Uitspraken

Die keuze van de wetgever laat evenwel onverlet dat de zojuist bedoelde partij bloot kan staan aan een vordering uit onrechtmatige daad van de (voormalige) rechthebbende die zijn eigendom aan die partij heeft verloren door de werking van art. 3:105 BW.

Een persoon die een zaak in bezit neemt en houdt, wetende dat een ander daarvan eigenaar is, handelt tegenover die eigenaar immers onrechtmatig. Dat brengt mee dat deze laatste, mits aan de overige voorwaarden daarvoor is voldaan, kan vorderen dat hem door de bezitter de schade wordt vergoed die hij als gevolg van dat onrechtmatig handelen lijdt. Daaraan staan, gelet op de hiervoor in 3.7.2 vermelde bedoeling van de wetgever, het stelsel van de wet en in het bijzonder de door art. 3:105 BW teweeggebrachte eigendomsverkrijging, niet in de weg.

In een dergelijk geval ligt het voor de hand dat de rechter, indien de gedepossedeerde dat vordert en de occupant nog steeds eigenaar is, op de voet van art. 6:103 BW de bezitter veroordeelt bij wijze van schadevergoeding de wederrechtelijk in bezit genomen zaak aan de benadeelde in eigendom over te dragen.

Een en ander strookt met de opmerkingen die de minister in 2004 over de werking van art. 3:105 lid 1 BW heeft gemaakt: (..)”

[appellanten] hebben oorspronkelijk alle informatie verkregen, waarop de hen verweten wetenschap betrekking had. Zelfs als aangenomen moet worden dat zij die informatie later niet paraat hadden (bijvoorbeeld doordat zij vergeten waren waar de grens lag, toen vlak voor het planten van de coniferen de piketpaaltjes waren verdwenen), hadden zij die wetenschap op eenvoudige wijze weer kunnen activeren, door in hun eigen archieven te kijken en/of een ter zake deskundige zoals het Kadaster te raadplegen. Daarmee staat naar het oordeel van het hof wetenschap van [appellanten] - als bedoeld door de Hoge Raad in zijn arrest Heusden/Erven J c.s. - vast.

Het hof komt hiertoe op grond van de volgende feiten en omstandigheden.

(ii) De kadastrale grenzen zijn in maart 1991 door het Kadaster in het veld zichtbaar gemaakt met ijzeren buizen en houten piketten, waarna [appellant] aan de hand van de piketten met behulp van palen heeft getracht de omvang van zijn kavel te bepalen

(iii) Op 9 juli 1991 heeft [appellant] aan het Kadaster die nieuw te vormen grenzen aangewezen.

(iv) Op 2 juni 1992 zijn de grenzen opnieuw door het Kadaster ingemeten, aangewezen door [appellant] en in het veld zichtbaar gemaakt met (in ieder geval) twee ijzeren buizen op de erfgrens en (bovengronds) met drie piketpaaltjes die de erfgrens markeerden. Het relaas van bevindingen laat op de tekening een rechthoekig perceel zien, waarbij de grens tussen [appellanten] en [betrokkene 1] in een haakse rechte lijn loopt.

Aldus is het hof van oordeel dat [appellanten] in ieder geval tot en met 2 juni 1992 actief wisten waar de grens tussen hun perceel en dat van (toen) [betrokkene 1] liep. Kennelijk zijn kort daarna de houten piketpaaltjes, die boven de grond uitstaken, verdwenen.

Toen [appellanten] vervolgens de coniferen op de erfgrens wilden plaatsen, hebben zij niet aan het Kadaster – dat al meerdere malen ter plaatse was geweest – maar aan een vertegenwoordiger van de verkopende partij, [verkoopmakelaar] , gevraagd om de grens aan te wijzen in het veld. Thans staat vast dat [verkoopmakelaar] toen geen haakse rechte lijn, maar een schuine lijn moet hebben aangewezen. Het perceel van (toen) [betrokkene 1] werd daardoor aan de noordkant smaller, en dat van [appellanten] werd breder. Beide percelen hadden geen rechthoekige vorm meer.

Op dat moment waren [appellanten] zich er ten volle van bewust dat zij een rechthoekig perceel hadden, dat de correcte erfgrens meerdere malen door het Kadaster zichtbaar was gemaakt en door deze weer zichtbaar gemaakt kon worden door een nieuwe uitmeting, hetzij door [appellanten] zelf weer zichtbaar gemaakt kon worden door het raadplegen van hun documentatie en/of het opgraven van de ijzeren buizen. In plaats daarvan lieten [appellanten] een derde de grens aanwijzen, en gingen zij er kennelijk maar vanuit dat het wel zou kloppen (ondanks de zichtbaar afwijkende nieuwe vorm van hun perceel). Vervolgens plantten zij op of vlak langs die schuine grenslijn hun coniferen.

grief VIII

Zouden [appellanten] in dit betoog worden nagevolgd, dan zou daarmee een soort van bloot eigendom worden gecreëerd voor [geïntimeerde] . Het is juist vanwege de wens tot het opheffen van de (door de werking van verjaringsregels onder oud-BW ontstane) splitsing tussen bezit en eigendom, dat de regeling van artikel 3:105 jo 3:306 BW in de wet is gekomen. Het hof verwijst naar rov 3.7.2. van het arrest van de Hoge Raad inzake Heusden/Erven J. c.s., waarin verwezen wordt naar de parlementaire geschiedenis in dit verband:

“Aan deze keuze van de wetgever ligt wat betreft art. 3:105 BW ten grondslag dat in het ontwerp van het BW is “gebroken met de [destijds] bestaande anomalie, dat de werkelijke rechthebbende de zaak niet kan opvorderen en anderzijds de bezitter in zijn bezit beschermd wordt, maar met niet meer dan bezitsacties. Het recht dient zich op den duur bij de feiten aan te sluiten, vooral wanneer dit recht de nodige rechtsvorderingen om wijziging te brengen in de feitelijke verhoudingen aan de rechthebbende onthoudt.” (Parl. Gesch. Boek 3, p. 416).”.

Het behoeft daarom geen verder betoog dat de Hoge Raad, toen hij de mogelijkheid van schadevergoeding in natura in dit verband aanhaalde, daarmee zeker niet heeft bedoeld dat ten titel van schadevergoeding slechts een betekenisloos eigendomsrecht (zonder bezit) behoeft te worden overgedragen.

grief IV-1

Met de eerste grief IV klagen [appellanten] over het oordeel van de rechtbank dat geen sprake kan zijn van verjaring van de schadevergoedingsvordering van [geïntimeerde] .

Zij voeren aan dat zij de strook grond op 25/26 september 1992 in bezit hebben genomen door de aanplanting van coniferen en het plaatsen van palen met draad. Dit zou betekenen dat de bevrijdende verjaring is ingetreden op 24/25 september 2012 en zij toen door de werking van de artikelen 3:105 jo 3:306 BW eigenaar zijn geworden van de strook. [geïntimeerde] wist echter al eerder hoe de werkelijke erfgrens liep, althans hij behoorde dat te weten, aldus [appellanten] [geïntimeerde] kocht het perceel in 2000 en heeft toen een huis op het perceel gebouwd. Toen heeft hij tekeningen moeten laten maken waarop hij kon zien dat de erfgrens en de kadastrale grens niet samenvielen, maar eigenlijk wist hij het al eerder, aldus nog steeds [appellanten] [geïntimeerde] heeft echter pas op 11 december 2012 actie ondernomen (toen hij de eerste grensreconstructie heeft laten verrichten), terwijl hij bij de aankoop van de kavel en/of bij het bouwen van de woning de erfgrens had kunnen laten toetsen. [geïntimeerde] heeft dus buitensporig lang stilgezeten.

[geïntimeerde] wijst er allereerst op dat [appellanten] in de conclusie van dupliek (nr 9) hebben geschreven:

“Ten slotte merkt [appellanten] het volgende op. Zijn stelling, dat artikel 3:312 BW op de vordering van [geïntimeerde] van toepassing zou zijn, geeft hij prijs. Hetgeen [geïntimeerde] hierover stelt in sub 32 t/m 35 van zijn conclusie van repliek zal om die reden buiten beschouwing blijven”.

Anders dan [geïntimeerde] in zijn memorie van antwoord stelt, hebben [appellanten] hiermee niet hun gehele beroep op verjaring van de vordering van [geïntimeerde] tot teruggave in natura prijsgegeven, maar slechts de stelling dat artikel 3:312 BW - dat ziet op nevenverplichtingen - op die verjaring mede van toepassing zou zijn.

Dit gezegd hebbende, faalt de grief. In zijn arrest Heusden/Erven J. c.s. heeft de Hoge Raad geoordeeld:

“3.7.4. (a) (..)

(b) De zojuist bedoelde vordering is onderworpen aan verjaring op de voet van art. 3:310 lid 1 BW. Voor zover de schade waarvan de benadeelde vergoeding wenst, bestaat in het verlies van zijn eigendom, neemt de vijfjarige verjaringstermijn ingevolge die bepaling een aanvang op het moment dat de benadeelde bekend is met zijn eigendomsverlies (en met de daarvoor aansprakelijke persoon), en is de verjaring in elk geval voltooid twintig jaar na de voltooiing van de verjaring van art. 3:314 lid 2 BW, zijnde de gebeurtenis waardoor de schade – het verlies van de eigendom – is veroorzaakt, alles onverminderd eventuele stuiting van die verjaring.”.

Het eigendomsverlies van [geïntimeerde] vond plaats 20 jaar nadat [appellanten] de strook grond in bezit hadden genomen, dat wil zeggen in op zijn vroegst in september 2012 of in mei 2013, toen de coniferenhaag werd geplant. Op het moment van de bekendheid met het eigendomsverlies gaat de vijfjarige verjaringstermijn lopen. [geïntimeerde] heeft de verjaring gestuit bij confraternele email van 8 maart 2017 (aldus de onweersproken stelling van [geïntimeerde] , mva nr 49). Of [geïntimeerde] eerder dan september 2012 wist of behoorde te weten dat de kadastrale grens niet samenviel met de feitelijke grens is hierbij niet relevant, nu het daarbij gaat om bezitsverlies en niet om eigendomsverlies.

Voor zover [appellanten] bedoeld hebben een beroep te doen op eigen schuld van [geïntimeerde] , faalt dit eveneens. In de hierboven geciteerde rechtsoverweging 3.7.4. heeft de Hoge Raad onder (a) onder meer overwogen:

“De bezitter kan in een dergelijke procedure, indien die betrekking heeft op een onroerende zaak, de benadeelde in de regel niet, bij wijze van eigen schuld (art. 6:101 BW) of ten betoge dat causaal verband ontbreekt, tegenwerpen dat deze heeft nagelaten regelmatig onderzoek te doen naar eventuele inbezitnemingen van zijn zaak door onbevoegden. Van een grondeigenaar kan niet worden verlangd dat hij zijn percelen periodiek op bezitsinbreuken controleert als daarvoor geen concrete aanleiding bestaat – in het bijzonder niet voor zover die percelen moeilijk begaanbaar of moeilijk toegankelijk zijn – op straffe van het verval of de beperking van zijn aanspraken op schadevergoeding jegens degenen die hem toebehorende grond wederrechtelijk in bezit mochten hebben genomen. Daarom kan het achterwege laten van dergelijke periodieke inspecties in de regel niet worden aangemerkt als een aan de eigenaar toerekenbare omstandigheid waarvan het verlies van de eigendom mede het gevolg is.”

Wat [appellanten] hebben aangevoerd, kan niet tot de conclusie leiden dat de schade die [geïntimeerde] lijdt doordat hij de eigendom van de grond is verloren, het gevolg is van een omstandigheid die aan [geïntimeerde] zelf is toe te rekenen. Door [appellanten] is bovendien onvoldoende onderbouwd dat [geïntimeerde] eerder dan in december 2012 had moeten weten dat de grens van het door hem in eigendom verkregen perceel niet klopte, temeer niet nu de inbezitneming door hen reeds was geschied toen [betrokkene 1] nog eigenaar was. Dat [betrokkene 1] terzake iets zou kunnen worden verweten – en wat de eventuele relevantie daarvan zou zijn - is niet gesteld. Ten slotte stelden [appellanten] dat zij zelf nooit iets gezien/gemerkt hadden van de afwijkende schuine erfgrens (hetgeen het hof heeft verworpen), maar nemen zij wel voetstoots aan dat [geïntimeerde] - die niet bij de originele grensbepaling en de latere inmetingen door het Kadaster aanwezig was - dat wel zou hebben moeten bemerken. Die stelling verwerpt het hof eveneens.

nieuwe grief