Uitspraken

Ten aanzien van de feiten 1 en 2

Standpunt openbaar ministerie

De officier van justitie heeft zich - kort en zakelijk weergegeven - op het standpunt gesteld dat uit het dossier blijkt dat de verdachte de hem tenlastegelegde voorbereidings- en/of bevorderingshandelingen ten behoeve van deelname aan de gewelddadige jihad heeft uitgevoerd. Dat de verdachte, zoals hij eerst ter terechtzitting heeft verklaard, in Syrië niet wilde strijden, maar vreedzaam in het kalifaat wilde leven om daar de Koran te bestuderen, is niet aannemelijk geworden. Door het verrichten van voorbereidings- c.q. bevorderingshandelingen is bewezen dat de verdachte het oogmerk had om terroristische misdrijven, zoals moord, doodslag, brandstichting en het teweegbrengen van ontploffingen, te plegen.

Standpunt verdediging

De raadsman heeft bepleit dat de verdachte integraal dient te worden vrijgesproken. Daartoe heeft de raadsman ten aanzien van de feiten 1 en 2 met verwijzing naar het arrest van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 15 maart 2016 (ECLI:NL:GHARL:2016:2015) - kort samengevat - aangevoerd dat uit de enkele omstandigheid dat de verdachte twee keer heeft gepoogd uit te reizen naar Syrië niet bewezen kan worden verklaard dat hij brandstichting en/of ontploffingen en/of moord en/of doodslag, alle met een terroristisch oogmerk, heeft voorbereid of bevorderd, omdat niet aan de eis van concreetheid ten aanzien van tijd, plaats en wijze van uitvoering is voldaan. Het dossier bevat geen enkel bewijsmiddel dat de verdachte bezig was met de voorbereiding van een concrete moord of doodslag. De verdachte heeft daartoe geen plannen gemaakt, geen voorwerpen met dat doel voorhanden gehad of geld naar Syrië gestuurd. Het bestuderen van opvattingen en ideeën van IS is op zichzelf niet strafbaar, maar valt onder de vrijheid van gedachte, geweten, godsdienst en meningsuiting, zoals neergelegd in de artikelen 9 en 10 van het EVRM, aldus de raadsman.

Oordeel van de rechtbank

Motief voor het uitreizen naar Syrië

De verdachte heeft ter terechtzitting verklaard dat hij in december 2014 geprobeerd heeft vanuit Turkije Syrië in te reizen en dat hij in oktober 2015 via Bulgarije en Turkije naar Syrië wilde gaan. Hij wilde naar het aldaar gestichte kalifaat gaan om daar vreedzaam te leven en de Koran te bestuderen en niet om deel te nemen aan de gewapende strijd.

De rechtbank acht de eerst ter terechtzitting afgelegde verklaring dat de verdachte naar Syrië wilde om daar de Koran te bestuderen niet aannemelijk, aangezien het niet alleen niet voor de hand ligt om te gaan studeren in een oorlogsgebied, maar het bovendien niet aannemelijk is dat er in het gebied waar de verdachte zegt naar toe te willen, faciliteiten zijn om te studeren. In dit verband acht de rechtbank van belang hetgeen in een recente studie naar de leefsituatie van Nederlandse uitreizigers in Syrië - voor zover hier relevant - is vermeld:

“Mannen vertrekken volgens veel respondenten - ongeacht hun gezinssituatie - naar ISIS wetende dat het kalifaat met geweld verdedigd dient te worden. “Niemand heeft de illusie daar een leven te leiden zonder binnen aanzienlijke tijd ingezet te kunnen worden voor de strijd, of anderszins namens IS geweld te moeten gebruiken.” Zij zullen daar trainingen voor volgen en dit is vooraf bij hen bekend. “Ze weten gewoon heel goed waar zij voor kiezen, en dat is deelname aan de gewelddadige jihad.” Het argument om naar ISIS gebied af te reizen met het oogmerk om humanitaire hulp te verlenen lijkt anno 2014 dan ook erg onwaarschijnlijk. Daarnaast is een uitreiziger ook niet in staat om op eigen initiatief humanitaire hulp te verlenen in het kalifaat van ISIS; de organisatie zal een beroep op hen doen om hen in te zetten voor ISIS. Non-coöperatie zal geassocieerd worden met spionage. Aansluiten bij ISIS lijkt een voorwaarde voor uitreizigers om zich binnen de door ISIS gecontroleerde gebieden te begeven (en activiteiten te ontplooien, […]).” 1

Bovendien bevatten de onder de verdachte in beslaggenomen gegevensdragers informatie, gesprekken en afbeeldingen die er op wijzen dat de verdachte naar Syrië wilde om daar deel te nemen aan de gewelddadige jihad, terwijl informatie, gesprekken en afbeeldingen over de mogelijkheden van het bestuderen van de Koran in het kalifaat ontbreken.

Uit de in de bijlage II opgenomen bewijsmiddelen komt immers - onder meer - naar voren dat:

Uit vorenstaande feiten en omstandigheden, alle in onderling verband en in samenhang bezien, komt naar voren dat de verdachte het jihadistisch gedachtegoed aanhangt, het martelaarschap verheerlijkt en hij hierover contact had met personen die in Syrië deelnemen of deelgenomen hebben aan de gewapende strijd. De rechtbank kan het vorenstaande dan ook niet anders duiden dan dat de verdachte vanwege zijn geloofsovertuiging naar Syrië wilde gaan om daar deel te nemen aan de gewapende strijd; de gewelddadige jihad.

Voorbereiding en/of bevordering van terroristische misdrijven

In de Wet terroristische misdrijven, heeft samenspanning een belangrijke functie gekregen. De hoofdlijn van die wet is niet alleen dat voor terroristische misdrijven - waarvoor bepalend is het tamelijk ruim omschreven terroristische oogmerk uit art. 83a Sr - het strafmaximum met de helft wordt verhoogd ten opzichte van de commune variant, maar ook dat samenspanning tot een aantal ernstige varianten van terroristische misdrijven strafbaar wordt gesteld.2

Voorbereiding en samenspanning vullen elkaar in de kern aan ‘in het vestigen van strafrechtelijke aansprakelijkheid in het stadium waarin aan een kwade intentie een (aller)eerste gevolg wordt gegeven’. Dat wordt nog versterkt - en het belang van de

wetswijziging wordt benadrukt - doordat met de strafbaarstelling van samenspanning

tot bepaalde terroristische misdrijven voor die misdrijven ook het potentieel verstrekkende art. 96 lid 2 Sr (met diverse vooral individuele voorbereidingsdelicten) van overeenkomstige toepassing wordt verklaard.3 Het artikel betreft een lex specialis ten opzichte van artikel 46 Sr.

Ingevolge artikel 96 lid 2 Sr is sprake van strafbare voorbereidings- en bevorderingshandelingen indien een persoon:

1°. een ander tracht te bewegen om het misdrijf te plegen, te doen plegen of mede te plegen, om daarbij behulpzaam te zijn of om daartoe gelegenheid, middelen of inlichtingen te verschaffen;

2°. gelegenheid, middelen of inlichtingen tot het plegen van het misdrijf zich of anderen tracht te verschaffen;

3°. voorwerpen voorhanden heeft waarvan hij weet dat zij bestemd zijn tot het plegen van het misdrijf;

4°. plannen voor de uitvoering van het misdrijf, welke bestemd zijn om aan anderen te worden medegedeeld, in gereedheid brengt of onder zich heeft;

5°. enige maatregel van regeringswege genomen om de uitvoering van het misdrijf te voorkomen of te onderdrukken, tracht te beletten, te belemmeren of te verijdelen.

Deze handelingen zijn strafbaar ongeacht het resultaat ervan. Voorwaardelijk opzet op de voorbereiding of bevordering van een terroristisch misdrijf volstaat niet. Vereist is dat de dader de gedraging onderneemt met het oogmerk het betreffende terroristische misdrijf voor te bereiden of te bevorderen. Het misdrijf dat wordt voorbereid of bevorderd zal in zoverre moeten vaststaan dat kan worden bepaald of het een misdrijf betreft waarvan de voorbereiding en bevordering als bedoeld in artikel 96, lid 2 Sr strafbaar is. Tijd, plaats en wijze van uitvoering zullen dus enigszins concreet moeten vaststaan.4 Indien sprake is van voorbereidingshandelingen die bij afwezigheid van bijzondere omstandigheden ook als dagelijkse, niet-criminele bezigheden kunnen worden beschouwd, is strikte toetsing noodzakelijk. De verweten voorbereidings- en bevorderingshandelingen mogen wel in onderlinge samenhang worden beschouwd. Ook indien op zichzelf staande handelingen geen strafbare voorbereiding opleveren, kan uit de combinatie van alle handelingen en het gedachtegoed van de verdachte tezamen het oogmerk van de verdachte op het voorbereiden van een misdrijf worden afgeleid.5

De voorbereiding en bevordering zijn zelfstandig strafbaar gesteld als voltooide delicten. Hiervan is geen vrijwillige terugtred mogelijk.6

Anders dan de raadsman is de rechtbank van oordeel dat aan de eis van concreetheid ten aanzien van tijd, plaats en wijze van uitvoering is voldaan. Het is algemeen bekend dat de jihadistische strijdgroepen in Syrië om hun doel te bereiken dagelijks dood en verderf zaaien onder ieder die hun extreem fundamentalistische geloof niet deelt. Het geweld dat deze groepen gebruiken, heeft mede de uitdrukkelijke bedoeling grote delen van de bevolking ernstige vrees aan te jagen. Voor de verdachte, die, zoals hij zelf heeft verklaard, een grote belangstelling had voor de ontwikkelingen in Syrië en op de hoogte was van de daar actieve jihadistische terroristische organisaties, moet dit volstrekt duidelijk zijn geweest voordat hij richting Syrië vertrok om zich daar bij IS aan te sluiten om zijn aandeel te leveren aan de gewelddadige jihad. Deelname aan de gewelddadige jihad betekent in de praktijk deelname aan gevechtshandelingen, met het doel tegenstanders te doden en het risico burgers te doden. Het onder deze omstandigheden doden van mensen moet gekwalificeerd worden als moord en doodslag met een terroristisch oogmerk. Met het enkele uitreizen naar Syrië, ook al heeft hij het Syrisch grondgebied uiteindelijk niet bereikt, heeft de verdachte aan een kwade intentie een (aller)eerste gevolg gegeven.

Conclusie

De rechtbank komt gelet op het vorenstaande tot de conclusie dat de verdachte zich gelegenheid, middelen en inlichtingen heeft trachten te verschaffen tot het plegen van moord en/of doodslag met een terroristisch oogmerk, in alle betekenissen die in artikel 83a Sr zijn omschreven. Uit het dossier blijkt echter niet voldoende dat de verdachte dit tezamen en in vereniging met anderen heeft gedaan en dat de verdachte zich gelegenheid, middelen en/of inlichtingen heeft verschaft tot het plegen van de andere (dan moord/doodslag) in de tenlastelegging genoemde terroristische misdrijven. Het enkele reizen met een of meer reisgenoten is daarvoor onvoldoende. De verdachte zal in zoverre dan ook worden vrijgesproken van het hem tenlastegelegde medeplegen.

Ten aanzien van feit 3

Standpunt openbaar ministerie

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat het onder feit 3 primair ten laste gelegde wettig en overtuigend kan worden bewezen.

Standpunt verdediging

De raadsman heeft betoogd dat de verdachte van feit 3 - zowel van het primair als het subsidiair tenlastegelegde - dient te worden vrijgesproken, aangezien het tenlastegelegde voornemen om deel te nemen aan een terroristische organisatie niet bewezen kan worden en voorts omdat ten aanzien van een substantieel deel van de tenlastegelegde feitelijke handelingen het bewijs ontbreekt dan wel deze handelingen niet redengevend zijn voor een bewezenverklaring.

Oordeel van de rechtbank

Deelneming aan een criminele (terroristische) organisatie is strafbaar gesteld in de artikelen 140 en 140a Sr. Aan deze strafbaarstelling ligt de gedachte ten grondslag dat de openbare orde beschermd dient te worden tegen organisaties die beogen misdrijven te plegen. Het gaat hier om een zelfstandig strafbaar feit. Het doet er niet toe of de misdrijven waarop de organisatie het oog heeft zijn gepleegd dan wel dat pogingen daartoe zijn ondernomen of zelfs maar strafbare voorbereidingen daartoe zijn getroffen. Evenmin is van belang of een deelnemer aan de organisatie heeft meegedaan aan misdrijven welke door andere deelnemers daaraan zijn gepleegd (of zijn gepoogd te plegen of voorbereid)7

Voor deelneming aan een criminele (terroristische) organisatie is voldoende dat de betrokkene in zijn algemeenheid weet (in de zin van onvoorwaardelijk opzet) dat de organisatie tot oogmerk heeft het plegen van (terroristische) misdrijven. Enig vorm van opzet op de door de organisatie concreet beoogde concrete misdrijven is niet vereist.8

Islamitische Staat, ook wel Islamitische Staat in Irak en al-Sham (IS(IS)) en Islamitische Staat in Irak en de Levant (ISIL) is opgenomen in Bijlage I van de EG verordening 881/2002 van de Raad van de Europese Unie van 27 mei 20029 en wordt internationaal aangemerkt als (verboden) terroristische organisatie.

Zoals hiervoor reeds is overwogen, moet voor de verdachte - die een grote belangstelling had voor het nieuws in het algemeen en voor de ontwikkelingen in Syrië in het bijzonder - voordat hij richting Syrië vertrok om zich daar in het kalifaat te vestigen en aldus bij IS aan te sluiten, volstrekt duidelijk zijn geweest dat IS het oogmerk heeft het plegen van (terroristische) misdrijven.

Conclusie

De rechtbank acht dan ook wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan een poging deel te nemen aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van terroristische misdrijven.

Standpunt officier van justitie

De officier van justitie heeft gevorderd dat de verdachte ter zake van het onder 1, 2 en 3 primair ten laste gelegde zal worden veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 36 maanden met aftrek van voorarrest.

Voorts heeft de officier van justitie gevorderd dat ten aanzien van feit 3 primair de gevangenneming van de verdachte wordt bevolen.

Standpunt verdediging

De raadsman heeft betoogd dat de door de officier van justitie gevorderde gevangenisstraf disproportioneel hoog is in vergelijking met de straffen die in soortgelijke zaken worden opgelegd.

Voorts heeft de raadsman bepleit dat, indien de rechtbank tot een bewezenverklaring komt, bij het bepalen van de strafmaat rekening wordt gehouden met de omstandigheid dat de verdachte inmiddels reeds ongeveer een half jaar zijn voorlopige hechtenis in het strenge regime op de TA heeft doorgebracht.

Ten slotte heeft de raadsman verzocht het door de officier van justitie gevorderde bevel tot gevangenneming ten aanzien van feit 3 af te wijzen.

Oordeel van de rechtbank

Algemene overweging

De straf die aan de verdachte wordt opgelegd, is gegrond op de ernst van de feiten, de omstandigheden waaronder de feiten zijn begaan en de persoon en de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. Daarbij wordt in het bijzonder het volgende in aanmerking genomen.

Feiten waarop de straf is gebaseerd

De verdachte heeft binnen een tijdsbestek van een jaar tot twee maal toe geprobeerd uit te reizen naar Syrië teneinde zich aldaar te vestigen in het zogenoemde kalifaat en deel te nemen aan de gewelddadige jihad en de verboden jihadistische terroristische organisatie IS. Hoewel de verdachte (nog) niet daadwerkelijk heeft deelgenomen aan de gewapende strijd in Syrië en dus (nog) geen geweld tegen mensenlevens of dreiging daarmee heeft gepleegd ligt het strafwaardige van verdachtes handelen in het feit dat hij aldus een bijdrage heeft beoogd te leveren aan die strijd en zich daarmee schuldig heeft gemaakt aan voorbereidingshandelingen gericht op het plegen van moord en doodslag met een terroristisch oogmerk.

Strijdgroepen als IS hebben tot doel het vestigen van een islamitische staat, waarin de rechten van andersdenkenden op zeer gewelddadige wijze worden geschonden. Door deze strijdgroepen worden op grote schaal ernstige mensenrechtenschendingen begaan zoals standrechtelijke executies, moord, marteling en verminking van krijgsgevangenen en burgers. Veel van die misdrijven worden bovendien gepleegd met het uitdrukkelijke doel de bevolking in deze gebieden vrees aan te jagen en zijn daarmee ontegenzeggelijk terroristische misdrijven. Terrorisme wordt internationaal gezien als één van de ernstigste misdrijven.

De strafoplegging dient ertoe de verdachte zich ervan bewust te maken dat zijn handelen strafbaar en strafwaardig is, zeker nu niet valt uit te sluiten dat hij opnieuw naar Syrië zal willen uitreizen. Van de strafoplegging dient in deze zaak echter ook een niet mis te verstaan signaal van afschrikking uit te gaan aan anderen die voornemens zijn dit te doen.

De rechtbank merkt ten slotte nog op dat er veel vrees bestaat in de samenleving dat teruggekeerde Syriëgangers in Nederland terroristische aanslagen zullen plegen. Vanzelfsprekend kan die vrees geen rol spelen bij de aan de verdachte op te leggen straf. Immers, hij dient te worden gestraft voor de strafbare feiten welke hij heeft begaan en niet voor wat hij mogelijk in de toekomst zou kunnen gaan doen.

Strafblad

De rechtbank heeft acht geslagen op een uittreksel uit de justitiële documentatie van 22 maart 2016, waaruit blijkt dat de verdachte niet eerder is veroordeeld voor soortgelijke strafbare feiten.

Overige persoonlijke omstandigheden

De verdachte heeft niet willen meewerken aan een persoonlijkheidsonderzoek of een reclasseringsrapport waardoor over de verdachte niet veel meer bekend is dan dat hij afkomstig is uit een gezin met zeven kinderen, dat zijn ouders uit Somalië komen, dat hij zijn gymnasium diploma heeft behaald en dat hij een jaar werktuigbouwkunde aan de Technische Universiteit in Delft heeft gestudeerd.

Straf

Gezien de ernst van de feiten kan niet anders worden gereageerd dan met het opleggen van een gevangenisstraf. Meer dan de officier van justitie houdt de rechtbank echter rekening met het feit dat het hier voorbereidingshandelingen en een poging tot deelneming aan een terroristische organisatie betreft. Hierom en mede in aanmerking genomen dat de rechtbank het medeplegen niet bewezen acht, zal de aan de verdachte op te leggen gevangenisstraf aanzienlijk lager zijn dan door de officier van justitie is gevorderd. Tevens zal de rechtbank, zij het in beperkte mate, rekening houden met de omstandigheid dat de verdachte zijn voorlopige hechtenis heeft doorgebracht op de terroristenafdeling, welke een zwaar regime kent.

Slotsom

Alles afwegend acht de rechtbank een gevangenisstraf van hierna te melden duur passend en

geboden. De rechtbank zal bepalen dat een gedeelte daarvan vooralsnog niet ten uitvoer zal worden gelegd en zal daaraan een proeftijd verbinden van twee jaren, opdat de verdachte ervan wordt weerhouden zich voor het einde van die proeftijd schuldig te maken aan een strafbaar feit. De rechtbank wil daarbij voorts de verdachte een kans bieden om aan te tonen dat hij zijn leven een wending ten goede kan geven.

Gevorderde gevangenneming van de verdachte

De rechtbank zal de vordering van de officier van justitie om ten aanzien van feit 3 primair de gevangenneming van de verdachte te bevelen, gelet op de duur van het onvoorwaardelijk deel van de op te leggen gevangenisstraf, toewijzen.