Uitspraken

De rechtbank oordeelt als volgt. Artikel 10, aanhef en onder 12 Aw noemt expliciet computerprogramma’s als werk. Vaste jurisprudentie is dat een werk auteursrechtelijke bescherming ten deel valt indien het “een eigen, oorspronkelijk karakter bezit en het persoonlijk stempel van de maker draagt.”1 Tegen de achtergrond van richtlijn 91/250/EEG van 14 mei 1991, vervangen door de richtlijn 2009/24EG van 23 april 2009 (verder: de “Softwarerichtlijn”) geldt dat een computerprogramma krachtens de Softwarerichtlijn bescherming verdient “wanneer het in die zin oorspronkelijk is, dat het een eigen schepping van de maker is” (artikel 1 lid 3 Softwarerichtlijn).
De in de Softwarerichtlijn bedoelde bescherming heeft alleen betrekking op de “uitdrukkingswijze, in welke vorm dan ook, van een computerprogramma.” Geen bescherming krachtens de Softwarerichtlijn verdienen “ideeën en beginselen die aan enig element van een computerprogramma ten grondslag liggen, met inbegrip van de ideeën en beginselen die aan de interfaces daarvan ten grondslag liggen.” Een en ander volgt uit artikel 1 lid 2 Softwarerichtlijn.

Niet in geschil is dat [X] ten tijde van de litigieuze handelingen in dienst was van Altrex. Uit de door partijen betrokken stellingen, het overzicht van meldingen (productie 13 van Siemens c.s.) en de schriftelijke verklaring van [X] (productie 2 van Altrex) leidt de rechtbank af dat [X] een illegale versie van de Software heeft gedownload en geïnstalleerd op zijn laptop en dat de Software op de in het overzicht genoemde data een aanzienlijk aantal keren (48) is gebruikt, waarvan deels (12 keer) vanaf het netwerk van Altrex.
Terzijde merkt de rechtbank op dat Altrex er op heeft gewezen dat veel meldingen van gebruik van de Software ’s nachts zijn gedaan. Bij repliek heeft Siemens c.s. erop gewezen dat de server de meldingen heeft geregistreerd volgens de lokale tijd van de locatie van de server (Ohio, VS, een tijdsverschil van zes uur). Indien hiervoor wordt gecorrigeerd blijkt dat alle meldingen zijn geregistreerd tussen 8:01 uur en 20:19 uur (Nederlandse tijd). Altrex heeft hierop, hoewel voldoende daartoe in de gelegenheid te zijn geweest, niet meer op gereageerd. De rechtbank gaat er dan ook van uit dat alle meldingen - op de laatste na - zijn geregistreerd binnen reguliere werktijden, en dus - anders dan Altrex aanvankelijk heeft betoogd - het tijdstip van registratie geen aanknopingspunt biedt voor de veronderstelling dat de meldingen niet deugen en de onderbouwing van de stellingen van Siemens c.s. in zoverre tekort schiet.

Ingevolge artikel 45i Aw wordt onder inbreuk (ook) verstaan het zonder toestemming laden, in beeld brengen, de uitvoering en de transmissie of opslag voor zover voor deze handelingen het verveelvoudigen van het werk noodzakelijk is. Met het (zonder toestemming) downloaden, installeren en gebruiken van de Software is de inbreuk bijgevolg gegeven.

Artikel 6:170 lid 1 BW bepaalt dat degene in wiens dienst de ondergeschikte zijn taak vervult, aansprakelijk is voor schade die door een fout van een ondergeschikte aan een derde is toegebracht indien (i) de kans op de fout door de opdracht tot het verrichten van deze taak is vergroot en (ii) degene in wiens dienst hij stond, uit hoofde van de desbetreffende rechtsbetrekking, zeggenschap had over de gedragingen waarin de fout was gelegen. Kort gezegd: er moet sprake zijn van een functioneel verband tussen de opgedragen werkzaamheden en de foutieve gedraging. De aanwezigheid van een dergelijk verband wordt in de rechtspraak snel aangenomen. Uit HR 9 november 2007 (ECLI:NL:HR:2007:BA7557 (Groot Kievitsdal)) blijkt dat aan het aannemen van een functioneel verband niet in de weg staat dat de fout buiten werktijd of op een andere plaats dan waar de ondergeschikt zijn werkzaamheden normaal uitoefent, heeft begaan. Evenmin is doorslaggevend of de fout is gemaakt met gebruikmaking van zaken of middelen die door de werkgever aan de ondergeschikte ter beschikking zijn gesteld.

Bij deze stand van zaken is aan de criteria onder (i) en (ii) voldaan. Als voldoende vaststaand kan worden aangenomen dat de omstandigheid dat binnen Altrex (een oudere versie van) de software werd gebruikt voor berekeningen zoals ook [X] in het kader van de aan hem opgedragen taken verrichtte, de kans heeft vergroot dat [X] een illegale versie heeft gedownload en heeft verveelvoudigd. Altrex heeft ook niet betoogd - en zo valt evenmin uit de verklaring van [X] af te leiden - dat het gebruik van de Software niet was gerelateerd aan zijn werkzaamheden ten behoeve van Altrex. In tegendeel: in de door Altrex in het geding gebrachte schriftelijke verklaring van [X] staat dat hij de ‘gekraakte’versie heeft gebruikt omdat hij dit programma wilde leren gebruiken en dat hij in het kader van de aan hem opgedragen taken als ‘senior’ voor Altrex-producten berekeningen maakt met FEMAP-software. Dat de juistheid van deze verklaring door Siemens c.s. in twijfel wordt getrokken, maakt dit niet anders. Siemens c.s. voert namelijk tevens aan dat aangenomen moet worden dat [X] de ‘gekraakte’ versie van de software ook voor zijn reguliere werkzaamheden voor Altrex zal hebben gebruikt. Wat daarvan zij: voor beide lezingen geldt dat [X] de ‘gekraakte’ versie van de sofware heeft gebruikt ten behoeve van zijn werkzaamheden voor Altrex. Voorts is mede van belang dat 47 van de 48 inbreuken zijn gepleegd gedurende werktijd en - deels - met gebruikmaking van het netwerk van Altrex.

Dat Altrex haar medewerkers schriftelijk heeft verboden om software en applicaties te downloaden, leidt er niet toe dat zij niet aansprakelijk is op grond van artikel 6:170 lid 1 BW. Uit vaste jurisprudentie volgt dat ook ten aanzien van ‘verboden gedragingen’ een functioneel verband kan worden aangenomen. Noodzakelijk, maar ook voldoende is dat het downloaden, installeren en gebruiken van professionele software binnen de zeggenschap van Altrex viel. Vgl. HR 12 april 2002 (ECLI:NL:HR:2002:AD9124), NJ 2003, 138, Heijboer/De Branding).

Siemens c.s. vordert een bedrag van € 135.814 exclusief btw ter zake van gederfde licentievergoeding. Zij stelt een abstracte wijze van schadevaststelling voor, waarbij moet worden vastgesteld wat Altrex zou hebben moeten betalen indien zij toestemming zou hebben verkregen om de daadwerkelijk gepleegde handelingen te verrichten. Aangezien - zo vat de rechtbank het standpunt van Siemens c.s. samen - Altrex met de ‘gekraakte’ versie van de Software alle modules en alle functionaliteit kon gebruiken, dient de schade conform de Handhavingsrichtlijn te worden vastgesteld op het bedrag dat Altrex had moeten voldoen indien zij licentie van het gehele pakket (dus álle modules) had gekocht.

Altrex wijst erop dat zij nooit zou hebben ingestemd met aanschaf (en onderhoud) van alle modules van de Software tegen betaling van een bedrag van € 135.814. Zij beschikt immers al over twee geldige licenties voor een aantal modules van (een eerdere versie) van de Software. Zij heeft wel aanschaf van nieuwe versies van modules overwogen, maar daarvan afgezien omdat - in tegenstelling tot eerdere berichten - de oude versie ook bruikbaar bleef toen zij het besturingssysteem van haar computers een upgrade gaf.

Het onderhavige geval kenmerkt zich hierdoor dat:

• -

  i) Altrex reeds beschikte over (een oudere versie) van een aantal modules van de Software, zij in 2015 in onderhandeling is geweest over update van deze versie en er geen enkele aanwijzing bestaat voor de veronderstelling dat Altrex zou zijn over gegaan tot de aanschaf van andere modules dan die welke Altrex al had;

• -

  ii) bij aanschaf van de Software alle modules worden gedownload, maar slechts die modules worden geactiveerd en kunnen worden gebruikt waarvan men een licentie heeft aangeschaft.

In verband met deze omstandigheden oordeelt de rechtbank het in beginsel niet passend om de schade te begroten aan de hand van de b-grond. Immers, aannemelijk is dat Altrex nimmer alle modules zou hebben aangeschaft, maar hooguit slechts (een nieuwe versie van) die modules waarover zij reeds beschikt. Strikte toepassing van de b-grond zou dan ook leiden tot een schadevergoeding die naar alle waarschijnlijkheid veel hoger uitvalt dan de daadwerkelijk door Siemens c.s. geleden schade.
De rechtbank is dan ook voorshands van oordeel dat de schade ter zake van de gederfde licentievergoedingen, dient te worden begroot op twee “node locked” licentie voor FEMAP met NX Nastran: Basic”, hetgeen blijkens de ten behoeve van Altrex opgestelde offerte (productie 8 van Siemens c.s.) correspondeert met een bedrag van € 24.780,00 exclusief btw. De onderhoudsvergoeding laat de rechtbank hierbij buiten beschouwing, nu Altrex al langere tijd voor de oudere versie geen onderhoudscontract had afgesloten en uit de enkele omstandigheid dat onderhoud ook is geoffreerd, niet kan worden afgeleid dat Altrex dit ook zou hebben afgenomen.

Aangezien het partijdebat beperkt is gebleven tot begroting van de schade aan de hand van de b-grond en de rechtbank schadebegroting aan de hand van deze maatstaf niet passend acht, ziet de rechtbank aanleiding om Siemens c.s. alsnog in de gelegenheid te stellen zich bij akte uit te laten over de vraag of zij (nader) bewijs wenst bij te brengen van haar schade, begroot aan de hand van de a-grond. In dat geval dient Siemens c.s. dus concreet, gemotiveerd en aan de hand van een deugdelijke en inzichtelijke onderbouwing uiteen te zetten wat de omvang is van de negatieve economische gevolgen, waaronder (i) winstderving, die zij heeft ondervonden, de (ii) onrechtmatige winst die Altrex heeft genoten en/of (iii) andere elementen dan economische factoren, onder meer de morele schade die zij door de inbreuk heeft geleden. Indien zij daarvan afziet, zal de rechtbank de schade ter zake van de gederfde licentievergoeding begroten op voormeld bedrag van € 24.780,00.

Voor zover al sprake zou zijn van waardevermindering van het auteursrecht in verband met in omloop zijnde illegale kopieën daarvan, ziet de rechtbank niet in dat deze schade aan Altrex is toe te rekenen. Gesteld noch gebleken is dat Altrex - of een van haar ondergeschikten - de gekraakte versie van software aan derden heeft aangeboden. Zij heeft, zo volgt ook uit de stellingen van Siemens c.s. zelf, de gekraakte versie (doen) downloaden, installeren en gebruiken, maar deze niet (opnieuw) in omloop gebracht. De rechtbank zal dit onderdeel van de vordering afwijzen.

De rechtbank volgt Altrex niet in haar verweer dat deze kosten op grond van artikel 6:96 lid 3 BW moeten worden begrepen in de proceskosten. Van samenloop van de door Siemens c.s. genoemde kosten (hiervoor vermeld onder 5.6) met de door haar opgevoerde proceskosten is geen sprake.

Aan de blote betwisting van de stellingen van Siemens c.s. ter zake van de onder 5.6 genoemde kosten door Altrex, gaat de rechtbank voorbij. De aanwezigheid van voormeld beveiligingsmechanisme is door Altrex niet in twijfel getrokken. Het is evident dat de ontwikkeling en het gebruik van dit mechanisme en de opsporingsactiviteiten een (aanzienlijke) kostenpost vormt voor Siemens c.s.. De rechtbank zal ex aequo et bono het deel van deze kosten dat aan Altrex kan worden toegerekend schattenderwijs vaststellen op € 5.000.