Uitspraken

[geïntimeerde] heeft in eerste aanleg, kort weergegeven, primair gevorderd:

1. [appellant sub 1], [appellant sub 2], [appellant sub 3], [appellant sub 4], [appellant sub 5] en [appellant sub 6] te verbieden om in de aandeelhoudersvergadering van [appellant sub 6] of buiten een vergadering een besluit te nemen tot ontslag van [geïntimeerde] als statutair bestuurder van [appellant sub 6], op straffe van een dwangsom van € 1.000.000,- per overtreding;

2. [appellant sub 6] te verbieden rechtshandelingen te verrichten die ertoe leiden dat de managementovereenkomst met [geïntimeerde] wordt beëindigd, op straffe van een dwangsom van € 1.000.000,- per overtreding;

3. [appellant sub 6] te veroordelen tot een maandelijkse betaling aan [geïntimeerde] van de managementvergoeding van € 10.000,- per maand, te vermeerderen met btw, vanaf

1 november 2013 tot de dag dat de managementovereenkomst op rechtsgeldige wijze is beëindigd, te vermeerderen met de wettelijke handelsrente, althans met de wettelijke rente;

4. [appellant sub 6] te veroordelen om [geïntimeerde], in de persoon van [X], toe te laten tot de in de managementovereenkomst beschreven werkzaamheden en de daarbij behorende bevoegdheden en rechten ten kantore van [appellant sub 6] onbelemmerd uit te oefenen tot de dag dat de managementovereenkomst op rechtsgeldige wijze is beëindigd, op straffe van een dwangsom van € 10.000,- per dag.

Daarnaast heeft zij de hierna onder 3.14 vermelde subsidiaire en meer subsidiaire vorderingen ingesteld en voorts primair en subsidiair gevorderd:

- gedaagden hoofdelijk te veroordelen tot betaling van € 8.627,77 (de door [geïntimeerde] gemaakte buitengerechtelijke kosten);

- gedaagden hoofdelijk te veroordelen in de kosten van het geding.

[appellanten] hebben de vorderingen van [geïntimeerde] bestreden. Hunnerzijds hebben [appellant sub 1], [appellant sub 2], [appellant sub 3] en [appellant sub 6] gevorderd – kort gezegd – [geïntimeerde] te veroordelen om alle uit de computer van [appellant sub 6] verplaatste bedrijfsgegevens binnen 48 uur na het wijzen van het vonnis te vernietigen, op straffe van een dwangsom van € 1.000.000,- en met veroordeling van [geïntimeerde] in de kosten van de procedure.

De voorzieningenrechter heeft de primaire vorderingen onder 1, 2 en 4 van [geïntimeerde] grotendeels toegewezen. Zij heeft de verboden onder 1 en 2 uitgesproken ‘totdat een rechter anders beslist’ en de onder 1, 2 en 4 gevorderde dwangsommen op een lager bedrag vastgesteld en gemaximeerd. De door [geïntimeerde] gevorderde veroordeling tot betaling van de managementvergoeding heeft zij afgewezen omdat niet is gebleken dat [appellant sub 6] die betalingsverplichting niet is nagekomen. De buitengerechtelijke kosten heeft zij eveneens afgewezen. Ook de in reconventie door [appellant sub 1], [appellant sub 2], [appellant sub 3] en [appellant sub 6] gevorderde voorzieningen heeft zij afgewezen.

Grief II is gericht tegen het oordeel van de voorzieningenrechter omtrent de verhouding tussen de statuten en de aandeelhoudersovereenkomst dat is neergelegd in rechtsoverweging 5.1 van het bestreden vonnis. Met grief VI keren [appellanten] zich tegen het oordeel van de rechtbank in rechtsoverweging 5.2 dat onvoldoende aannemelijk is geworden dat de verhoudingen tussen de aandeelhouders/directeuren zodanig zijn verstoord dat verdere samenwerking het vennootschappelijk belang in onaanvaardbare mate zou schaden (reden waarom artikel 2:8 lid 2 BW toepassing mist). Het hof ziet aanleiding eerst op deze grieven in te gaan.

In rechtsoverweging 5.1 heeft de voorzieningenrechter over de verhouding tussen artikel 13 lid 3 van de statuten en artikel 3.9 van de aandeelhoudersovereenkomst het volgende overwogen. Uitgangspunt is dat artikel 2:244 lid 2 BW meebrengt dat de bepaling dat een besluit tot ontslag van een bestuurder alleen met unanimiteit van stemmen kan worden genomen, niet in de statuten van een besloten vennootschap kan worden opgenomen. Dit laat echter onverlet dat dat een dergelijke afspraak in de aandeelhoudersovereenkomst kan worden opgenomen. Niet valt in te zien dat nakoming van een dergelijke afspraak niet zou kunnen worden gevorderd. Afspraken die zijn neergelegd in een aandeelhoudersovereenkomst werken op grond van artikel 2:8 BW (de redelijkheid en billijkheid binnen de organisatie) immers door in de vennootschappelijke rechtsverhouding. Dat het belang van de aandeelhouders bij nakoming van de aandeelhoudersovereenkomst niet altijd parallel loopt met het vennootschappelijk belang, doet aan de gebondenheid aan een aandeelhoudersovereenkomst nog niet af. Dit neemt niet weg dat zich bijzondere omstandigheden kunnen voordoen die ertoe kunnen leiden dat de onverkorte nakoming van een aandeelhoudersovereenkomst op grond van artikel 2:8 lid 2 BW niet van een aandeelhouder kan worden verlangd. Dat zal zich kunnen voordoen als het belang van de vennootschap door onverkorte naleving van de aandeelhoudersovereenkomst, afgezet tegen het daarmee gediende aandeelhoudersbelang, in onaanvaardbare mate wordt geschaad, aldus – nog steeds – de voorzieningenrechter. De voorzieningenrechter achtte dergelijke bijzondere omstandigheden op grond waarvan [geïntimeerde] haar medeaandeelhouders niet aan de aandeelhoudersovereenkomst zou kunnen houden vervolgens (rechtsoverweging 5.2) onvoldoende gebleken.

[appellanten] stellen zich op het standpunt dat artikel 3.9 van de aandeelhoudersovereenkomst nietig is omdat dit artikel in strijd is met de dwingendrechtelijke bepalingen van artikel 2:244 lid 2 BW en met het gelijkluidende artikel 13.3 van de statuten. Het hof laat thans in het midden of het bepaalde in artikel 3.9 van de aandeelhoudersovereenkomst in beginsel afdwingbaar is (en laat grief II hier dus verder onbesproken), omdat zich naar het oordeel van het hof hier in ieder geval de situatie voordoet dat artikel 2:8 lid 2 BW aan het vorderen van nakoming in de weg staat. Het hof acht, gelet op het belang van de vennootschap, toepassing van artikel 3.9 van de aandeelhoudersovereenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar. Hieromtrent geldt het volgende.

De wettelijke regeling van art 2:244 BW dient ertoe ervoor te waken dat ontslag van een bestuurder te zeer wordt bemoeilijkt dan wel onmogelijk wordt gemaakt. Deze regeling dient het belang van de vennootschap. In de statuten kan hier niet van worden afgeweken. De gedachte die uit de wettelijke regeling spreekt is dat het handhaven van een bestuurder tegen de wens van aandeelhouders in die tezamen meer dan twee derden van de uitgebrachte stemmen en meer dan de helft van het kapitaal vertegenwoordigen, in het algemeen op gespannen voet zal komen te staan met het vennootschapsbelang en dat deze situatie dient te worden voorkomen.

Tegen de achtergrond van het voorgaande zal een vordering tot nakoming van een in een aandeelhoudersovereenkomst opgenomen bepaling als de onderhavige die ertoe strekt te beletten dat een bestuurder/aandeelhouder tegen zijn/haar wil kan worden ontslagen ook al wensen de overige aandeelhouders (die 75% van het kapitaal vertegenwoordigen) dit ontslag wel, met het oog op het belang van de vennootschap al spoedig naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar moeten worden geacht. Dit is hier het geval. Kenmerkend voor de onderhavige situatie is dat drie van de vier aandeelhouders (die elk 25% van de aandelen houden) ook statutair bestuurder van de vennootschap zijn. Duurzame verstoring van de onderlinge verhoudingen binnen een dergelijk meerhoofdig bestuur zal, los van de oorzaak daarvan, in het algemeen aan het goed functioneren van het bestuur in de weg staan en daarmee het belang van de vennootschap schaden. [geïntimeerde] heeft echter weersproken dat sprake is van duurzame verstoring van de onderlinge verhoudingen en zij heeft aangevoerd dat evenmin sprake is van een onwerkbare situatie, ook niet na de uitspraak in eerste aanleg. Volgens [geïntimeerde] is de wens haar als bestuurder te ontslaan uitsluitend ingegeven door rancune vanwege de periode van arbeidsongeschiktheid en door financiële motieven van haar medeaandeelhouders, erop gericht om haar managementfee uit te sparen en die van henzelf te verhogen, en kunnen de bestuurders gewoon doorbesturen. Naar het voorlopig oordeel van het hof valt dit bezwaarlijk vol te houden.

In de eerste plaats acht het hof, anders dan de voorzieningenrechter, in de door [appellanten] overgelegde emailwisseling voldoende aanwijzingen te vinden die duiden op een verstoring van de verhoudingen, die al enige jaren geleden is begonnen en die, ondanks pogingen daartoe, kennelijk niet is opgelost. In dit verband valt onder meer te wijzen op de mail van [appellant sub 4] van 12 mei 2010 (waarin wordt gesproken over steeds heftiger wordende discussies tussen [appellant sub 5] en [X]), mailwisseling tussen [appellant sub 5], [appellant sub 4] en [X] uit oktober/november 2011 (waaruit blijkt van problemen binnen de samenwerking terwijl uit de mail van [X] zelf van 4 november 2011 naar voren komt dat zij [appellant sub 5] en [appellant sub 4] tegenover zich ervaart) en de mail van 8 mei 2012 van [appellant sub 5] waarin wordt gesproken over in heftige één-op-één gesprekken uitgesproken irritaties, een situatie waarin de bestuurders behoorlijk uit elkaar zijn gegroeid en een flinke inhaalslag die moet worden gemaakt. In verband met persoonlijke omstandigheden die aan het verrichten van werkzaamheden in de weg stonden, heeft [X] van (ongeveer) half november 2012 tot (ongeveer) april 2013 niet gewerkt. Na haar terugkeer op het werk (aanvankelijk nog niet voor de volle werktijd), heeft zij zich (dit is op zichzelf niet in discussie) toegelegd op het binnenhalen van nieuwe opdrachten. In de inleidende dagvaarding maakt zij er melding van dat zij toen niet meer op de hoogte werd gebracht van zaken die [appellant sub 6] aangingen en langzaam maar zeker werd buitengesloten. In de onder 2(vii) grotendeels geciteerde e-mail van 23 augustus 2013 heeft [appellant sub 5] vervolgens onder meer geschreven dat [appellant sub 4] en hij hebben besloten de samenwerking met [X] in het managementteam te stoppen omdat de chemie in het management niet goed is en [appellant sub 5] en hij er geen vertrouwen meer in hebben dat de juiste chemie nog wel komt. Gelet op hetgeen kennelijk al langer tussen de bestuurders speelde, acht het hof voorshands voldoende aannemelijk dat de opgegeven reden ook daadwerkelijk de reden was voor het voorgenomen besluit. Illustratief in dit verband is ook verklaring van de huisarts van [appellant sub 4] van 17 maart 2014, waarin melding wordt gemaakt van arbeidsgerelateerde stress sinds september 2011.

[geïntimeerde] heeft weersproken dat aan de mails de betekenis moet worden toegekend die [appellanten] daaraan toekennen en zij heeft harerzijds een groot aantal mails met een andere toonzetting overgelegd. Weliswaar zijn in de door [geïntimeerde] overgelegde mails uitlatingen op vriendschappelijke toon en van een vriendschappelijk karakter te vinden, maar deze vallen evenzeer uit te leggen als uiting van de wens de verhoudingen zo werkbaar mogelijk te houden en [X] in persoon zo min mogelijk te schaden. Ook de inhoud van de e-mail van 23 augustus 2013 weerspiegelt deze wens.

Ten tweede acht het hof voldoende duidelijk dat de gang van zaken, die is uitgemond in het gesprek van 23 augustus 2013, de e-mail van die diezelfde datum en de brief van 11 september 2013, waarbij [appellanten] [geïntimeerde] hebben laten weten haar te willen ontslaan als bestuurder, zijn weerslag heeft gehad op het functioneren van het bestuur. Het hof heeft reeds aannemelijk geacht dat er voor 23 augustus 2013 sprake was van verstoorde verhoudingen, voor de periode daarna geldt dat eens te meer. [X] is na 23 augustus 2013 vrijgesteld van werkzaamheden, maar na de uitspraak in eerste aanleg is zij weer gaan werken. [appellanten] hebben onweersproken gesteld dat [appellant sub 5] en [appellant sub 4] – met twee ondersteunende medewerkers – in één kamer zitten en [X] alleen in de oude kantoorruimte van [appellant sub 6] en dat er door de directeuren niet met elkaar wordt gesproken. Uit het van de huisarts van [appellant sub 5] afkomstig (deel van) het medisch dossier van [appellant sub 5] blijkt vanaf januari 2014 van aan werkstress gerelateerde klachten en in verband daarmee voorgeschreven medicatie.

[geïntimeerde] heeft erop gewezen dat er geen impasse is of zal ontstaan in de besluitvorming van het bestuur, nu [appellant sub 1] en [appellant sub 2] gezamenlijk bevoegd zijn [appellant sub 6] te vertegenwoordigen en slechts voor een beperkt aantal specifieke besluiten unanimiteit van de aandeelhouders is vereist. Volgens [geïntimeerde] wordt voorts over belangrijke beslissingen, net als altijd, door alle bestuurders gecommuniceerd, zij het nu per mail en niet in persoon. Ook als dit juist is, neemt dit echter niet weg dat reguliere communicatie tussen de bestuursleden niet meer mogelijk is. Alleen al dit gegeven maakt dat voortduring van de situatie het belang van de vennootschap schaadt. Het hof onderkent het grote belang van [geïntimeerde] bij het in stand laten van haar bestuurspositie, maar dit belang moet wijken voor dat van de vennootschap.

Uit het vorenstaande volgt dat grief VI van [appellanten] slaagt. Dit leidt ertoe dat het vonnis waarvan beroep zal worden vernietigd en dat de primaire vorderingen van [geïntimeerde] alsnog zullen worden afgewezen. Hierbij verdient nog wel opmerking dat de managementvergoeding uiteraard doorbetaald dient te worden totdat de managementovereenkomst rechtsgeldig is beëindigd. Bij bespreking van de grieven I, III t/m V en VII t/m X hebben [appellanten] geen belang meer.

Nu de hiervoor vermelde primaire vorderingen van [geïntimeerde] zullen worden afgewezen, komen haar subsidiaire vorderingen aan de orde. [geïntimeerde] heeft subsidiair gevorderd:

- [appellanten], met uitzondering van [appellant sub 6], te veroordelen tot betaling van een schadevergoeding van € 10.000,- per maand gedurende een periode van twaalf maanden en van € 6.500,- per maand voor de periode daarna tot het moment dat [geïntimeerde] geen aandeelhouder meer is van [appellant sub 6] én niet langer is gebonden aan het concurrentie- en relatiebeding zoals opgenomen in de aandeelhoudersovereenkomst;

- [appellanten], met uitzondering van [appellant sub 6], hoofdelijk te veroordelen hun medewerking te verlenen aan het aanwijzen van een registeraccountant die de prijs van de aandelen van [geïntimeerde] in [appellant sub 6] zal bepalen, op straffe van een dwangsom van € 10.000,- per dag;

- [appellanten], met uitzondering van [appellant sub 6], hoofdelijk te veroordelen om alle door [geïntimeerde] in [appellant sub 6] gehouden aandelen over te nemen binnen één maand nadat de registeraccountant de prijs van die aandelen heeft bepaald, op straffe van een dwangsom van € 10.000,- per dag;

- [appellanten], met uitzondering van [appellant sub 6] hoofdelijk te veroordelen de helft van de kosten van de registeraccountant te voldoen.

Meer subsidiair heeft [geïntimeerde] gevorderd:

- de werking van het concurrentie- en relatiebeding zoals opgenomen in artikel 10 van de aandeelhoudersovereenkomst te schorsen.

De op art. 2:343 BW gebaseerde vorderingen van [geïntimeerde] die strekken tot het aanwijzen van een registeraccountant en de overname van haar aandelen lenen zich niet voor toewijzing in dit kort geding. Met betrekking tot haar vorderingen tot betaling van een voorschot op schadevergoeding, mede in verband met haar gebondenheid aan het non-concurrentie- en relatiebeding en subsidiair tot schorsing van de werking van die bedingen, heeft [geïntimeerde] gesteld dat haar specifieke kennis en ervaring liggen op het terrein van [appellant sub 6]: het detacheren van IT-professionals op het gebied van SAP en Oracle. [appellanten] hebben (onder meer in het kader van hun grief V) aangevoerd dat zij, anders dan de voorzieningenrechter heeft aangenomen, [geïntimeerde] niet volledig aan het non-concurrentiebeding zullen houden en dat [geïntimeerde] ook ervaring heeft buiten SAP en Oracle. Het hof heeft op dit punt behoefte aan nadere inlichtingen en zal hiertoe een comparitie van partijen gelasten. Deze comparitie zal tevens dienstbaar worden gemaakt aan het beproeven van een minnelijke regeling.

Met grief XI komen [appellant sub 1], [appellant sub 2], [appellant sub 3] en [appellant sub 6] op tegen de afwijzing door de voorzieningenrechter van hun vordering in reconventie, ertoe strekkende dat [geïntimeerde], op straffe van een dwangsom, zal worden veroordeeld alle door haar in augustus/september 2012 uit de computer van [appellant sub 6] verplaatste (het hof neemt aan: gekopieerde) bedrijfsgegevens te vernietigen. De voorzieningenrechter heeft overwogen dat ter zitting is besproken dat [appellanten] bereid zijn de toegang van [geïntimeerde] tot de computer- en internetsystemen van [appellant sub 6] te herstellen, op voorwaarde dat [geïntimeerde] de documenten die zij heeft verplaatst naar haar privécomputer/dropbox vernietigt, en dat de voorzieningenrechter ervan uitgaat dat partijen zich aan deze afspraak zullen houden. [appellanten] achten de toezegging van [geïntimeerde] echter onvoldoende. Volgens [geïntimeerde] heeft zij aan de voorwaarde voldaan; [appellanten] geloven dit niet. Ook dit onderwerp zal worden besproken bij gelegenheid van de te houden comparitie.

In verband met de onwenselijkheid de huidige situatie langer te laten voortduren, zal het hof thans een deelarrest wijzen. Het hof zal het vonnis van de rechtbank vernietigen en de primaire vorderingen van [geïntimeerde] onder 1, 2 en 4 alsnog afwijzen. Voorts zal het hof een comparitie van partijen gelasten voor het onder 3.15 en 3.16 vermelde doel. Iedere verdere beslissing zal worden aangehouden.