Uitspraken

Na verweer van [geïntimeerde] en een comparitie van partijen heeft de rechtbank in haar eindvonnis van 10 oktober 2018 (gepubliceerd onder: ECLI:NL:RBMNE:2018:4705) de vorderingen afgewezen, met veroordeling van het Kadaster in de proceskosten.

In hoger beroep komt het Kadaster uitsluitend op tegen de afwijzing van zijn primaire vorderingen I, II en IV. Het richt zijn enige grief tegen het oordeel van de rechtbank dat het Kadaster niet is aan te merken als rechthebbende als bedoeld in artikel 25 lid 3 van de Wna.

Voor zover van belang houdt artikel 25 Wna in:
“1 De notaris is verplicht bij een financiële onderneming die ingevolge de Wet op het financieel toezicht in Nederland het bedrijf van bank mag uitoefenen een of meer bijzondere rekeningen aan te houden op zijn naam met vermelding van zijn hoedanigheid, die uitsluitend bestemd zijn voor gelden, die hij in verband met zijn werkzaamheden als zodanig onder zich neemt. Gelden die aan de notaris in verband met zijn werkzaamheden als zodanig ten behoeve van derden worden toevertrouwd, moeten op die rekening worden gestort.
(…)
2 De notaris is bij uitsluiting bevoegd tot het beheer en de beschikking over de bijzondere rekening. (…) Ten laste van deze rekening mag hij slechts betalingen doen in opdracht van een rechthebbende.

3 Het vorderingsrecht voortvloeiende uit de bijzondere rekening behoort toe aan de gezamenlijke rechthebbenden. Het aandeel van iedere rechthebbende wordt berekend naar evenredigheid van het bedrag dat te zijnen behoeve op de bijzondere rekening is gestort. (…)

4 Een rechthebbende heeft voor zover uit de aard van zijn recht niet anders voortvloeit, te allen tijde recht op uitkering van zijn aandeel in het saldo van de bijzondere rekening. (…)”

Het gaat in deze zaak om de vraag of het Kadaster vanwege de aan Anotaris in rekening gebrachte inschrijvingskosten en recherchekosten (mede-)rechthebbende is op het geld dat door de cliënten van Anotaris is gestort op de kwaliteitsrekening(en) van Anotaris voor onder meer het betalen van die kosten aan het Kadaster.

De standpunten van partijen komen in het kort op het volgende neer.

In de visie van het Kadaster is het de bedoeling van de wetgever geweest te waarborgen dat de op de kwaliteitsrekening gestorte gelden terecht komen bij de persoon voor wie ze bestemd zijn. De partijen bij de akte storten de voor het Kadaster bestemde gelden op de kwaliteitsrekening. Deze gelden worden op deze wijze afgescheiden van het vermogen van de notaris en het is de bedoeling dat deze gelden terecht komen bij de instantie voor wie zij bestemd zijn. Daarom moet [geïntimeerde] dat gestorte geld aan het Kadaster afdragen vanaf de kwaliteitsrekening(-en), die daarvoor is bedoeld. Als partijen wegens de transactie bedragen hebben betaald die bestemd zijn voor derden dan moeten die derden een beroep kunnen doen op de bescherming die de kwaliteitsrekening pleegt te bieden. Het Kadaster bestrijdt het standpunt van [geïntimeerde] dat de notaris de schuldenaar van het Kadaster is. Daartoe verwijst het Kadaster onder meer naar het advies van prof. mr. L.C.A. Verstappen van 19 maart 2019 en zijn opinie van 30 oktober 2020 (producties H1 bij memorie van grieven en H3 bij akte ter comparitie). Verder wijst het Kadaster op de conclusie van AG Wissink ECLI:NL:PHR:2020:800 in 2.11 over de kwaliteitsrekening en in 2.21, 2.23 en 2.28 over de taak van de notaris.

[geïntimeerde] daarentegen voert aan dat het Kadaster niet rechtstreeks aanspraak kan maken op geld dat zich op die kwaliteitsrekening(-en) bevindt. Het Reglement BUD geeft als hoofdregel dat betaling alleen mag geschieden aan de partij die krachtens de in de akte neergelegde prestatie recht heeft op betaling, en bepaalt dat onder bepaalde omstandigheden een uitzondering op die hoofdregel mag worden gemaakt. Volgens hem is het Kadaster geen andere rechthebbende of schuldeiser van een van partijen bij de akte maar schuldeiser van de notaris, aan wie het Kadaster factureert. Daartoe verwijst [geïntimeerde] naar de opvatting van prof. mr. B.C.M. Waaijer in zijn bewerking van J.C.H. Melis, De Notariswet, negende herziende druk, Deventer 2019, p. 411 en 412 en sub 21.2.4. Dit komt volgens hem ook overeen met beslissing van de notaris- en gerechtsdeurwaarderskamer van het hof Amsterdam van 24 december 2013 (ECLI:NL:GHAMS:2013:4744) en het standpunt van de KNB, die partij was in die procedure.

Naar het oordeel van het hof is een antwoord op deze vraag nodig om op de vordering te beslissen. Dit antwoord is ook rechtstreeks van belang voor een veelheid aan vorderingsrechten die gegrond zijn op dezelfde of soortgelijke feiten en uit dezelfde of soortgelijke samenhangende oorzaken voortkomen. Op verzoek van notariskantoren schrijft het Kadaster immers vele transportakten in en verstrekt informatie (eerste inzage, herrecherche en narecherche, tezamen: recherches). Het Kadaster had bij voorbeeld per maart 2019 op 830 notariskantoren facturen open staan voor een gemiddeld bedrag van € 30.000,00. Daarnaast kan dit antwoord ook rechtstreeks van belang zijn voor de vraag wie nog meer rechten kunnen doen gelden op de kwaliteitsrekening, waarbij kan worden gedacht aan de belastingdienst voor overdrachtsbelasting, makelaarscourtage en bemiddelingskosten, taxateursloon, verenigingen van eigenaren, de notaris voor zijn honorarium.

Het hof zal de Hoge Raad de navolgende rechtsvraag stellen ter beantwoording bij wijze van prejudiciële beslissing.

Het hof houdt de beslissing op de vordering aan totdat een afschrift van de beslissing van de Hoge Raad is ontvangen. De zaak zal worden verwezen naar een pro forma roldatum in afwachting van die beslissing. Na ontvangst van de beslissing van de Hoge Raad zal de zaak vervolgens naar een volgende roldatum worden verwezen, zodat partijen hetzij arrest kunnen vragen hetzij doorhaling van de zaak op de rol.