Uitspraken

[gedaagden] hebben betwist dat [eiseres] een spoedeisend belang bij haar vorderingen heeft. De voorzieningenrechter overweegt daarover als volgt. Uit het persbericht van 22 oktober 2013 van [gedaagden] volgt dat in ieder geval tot voor kort het voornemen bestond om het boek ‘Het verboden dagboek van [eiseres]’ in december van dit jaar uit te doen geven. [gedaagden] hebben ter zitting laten weten dat de uitgifte van het boek – mede naar aanleiding van het onderhavige kort geding – is verschoven naar januari 2014. Die mededeling illustreert dat de dreiging van inbreuk op de auteursrechten van [eiseres] niet is weggenomen. Uit de artikelen die [gedaagde sub 1] op zijn website heeft geplaatst valt daarnaast op te maken dat de (vermoedelijke) auteurs van voornoemd boek [gedaagde sub 1] en/of [gedaagde sub 2] zullen zijn. De hiervoor sub 2.14 vermelde uitlatingen van [gedaagde sub 2] zijn onvoldoende reden om daarvan niet langer uit te gaan. Naar het oordeel van de voorzieningenrechter heeft [eiseres] dan ook voldoende spoedeisend belang bij haar vorderingen jegens [gedaagden]

[eiseres] heeft haar vorderingen gegrond op (een inbreuk door [gedaagden] op) enerzijds haar auteursrecht op het dagboek en anderzijds eerbiediging en bescherming van haar persoonlijke levenssfeer.

Artikel 1 van de Auteurswet (Aw) omschrijft het auteursrecht als het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld. Eén van die beperkingen is ‘het citeren uit een werk in een aankondiging, beoordeling, polemiek of wetenschappelijke verhandeling of voor een uiting met een vergelijkbaar doel’ als bedoeld in artikel 15a Aw, maar daarbij wordt (onder meer) de aanvullende eis gesteld dat het werk waaruit geciteerd wordt rechtmatig openbaar is gemaakt. Achtereenvolgens komt hierna aan de orde dat:

• -

  sprake is van een voor auteursrecht vatbaar werk;

• -

  [eiseres] daarvan de maker is en (dus) auteursrechthebbende is;

• -

  [eiseres] aan [gedaagden] geen toestemming heeft verleend om het werk openbaar te maken of te verveelvoudigen, en:

• -

  ook het citaatrecht daarvoor niet kan worden ingeroepen.

Onder verwijzing naar het arrest van de Hoge Raad inzake de ‘Endstra-tapes’ (Hoge Raad 30 mei 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC2153) heeft [gedaagden] betoogd dat [eiseres] geen auteursrecht toekomt op het dagboek. Dat verweer wordt verworpen. Naar inmiddels vaste rechtspraak – waaronder voornoemd arrest van de Hoge Raad – geldt dat, wil een voortbrengsel kunnen worden beschouwd als een werk van letterkunde, wetenschap of kunst als bedoeld in artikel 1 jo. artikel 10 Aw, vereist is dat het een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. Een werk met een groter persoonlijk stempel van de maker dan een dagboek is nauwelijks denkbaar. Naar het oordeel van de voorzieningenrechter is het dagboek van [eiseres] dan ook zonder meer een werk in de zin van artikel 10 lid 1 sub 1° Aw, en als zodanig auteursrechtelijk beschermd. De zaak-Endstra heeft betrekking op transcripten van achterbankgesprekken met politieambtenaren, een volstrekt andersoortig werk. De omstandigheid dat het Hof Den Haag na verwijzing oordeelde dat die transcripten geen persoonlijk stempel van de maker dragen, heeft voor de beoordeling van de onderhavige zaak dan ook geen betekenis.

Dat het dagboek van [eiseres] “op geen enkele wijze van auteursrechtelijke copy-right gegevens is voorzien”, zoals [gedaagden] hebben gesteld, doet aan het voorgaande niet af, omdat dat in het in Nederland geldende wettelijke systeem geen constitutief vereiste is voor het ontstaan van auteursrecht.

Dat [eiseres] de auteur van het dagboek is, staat buiten kijf. Tegenover betwisting hebben [gedaagden] niet aannemelijk gemaakt dat de latere, getypte en digitale, versies in zodanige mate van de handgeschreven versie verschillen dat ze (niet als ongeautoriseerde verveelvoudigingen maar) als zelfstandige werken moeten worden beschouwd, zodat [eiseres] voorshands als de maker van alles versies moet worden beschouwd. Het is dan ook [eiseres] die het auteursrecht op deze versies heeft.

[eiseres] heeft dit bestreden. Volgens haar impliceert het feit dat zij uit het dagboek heeft geciteerd of doen citeren in enkele toespraken en dat zij op de hoogte was van het gebruik van passages daaruit op de website van [gedaagde sub 1] nog niet dat zij toestemming heeft gegeven voor publicatie van het dagboek, of van passages daaruit, in een door [gedaagden] uit te geven boek. Van een ondubbelzinnige en ongeclausuleerde toestemming voor gebruik van (passages uit) haar dagboek als voorgenomen, in een uit te geven boek, is geen sprake geweest. Integendeel: [gedaagde sub 1] heeft in de uitzending van het radio-programma ‘Talk to Myra’ zelf laten weten dat [eiseres] hem telefonisch gezegd heeft “Doe alsjeblieft niets met mijn dagboek want dat zou mijn doodsteek zijn”.

Voor de beoordeling van de reikwijdte van een eventuele toestemming van [eiseres] om (passages uit) het dagboek te gebruiken, is naar het oordeel van de voorzieningenrechter mede van belang de context waarbinnen die toestemming dan zou zijn verleend. Daarbij speelt een belangrijke rol dat – tot het grootschalige DNA-onderzoek van november 2012 – niets bekend was omtrent de dader van de moord op [eiseres], noch omtrent diens motieven. De gestelde medewerking van [eiseres] aan openbaarmaking van passages uit het dagboek, dient dan ook mede te worden bezien vanuit die onzekere situatie. Ter zitting heeft de advocaat van [eiseres] gesteld dat een eventueel door [eiseres] gegeven medewerking aan openbaarmaking van het dagboek door middel van het (laten) citeren daaruit in de beide toespraken slechts was ingegeven door de wens om zoveel mogelijk aandacht te vragen voor de moordzaak, zolang nog geen helderheid bestond over de dader. Met de arrestatie van Jasper S. is dat doel bereikt.

Het vorenstaande leidt tot de slotsom dat [gedaagden] geen toestemming heeft voor openbaarmaking van (passages uit) het dagboek ten behoeve van publicatie daarvan in het uit te geven boek van [gedaagden], zodat de vorderingen – voor zover die gericht zijn op een verbod daarvan – als volgt toewijsbaar zijn.

Hetgeen partijen overigens hebben aangevoerd of ten grondslag hebben gelegd aan hun vorderingen c.q. verweer kan het voorgaande niet anders maken, zodat dat geen inhoudelijke bespreking behoeft. Omwille van de leesbaarheid zal de voorzieningenrechter de volgorde van de vorderingen zoals hierboven in weergegeven in 3.1 zo veel mogelijk aanhouden.

Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, is aan een mogelijk rechtmatig bezit van (versies of exemplaren van) het dagboek door de opvordering daarvan door [eiseres] een einde gekomen. De vordering als bedoeld in 3.1 onder 1 zal dan ook worden toegewezen voor zover die betrekking heeft op (de bij [gedaagden] in bezit zijnde versie(s) van) het dagboek.

De vordering als bedoeld in 3.1 onder 2 is niet toewijsbaar. Niet voldoende aannemelijk is geworden dat [gedaagden] het dagboek aan meer of andere personen ter beschikking heeft gesteld dan de ter zitting bedoelde journalist van het Haarlems Dagblad, die zijn exemplaar naar eigen zeggen inmiddels heeft vernietigd. Voor zover personen in de kring van [gedaagden] over kopieën van het dagboek mochten beschikken, is onvoldoende aannemelijk geworden dat deze niet door [eiseres] zelf en/of [naam vriendin] aan hen ter beschikking zijn gesteld.

De vorderingen als bedoeld in 3.1 onder 3 en 4 zijn toewijsbaar, zowel ten aanzien van het dagboek als met betrekking tot de website. Wat dit laatste betreft: aan het mogelijk gedogen van de inhoud van de website door [eiseres] kan [gedaagde sub 1], gegeven de huidige stellingname van [eiseres], niet langer rechten ontlenen.

De vordering als bedoeld in 3.1 onder 5 is op auteursrechtelijke gronden niet toewijsbaar, omdat onvoldoende is toegelicht wat er op de facebook-pagina ‘The Murder of Marianne Vaatstra’ staat.

De vordering als bedoeld in 3.1 onder 6 zal worden toegewezen. Daarbij zal overeenkomstig de kennelijke bedoeling van [eiseres] worden verduidelijkt wat [gedaagden] te doen staat.

De gevorderde dwangsommen zullen worden beperkt als volgt.

De vorderingen als bedoeld in 3.1 onder 7 en 9 komen neer op een straat- en contactverbod. Dergelijke verboden vormen een inbreuk op het aan een ieder toekomend recht om zich vrijelijk te verplaatsen en vrijelijk contact te leggen met de buitenwereld. Voor het toewijzen van dusdanig ingrijpende maatregelen moet sprake zijn van in hoge mate aannemelijke feiten en omstandigheden die zo'n inbreuk kunnen rechtvaardigen.

[eiseres] heeft ter zake aangevoerd dat door de media gedurende meer dan een decennium intensief aandacht is besteed aan de zaak-Vaatstra, hetgeen van grote invloed is geweest op het privéleven van [eiseres]. Aan deze langslepende kwestie is op 19 april 2013 een einde gekomen met de veroordeling van Jasper S. Na de uitspraak is het de vurige wens van [eiseres] geweest deze lange en uitputtende periode eindelijk af te sluiten. [eiseres] heeft jaren in onzekerheid geleefd, waarbij de media haar geen dag met rust hebben gelaten. Door alle commotie rond de publicatie van het boek stond zij ineens weer in het middelpunt van de landelijke belangstelling. Ze stond zelfs levensgroot op de voorpagina van het AD toen het nieuws naar buiten kwam.

De website van [gedaagde sub 1] kenmerkt zich volgens [eiseres] door het geven van, eufemistisch gezegd, een ‘alternatieve’ lezing van maatschappelijke gebeurtenissen. Deze ‘alternatieve’ lezingen dienen als complottheorieën te worden bestempeld. In deze complottheorieën is [gedaagde sub 1] zeer hardnekkig. Hij heeft reeds een geschiedenis van privacy-inbreuken en daarmee samenhangende strafrechtelijke vervolging. Hij heeft zich eerder op laakbare wijze bemoeid met een moordzaak. Ook bij de Deventer moordzaak had [gedaagde sub 1] de hardnekkige overtuiging dat sprake was van een complot. Om zijn stellingen te onderbouwen heeft hij een aantal betrokken recherchebeambten veelvuldig lastig gevallen en zelfs op hun thuisadres bezocht. Voornoemde personen hebben [gedaagde sub 1] eveneens in kort geding betrokken. De voorzieningenrechter heeft [gedaagde sub 1] veroordeeld tot een contact- en publicatieverbod.

[eiseres] stelt tegen deze achtergrond dat [gedaagde sub 1] ook haar telefonisch lastig valt met allerhande theorieën en vragen. [gedaagde sub 1] heeft in de uitzending van ‘Talk to Myra’ d.d. 12 november jl. ook erkend dat [eiseres] die dag nog telefonisch door hem is benaderd. Daarnaast verklaart [gedaagde sub 1] in dit gesprek dat hij in de laatste twee maanden vijf keer in [plaats] is geweest. Ook de dochter van [eiseres], Wilma, wordt nog regelmatig lastig gevallen. Zij is bijvoorbeeld op 9 november nog door [gedaagde sub 1] gebeld. [eiseres] en haar familie worden aldus door [gedaagde sub 1] gedwongen om keer op keer zijn theorieën aan te horen. Verder blijft [gedaagde sub 1] als beheerder van de Facebook pagina ‘The murder of [eiseres]’ zijn complotideeën ten toon spreiden. [eiseres] stelt dat zij lijdt onder deze handelwijze en acht dit handelen onrechtmatig.

Door de voorgenomen publicatie en de mededelingen hieromtrent die door [gedaagden] zijn gedaan, is er in de media veel aandacht aan deze mogelijke publicatie besteed. Verschillende media hebben hierdoor opnieuw veel interesse getoond voor [eiseres] waardoor zij, geheel tegen haar wil en wens, opnieuw is geconfronteerd met het misdrijf dat tegen haar dochter is gepleegd. Ook is zij hierdoor aangetast in haar persoonlijke levenssfeer. Hierdoor is bij [eiseres] schade ontstaan. [eiseres] vordert een voorschot.

[gedaagde sub 1] heeft een en ander weersproken. Hij heeft met name betwist dat hij [eiseres] nog regelmatig benadert. Van lastig vallen is al helemaal geen sprake. Buiten het in de uitzending genoemde telefoontje heeft hij geen contact met [eiseres] gehad. De bezoeken aan [plaats] zijn ondernomen om onderzoek te doen. Bij die bezoeken is [eiseres] niet bezocht of benaderd. De facebook-pagina ziet op de moordzaak als zodanig. [gedaagde sub 1] meent tenslotte dat de vordering tot schadevergoeding onvoldoende is onderbouwd.

De voorzieningenrechter is van oordeel dat [eiseres] tegenover betwisting door [gedaagde sub 1] onvoldoende heeft aangevoerd om op dit moment een straat- en contactverbod te rechtvaardigen. In het bijzonder is tegenover die betwisting niet aannemelijk geworden dat [gedaagde sub 1] [eiseres] de afgelopen maanden buiten het ene telefoongesprek heeft lastig gevallen. Verder is niet duidelijk wat er op de facebook-pagina ‘The Murder of Marianne Vaatstra’ staat, en waarom dat onrechtmatig jegens [eiseres] zou zijn.

De mogelijk van weinig respect voor privacy getuigende wijze waarop [gedaagde sub 1] in het algemeen opereert om zijn denkbeelden wortel in de werkelijkheid te doen schieten is, mede gelet op het effect dat van de reeds besproken toewijzingen zal uitgaan, onvoldoende om nu een straat- en contactverbod op te leggen. Die vorderingen zijn dan ook niet toewijsbaar.

[gedaagde sub 1] dient er bij het uitzetten van zijn verdere koers in de zaak-Vaatstra overigens wel rekening mee te houden dat het belang dat [eiseres] (en de rest van de familie) erbij heeft dat de familie rust krijgt doordat ook de buitenwereld die zaak met de veroordeling van Jasper S. als afgedaan beschouwt, door een in de toekomst mogelijk tot oordeel geroepen rechter zwaar zal worden gewogen.

De vordering als bedoeld in 3.1 onder 8 strekt tot verkrijging van een (voorschot op) schadevergoeding. Met betrekking tot een voorziening in kort geding, bestaande in veroordeling tot betaling van een geldsom, is terughoudendheid op zijn plaats. De rechter zal daarbij niet alleen hebben te onderzoeken of het bestaan van een vordering van de eiser op de gedaagde voldoende aannemelijk is, maar ook of daarnaast sprake is van feiten en omstandigheden die meebrengen dat uit hoofde van onverwijlde spoed een onmiddellijke voorziening is vereist, terwijl de rechter in de afweging van de belangen van partijen mede zal hebben te betrekken de vraag naar - kort gezegd - het risico van onmogelijkheid van terugbetaling, welk risico kan bijdragen tot weigering van de voorziening. Deze vordering zal worden afgewezen.

De voorzieningenrechter is van oordeel dat het bestaan van een dergelijke vordering van [eiseres] op [gedaagden], laat staan de hoogte daarvan, niet voldoende aannemelijk is geworden. Ook heeft [eiseres] geen (spoedeisend) belang gesteld op grond waarvan een eventueel oordeel van de bodemrechter daaromtrent niet zou kunnen worden afgewacht. Daarbij is mede redengevend dat de hierna sub 5.5 te geven veroordeling een zeker van herstel van schade plaatsvindt.

[gedaagden] zullen als de grotendeels in het ongelijk te stellen partij in de proceskosten worden veroordeeld. [eiseres] heeft op grond van artikel 1019h Rv vergoeding van de volledige proceskosten ex artikel 1019h Rv gevorderd. [gedaagden] heeft die vordering als zodanig niet betwist, zodat deze toewijsbaar is. Aangezien de advocaat van [eiseres] heeft verzuimd een deugdelijke specificatie van zijn kosten over te leggen, zullen de kosten aan de zijde van [eiseres] worden begroot conform de IE-indicatietarieven voor een eenvoudige zaak in kort geding ad € 6.000,--. De kosten aan de zijde van [eiseres] worden dienovereenkomstig begroot op:

- dagvaarding €  185,64 (2x € 92,84)

- griffierecht 75,00

- salaris advocaat 6.000,00

Totaal €  6.260,64.

De gevorderde veroordeling in de nakosten is in het kader van deze procedure slechts toewijsbaar voor zover deze kosten op dit moment reeds kunnen worden begroot. De nakosten zullen dan ook worden toegewezen op de wijze zoals in de beslissing vermeld.