Uitspraken

In deze zaak houden [appellanten] SNR aansprakelijk voor de door hen geleden en te lijden schade als gevolg van het niet ontvangen van de graad “Master of Arts” (hierna MA-graad of “master of arts”) na afronding van de door SNR aangeboden deeltijd opleiding ‘Stressmanagement & Reïntegratiedeskundige’. Zij baseren hun vorderingen op de met SNR gesloten studieovereenkomsten en de in dat kader gedane toezegging dat deze opleiding zou leiden tot de MA-graad en voorts op onrechtmatige daad van SNR door het niet verlenen van een MA-graad.

De rechtbank heeft de vorderingen van [appellanten] afgewezen. Zij heeft daartoe overwogen dat [appellanten] bij comparitie de grondslag van hun vordering hebben gewijzigd in die zin dat zij SNR na die wijziging verwijten hen geen onderwijs op universitair niveau te hebben aangeboden en SNR niet langer verwijten hen na afronding van de opleiding geen MA-graad te hebben verleend. Na bewijslevering heeft de rechtbank bij eindvonnis geoordeeld dat SNR en [appellanten] zijn overeengekomen een opleiding te krijgen op universitair niveau en dat niet gebleken is dat de opleiding dat niveau niet heeft gehad.

Grondslag vorderingen

Met grief I keert [appellanten] zich tegen het oordeel van de rechtbank dat zij bij comparitie van partijen hun grondslag hebben gewijzigd.

Het hof oordeelt als volgt. Nu in hoger beroep nieuwe grondslagen aan de vorderingen ten grondslag mogen worden gelegd, kan in het midden blijven of uit de processtukken in eerste aanleg een wijziging van grondslag kan worden afgeleid. In hoger beroep hebben [appellanten] immers onmiskenbaar aan hun vorderingen ten grondslag gelegd dat SNR tekort is geschoten in de door haar met [appellanten] gesloten studieovereenkomsten en de in dat kader gedane toezegging dat deze opleiding zou leiden tot de MA-graad (zie onder meer grief III) en voorts dat SNR door [appellanten] geen MA-graad te verlenen onrechtmatig jegens hen heeft gehandeld (zie onder meer grief V, VI en VII). Het hof zal de vorderingen op basis van deze grondslagen behandelen.

De grieven II, III, IV en VII stellen de gestelde tekortkoming van SNR en de daaruit voortvloeiende schade van [appellanten] aan de orde.

Naar het oordeel van het hof heeft SNR onvoldoende gemotiveerd betwist dat zij de studenten van de cohorten I t/m III (waartoe [appellanten] onbetwist behoren) heeft toegezegd dat zij recht hebben op een MA-titel en dat zij hebben mogen begrijpen dat dit een Master of Arts titel betrof. [appellanten] hebben immers ter onderbouwing van hun stelling dat SNR deze toezegging heeft gedaan, verwezen naar de als productie 10 bij inleidende dagvaarding overgelegde brief van [de decaan] d.d. 24 september 2004, waarin deze schrijft: “Dit betekent dus dat alle studenten die toegezegd is dat zij recht hebben op de MA-titel, en dat zijn de cohorten I t/m III, deze inderdaad kunnen voeren.”

Dat [appellanten] mochten begrijpen dat met ‘de MA-titel’ een Master of Arts titel werd bedoeld, volgt uit dezelfde brief, nu daarin ook uitdrukkelijk is opgenomen: “Onze opleiding is medio 2003 aan de DVC, dus voordat de NVAO actief was, aangeboden ter kandidaatsaccreditatie als een MA-SR, als een Master of Arts opleiding dus.”

Het lag gelet op de inhoud van deze brief op de weg van SNR om voldoende concrete feiten en omstandigheden aan te voeren die de conclusie rechtvaardigen dat de toezegging waarover [de decaan] heeft geschreven, niet daadwerkelijk is gedaan, niet bevoegd is gedaan, of op een zodanig moment of op zodanige wijze dat die toezegging niet van invloed kan zijn geweest op de inhoud van de overeenkomsten met [appellanten] SNR heeft dit nagelaten.

SNR heeft met betrekking tot genoemde brief van [de decaan] van 24 september 2004 aangevoerd dat dit een mededeling betreft van lang na de totstandkoming van de onderwijsovereenkomsten met [appellanten], doch naar het oordeel van het hof is het tijdstip waarop de mededeling is gedaan (24 september 2004) in dezen niet van belang. Uit hetgeen [de decaan] heeft geschreven kan immers worden afgeleid dat hij op een toezegging aan de studenten in het verleden doelt. [appellanten] hebben gesteld, onder verwijzing naar de in eerste aanleg afgelegde getuigenverklaringen van een aantal studenten en van [persoon 2], werkzaam voor SNR, dat er toezeggingen zijn gedaan bij het aangaan van de overeenkomsten; SNR heeft dit onvoldoende gemotiveerd betwist. Zo heeft zij niet verwezen naar in dit verband gedane toezeggingen op enig later moment dan voor of bij aanvang van de opleidingen van [appellanten] en heeft zij ook niet aangevoerd dat [de decaan] heeft bedoeld naar dergelijke toezeggingen te verwijzen. Nu SNR evenmin enige andere verklaring heeft gegeven voor hetgeen in de brief van [de decaan] is vermeld, moet er van worden uitgegaan dat de toezeggingen aan de cohorten I t/m III waarnaar [de decaan] verwijst, de toezeggingen betreft die SNR [appellanten] volgens hun stellingen heeft gedaan bij het aangaan van de overeenkomsten met [appellanten]. Van SNR had temeer mogen worden verwacht dat zij haar betwisting nader zou motiveren, nu [appellanten] als producties 7 en 8 bij inleidende dagvaarding aanmeldingsformulieren en de tekst van de prospectus heeft overgelegd, waarop “ Deeltijdse Masteropleiding (MA) Stressmanagement & Reïntegratiedeskundige” is vermeld, terwijl SNR niet, althans onvoldoende onderbouwd, heeft betwist dat zij deze stukken indertijd heeft gebruikt voorafgaand aan en bij het sluiten de studieovereenkomsten met [appellanten]

Aan het voorgaande doet niet af dat - zoals SNR heeft aangevoerd - de uit een onderwijsovereenkomst voortvloeiende verbintenissen in vergaande mate bepaald worden door de wet zelf en dat de onderwijsovereenkomsten summier zijn geformuleerd. Ook als dit juist zou zijn, sluit dit immers niet uit dat SNR, zoals [de decaan] heeft geschreven, met betrekking tot de te verwerven titel bepaalde toezeggingen heeft gedaan, en dat zij aan die toezeggingen jegens [appellanten] is gebonden.

SNR heeft in dit verband betoogd dat haar niet valt te verwijten, althans dat het niet voor haar risico komt, dat zij in de onzekere periode rond de wijziging van de WHW per 1 september 2002 en het daaruit voortvloeiende verbod aan niet universitaire masteropleidingen om de graad “ Master of Arts ” te verlenen, in onzekerheid verkeerde over de titel die verleend mocht worden aan afgestudeerden van de opleiding. Daarbij heeft SNR gewezen op de nog in 2003 aan de opleiding door de DVC verleende kandidaataccreditatie en haar veronderstelling dat dit betekende dat bij het afstuderen aan de opleiding de graad

“ Master of Arts ” wel degelijk kon worden verleend en op het feit dat het nvao i.o. haar pas in december 2004 informeerde over de juiste graad. SNR betoogt dat eerst op dat moment (december 2004) een eerste signaal is afgegeven dat de opleiding na voltooiing geen recht gaf op de graad “master of arts”, maar op de graad MSR (Master Stressmanagement en Reïntegratie) en dat eerst in februari 2008, met de brief van het Ministerie van OCW, volstrekte duidelijkheid is gecreëerd over de aan de tot 1 juli 2007 aan de opleiding afgestudeerde studenten te verlenen graad, te weten MSR (in plaats van “ Master of Arts ”).

Naar het oordeel van het hof kunnen de genoemde omstandigheden echter geen rechtvaardiging vormen voor het feit dat SNR de in r.o. 4.4 e.v. vastgestelde toezeggingen aan [appellanten] heeft gedaan. In tegendeel, de gestelde onzekerheid omtrent de te verlenen graad had SNR juist van het doen van die toezeggingen moeten weerhouden, althans haar ertoe moeten bewegen op dit punt een voldoende duidelijk voorbehoud te maken.

Ook overigens heeft SNR geen concrete feiten en omstandigheden gesteld waaruit kan worden afgeleid dat haar niet kan worden verweten dat zij voornoemde toezeggingen heeft gedaan, althans dat de niet nakoming van die toezeggingen niet voor haar rekening zou moeten komen. Het hof acht in dit verband onvoldoende de stelling dat SNR is afgegaan op hetgeen de DVC haar had medegedeeld omtrent de bevoegdheid om de MA-graad aan de studenten van de cohorten I t/m III te verlenen. Met de wijziging van de WHW per 1 september 2002 en de invoering van het bachelor/masterstelsel in Nederland bestond immers een belangrijke indicatie om aan te nemen dat SNR als instelling van hoger beroepsonderwijs niet bevoegd was de MA-titel toe te kennen. Aan art 7.10a WHW, zoals dat op die datum is gaan luiden, kan redelijkerwijs niet de uitleg worden gegeven dat een hogeschool die bevoegdheid had. Het eerste lid van het artikel ziet duidelijk op de bevoegdheden van een instellingsbestuur in het wetenschappelijk onderwijs; alleen een zodanig bestuur is bevoegd om de graad “bachelor” respectievelijk “master” te verlenen aan degene die met goed gevolg het afsluitend examen van een bacheloropleiding respectievelijk het afsluitend examen in het wetenschappelijk onderwijs heeft afgelegd. Dit artikellid bepaalt verder dat achter deze graad bachelor of master de woorden “of arts” dan wel “of science” wordt toegevoegd, afhankelijk van het vakgebied waarin het met goed gevolg afgelegde afsluitend examen van een bacheloropleiding onderscheidenlijk het met goed gevolg afgelegde examen van een masteropleiding is afgelegd. Het tweede lid van artikel 7.10a WHW ziet op de bevoegdheden van een instellingbestuur in het hoger beroepsonderwijs en bepaalt dat zodanig bestuur de graad bachelor en de graad master verleent aan degene die met goed gevolg het afsluitend examen van een bacheloropleiding in het hoger beroepsonderwijs onderscheidenlijk het afsluitend examen van een masteropleiding in het hoger beroepsonderwijs heeft afgelegd.

Ook in de handelingen van de Eerste Kamer met betrekking tot wetsontwerp 28 024 (vergaderjaar 2001-2002, 28 024, nr. 232c, memorie van antwoord, bladzijde 39), daterend van de periode vóór de wetswijziging, is reeds te lezen dat de minister in antwoord op vragen van leden van de Eerste Kamer antwoordt:

“Het is juist dat de hogescholen in beginsel zelf binnen het kader van het voorgestelde artikel 7.10a aangeven welke benaming zij voor een graad gebruiken. De instelling voegt aan de graad de vermelding van het vakgebied of het beroepenveld toe waarop de opleiding betrekking heeft. De toevoegingen “of arts” en “of science” zijn evenwel voorbehouden aan wetenschappelijke bachelor- en masteropleidingen. Het accreditatieorgaan toetst of “de vlag de lading dekt”.

Daarnaast is de in r.o. 3.2 van dit arrest geciteerde notitie van de Minister van OCW van november 2000 relevant, waaruit duidelijk blijkt dat het steeds het voornemen van de Regering is geweest om de graden bachelor en master of science en arts te reserveren voor wo-opleidingen.

SNR heeft niet, althans in onvoldoende mate toegelicht dat en om welke reden zij bij het aangaan van de overeenkomsten met [appellanten] en de in dat kader nog in september 2004 aan [appellanten] gedane toezeggingen niet van de consequenties van de (naderende ) wetgeving en de genoemde voorbereidende stukken op de hoogte was of heeft kunnen zijn. Het lag op de weg van SNR zich daarvan wel op de hoogte te stellen, zeker nu zij zich voor het eerst in dit opleidingssegment begaf.

In het bijzonder nu vaststaat dat belangrijke indicaties bestonden op grond waarvan aan de informatie van de DVC op zijn minst kon worden getwijfeld, lag het op de weg van SNR om niet op de van DVC verkregen informatie af te gaan zonder ook zelf voldoende inspanning en zorgvuldigheid te betrachten om de juistheid van die informatie te verifiëren. In beginsel mag immers redelijkerwijs van een onderwijsinstelling die omtrent de met haar opleidingen te verwerven titulatuur aan (toekomstige) studenten bepaalde toezeggingen doet, worden verwacht dat zij zich er tevoren deugdelijk van vergewist of zij op grond van de toepasselijke (al dan niet toekomstige) wetgeving tot het naleven van haar toezeggingen in staat zal zijn en dat zij, indien op dit punt enige onzekerheid bestaat, de betrokken studenten daarvan in kennis stelt.

SNR heeft aangevoerd dat de nvao pas met ingang van 1 januari 2005 (in de per die datum gewijzigde WHW) als accreditatieorgaan met name werd genoemd en in de periode tussen 1 september 2002 en 1 januari 2005 slechts in oprichting was, zodat SNR er ook daarom vanuit is gegaan dat tot die tijd de DVC accreditaties gelding bleven behouden. Tegen de achtergrond van de hierboven in 3.2 en 4.9 geschetste uitgangspunten van de per 1 september 2002 gewijzigde WHW en het daarin duidelijk vastlegde onderscheid tussen graden in het wo-onderwijs en het hbo-onderwijs, acht het hof deze stellingen, wat daar ook van zij, onvoldoende om aan te nemen dat SNR op dit punt niet tot enig (nader) onderzoek gehouden was.

Op grond van de devolutieve werking van het beroep dient, bij het slagen van deze grieven, het beroep op verjaring van SNR opnieuw te worden beoordeeld. Daarvoor geldt het volgende.

SNR stelt dat de vorderingen van [appellanten] verjaard zijn. Primair voert zij hiertoe aan dat de verjaringstermijn van vijf jaar vanaf 29 oktober 2002 (de datum waarop de laatst ingeschreven student die behoort tot [appellanten] bij de opleiding is ingeschreven) is gaan lopen. [appellanten] hadden volgens SNR op grond van de wet kunnen weten op welke graad zij recht hadden na voltooiing van deze opleiding. Subsidiair stelt SNR dat de verjaringstermijn is aangevangen met de brief d.d. 24 september 2004 van SNR. Uit die brief hadden [appellanten] kunnen afleiden dat zij geen aanspraak konden maken op de MA-graad. Nu de stuitinghandeling van [appellanten]– dat heeft SNR op zichzelf erkend - pas op 4 februari 2011 heeft plaatsgevonden, zijn de vorderingen verjaard.

“Dit betekent dus dat alle studenten die toegezegd is dat zij recht hebben op de MA-titel, en dat zijn de cohorten I t/m III, deze inderdaad kunnen voeren.”,

volgt nu juist dat de cohorten I tot en met III volgens SNR wél de MA-graad kunnen voeren.

[appellanten] hebben in juni 2005 ook daadwerkelijk een diploma met de graad “ Master of Arts Stressmanagement en Reïntegratie” door SNR uitgereikt gekregen. Eerst bij brief van 7 april 2008 heeft SNR [appellanten] bericht dat de op hun diploma vermelde MA-graad niet juist is en is een diploma met de juiste titel MSR) aan [appellanten] toegezonden. Het hof is daarom van oordeel dat van daadwerkelijke bekendheid met de (oorzaak van de) schade, te weten de te verkrijgen graad, althans het niet verkrijgen van de MA-graad geen sprake was op de door SNR genoemde data. Dat van die bekendheid sprake was op een eerder moment dan 4 februari 2006 (vijf jaar voor de eerste stuitingshandeling) is gesteld noch gebleken.

Daarop stuit het verjaringsverweer af.

SNR betwist voorts dat [appellanten] schade hebben geleden. Volgens haar is, nu vaststaat dat de opleiding qua inhoud van universitair niveau was en goed aangeschreven staat, geen sprake van schade bij [appellanten] omdat bijvoorbeeld kansen op een baan of promotie niet alleen worden bepaald door een formeel getuigschrift en bijbehorende graad. Het hof overweegt als volgt. Inzet van deze procedure is- kort gezegd- een verklaring voor recht dat SNR toerekenbaar tekort is geschoten in de nakoming van de studieovereenkomsten en aansprakelijk is jegens [appellanten] voor de daaruit voortvloeiende schade en een veroordeling van SNR tot het vergoeden van die schade nader op te maken bij staat.

Voor toewijzing van een vordering tot vergoeding van schade op te maken bij staat, is, naast de vaststelling van de aansprakelijkheid, wat het element schade betreft, voldoende dat de mogelijkheid van schade aannemelijk is. Dat is hier naar het oordeel van het hof het geval.

Denkbaar is dat [appellanten] door het niet verkrijgen van de MA-graad in hun carrièrekansen zijn geschaad dan wel dat het niet verkrijgen van de MA-graad een rol heeft gespeeld in hun salariëring en/of tarifering als zelfstandige na het afstuderen aan de opleiding. In de schadestaatprocedure zal per appellant de schade moeten worden vastgesteld. De overige verweren van SNR, die zien op de omvang van de schade, kunnen ook in de schadestaat- procedure aan de orde komen.

In hoger beroep hebben [appellanten] een voorschot op de schade van € 2500, - per appellant(e) gevorderd met de stelling dat de schade voldoende aannemelijk is, het vaststellen van de verschillende schadeposten een tijdrovende zaak is en het gevorderde voorschot lager is dan de per persoon aan SNR betaalde collegelden. SNR heeft zich tegen het toekennen van een voorschot verzet onder meer met het verweer dat de collegegelden geen schadepost kunnen zijn omdat deze in ieder geval verschuldigd blijven op grond van de studieovereenkomsten.

Bij gebreke van enige inhoudelijke onderbouwing van de hoogte van de gevorderde voorschotten, ziet het hof geen aanleiding de gevorderde voorschotten toe te wijzen.