] waarschijnlijk dus ook niet meer). Dit document is echter wel van belang ter beoordeling van deze kwestie en daarom sturen wij een kopie van deze aanvraag bij deze brief als bijlage mee.

De aanvraag bevat de door de heer [erflater] en mevrouw [betrokkene 2] gewenste inhoud van de verzekeringsovereenkomst en heeft, na acceptatie door ons, geleid tot het sluiten van de verzekering. In de aanvraag wordt op pagina 4 onder het kopje 'Kapitaalverzekering eigen woning' de vraag gesteld of de verzekering niet of wel moet worden gesplitst. De heer [erflater] en mevrouw [betrokkene 2] hebben hier aangekruist: "gesplitst in twee verzekeringen(..)". Onder het kopje 'Splitsing' is door hen bij de vraag successiesplitsing 'ja' aangekruist. En bij verzekeringnemer 2 hebben ze 'zie verz 2' ingevuld. Verzekerde 2 was mevrouw [betrokkene 2] (zie pagina 1 van het aanvraagformulier). Met deze successiesplitsing wordt beoogd dat over de overlijdensuitkering geen erfbelasting wordt geheven (erfbelasting heette voorheen successierecht, vandaar de term successiesplitsing).

Hieruit volgt dat het de wens van de heer [erflater] en mevrouw [betrokkene 2] was om vanaf het moment van het ingaan van de verzekering beide verzekeringnemer te zijn.

De heer [erflater] werd verzekeringnemer voor het deel dat bij zijn in leven zijn op de einddatum tot uitkering zou komen (het spaardeel). Daarnaast werd hij verzekeringnemer voor het deel dat bij het overlijden van mevrouw [betrokkene 2] vóór de einddatum tot uitkering zou komen (het overlijdensdeel op haar leven). Mevrouw [betrokkene 2] werd verzekeringnemer voor het deel dat bij het overlijden van de heer [erflater] vóór de einddatum tot uitkering komt (het overlijdensdeel op zijn leven). Conform deze wensen hebben wij de polis vervolgens opgemaakt. Zie hiervoor ook art 2.1 van de voorwaarden ( de verzekering is gegrond op de schriftelijke verklaringen van de verzekeringnemer, de verzekerde(n) en eventuele verzorger, gedaan met het oog op het sluiten van de verzekering). De aanvraag is - logischerwijs - dus door beide partijen ondertekend, zie pagina 5.

Dat de afgiftedatum van de polis op een later moment is geweest - omdat er gezien het aangevraagde verzekerde bedrag een keuring moest plaatsvinden die volgens onze administratie op 3 augustus akkoord is bevonden - is ons inziens dus niet relevant voor de beoordeling van uw vraag.

De afgiftedatum op een polis is slechts bedoeld om aan te tonen wanneer de afspraken schriftelijk door de verzekeraar zijn vastgelegd en hiervan, door afgifte van een polis, mededeling heeft gedaan aan de verzekeringnemer(s). De ingangsdatum van de verzekering is op 25 juni 2004, zoals dat ook op de polis van 3 augustus 2004 genoemd staat, vanaf dat moment is de overeenkomst al ingegaan. De polis wordt in de praktijk meestal pas na het ingaan van de verzekering opgemaakt en afgegeven, maar dat doet er niet aan af dat de verzekeringsovereenkomst en de daarbij horende afspraken op een eerder moment al gestart kan zijn.

Verpanding

De verpanding van een verzekering vindt plaats via akte én mededeling. Zie art 3:236 lid 2 jo art 3:94 lid 1 BW.

(pagina 3)

Op de polis is in clausuleblad 760 geregeld dat de verpanding van de verzekering slechts door beide verzekeringnemers gezamenlijk kon worden uitgeoefend. Alleen de rechten met betrekking tot begunstiging en overdracht konden door ieder van de verzekeringnemers zelfstandig en voor diens eigen verzekering worden uitgeoefend. Alle verdere uit de verzekering voortvloeiende rechten - zo ook het verpanden van de verzekering- konden slechts gezamenlijk en voor beide verzekeringen (dus niet voor afzonderlijke delen) worden uitgeoefend (vet, GHSHE) . Hieruit volgt dat, vanaf ingangsdatum van de overeenkomst, zowel de heer [erflater] als mevrouw [betrokkene 2] moest tekenen voor de verpanding van de verzekering.

Pas achteraf, nadat door ons al was uitbetaald aan de geldverstrekker, is ons - omdat wij hierop door mevrouw [betrokkene 2] werden geattendeerd- gebleken dat mevrouw [betrokkene 2] de pandakte van 25 juni 2004 niet heeft ondertekend. De geldverstrekker heeft verzuimd de pandakte door beide partijen te laten tekenen (vet, GHSHE) en dit is na ontvangst door ons kennelijk over het hoofd gezien. De verpanding is door ons weliswaar aangetekend op de polis, maar blijkt achteraf niet tot stand te zijn gekomen vanwege het ontbreken van de handtekening van de medeverzekeringnemer (vet, GHSHE) . Omdat wij dit niet tijdig hebben geconstateerd hebben wij op verzoek van de geldverstrekker wel aan haar uitbetaald.

Wij hebben de geldverstrekker vervolgens nagevraagd of zij toch in het bezit was van een goede pandakte waarop door beide verzekeringsnemers is getekend. De geldverstrekker bleek hier echter niet over te beschikken. Het gevolg hiervan is dus dat de verzekering niet rechtsgeldig verpand was en de polisbegunstiging dus bepalend is om vast te stellen wie de rechthebbende van de uitkering was.

Op grond van de begunstiging zoals opgenomen in art 15.1 van de voorwaarden gold mevrouw [betrokkene 2] , als verzekeringnemer zijnde, als 1e begunstigde. De conclusie is dan dat de uitkering haar rechtstreeks toekwam. Mevrouw [betrokkene 2] heeft ons echter direct medegedeeld dat zij er geen bezwaar tegen had dat de uitkering aan de geldverstrekker was uitgekeerd en was aangewend ter aflossing van de hypothecaire schuld. Wij hoefden de uitkering daarom niet te corrigeren (bij de bank terug te vorderen en vervolgens aan haar over te maken). Kennelijk had mevrouw [betrokkene 2] de uitkering, ook als deze naar haar was overgemaakt, sowieso al willen gebruiken om de hypothecaire schuld mee af te lossen.

Op zich is deze constructie niet uitzonderlijk. In feite is de situatie daarmee namelijk vergelijkbaar geworden als ware er sprake van een betalingsopdracht (ook wel partnerverklaring genoemd). Bij een betalingsopdracht wijst de geldverstrekker zichzelf (meestal in de pandakte) aan als begunstigde van de uitkering bij leven en bij overlijden. De geldverstrekker ziet vervolgens af van de aanwijzing van zichzelf als begunstigde bij overlijden, mits de oorspronkelijke (polis)begunstigde de verzekeraar de opdracht heeft gegeven om namens hem of haar de uitkering direct uit te keren aan de geldverstrekker. De geldverstrekker ontvangt bij deze betalingsopdracht dus ook meteen de uitkering, alleen krijgt hij deze niet vanuit de hoedanigheid als begunstigde maar vanuit de betalingsopdracht die de (polis)begunstigde hiertoe heeft gegeven. Deze constructie werd vooral veel gebruikt ten tijde van het oude erfrecht, omdat de langstlevende partner daar vanuit de verzorgingsgedachte bij gebaat kon zijn en de geldverstrekker zo alsnog zekerheid kreeg over het ontvangen van de overlijdensuitkering van de verzekering.

(pagina 4)

Wij hopen hiermee voldoende duidelijkheid en toelichting te hebben gegeven op de vraag van het gerechtshof.”

Het vorenstaande geeft aldus [betrokkene 2] c.s. een duidelijk antwoord op de vraag van het hof of er rechtsgeldig verpand is voordat [betrokkene 2] c.s. verzekeringnemer/gerechtigde werd. Dat is niet het geval.

In reactie op het antwoord van ASR wensen [betrokkene 2] c.s. nog het volgende op te merken. [betrokkene 2] c.s. kunnen de reactie van ASR volgen, nu deze duidelijk en deugdelijk onderbouwd is. [betrokkene 2] c.s. hopen dat hiermee een einde komt aan de discussie op dit punt. De visie die ASR geeft rijmt met de eerdere bevindingen van notaris [notaris] en met die van de executeur op basis van de beschikbare informatie.
Ten overvloede merken [betrokkene 2] c.s. nog op dat de aanname van het hof, dat na het overlijden van erflater een herfinanciering heeft plaatsgevonden, niet juist is. Dit is niet het geval. Dit was ook niet nodig vanwege de wijziging van het huwelijksgoederenregime van huwelijkse voorwaarden in een gemeenschap van goederen, waardoor de door erflater aangegane leningen (waaronder de hypotheekverstrekking) gemeenschappelijk (en daarmee ook toebehorend aan diens echtgenote) zijn geworden.
Het huwelijksvermogensregime van erflater en zijn echtgenote klopte voorts met de gegevens op het aanvraagformulier voor de polis (successiesplitsing) (zie productie 59). Uit een e-mail van de notaris die de wijziging huwelijkse voorwaarden heeft begeleid d.d. juni 2015, blijkt ook dat het de bedoeling van erflater/partijen was om de uitkering op de polis van levensverzekering buiten de gemeenschap te houden en niet onderhevig te doen zijn aan successiebelasting (productie 60).

[verzoeker 1] c.s. hebben onder meer het volgende (nader) aangevoerd. [betrokkene 2] c.s. zouden de gehele paper trail na de mondelinge behandeling overleggen, hetgeen niet gebeurd is. Thans wordt een brief overgelegd waarin ASR eerst recent en eenzijdig is bevraagd. Appellanten hebben overigens niet ten tijde van verzending respectievelijk ontvangst van de brief aan en van ASR al een afschrift mogen ontvangen.

Op het polisblad is opgenomen dat erflater de begunstigde is. De brief van ASR maakt dit niet anders. [verzoeker 1] c.s. wijzen op hetgeen reeds is gesteld in randnummer 12 van hun akte van 28 oktober 2021. Er is een verzekering gesloten op het leven van twee personen. Als verzekeringnemer is erflater vermeld, die tevens als begunstigde is vermeld. De geldlening is uitsluitend op naam van erflater gesloten. De verzekering was gericht op dekking voor de hypotheekschuld bij overlijden. De aanspraak uit de verzekering zou om die reden ook verpand worden, hetgeen is gebeurd door erflater. Het is erflater geweest die de premies steeds heeft voldaan. Dit is allemaal in lijn met de situatie dat erflater verzekeringnemer was, die een verzekering heeft afgesloten op het leven van hemzelf en mevrouw [betrokkene 2] met benoeming van erflater zelf als begunstigde. Al die jaren is daarnaar gehandeld.
Het aanvraagformulier dat thans bij akte is overgelegd is onvolledig. Veel is niet ingevuld zoals de datum bij ondertekening en wie de begunstigde is. Wat zich vervolgens naar aanleiding van de aanvraag heeft afgespeeld en nader besproken is, blijkt niet uit dit formulier (en evenmin uit andere stukken). Feit is dat bij de aanvraag maar 1 verzekeringnemer is genoteerd, te weten erflater. Het feit dat het een verzekering betreft op twee levens (2 verzekerden) maakt dat niet anders, aldus [verzoeker 1] c.s..

ASR verwijst naar clausuleblad 760 (productie 39 bij de akte van 14 oktober 2021). Ook op dit clausuleblad is enkel erflater als verzekeringnemer opgenomen. Uit dit blad volgt ook niet, anders dan ASR in haar brief schrijft, dat uitsluitend rechtsgeldig verpand kan worden door erflater en mevrouw [betrokkene 2] gezamenlijk. Sterker nog: vermeld wordt dat de verpanding reeds heeft plaatsgehad op 25 juni 2004 en is medegedeeld aan de pandhouder op 3 augustus 2004. Bovendien blijkt dat elk (indien er al twee verzekeringnemers zouden zijn, hetgeen betwist wordt) zelfstandig bevoegd is.

Erflater was de enige verzekeringnemer en als zodanig bevoegd tot de verpanding. Erflater was ook de begunstigde (althans zijn rechtsopvolgers onder algemene titel/zijn erfgenamen). Zou er al enige twijfel bestaan of rechtsgeldig is verpand, dan heeft te gelden dat gelet op de inhoud van de opgestelde stukken Direkt Bank als pandhouder te goeder trouw heeft mogen aannemen dat rechtsgeldig aan haar is verpand.

ASR refereert aan successiesplitsing. Zoals bij de akte van 7 februari 2022 onweersproken gesteld dient een afspraak te zijn opgenomen in de huwelijkse voorwaarden om in aanmerking te komen voor de regeling van successiesplitsing. Een dergelijke afspraak is niet in de huwelijkse voorwaarden opgenomen. Ook dit is weer in lijn met de omstandigheid dat erflater verzekeringnemer was en begunstigde was. Appellanten betwisten dat mevrouw

[betrokkene 2] verzekeringnemer en/of begunstigde was. Het polisblad vermeldt dat erflater de begunstigde was. Tegen de inhoud van het polisblad is nimmer geprotesteerd door erflater en/of mevrouw [betrokkene 2] .

De brief van ASR lijkt mede ingegeven om haar eigen juridische positie in te dekken en is een achteraf 'hineininterpretieren 'zonder te kijken hoe destijds uitvoering is gegeven aan de verzekering en de daartoe op te stellen documenten. De "reconstructie" van ASR is doelgericht en niet in lijn met de jarenlange (zonder protest uitgevoerde) feitelijke gang van zaken.

ASR schrijft voorts dat uit artikel 15 van de voorwaarden blijkt dat mevrouw [betrokkene 2] begunstigde was. Dit is evenwel niet juist, aldus [verzoeker 1] c.s.. Blijkens deze bepaling was erflater begunstigde. Een verklaring van Direkt Bank is ook thans overigens niet overgelegd.

In onderdeel van de tussenbeschikking van 12 mei 2022 heeft het hof aangegeven dat het hof verwacht van [betrokkene 2] c.s. dat zij ten aanzien van alle relevante posten (27, 29 en 31 tot met 44) per post een heldere toelichting geven op welke werkzaamheden de respectieve post ziet en welk doel die heeft betroffen. [betrokkene 2] c.s. hebben deze toelichting gegeven en [verzoeker 1] c.s. hebben hierop gereageerd.

Het hof zal per onderdeel een beslissing geven en daarbij ook betrekken hetgeen eerder (kenbaar) is aangevoerd. Waar dat voor de begrijpelijkheid van het oordeel van het Hof niet nodig was, zijn bij de betreffende posten de standpunten van partijen niet herhaald.

Posten 27, 29, 31, 33, 34. 35. 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42 en 43

Goodwill (€ 4.384,-)

Advies afwikkeling BV (€ 688,=)

Balans V&W per 11-11-2015: (€ 3.948)

Het hof kan, bij gebreke van enige onderbouwing zijdens [betrokkene 2] c.s., niet beoordelen welke posten na de vaststelling in de huidige beschikking van de geldvorderingen nog te verwachten zouden zijn. Met deze post zal derhalve geen rekening worden gehouden.

Uitgangspunt omvang nalatenschap bij kantonrechter (en veranderingen in hoger beroep):

Toch nog een minnelijke oplossing?

Erflater heeft als voorziening opgenomen dat de erfstelling ten behoeve van de kinderen van [betrokkene 2] is gedaan onder de ontbindende voorwaarde dat [betrokkene 2] haar kinderen tijdens leven meer schenkt dan aan de kinderen van [erflater] , dan wel aan hen meer vermogen nalaat bij haar overlijden.
Deze voorziening, met verreikende consequenties voor de komende tientallen jaren voor [betrokkene 2] - met een voorshands aangenomen periodieke informatieplicht van [betrokkene 2] alsook van haar kinderen richting in het bijzonder de kinderen [erflater] - en de kinderen van [betrokkene 2] , met nieuwe procedures in het verschiet gezien de thans al zeer slechte verhoudingen, ook na overlijden te zijner tijd van [betrokkene 2] , is voor het hof reden geweest partijen in overweging te geven voor de toekomst via een schikking definitief van elkaar ‘losgekoppeld’ te worden. Met de thans vastgestelde omvang van de geldvorderingen lijkt de toenmalige inschatting van het hof aangaande voortgezette juridische geschillen bepaald niet denkbeeldig

Het testament biedt alle ruimte voor een minnelijke schikking.

Het hof geeft thans partijen (ten laatste male in deze zaak) wederom in overweging, nu mede aan de hand van deze eindbeslissing, te trachten alsnog een dergelijke oplossing te bereiken waarbij partijen van elkaar worden “verlost”.

Proceskosten